The rise of the Ottoman Empire - Mostafa Minawi

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

၁၃ ရာစုနှောင်းပိုင်းမှာ အော့စ်မန် ၁ ဟာ အခု တူရကီမှာရှိတဲ့ beylik မှာ

In the late 13th century, Osman I established a small beylik,

or principality, in what is now Turkey.

မင်းသားအုပ်ချုပ်တဲ့ နယ်ကို တည်ထောင်ခဲ့တယ်။

In just a few generations, this beylik outmaneuvered more powerful neighbors

မျိုးဆက်အနည်းငယ်အတွင်းမှာ ဒီ beylik က အော့တိုမန် အင်ပါယာကြီးဖြစ်လာဖို့

to become the vast Ottoman empire.

ပိုအားကောင်းတဲ့ အိမ်နီးချင်းတွေကို ပရိယာယ်ဆင် အနိုင်ရခဲ့တယ်။

What enabled its rapid rise?

ဘာက ဒါကို အလျင်အမြန် တိုးတက်စေခဲ့တာလဲ။

In Osman’s time, the Anatolian peninsula was a patchwork of Turkic principalities

အော့စ်မန်ခေတ်က အနာတိုလီယန်ကျွန်းဆွယ်ဟာ ပြိုကျနေတဲ့

sandwiched between a crumbling Byzantine Empire

ဘိုင်ဇန်တင်းအင်ပါယာနဲ့ အားနည်းနေတဲ့ ပသီဘုရင်နယ်ပယ်

and weakened Sultanate of the Seljuk of Rum.

Seljuk of Rum ကြားက တူရကီ မင်းသားနယ်တွေရဲ့ အပိုင်းအကန့်တစ်ခုပါ။

Osman quickly expanded this territory

အော့စ်မန်က ဒီအိမ်နီးချင်းတွေနဲ့

through a mixture of strategic political alliances

နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်တွေ၊ စစ်ရေး ပဋိပက္ခတွေနဲ့ ရောနှောတာကနေ

and military conflicts with these neighbors,

ဒီပိုင်နက်ကို အမြန် တိုးချဲ့ ခဲ့တယ်။

attracting mercenaries first with the promise of booty,

ပထမ လုယူတဲ့ပစ္စည်းတွေနဲ့ နောက်တော့ သူရဲ့ အောင်နိုင်တဲ့ ဂုဏ်သတင်းကနေ

then later through his reputation for winning.

ကြေးစားစစ်သားတွေကို ဆွဲဆောင်ခဲ့တယ်။

Osman was the first in a line of Ottoman rulers distinguished

အော့စ်မန်က နိုင်ငံရေး လိမ္မာပါးနပ်မှုနဲ့ သိမြင်နိုင်တဲ့ အော့တိုမန်

by their political shrewdness.

အုပ်ချုပ်သူ မျိုးရိုးတစ်ခုမှာ ပထမဆုံးပါ။

Often prioritizing political and military utility over ethnic or religious affinity,

လူမျိုးစု (သို့) ဘာသာရေး နှီးနွယ်မှု အပေါ် နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး အသုံးတည့်မှုကို

they expanded their influence by fighting along certain sides when needed,

ဦးစားပေးလေ့ရှိပြီး လိုအပ်တဲ့အခါ ဘက်တချို့ ကနေ ဝင်တိုက်ခိုက်တာ၊ အချိန်တန်တဲ့အခါ

and fighting against them when the time was right.

ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်တာနဲ့ သူတို့ရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကို တိုးချဲ့လေ့ရှိတယ်။

After Osman’s death his son Orhan

အော့စ်မန် သေဆုံးပြီးနောက်

established a sophisticated military organization and tax collection system

သူ့သား အော်ဟန်က မြန်ဆန်တဲ့ နယ်မြေတိုးချဲ့ မှုကို ထောက်ပံ့ဖို့ ဦးတည်တဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့

geared towards funding quick territorial expansion.

