Does stress cause pimples? - Claudia Aguirre

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Ayan Organization Reviewer: Parikhan Ismail

She's only a few feet away.

کچەکە تەنها چەند هەنگاوێکی کەم لێیەوە دوورە.

The closer he gets, the more nervous he becomes,

هەرچەند نزیکتر دەبێتەوە ،زیاتر دەشڵەژێ،

the budding zit on his nose growing bigger and bigger until it practically eclipses his face.

چەوریە نوێکەی لووتی گەشە دەکات گەورەتر دەبێت تاوەکو هەموو دەمووچاوی دەبێتە زیپکە.

کچەکە لەنزیکەوە سەیری دەکات ئەم زیپکە گەورانە دەبینێت دەست بە پێکەنین دەکات،

She looks at him hovering nearby, sees the massive zit, and giggles.

He slumps away, feeling sick.

کوڕەکە دوور دەکەوێتەوە، هەست بەناڕەحەتی دەکات.

Stress can sure make a mess, and it happens to both teens and adults.

بەدڵنیایەوە نیگەرانی دەبێتە هۆیی شڵەژان، ئەمەش لەناو هەرزەکار و گەنجاندا ڕوودەدات .

But how does it happen?

بەڵام ئەمە چۆن ڕوودەدات؟

Let's rewind to before the zit, to before Justin even sees his crush.

با بگەڕێنەوە پێش دروست بوونی زیپکەکە، پێش ئەوەی "جەستن" خۆشەویستەکەی ببینێت.

Already late for school, Justin got to class just in time to hear the teacher say "pop quiz."

دواکەوتووە بۆ قوتابخانە، هەرکە دەچێتە پۆلەوە مامۆستا دەڵێ "دەی تاقیکردنەوەیە."

He hadn't done his homework the night before, and felt more unprepared

دوێنێ شەو ئەرکەکەی نەکردبوو و هەستی دەکرد بۆ ئەوە ئامادە نییە

than the ambushed World War II soldiers he was supposed to write about.

لە جەنگی جیهانی دووەمدا سەربازەکان بۆسەیان بۆ دانرابوو دەبوو دەربارەیان بنووسێت.

A sudden rush of panic swept over his body, leaving him with sweaty palms,

کاردانەوەی خێرایی جەستەی، کاتێک ژێرباڵ تووشی ئارەقە کردنەوە دەبێت،

a foggy mind and a racing heart.

مێشکی شێواو و لێدانی دڵی خێرا.

He stumbled out of class in a daze, and ran straight into his all-time crush, spiking up his stress.

بەگێژی هاتە دەرەوە لە پۆل، ڕایکردە لای کچەکە، بە ئاستی دڵەڕاوکێی بەرز

Stress is a general biological response to a potential danger.

دڵەڕاوکێ کاردانەوەیەکی گشتی زیندەییە بۆ حاڵەتە مەترسییەکان.

In primitive caveman terms, stress can make you fight for your life,

لەکاتی ئەشکەوت نشینە سەرەتاییەکانەوە دڵەڕاوکێ واتلێدەکات بۆ مانەوە شەڕبکەیت

or run for your life, if, for example, you're confronted by a hungry saber-tooth tiger.

یانڕاکردن بۆ پاراستنی ژیانت، بۆ نموونە تۆ بەرەنگاری پڵنگێکی ددان تیژ بووبێتیەوە.

Special chemicals called stress hormones run through your body,

ماددەیەکی کیمایی تایبەتە بەناوی هۆڕمۆنی دڵەڕاوکێ لەلاشەدا دەجوڵێت

giving you more oxygen and power to run away from danger

ئۆکسجین و هێزی زۆرت پێدەدەن بۆ ڕاکردن لە مەترسی

or to face it and fight for your life,

یان ڕووبەڕووی ببیەوە شەڕ بکەیت لە پێناو مانەوەت لەژیان،

hence the term "fight or flight."

لێرەدا بۆ ئەم دەستەواژەیە " شەڕ یان دەربازبوون".

But when you don't fight, or take flight, you face the plight.

بەڵام کاتێک شەڕ ناکەیت، یان خۆت دەرباز ناکەیت، ڕووبەڕووی گێچەڵ دەبیتەوە.

When we're taking final exams, sitting in traffic or pondering pollution,

کە تاقیکردنەوەی کۆتای دەکەیت یان لە ترافیک دەوەستی یان بیرلە پیسبوون دەکەیتەوە

we internalize stress.

تووشی دڵەڕاوکێ دەبینەوە

It all begins in the brain.

ئەمە هەمووی لە مێشکەوە دەست پێدەکات.

The hypothalamus, the master controller of your hormones,

لیکە ڕژێنەکان کۆنترۆڵی سەرەکی هۆڕمۆنەکانتە،

releases something called corticotropin-releasing hormone.

بەهۆیی شتێکەوە ئازاد دەبێت پێ دەگوترێ هۆڕۆمۆنی کۆرتیزۆلی ئازادکەر.

