What is fat? - George Zaidan

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

Olive oil is 100% fat;

သံလွင်ဆီက ၁၀၀% အဆီပါ၊

there's nothing else in it.

တခြားဘာမှ မပါဘူး။

Pancake mix, on the other hand,

တစ်ဖက်မှာ၊  ပန်ကိတ် အရောက

is only about 11% fat.

အဆီ ၁၁% ပဲ ပါတယ်။

And, yet, olive oil is good for you,

ဒါပေမဲ့၊ သံလွင်ဆီက သင့်အတွက် ကောင်းပြီး

and pancake mix is not.

ပန်ကိတ် အရောကတော့ မကောင်းဘူး။

Why is that?

ဘာလို့ ဒီလိုဖြစ်တာလဲ။

As it turns out,

ဖြစ်သွားတာက၊

the amount of fat we eat

စားတဲ့ အဆီပမာဏက

doesn't impact our weight

ကိုယ်အလေးချိန်၊

or our cholesterol

ကိုလက်စထရော

or our risk of heart disease

စားတဲ့ အဆီအမျိုးအစားလို

nearly as much as what kind of fat we eat.

နှလုံးရောဂါဖြစ်တဲ့ ဘေးကို မသက်ရောက်တာပါ။

But let's back up:

ဒါပေမဲ့ အရံထားရအောင်၊

What is fat?

အဆီဆိုတာ ဘာလဲ။  

If we were to zoom in on a salmon,

အဆီများတဲ့ ဆာမွန်ငါးကို

which is a fatty fish,

ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေ

တစ်ရှူးတွေ ဖြတ်ကာ

past the organs,

past the tissues,

into the cells,

ဆဲလ်တွေအတွင်းကို

ချဲ့ကြည့်ရင်၊

we would see that the stuff we call fat

အဆီလို့ ခေါ်တာတွေက triglycerides

is actually made up of molecules called triglycerides,

လို့ခေါ်တဲ့ မော်လီကျူးတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတာကို တွေ့ရမှာပါ၊

and they are not all alike.

အားလုံးက အတူတူတော့ မဟုတ်ဘူး။

Here's one example.

ဒီမှာ ဥပမာတစ်ခုပါ။

Those three carbons on the left, that's glycerol.

ဘယ်ဘက်က ကာဗွန် ၃ လုံးက glycerol ပါ။

Now, you can think of that as the backbone

ဒါကို ကျန်တဲ့ မော်လီကျူးတွေက

that holds the rest of the molecule together.

စုစည်းထားတဲ့ ကျောရိုးလို့ ယူဆလို့ရပါတယ်။

The three long chains on the right

ညာဘက်က ကြိုးရှည် ၃ ချောင်းကို

are called fatty acids,

အဆီအက်ဆစ်လို့ ခေါ်တယ်၊

and it's subtle differences in the structures of these chains

ဒါက အဆီလား၊ အခဲလား၊ အရည်လား၊ အမြန် ဆီချေးစော်နံလားလို့

that determine whether a fat is,

ဆုံးဖြတ်ပေးတဲ့ ဒီကြိုးတွေရဲ့

let's say, solid or liquid;

တည်ဆောက်ပုံတွေမှာ

whether or not it goes rancid quickly;

သိမ်မွေ့တဲ့ ကွဲပြားမှုတွေရှိတယ်။

and, most importantly, how good or how bad it is for you.

အရေးကြီးဆုံးက သင့်အတွက် ဘယ်လို ကောင်းလဲ၊ ဆိုးလဲဆိုတာပါ။

Let's take a look at some of these differences.

ဒီကွာခြားချက်တချို့ကို ကြည့်ရအောင်။

One is length.

တစ်က အရှည်ပါ။

Fatty acids can be short or long.

ဖက်တီးအက်ဆစ်တွေက တိုနိုင်၊ ရှည်နိုင်တယ်။

Another, more important difference

နောက်ထပ်အရေးပါတဲ့ ကွဲပြားမှုက

is the type of bond between the carbon atoms.

ကာဗွန် အက်တမ်တွေကြားက ဖွဲ့နှောင်မှုအမျိုးအစားပါ။

Some fatty acids have only single bonds.

ဖက်တီးအက်ဆစ်တချို့မှာ ဖွဲ့နှောင်မှု တစ်ခုတည်းရှိတယ်။

Others have both single and double bonds.

အခြားအရာတွေက တစ်ခုတည်းနဲ့ နှစ်ထပ် ဖွဲ့နှောင်မှုတွေရှိတယ်။

Fatty acids with only single bonds

တစ်ခုတည်းရှိတဲ့ အဆီအက်ဆစ်တွေကို

are called saturated,

ပြည့်ဝဆီ လို့ခေါ်ပြီး

and those with one or more double bonds

တစ်ခု ဒါမှမဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုတာတွေကို

are called unsaturated.