စစ်ရေး အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုနဲ့ အခွန်ကောက်တဲ့ စနစ်တစ် ခု ကို တည်ထောင်ခဲ့တယ်။

The Ottomans’ first major expansion was in the Balkans, in southeast Europe.

အော့တိုမန်ရဲ့ ပထမဆုံး အဓိက တိုးချဲ့မှုက ဥရောပ အရှေ့ တောင်ပိုင်းက ဘော်လ်ကန်မှာပါ။

The military employed a mixture of Turkic warriors and Byzantine

စစ်တပ်မှာ ခန့်ထားတာက တူရကီစစ်သားတွေ၊ ဘိုင်ဇန်တင်းနဲ့ အခြားဘော်လ်ကန် ခရစ်ယာန်

and other Balkan Christian converts.

ဘာသာပြောင်းတွေရဲ့ အရောအနှောတစ်စုပါ။

They captured thousands of young Christian boys

သူတို့က ဘော်လ်ကန်တစ်ဝန်းက ကျေးရွာတွေကနေ ထောင်ချီတဲ့

from villages from across the Balkans,

ခရစ်ယာန် လူငယ်တွေကို ဖမ်းဆီးပြီး

converted them to Islam, and trained them to become the backbone

အစ္စလာမ်ဘာသာကို ပြောင်းစေကာ အထူး သစ္စာခံအုပ်စုလို့ လူသိများတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့

of a fierce military elite force known as the Janissaries.

လက်ရွေးစင်တပ်ရဲ့ ကျောရိုးဖြစ်ဖို့ လေ့ကျင့်ပေးခဲ့တယ်။

The captured enslaved boys could rise to the high position of a vizier

ဖမ်းဆီး၊ ကျွန်ပြုခံရတဲ့ ကောင်လေးတွေဟာ အော့တိုမန် အစိုးရထဲမှာ အဆင့်မြင့်

in the Ottoman government.

ရာထူးနေရာကို ရောက်သွားနိုင်တယ်။

Rulers of conquered areas were also allowed, even encouraged,

သိမ်းပိုက် နယ်မြေတွေရဲ့ အုပ်ချုပ်သူတွေ ကိုလည်း အစ္စလာမ် ဘာသာကို

to convert to Islam and take positions in the Ottoman government.

ပြောင်းဖို့နဲ့ အော့တိုမန် အစိုးရထဲမှာ ရာထူးယူခွင့်ပြုဖို့တောင် အားပေးခဲ့တယ်။

Meanwhile, non-Muslims who belonged to Abrahamic religions

ဒီအချိန်အတွင်းမှာ အာဗြဟံ ဘာသာဝင်တွေ ပါဝင်တဲ့ မူဆလင်မဟုတ်သူတွေကို

were allowed religious freedom in exchange for a tax known as Jizye,

အခြားတင်းကျပ်တဲ့ အခြေအနေတွေအပြင်၊ Jizye လို့ လူသိများသော အခွန် ဖလှယ်မှုအရ

among other strict conditions—

ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ပေးထားတယ်၊

for example, they were not allowed to join the army.

ဥပမာ သူတို့ကို စစ်တပ်မှာ ပါဝင်ခွင့်မပြုတာပါ။

By the end of the 14th century, the Ottomans had conquered or subordinated

၁၄ ရာစုအကုန်ပိုင်းမှာ အော့တိုမန်တွေဟာ အနာတိုလီယန် နယ်မြေတွေအပြင် ဘော်လ်ကန်

most of the Anatolian beyliks as well as the Balkans.

အများစုကို အောင်နိုင် ဒါမှမဟုတ် လက်အောက်ခံပြုခဲ့တယ်။

But in the first half of the 15th century,

ဒါပေမဲ့ ၁၅ ရာစုရဲ့ ပထမ တစ်ဝက်မှာ

as Sultan Beyazit I focused on Western expansion,

ပသီဘုရင် ဘေယာဇစ် ၁ က အနောက်တိုင်း တိုးချဲ့မှုကို အာရုံစိုက်ခဲ့တဲ့အတွက်

the Central Asian ruler Timur attacked from the east.

