The case of the vanishing honeybees - Emma Bryce

Translator: eman safeen Reviewer: Daban Q Jaff

There is an environmental mystery afoot,

ئەمڕۆ دیاردەیەکی نهێنی ژینگەی لە گەشەدایە،

and it begins with a seemingly trivial detail

بە کۆمەڵێک شت دەست پێ دەکات کە جێی سەرنج نین

that reveals a disaster of global proportions.

ئەمەش کارەساتێک لەم جیهانە ڕێژەییەماندا دەخوڵقێنێت.

ڕۆژێک، تێبینی دەکەیت ئەوهەنگوینەی کە نانە برژاوەکەتی لە بەیانیان پێ چەور دەکەیت

One day, you notice that the honey you slather on your morning toast

is more expensive.

نرخی زۆر بەرز بووەتەوە.

Instead of switching to jam,

لە جیاتی ئەوەی بیگۆڕی بە مڕەبا،

you investigate the reason for the price hike.

لە هۆکاری زیاد بوونی نرخەکەی دەکۆڵیتەوە.

What you find is shocking.

کاتێک هۆکارەکە دەزانیت دەتاسێیت.

The number of domesticated honeybees in the US

ژمارەی هەنگی ماڵی لە ئەمریکا

has been decreasing at an alarming rate.

بەردەوام بەشێوەیەکی ترسناک بەرەو کەم بوونەوە دەچێت.

This decline appears too big

ئەم داکشانەش زۆر گەورەتر بوو لەوەی

to be explained by the usual causes of bee death alone:

بتوانرێت بە تەنها بە هۆکارە زانراوەکانی مەرگی هەنگەکان لێکدانەوەی بۆ بکرێت:

disease, parasites or starvation.

نەخۆشی، مشەخۆرەکان یان مردن لە برسان.

A typical crime scene has almost no adult bees left in the hive,

لە شوێنی تاوانە ئاساییەکاندا هیچ هەنگێکی پێگەیشتوو لە ناو شانەکاندا نییە،

except, perhaps, a lonely queen and a few other survivors.

تەنها شاژنێک لەگەڵ هەندێک لە ڕزگاربووانی لێیە.

It's full of untouched food stores and a brood of unborn larvae,

پرە لە خواردنی ئەمبارکراو و بەشێک لە کرمۆکەی نەتروکاو،

پێدەچێت هەنگە پێگەیشتووەکان بێ چاوەڕێ کردنی تروکانی هێلکەکان شانەکەیان جێهێشت بێت.

suggesting that the adults vacated without waiting for them to hatch.

But what's particularly eerie

ئەوەی زۆر ترسناکە

is that there's no tell-tale mass of dead or dying bees nearby.

ئەوەیە کە لەناو شانەکە یان دەورووبەری هیچ ئاماژەیەک بۆ مردنی هەنگەکان نییە.

Either they have forgotten their way back to the hive,

یان ڕێگەی گەڕانەوەیان بۆ شانەکە ون دەکەن،

or they have simply disappeared.

یان بە ئاسانی ون دەبن.

These mysterious disappearances aren't new.

ئەم ون بوونە نهێنیئامێزانە شتێکی نوێ نییە.

مرۆڤەکان بە درێژای چەندین سەدە هەنگووینیان کۆ دەکردەوە.

Humans have been collecting honey for centuries.

But it wasn't until European settlers in the 1600's

ئەمە تا ئەو کاتە بەردەوام بوو کە لە ساڵی ١٦٠٠ەکان داگیرکەرە ئەوروپیەکان

introduced the subspecies, Apis mellifera,

ڕەگەزی هەنگی (ئەپیس مێڵیفێرا) یان ناساند،

that we domesticated bees.

لەوێوە دەستمان کرد بە ماڵی کردنی هەنگەکان.

Since the 19th century,

لە سەدەی نۆزدەوە،

beekeepers have reported occasional mass disappearances,

بەخێوکەرانی هەنگ ئاماژەیان بە ون بوونی زۆری هەنگەکانیان دەدا،

giving them enigmatic names

ناوی نادیاریان بۆ بەکار دەهێنا

like disappearing disease, spring dwindle disease

وەک نەخۆشی خۆ ون کردن، یان کەم بوونەوەی بەهاری و

and autumn collapse.

لەناو چوونی زستانی.

But when in 2006 such losses were found to affect

بەڵام لە ساڵی ٢٠٠٦ ون بونێک ڕوویدا کە کاریگەری

more than half of all hives in the US,

لەسەر نیوەی سامانی هەنگی ئەمریکا هەبوو،

the phenomenon got a new name:

دیاردەکەش ناوێکی نوێی پێبەخشرا:

colony collapse disorder.

