The ABC's of gas: Avogadro, Boyle, Charles - Brian Bennett

Vỡ lòng chất khí : Avogadro, Boyle, Charles - Brian Bennett

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Ha Giang Nguyen Thi Reviewer: Tan Doan Nhut

In society, we have to follow laws that maintain order.

Trong xã hội

ta cần tuân theo luật pháp

để duy trì trật tự.

Did you know all chemical matter follows certain laws as well?

Bạn có biết các vật chất hóa học

cũng tuân theo những định luật cụ thể?

Sự thật là ta có thể mô tả những định luật đó

In fact, we can describe those laws by looking at relationships.

bằng cách quan sát những mối liên hệ giữa các vật chất.

Some easy laws to begin with are the ones that govern the gases.

Vài định luật đơn giản để bắt đầu là những định luật chi phối chất khí.

Back in 1662, Robert Boyle realized that gases had an interesting response

Năm 1662, Robert Boyle nhận ra rằng

các chất khí có phản ứng rất thú vị

when he put them into containers and changed their volume.

khi ông cho chúng vào lọ rồi thay đổi thể tích.

Take an empty bottle and put the cap on it, closing that container.

Lấy 1 chai không rồi đóng nắp chai.

Now squeeze your bottle, and what happens?

bóp cái chai lại, điều gì sẽ xảy ra?

The pressure inside the bottle increases when the size of the container decreases.

Áp suất bên trong chai tăng lên

kích thước chai giảm đi.

You can only crush that container so much until the gases inside push back on your hand.

Bạn chỉ có thể bóp cho đến khi

khí trong chai đẩy lại tay chúng ta.

This is called an inverse proportion, and it changes at the same rate for every gas.

Đây là tính chất tỉ lệ nghịch và nó không thay đổi tỉ lệ

với mọi loại khí.

Boyle's law allows chemists to predict the volume of any gas at any given pressure

Định luật Boyle giúp các nhà hóa học dự đoán thể tích

bất kì loại khí nào dưới mọi áp suất vì

because the relationship is always the same.

các mối liên hệ luôn giống nhau.

In 1780, Jacques Charles noticed a different relationship between gases and their temperature.

Năm 1780, Jacques Charles nhận thấy mối liên hệ khác nhau

giữa khí và nhiệt độ của chúng.

If you've ever seen a hot-air balloon, you've seen this law in action.

Nếu từng thấy khinh khí cầu

bạn đã thấy định luật này xảy ra.

When the ballons are laid out, they're totally flat.

Khi khí cầu chưa được dùng, chúng phẳng lì

Instead of blowing the balloon up like a party balloon, they use a giant flame to heat the air inside that envelope.

Thay vì thổi nó lên như bóng bay,

họ dùng ngọn lửa to

để làm nóng không khí bên trong khinh khí cầu.

As the air is heated up, the balloon begins to inflate as the gas volume increases.

Không khí nóng lên, khí cầu căng ra vì

thể tích của khí ga tăng lên.

The hotter the gas becomes, the larger the volume, and that's Charles' law.

Khí càng nóng, thể tích càng tăng,

đây là định luật của Charles.

Notice this law is different from Boyle's.

Định luật này khác định luật của Boyle.

Charles' law is a direct relationship.

Định luật của Charles

nói về mối quan hệ trực tiếp.

As the temperature increases, the volume increases as well.

Nhiệt độ tăng, thể tích cũng sẽ tăng theo.

The third law is also easily demonstrated.

Định luật thứ 3 cũng được biểu thị dễ dàng

When you're blowing up party balloons, the volume increases.

Khi thổi bóng bay, thể tích sẽ tăng lên.

As you are blowing, you're forcing more and more gas particles into the balloon from your lungs.

Khi thổi, bạn đưa càng nhiều phần tử

khí từ trong phổi của mình.

This causes the balloon volume to increase. This is Avogadro's law in action.

Điều này làm thể tích quả bóng tăng.

Đây là định luật của Avogadro.

As the number of particles of gas added to a container are increased,

Các phần tử khí ga thêm vào trong quả bóng

the volume will increase as well.

dẫn đến thể tích cũng tăng theo.

If you add too many particles, well, you know what happens next.

Nếu thổi vào quá nhiều, bạn biết chuyện gì

xảy ra tiếp theo rồi đấy.

Laws are everywhere, even in the tiniest particles of gas.

Định luật này có ở khắp nơi,

kể cả giữa các phần tử khí ga nhỏ li ti.

If you squeeze them, the pressure will increase as the particles are pushed together.

Nếu bạn nén chúng,

áp suất sẽ tăng vì các phần tử được nén vào nhau.

Low volume means a high pressure because those particles push back.

Thể tích nhỏ nghĩa là áp suất lớn vì

các phần tử này sẽ đẩy lại.

As the temperature increases, gases move away from one another, and the volume increases as well.

Nhiệt độ tăng, khí ga sẽ chuyển động,

lúc đó thể tích cũng sẽ tăng.

Finally, if you add gas to a closed container, that container's volume will expand.

Cuối cùng, nếu bạn cho khí vào 1 vật chứa,

thể tích tăng làm vật chứa ấy sẽ phồng ra.

But be careful not to add too much, because otherwise you could end up with a burst balloon.

Nhưng cẩn thận đừng cho nhiều quá

hoặc bạn sẽ làm nổ quả bóng đấy.