The rise of the Ottoman Empire - Mostafa Minawi

Tłumaczenie: Mateusz Sieminski Korekta: Ola Królikowska

Pod koniec XIII wieku Osman I ustanowił mały bejlik,

In the late 13th century, Osman I established a small beylik,

or principality, in what is now Turkey.

czyli księstwo, na terenie obecnej Turcji.

In just a few generations, this beylik outmaneuvered more powerful neighbors

W ciągu zaledwie kilku pokoleń ten bejlik przechytrzył silniejsze kraje ościenne,

to become the vast Ottoman empire.

co przyczyniło się do powstania Imperium Osmańskiego.

What enabled its rapid rise?

Co umożliwiło tak szybki rozwój?

In Osman’s time, the Anatolian peninsula was a patchwork of Turkic principalities

Za czasów Osmana Półwysep Anatolijski był podzielony na turkijskie księstwa

sandwiched between a crumbling Byzantine Empire

położone między upadającym Imperium Bizantyńskim

and weakened Sultanate of the Seljuk of Rum.

a osłabionym Sułtanatem Rumu.

Osman quickly expanded this territory

Osman szybko powiększył to terytorium

through a mixture of strategic political alliances

dzięki strategicznemu wybieraniu sojuszów politycznych

and military conflicts with these neighbors,

oraz konfliktom militarnym z sąsiadującymi ludami.

attracting mercenaries first with the promise of booty,

Możliwość zdobycia łupu, a później sławy za wygrane bitwy

then later through his reputation for winning.

przyciągały liczne grona najemników.

Osman was the first in a line of Ottoman rulers distinguished

Osman był pierwszym władcą z rodu Osmanów

by their political shrewdness.

cechującym się polityczną przebiegłością.

Often prioritizing political and military utility over ethnic or religious affinity,

Przedkładając zyski polityczne i militarne nad etniczne i religijne korzyści,

they expanded their influence by fighting along certain sides when needed,

poszerzał wpływy przez umiejętny wybór

and fighting against them when the time was right.

wrogów i sojuszników.

After Osman’s death his son Orhan

Po śmierci Osmana władzę objął jego syn Orchan.

established a sophisticated military organization and tax collection system

Wprowadził on nową strukturę wojskową i system podatkowy

geared towards funding quick territorial expansion.

wykorzystywany do finansowania szybkiej ekspansji terytorialnej.

The Ottomans’ first major expansion was in the Balkans, in southeast Europe.

Pierwsza ekspansja osmańska odbyła się na Bałkanach w południowej Europie.

The military employed a mixture of Turkic warriors and Byzantine

W skład armii wchodzili turkijscy i bizantyńscy wojownicy

and other Balkan Christian converts.

oraz bałkańscy chrześcijanie.

They captured thousands of young Christian boys

Tysiące chrześcijańskich chłopców zostało pojmanych

from villages from across the Balkans,

z bałkańskich wiosek,

converted them to Islam, and trained them to become the backbone

a następnie nawróconych na islam i odpowiednio przeszkolonych,

of a fierce military elite force known as the Janissaries.

żeby stać się ważną częścią tej elitarnej armii zwanej janczarzami.

The captured enslaved boys could rise to the high position of a vizier

Zniewoleni chłopcy mogli piąć się w hierarchii i zostać wezyrami

in the Ottoman government.

w osmańskim rządzie.

Rulers of conquered areas were also allowed, even encouraged,

Władcom podbitych terenów pozwalano, a nawet zachęcano

to convert to Islam and take positions in the Ottoman government.

do przejścia na islam i objęcia posad w osmańskim rządzie.

Meanwhile, non-Muslims who belonged to Abrahamic religions

Natomiast wyznawcy religii abrahamskich

were allowed religious freedom in exchange for a tax known as Jizye,

mogli cieszyć się wolnością religijną pod warunkiem płacenia podatku dżizja

among other strict conditions—

i przestrzegania innych zasad.

for example, they were not allowed to join the army.

Na przykład nie wolno im było dołączyć do armii.

By the end of the 14th century, the Ottomans had conquered or subordinated

Pod koniec XIV wieku Osmanie podbili lub podporządkowali sobie

most of the Anatolian beyliks as well as the Balkans.

większość anatolijskich bejlików oraz całe Bałkany.