မပြည့်ဝဆီ လို့ခေါ်တယ်။

Now, most unsaturated fats are good for you,

ကဲ၊ မပြည့်ဝဆီ အများစုက သင့်အတွက် ကောင်းပေမဲ့၊

while saturated fats are bad for you in excess.

ပြည့်ဝဆီတွေက သင့်အတွက် ပိုနေတာပါ။

For saturated fats, the story pretty much ends there

ပြည့်ဝတဲ့ အဆီတွေအတွက်၊ ဇာတ်လမ်းက ဆုံးသွားပေမဲ့၊

but not for unsaturated fats.

မပြည့်ဝတဲ့ အဆီတွေအတွက် မဆုံးသေဘူး။

ဒီမော်လီကျူးတွေထဲက နှစ်ထပ်ဖွဲ့နှောင်မှုမှာ

The double bonds in these molecules

have a kind of weird property;

ထူးဆန်းတဲ့ ဂုဏ်သတ္တိရှိတယ်။

they're rigid.

ဒါတွေက တောင့်နေတာပါ။

So, that means there are two ways

ဒီနှစ်ထပ် ဖွဲ့နှောင်မှု တစ်ခုစီကို

to arrange every double bond.

စီစဉ်ဖို့ နည်းလမ်း ၂ ခု ရှိတယ်။

The first is like this,

ပထမနည်းက ဒီလိုပါ၊

ဟိုက်ဒရိုဂျင် နှစ်ခုစလုံးက တစ်ဖက်တည်း၊

where both hydrogens are on same side

and both carbons are on the same side.

ကာဗွန်နှစ်ခုစလုံးက တစ်ဖက်တည်းမှာပါ။

The second way is like this.

ဒုတိယနည်းက ဒီလိုပါ။

Now the hydrogens and carbons

ဟိုက်ဒရိုဂျင်တွေနဲ့ ကာဗွန်တွေက

are on opposite sides of the double bond.

နှစ်ထပ်ဖွဲ့နှောင်မှုရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်မှာပါ။

Now, even though both of these molecules

ဒီမော်လီကျူးနှစ်ခုစလုံးက

are made up of exactly the same building blocks,

ထပ်တူညီတဲ့ အခြေခံ အတုံးတွေပေါ်မှာ ဖွဲ့စည်းထားပေမဲ့၊

they are two completely different substances,

လုံးဝ ခြားနားတဲ့ ဒြပ်စင်တွေဖြစ်ပြီး

and they behave completely differently inside of us.

ဒါတွေက ကိုယ်တွင်းမှာ လုံးဝ ကွဲပြားစွာ ပြုမူတယ်။

The configuration on the left is called CIS,

ဘယ်ဘက်က ဖွဲ့စည်းမှု ပုံစံကို CIS လို့ခေါ်တယ်၊

which you've probably never heard of.

ဒါကို သင် မကြားဖူးလောက်ဘူး။

The one of the right is called TRANS,

ညာဘက်ကတစ်ခုကို TRANS လို့ ခေါ်ပြီး

and you probably have heard of trans fats before.

Trans fats ဆိုတာကို အရင်က ကြားဖူးခဲ့လောက်တယ်။

They don't go rancid,

ဒါတွေက ဆီချေးစော်မနံဘဲ၊

they're more stable during deep frying,

ကြော်နေချိန်မှာ ပိုတည်ငြိမ်ပြီး

and they can change the texture of foods

တခြားအဆီတွေ မတတ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့

in ways that other fats just can't.

အစားအစာရဲ့ အနေအထားကို ပြောင်းလဲနိုင်တယ်။

They're also terrible for your health,

နည်းစနစ်အရ၊ ဒါတွေက မပြည့်ဝဆီ

by far worse than saturated fat,

အမျိုးအစားဖြစ်ပေမဲ့၊

even though technically they're a type

ပြည့်ဝဆီထက်တောင်၊

သင့်ကျန်းမာရေးအတွက် ဆိုးရွားတယ်။

of unsaturated fat.

Now, I know that seems crazy,

ဒါက ရူးပုံရတာ သိပေမဲ့၊

but your body doesn't care

ဒါပေမဲ့၊ ခန္ဓာကိုယ်က

what a molecule looks like on paper.

စာရွက်ပေါ်က မော်လီကျူး ပုံစံကို ဂရုမစိုက်ဘူး။

All that matters is the 3-D shape

အရေးအကြီးတာက မော်လီကျူးနဲ့ အံကျတဲ့၊

where the molecule fits,

အံမကျတဲ့၊

where it doesn't,

ဘယ်လမ်းကြောင်းတွေက

and what pathways it interferes with.

