The ABC's of gas: Avogadro, Boyle, Charles - Brian Bennett

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

In society, we have to follow laws that maintain order.

Toplumda düzeni koruyan yasalara uymak zorundayız.

Did you know all chemical matter follows certain laws as well?

Tüm kimyasal maddelerin belirli yasalara da uyduğunu biliyor muydunuz?

In fact, we can describe those laws by looking at relationships.

Aslında, bu yasaları ilişkilere bakarak tanımlayabiliriz.

Some easy laws to begin with are the ones that govern the gases.

Başlamak için bazı kolay yasalar, gazları yöneten yasalardır.

Back in 1662, Robert Boyle realized that gases had an interesting response

1662'de Robert Boyle, gazları kaplara koyduklarında

ve hacimlerini değiştirdiklerinde ilginç bir tepki verdiğini fark etti.

when he put them into containers and changed their volume.

Take an empty bottle and put the cap on it, closing that container.

Boş bir şişe alın ve kapağı kapatın.

Now squeeze your bottle, and what happens?

Şimdi şişeyi sıkıştırın, ne oluyor?

The pressure inside the bottle increases when the size of the container decreases.

Kabın boyutu azaldığında şişenin içindeki basınç artar.

You can only crush that container so much until the gases inside push back on your hand.

Bu kabı ancak içerideki gazlar geri itene kadar sıkıştırabilirsiniz.

This is called an inverse proportion, and it changes at the same rate for every gas.

Buna ters orantı denir ve her gaz için aynı oranda değişir.

Boyle's law allows chemists to predict the volume of any gas at any given pressure

Boyle yasası, kimyagerlerin herhangi bir basınçtaki

herhangi bir gazın hacmini tahmin etmelerine yarar

because the relationship is always the same.

çünkü ilişki her zaman aynıdır.

In 1780, Jacques Charles noticed a different relationship between gases and their temperature.

1780'de Jacques Charles gazlar ve sıcaklıkları arasında

farklı bir ilişki olduğunu fark etti.

If you've ever seen a hot-air balloon, you've seen this law in action.

Daha önce bir sıcak hava balonu gördüyseniz

bu yasayı gördünüz.

Balon yerdeyken tamamen düzdür.

When the ballons are laid out, they're totally flat.

Instead of blowing the balloon up like a party balloon, they use a giant flame to heat the air inside that envelope.

Balonu bir parti balonu gibi havaya uçurmak yerine,

kılıfın içindeki havayı ısıtmak için dev bir alev kullanırlar.

As the air is heated up, the balloon begins to inflate as the gas volume increases.

Hava ısındığında, gaz hacmi arttıkça balon şişmeye başlar.

Gaz ne kadar sıcak olursa hacim de o kadar büyük olur

The hotter the gas becomes, the larger the volume, and that's Charles' law.

ve bu Charles'ın yasasıdır.

Notice this law is different from Boyle's.

Bu yasa Boyle'un yasasından farklıdır.

Charles'ın yasasının ilişkisi direkttir.

Charles' law is a direct relationship.

As the temperature increases, the volume increases as well.

Sıcaklık arttıkça hacim de artar.

The third law is also easily demonstrated.

Üçüncü yasa da kolayca gösterilebilir.

When you're blowing up party balloons, the volume increases.

Parti balonlarını şişirdiğinizde hacim artar.

As you are blowing, you're forcing more and more gas particles into the balloon from your lungs.

Üflerken ciğerlerinizden balona daha fazla gaz parçacığı sokarsınız.

Bu balon hacminin artmasına neden olur. Bu Avogadro'nun yürürlükteki kanunu.

This causes the balloon volume to increase. This is Avogadro's law in action.

As the number of particles of gas added to a container are increased,

Bir kaba eklenen gaz parçacıklarının sayısı arttıkça hacim de artacaktır.

the volume will increase as well.

If you add too many particles, well, you know what happens next.

Çok fazla parçacık eklerseniz bundan sonra ne olacağını biliyorsunuz.

Laws are everywhere, even in the tiniest particles of gas.

Yasalar her yerde, en küçük gaz parçacıklarında bile.

If you squeeze them, the pressure will increase as the particles are pushed together.

Onları sıkarsanız parçacıklar birbirine itildikçe basınç artar.

Low volume means a high pressure because those particles push back.

Düşük hacim yüksek basınç anlamına gelir çünkü bu parçacıklar geri iter.

As the temperature increases, gases move away from one another, and the volume increases as well.

Sıcaklık arttıkça, gazlar birbirinden uzaklaşır ve hacim de artar.

Son olarak, kapalı bir kaba gaz eklerseniz bu kabın hacmi artar.

Finally, if you add gas to a closed container, that container's volume will expand.

But be careful not to add too much, because otherwise you could end up with a burst balloon.

Ancak çok fazla eklememeye dikkat edin,

aksi takdirde balonun patlamasına sebep olursunuz.