This triggers the pituitary gland,

ئەمەش ژێر مێشکەڕژێن دەوروژێنێت،

a pea-sized gland found at the base of the brain,

قەبارەی ئەم لیکە ڕژێنانە دەکەونە بنکەی مێشک،

to release adrenocorticotropic hormone

بۆ دەرباز کردنی هۆرمۆنی ئەدریناڵ ڕژێنەکان

which then stimulates the adrenal gland sitting on top of the kidneys

کە دواتر ئەدریناڵ ڕژێنەکان هاندەدەن کە ئەویش لەسەرووی هەردوو گورچیلەوەن

to release cortisol, the major stress hormone.

بۆ بەڕێکردنی کۆرتیزۆل، هۆرمۆنی سەرەکی دڵەڕاوکێ.

These natural chemicals are a great help when you need to run away quickly,

ئەم ماددە کیمیاییە سرووشتیە یارمەتیت دەدات کاتێک دەتەوێت بەخێرایی ڕابکەیت،

or do superhuman feats of courage,

یان ببیە پاڵەوان بە ئازایەتی و جوامێری،

but when you're simply sitting, these stress hormones collect in the body and affect your overall health.

بەڵام بە دانیشتوویی ئەم فشارانە لە لەش کۆدەکرێنەوە کاریگەری دەخەنە سەرتەندروستیت.

Stress hormones increase inflammation in the body,

هۆڕمۆنەکانی دڵەڕاوکێی هەڵئاوسان لەجەستەدا زیاد دەکەن،

suppress the immune system,

سیستەمی بەرگری کپ دەکاتەوە،

which makes you more susceptible to infection by acne-causing bacteria,

ئەمەش وادەکات زیاتر تووشی زیپکە ببیت - بەهۆی دروست بوونی بەکتریاکانەوە،

and can even increase oil production in the skin.

تەنانەت دەبێتە هۆی زیادبوونی چەوری ناو پێستیش.

And this is the perfect storm for forming a pimple.

ئەمەش حاڵەتێکی لەبارە بۆ دروست بوونی زیپکە.

Cortisol is a major stress hormone involved in making skin cells

کۆرتیزۆڵ هۆڕمۆنی سەرەکی دڵەڕاوکێ وادەکات خانەکانی پێست

churn out oily lipids from special glands called sebaceous glands.

چەوری لە لیکە ڕژێنە تایبەتەکانەوە بەڕێبکەن کە پێ دەگوترێ چەوریە ڕژێنەکان.

But when there's too much of these oily lipids,

بەڵام کاتێک چەوری زیادەمان زۆر بێت،

called sebum, they can plug up the swollen, inflamed pores

پێی دەگوترێ سیبوم، کە دەبێتە هۆی دەرکەوتنی هەڵاوسان، لە کونیلەکانی پێستدا

and trap the pesky, acne-causing bacteria inside,

و بەشێوەیەکی بێزارکەر زیپەکەکان لەناوەوە تووشی بەکتریا بوونە،

where they set up house and thrive.

بەشێوەیەکە ئەو زیپکانە لەناوەوە دامەزراون،

Add a dash of inflammatory neuropeptides released by the nervous system when you're --

هەڵئاوسانی نیرۆپیپتیدەکان لەلایەن سیستەمی دەماری مێشکەوە بەڕێ دەکرێ کاتێ تۆ--

well, nervous -- and angry zits follow.

تەواو نیگەران و توڕەیت چەوریەکانیش دێن.

To make matters worse, Justin is a boy, meaning he's got more testosterone than girls.

بۆ ئەوەی بارودۆخەکە خراپتر بکەن، جەستن کوڕە کە تێستێڕۆنی لە کچان زیاترە.

Testosterone is another hormone that increases oil production in the skin.

تێستیڕۆنیش هۆڕمۆنێکی ترە کە چەوری زیاد دەکات لە پێست.

So, his already oily skin, together with a boost in oil and inflammation from stress,

هەروەها خۆشی پێستێ چەورە، لەگەڵ بوونی چەوری وهەڵائاوسان بەهۆیی دڵەڕاوکێوە،

is the perfect environment for bacteria

باشترین ژینگەیە بۆ دروست بوونی بەکتریا فەراهەم دەبێت.

to swell, swell, swell up into a major zit.

بۆئەوەی هەڵبئاوسێت، لەچەوریە کەڵەکە بووەکان زیپکە دروست دەبێت.

So what could've Justin done to avoid the big pimple?

کەواتە جەستن پێوویستە چی بکات بۆ ئەوەی لە زیپکەی گەورە بەدوور بێت؟

Stressful situations are unavoidable.

بارودۆخە دڵەڕاوکێیەکان بەدوور نابن لێمان.

بەڵام دەتوانین کاردانەوەمان بگۆڕین بۆئەوەی ماوەیەکی درێژ لە نیگەرانی نەمێنینەوە.

But we can try to change our responses so that we're not so stressed in the end.

And had he been confident in approaching her,

و پێویستە متمانەی زیاتری بەخۆی هەبێت کاتێک لە کچەکە نزیک دەبێتەوە،

she might not have noticed the pimple, or he might not have had one.

بۆئەوەی کچەکە هەست بە زیپکە نەکات، یاخود کوڕەکە لەوەیە یەک دانەشی لێ نەیەت.