အာရှအလယ်ပိုင်း အုပ်စိုးရှင် တီမူရ်က အရှေ့ဘက်ကနေ တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်။

He captured Beyazit and carted him off in an iron cage,

သူက ဘေရာဇစ်ကို ဖမ်းဆီးပြီး သံလှောင်အိမ်ထဲမှာ လှည်းနဲ့ခေါ်သွားတယ်၊

ဒါက အော့တိုမန် အင်ပါယာကို ပျက်စီးလုနီးပါး ဖြစ်စေခဲ့တဲ့

sparking a ten year struggle for succession

that almost destroyed the Ottoman empire.

ဆက်ခံမှု အတွက် ဆယ်နှစ်ကြာ ရုန်းကန်မှုကို အစပျိုးခဲ့တာပါ။

Sultan Murad II turned this trend around,

ပသီဘုရင် မူရတ် ၂ က ဒီလားရာကို ပြောင်းလဲခဲ့ပေမဲ့၊

but fell short of one of his loftiest goals:

ဘိုင်ဇန်တင်း မြို့တော်၊ ကွန်စတန်တီနိုပယ်ကို သိမ်းယူတာက

capturing the Byzantine capital, Constantinople.

သူ့ရဲ့ အမြင့်ဆုံး ပန်းတိုင်တစ်ခုကို ပျက်ယွင်းစေခဲ့တယ်။

His son, Sultan Mehmed II, or Mehmed the Conqueror,

သူ့သား ပသီဘုရင် မက်မက် ၂ ဒါမှမဟုတ် အောင်နိုင်သူ မက်မက်က

vowed to succeed where his father had failed.

သူ့ဖခင် ၡုံးနိမ့်ခဲ့တဲ့နေရာမှာ အောင်မြင်ဖို့ သစ္စာပြုခဲ့တယ်။

In preparation for the attack on Constantinople,

ကွန်စတန်တီနိုပယ်ကို တိုက်ခိုက်မှုအတွက် ပြင်ဆင်ရာမှာ

he hired a Hungarian engineer to forge the largest cannon in the world,

ကမ္ဘာ့အကြီးမားဆုံး အမြောက်ကို သွန်းဖို့ ဟန်ဂေရီအင်ဂျင်နီယာကို ငှားခဲ့တယ်။

used Serbian miners to dig tunnels under the walls of the city,

မြို့ရိုးအောက်မှာ လိုဏ်ခေါင်းတွေ တူးဖို့ ဆားဗီးယား မိုင်းလုပ်သားတွေကို သုံးခဲ့ပြီး

and ordered his fleet of ships to be carried overland,

သူ့သင်္ဘောတပ်ကို ကုန်းကြောင်းကနေ သယ်ဆောင်ဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့ပြီး

attacking the city from an unexpected direction.

မြို့ကို မမျှော်လင့်တဲ့ လမ်းကြောင်းကနေ တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်။

He laid siege to the city and in the spring of 1453,

မြို့ကို ပိတ်ဆို့ပြီး ၁၄၅၃ ခုနှစ် နွေဦးမှာ ကွန်စတန်တီနိုပဲယ်က

Constantinople fell to the Ottomans.

အော့တိုမန်တွေလက်ထဲ ကျသွားတယ်။

ဒါက အော့တိုမန်မြို့တော်ဖြစ်လာမှာပါ၊ မြို့ရဲ့ လူသိများတဲ့ ဂရိအမည် အစ္စတန်ဘူလ်က

It would become the Ottoman capital, known by its common Greek name, Istanbul,

meaning “to the city.”

“မြို့တော်သို့” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။

By the time Mehmed II conquered Constantinople,

မက်မက် ၂ က ကွန်စတင်တီနိုပယ်ကို သိမ်းပိုက်လိုက်ချိန်မှာ

the city was a shadow of its former glory.