But in the first half of the 15th century,

W pierwszej połowie XV wieku,

as Sultan Beyazit I focused on Western expansion,

kiedy sułtan Bajazyd I skupił się na ekspansji na Zachód,

the Central Asian ruler Timur attacked from the east.

Timur, władca z Azji Środkowej, zaatakował ze Wschodu.

He captured Beyazit and carted him off in an iron cage,

Bajazyda wzięto do niewoli,

co zapoczątkowało 10-letnią walkę o utrzymanie władzy,

sparking a ten year struggle for succession

that almost destroyed the Ottoman empire.

doprowadzając prawie do rozpadu Imperium Osmańskiego.

Sultan Murad II turned this trend around,

Sułtan Murad II zmienił losy imperium,

but fell short of one of his loftiest goals:

ale nie udało mu się osiągnąć najważniejszego celu,

capturing the Byzantine capital, Constantinople.

czyli przejęcia bizantyńskiej stolicy, Konstantynopola.

His son, Sultan Mehmed II, or Mehmed the Conqueror,

Jego syn, sułtan Mehmed II, znany też jako Mehmed Zdobywca,

vowed to succeed where his father had failed.

odniósł sukces tam, gdzie jego ojcu się nie udało.

In preparation for the attack on Constantinople,

W ramach przygotowań do ataku na Konstantynopol

he hired a Hungarian engineer to forge the largest cannon in the world,

węgierskiemu inżynierowi zlecono stworzenie największej na świecie armaty,

used Serbian miners to dig tunnels under the walls of the city,

a serbskich górników wykorzystano do wykopania tunelu pod murami miasta.

and ordered his fleet of ships to be carried overland,

Dodatkowo statki zostały przeniesione przez ląd,

attacking the city from an unexpected direction.

co pomogło zaatakować miasto z nieoczekiwanego kierunku.

He laid siege to the city and in the spring of 1453,

Oblegane miasto w końcu poddało się wiosną 1453 roku.

Constantinople fell to the Ottomans.

Konstantynopol został przejęty przez Osmanów.

Następnie stał się osmańską stolicą znaną pod grecką nazwą Stambuł,

It would become the Ottoman capital, known by its common Greek name, Istanbul,

meaning “to the city.”

co oznacza “do miasta”.

By the time Mehmed II conquered Constantinople,

Kiedy Mehmed II podbijał Konstantynopol,

the city was a shadow of its former glory.

miasto było jedynie cieniem swojej dawnej potęgi.

Under Ottoman rule, it flourished once again.

Podczas osmańskich rządów znów odżyło.

On an average day in Istanbul, you could hear people speaking Greek, Turkish,

Na stambulskich ulicach można było usłyszeć język grecki, turecki,

Armenian, Persian, Arabic, Bulgarian, Albanian, and Serbian.

armeński, perski, arabski, bułgarski, albański i serbski.

Architects like the famous Sinan filled the city with splendid mosques

Architekci pokroju słynnego Sinana projektowali wspaniałe meczety

and other buildings commissioned by the sultans.

i inne budynki na zlecenia sułtanów.

Through Istanbul, the Otttomans brought commodities like coffee to Europe.

Przez Stambuł transportowano do Europy dobra takie jak kawa.

They entered a golden age of economic growth,

Był to złoty wiek dla rozwoju ekonomicznego,

territorial acquisition, art and architecture.

terytorialnego, artystycznego i architektonicznego.

They brought together craftspeople from across Europe, Africa,

Rzemieślnicy z Europy, Afryki,

the Middle East and Central Asia to create a unique blend of cultural innovation.

Bliskiego Wschodu i Azji Środkowej współpracowali na rzecz innowacyjności.

Iznik ceramics, for example,

Turecka ceramika Iznik

were made using techniques from China’s Ming dynasty,

powstała przez połączenie chińskiej techniki z czasów dynastii Ming

reimagined with Ottoman motifs.

oraz osmańskich motywów.

The Ottomans would continue to expand,

Osmański dobrobyt utrzymywał się

cementing their political influence and lucrative trade routes.

dzięki wpływom politycznym i dochodowym szlakom handlowym.

The empire lasted for more than 600 years and, at its peak,

Imperium trwało ponad 600 lat, a u szczytu potęgi

stretched from Hungary to the Persian Gulf,

rozciągało się od Węgier do Półwyspu Perskiego

from the Horn of Africa to the Crimean Peninsula.

i od Półwyspu Somalijskiego aż do Półwyspu Krymskiego.