ဒါကို နှောင့်ယှက်လဲဆိုတဲ့ 3-D ပုံသဏ္ဍာန်ပါ။

So, how do you know if a food

ဒါဆို အစာထဲမှာ Trans fat ပါတာ

has trans fat in it?

ဘယ်လို သိနိုင်လဲ။

Well, the only sure way to know

သိဖို့ သေချာတဲ့ နည်းက

ပါဝင်ပစ္စည်းစာရင်းမှာ

is if you see the words,

"partially hydrogenated" in the ingredients list.

“တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဟိုက်ဒရိုဂျင် ပါဝင်တယ်” ဆိုတာတွေကို တွေ့ရင်၊

Don't let nutrition labels or advertising fool you.

အာဟာရ အညွှန်းတွေ ကြော်ငြာတွေက လှည့်စားတာကိုမခံပါနဲ့။

The FDA allows manufacturers to claim

တစ်ခါစား ဂရမ်ဝက်အထိ ရှိတာတောင်၊ 

that their products contain

ထုတ်လုပ်သူတွေရဲ့ ထုတ်ကုန်တွေမှာ

"0" grams of trans fat

Trans fat “၀” ဂရမ်

ပါဝင်တယ်ဆိုပြီး FDA က ခွင့်ပြုထားတယ်။

even if they actually have up to half a gram per serving.

But there are no hard and fast rules

ဒါပေမဲ့ တစ်ပွဲစာက ဘယ်လောက်

နည်းတာအပေါ် တင်းကျပ်တဲ့စည်းမျဉ်းမရှိဘူး၊

about how small a serving can be,

and, that means, you'll have to rely on seeing those key words,

ဆိုလိုတာက၊ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဟိုက်ဒရိုဂျင်ပါတယ်ဆိုတာတွေ

partially hydrogenated,

မြင်တာကို အားကိုးရမှာပါ၊

ဘာလို့လဲဆိုတော့ Trans fats ကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း

because that's how trans fats are made,

by partially hydrogenating unsaturated fats.

ဟိုက်ဒရိုဂျင်ပါတဲ့ မပြည့်ဝဆီတွေနဲ့ လုပ်ထားတာကြောင့်ပါ။

So, let's go back to our olive oil and pancake mix from before.

 ဒီတော့၊ စောစောက သံလွင်ဆီနဲ့ ပန်ကိတ် အရောကို ပြန်ကြည့်ရအောင်။

Olive oil is 100% fat.

သံလွင်ဆီက ၁၀၀% အဆီပါ။

Pancake mix is only 11% fat.

ပန်ကိတ် အရောက အဆီ ၁၁% ပဲပါတယ်။

But olive oil is mostly unsaturated fat,

ဒါပေမဲ့၊ သံလွင်ဆီက အများအားဖြင့် မပြည့်ဝဆီဖြစ်ပြီး

and it has no trans fat at all.

Trans fat လုံးဝ မပါဘူး။

On the other hand, more than half the fat

တစ်ဖက်မှာတော့၊ ပန်ကိတ် အရောထဲက

အဆီတစ်ဝက်ကျော်ဟာ ပြည့်ဝဆီ ဒါမှမဟုတ် Trans fat ပါ။

in pancake mix is either saturated or trans fat.

ဒါကြောင့်၊ သံလွင်ဆီမှာ၊ ပန်ကိတ် အရောထက်၊

And, so, even though olive oil has 10 times

as much fat as pancake mix,

အဆီ ၁၀ ဆ ပါတာတောင်၊

it's healthy for you,

ကျန်းမာရေးနဲ့ ညီညွတ်ပေမဲ့၊

whereas pancake mix is not.

ပန် ကိတ် အရောက မညီညွတ်ဘူး။

Now, I'm not trying to pick on pancake mix.

ပန်ကိတ်ကို ရွေးဖို့ မကြိုးစားဘူး။

There are lots of foods

ဒီအဆီအမျိုးအစား ပါတဲ့

with this type of fat profile.

အစားအစာတွေ အများကြီးပါ။

The point is this:

အဓိကအချက်က

It's not how much fat you eat,

အဆီဘယ်လောက်စားတာမဟုတ်ဘဲ၊

it's what kind of fat.

အဆီအမျိုးအစားပါ။

And what makes a particular fat healthy or unhealthy

အဆီ တစ်မျိုးမျိုးကို ကျန်းမာစေ ဒါမှမဟုတ် မကျန်းမာစေတာက

is its shape.

အဆီရဲ့ ပုံစံပါ။