ဒီမြို့ဟာ သူ့အရင်က ဂုဏ်ကျက်သရေရဲ့ အရိပ်တစ်ခုဖြစ်ခဲ့တယ်။

Under Ottoman rule, it flourished once again.

အော့တိုမန်ာအုပ်ချုပ်မှုအောက်မှာ မြို့က ပြန်ပြီးထွန်းကားခဲ့တယ်။

On an average day in Istanbul, you could hear people speaking Greek, Turkish,

အစ္စတန်ဘူမှာ ပျမ်းမျှတစ်နေ့တာမှာ ဂရိ၊ တူရကီ၊ အာမေးနီးယန်း၊

Armenian, Persian, Arabic, Bulgarian, Albanian, and Serbian.

အာရေဗျ၊ ဘူလ်ဂေးရီးယန်း၊အယ်လ်ဘေးနီးယန်းနဲ့ ဆားဗီးယန်း စကားပြောနေသူတွေကိုကြားနိုင်တယ်။

Architects like the famous Sinan filled the city with splendid mosques

နာမည်ကျော် Sinan လို ဗိသုကာတွေဟာ ပသီဘုရင် တွေက တာဝန်ပေးထားတဲ့ ခမ်းနားတဲ့ ဗလီတွေ၊

and other buildings commissioned by the sultans.

တခြားအဆောက်အအုံတွေနဲ့ မြို့ကို ဖြည့်ထားတယ်။

Through Istanbul, the Otttomans brought commodities like coffee to Europe.

အစ္စတန်ဘူကနေ အော့တိုမန်တွေဟာ ကော်ဖီလို ကုန်ပစ္စည်းတွေကို ဥရောပကို ယူဆောင်ခဲ့တယ်။

They entered a golden age of economic growth,

သူတို့ဟာ စီးပွားရေး တိုးပွားမှု၊ နယ်မြေ ဝယ်ယူမှု၊ အနုပညာနဲ့

territorial acquisition, art and architecture.

ဗိသုကာလက်ရာတို့ရဲ့ ရွှေခေတ်ဆီ ဝင်ရောက်ခဲ့ကြတယ်။

They brought together craftspeople from across Europe, Africa,

ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုရဲ့ ထူးခြားတဲ့ အရောတစ်ခုကို ဖန်တီးဖို့

the Middle East and Central Asia to create a unique blend of cultural innovation.

ဥရောပ၊ အာဖရိက၊ အရှေ့ အလယ်ပိုင်းနဲ့ အာရှ အလယ်ပိုင်းက လက်မှုပညာသည်တွေကို စုစည်းတယ်။

Iznik ceramics, for example,

ဥပမာ၊ အော့တိုမန် အပြောက်အမွမ်းတွေနဲ့

were made using techniques from China’s Ming dynasty,

ပြန်လည်စိတ်ကူးထားတဲ့ တရုတ်ပြည် မင်မင်းဆက်က နည်းစနစ်တွေကို သုံးပြီး

reimagined with Ottoman motifs.

အစ်ဇ်နစ် ကြွေထည်တွေကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြတယ်။

The Ottomans would continue to expand,

အော့တိုမန်တွေဟာ နိုင်ငံရေး လွှမ်းမိုးမှုနဲ့

cementing their political influence and lucrative trade routes.

ဝင်ငွေကောင်းတဲ့ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်း တွေကို ခိုင်ခံ့စေရင်း ဆက်ချဲ့သွားမှာပါ။

The empire lasted for more than 600 years and, at its peak,

အင်ပါယာက နှစ်ပေါင်း ၆၀၀ ကျော်ကြာ တည်ရှိခဲ့ပြီး ၎င်းရဲ့အထွတ်အထိပ်မှာ

stretched from Hungary to the Persian Gulf,

ဟန်ဂေရီကနေ ပါရှန်းပင်လယ်ကွေ့အထိ၊ အာဖရိက ဦးချိုကနေ

from the Horn of Africa to the Crimean Peninsula.

ခရိုင်မီယန်းကျွန်းဆွယ်အထိ ကျယ်ပြန့်ခဲ့တယ်။