The ABC's of gas: Avogadro, Boyle, Charles - Brian Bennett

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: Myo Aung

In society, we have to follow laws that maintain order.

လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ စနစ်တကျဖြစ်ဖို့ ဥပဒေတွေကို ကျုပ်တို့ လိုက်နာရပါတယ်

Did you know all chemical matter follows certain laws as well?

ဓာတုဗေဒ ရုပ်၀တ္ထုတွေအားလုံးက တိကျတဲ့ ဥပဒေသတွေ လိုက်နာရတာကို သိပါသလား။

In fact, we can describe those laws by looking at relationships.

တကယ်တော့ ဆက်နွှယ်မှုတွေကို ကြည့်ပြီး ဒီဥပဒေသတွေ ကျုပ်တို့ ဖော်ထုတ်နိုင်ပါတယ်။

Some easy laws to begin with are the ones that govern the gases.

စလေ့လာဖို့ လွယ်ကူတဲ့ ဥပဒေသ တချို့က ဓာတ်ငွေ့တွေနဲ့ ပတ်သတ်ပါတယ်။

Back in 1662, Robert Boyle realized that gases had an interesting response

၁၆၆၂ မှာ Robert Boyle က ဓာတ်ငွေ့တွေကို ထုထည်မတူတဲ့ ဘူးတွေထဲထည့်ရင်

when he put them into containers and changed their volume.

စိတ်ဝင်စားဖွယ် တုန့်ပြန်မှုရှိကြောင်း သဘောပေါက်ခဲ့ပါတယ်။

Take an empty bottle and put the cap on it, closing that container.

ဘူး အလွတ်တစ်လုံး ယူပြီး ဘူးကိုအဖုံးနဲ့ ပိတ်လိုက်ပါ။

Now squeeze your bottle, and what happens?

အခု အဲဒီဘူးကို ညှစ်ကြည့်ရင် ဘယ်လို ဖြစ်လာမလဲ။

The pressure inside the bottle increases when the size of the container decreases.

ဘူးအရွယ်အစား ကျုံ့သွားတဲ့အခါ ဘူးထဲမှာ ဖိအားတိုးလာပါမယ်။

You can only crush that container so much until the gases inside push back on your hand.

ကိုယ်က ဘူးကို တအားဖိညှစ်လိုက်ရင် အတွင်းရှိ ဓာတ်ငွေ့တွေက လက်ကို ပြန်ကန်ပါမယ်။

This is called an inverse proportion, and it changes at the same rate for every gas.

ဒါကို ပြောင်းပြန်အချိုးလို့ခေါ်ပြီး ၎င်းက ဓာတ်ငွေ့တိုင်းအတွက် ပြောင်းနှုန်းတူပါတယ်။

Boyle's law allows chemists to predict the volume of any gas at any given pressure

အဲဒီဆက်နွှယ်မှုက အမြဲတူလို့ Boyle ရဲ့ ဥပဒေသက ဓာတုဗေဒ သမားတွေကို

because the relationship is always the same.

ဓာတ်ငွေ့ တစ်ခုခုရဲ့ ထုထည်ကို ဖိအားတစ်ခုခု အတွက် ခန့်မှန်းခွင့်ပြုပါတယ်။

In 1780, Jacques Charles noticed a different relationship between gases and their temperature.

၁၇၈၀ မှာ Jacques Charles က ဓာတ်ငွေ့/ အပူချိန်ကြား ဆက်နွှယ်မှုကို သတိပြုမိပါတယ်။

If you've ever seen a hot-air balloon, you've seen this law in action.

လေပူပါတဲ့ ပူဖောင်းကို မြင်ဖူးရင် ဒီဥပဒေသရဲ့ သဘောကို မြင်ရခြင်းပါပဲ။

When the ballons are laid out, they're totally flat.

ဘောလုံးကို လှဲချထားရင် လုံး၀ပြားချပ်နေမှာပါ။

Instead of blowing the balloon up like a party balloon, they use a giant flame to heat the air inside that envelope.

ပူဖောင်းကို လေနဲ့မှုတ်မယ့်အစား အတွင်းလေကို အပူပေးဖို့ မီးတောက်ကြီးကို သုံးပါတယ်။

As the air is heated up, the balloon begins to inflate as the gas volume increases.

လေကို အပူပေးတဲ့အခါ ဓာတ်ငွေ့တွေ ပွလာလို့ ဘောလုံး ဖောင်းလာပါမယ်။

The hotter the gas becomes, the larger the volume, and that's Charles' law.

ဓာတ်ငွေ့ ပူလာလေလေ၊ ထုထည် ကြီးလေလေပါ၊ ဒါ Charles' Law ပါ။

Notice this law is different from Boyle's.

ဒါက Boyle ဥပဒေသနဲ့ မတူကြောင်း သတိပြုပါ။

Charles' law is a direct relationship.

Charles' Law က တိုက်ရိုက်ဆက်နွှယ်မှုပါ။

As the temperature increases, the volume increases as well.

အပူချိန်တိုးတာနဲ့ ထုထည်လည်းတိုးပါတယ်။

The third law is also easily demonstrated.

တတိယ ဥပဒေသကိုလည်း လွယ်ကူစွာ သရုပ်ပြပေးနိုင်ပါတယ်။

When you're blowing up party balloons, the volume increases.

ရိုးရိုးပူဖောင်းတွေကို လေမှုတ်ထည့်တဲ့အခါ ထုထည်တိုးပါတယ်။

As you are blowing, you're forcing more and more gas particles into the balloon from your lungs.

လေကိုမှုတ်ချိန်မှာ အဆုတ်ထဲကနေ ဘောလုံးထဲကို ဓာတ်ငွေ့အမှုန်တွေကို တွန်းထည့်နေတာပါ။

This causes the balloon volume to increase. This is Avogadro's law in action.

ဒါ့ကြောင့် ဘောလုံး ထုထည်တိုးလာတာပါ။ ဒါက Avogadro's Law ရဲ့ သဘောပါ။

As the number of particles of gas added to a container are increased,

ဘူးထဲကို ဓာတ်ငွေ့ အမှုန်အရေအတွက်ကို တိုးပြီး ထည့်တဲ့အခါ

the volume will increase as well.

ထုထည်လည်း တိုးလာမှာပါ။

If you add too many particles, well, you know what happens next.

အမှုန်တွေအများကြီး ထည့်ပေးရင် ဘာဆက်ဖြစ်မယ်ဆိုတာ ခင်ဗျားသိနေပြီ။

Laws are everywhere, even in the tiniest particles of gas.

နေရာတိုင်းမှာ၊ အသေးဆုံးဆိုတဲ့ဓာတ်ငွေ့မှာ တောင် ဥပဒေသတွေရှိပါတယ်။

If you squeeze them, the pressure will increase as the particles are pushed together.

ဒါတွေကို ညှစ်လိုက်ရင် အမှုန်တွေကို အားနဲ့စုဝေးစေလို့ ဖိအားတိုးလာမယ်။

Low volume means a high pressure because those particles push back.

ထုထည်ကျုံ့လာရင် ဖိအားမြင့်လာတာက ဒီအမှုန်တွေ ပြန်တွန်းကန်လို့ပါ။

As the temperature increases, gases move away from one another, and the volume increases as well.

အပူချိန်တိုးတဲ့အခါ ဓာတ်ငွေ့တွေ ပြန့်သွားလို့ ထုထည်လည်းတိုးပါတယ်။

Finally, if you add gas to a closed container, that container's volume will expand.

နောက်ဆုံး၊ အလုံပိတ် ဘူးထဲကို ဓာတ်ငွေ့ ထည့်ရင်ဘူးရဲ့ထုထည် ပြန့်ကားလာမှာပါ။

But be careful not to add too much, because otherwise you could end up with a burst balloon.

ဒါပေမဲ့ အများကြီးမထည့်မိပါနဲ့၊ ဘောလုံးပေါက်လျက် ဇာတ်သိမ်းသွားနိုင်လို့ပါ။