دیاردەی لەناوچوونی بە کۆمەڵ.

The most frightening thing about this mystery

تۆقێنەرترین شتی ئەم دیاردە نهێنییە

isn't that we'll have to go back to using regular sugar in our tea.

ئەوە نییە کە دەبێت بۆ چاییەکانمان دووبارە بگەڕێینەوە بۆ بەکارهێنانی شەکری ئاسایی.

We farm bees for their honey,

ئێمە هەنگ بەخێو دەکەین بۆهەنگوینەکەی،

but they also pollinate our crops on an industrial scale,

بەڵام ئەوان هەڵدەستن بە پیتاندی بەرووبوومە کشتوکاڵییەکانیش،

generating over 1/3 of America's food production this way.

زیاتر لە ١/٣بەرووبومی ئەمریکا بەم شێوەیە بەرهەم دەهێنرێت.

So, how can we find the culprit behind this calamity?

کەواتە، چۆن دەتوانین تاوانباری ؟پشت ئەم کارەساتە بدۆزینەوە

Here are three of the possible offenders.

سێ ئەگەر و گومان هەیە بۆ زانینی تاوانبار.

Exhibit A: Pests and Disease.

گومانی یەکەم: مشەخۆر و نەخۆشی.

Most infamous is the varroa mite,

بەدناوترین جۆری (ڤاررۆ مایت)ە،

a minuscule red pest that not only invades colonies and feeds on bees,

ئەم ئافاتە سوورە نەک تەنها هێرش دەکاتە سەر هەنگەکان و سەرچاوەی خۆراکیان داگیر دەکات،

but also transfers pathogens that stunt bee growth

بەڵکو هۆکارەکانی نەخۆشی دەگوازێتەوە و ڕێگە دەگرێت لە گەشەی هەنگەکان

and shortens their life span.

و تەمەنیان کورت دەکاتەوە.

Exhibit B: Genetics.

گومانی دووەم: بۆماوەیی.

The queen is the core of a healthy hive.

شاژن چەقی شانەیەکی تەندرووستە.

But nowadays, the millions of queen bees distributed

بەڵام ئێستا، ملیۆنەها لە شاژنەکان دابەش کراون

in commercial hives are bred from just a few original queens,

بەسەر ئەو شانانەی کە بازرگانین و کەمێکیان شاژنی ڕەسەنیان هەیە،

which raises the worry about a lack of genetic diversity

ئەمەش دڵەراوکێی کەمی هەمەچەشنی بۆماوەیی زیاد دەکات

which could weaken bees' defenses against pathogens and pests.

دەشێت ئەوە بەرگری هەنگەکان دژ بە نەخۆشی و ئافاتەکان کەم بکاتەوە.

Exhibit C: Chemicals.

گومانی دووەم: ماددەی کیمیایی.

ئەو دژە مێرووانەی کە بەمەبەستی بازرگانی و

Pesticides used both on commercial beehives

and agricultural crops to ward off parasites

لە ناوبردنی مشەخۆری ناو کێلگە کشتوکاڵیەکان بەکار دەهێندرێت

could be getting into the food and water that honeybees consume.

دەشێت بچێتە ناو ئەو خواردن و ئاوەی هەنگەکان بەکاری دەهێنن.

Researchers have even found that some pesticides

لێکۆڵەرەوەکان بۆیان دەرکەوتووە کە هەندێک لەو دژە مێرووانە

damage the honeybees' homing abilities.

توانای دروست کردنی هەنگووین لە ناودەبات.

So we have a file full of clues

کەوایە ئێستا پەڕاوێکمان هەیە پڕە لە بەڵگە

but no clear leads.

بەڵام بەبێ سەرەداوێکی ئاشکرا.

In reality, scientists, the actual detectives on this case,

لە ڕاستیدا، زاناکان لەم دۆسیەیەدا ڵێکۆڵەری ڕاستەقینەن،

face disagreement over what causes colony collapse disorder.

ڕووبەروی ناکۆکیەک دەبنەوە دەبارەی دیاردەی لەناوچوونی بەکۆمەڵی هەنگەکان.

For now, we assume that several factors are the cause.

لە ئێستادا، وای دادەنێین کە کۆمەڵێک هۆکار بەرپرسن.

Honeybees aren't necessarily in danger of extinction,

هەنگەکان لە مەترسی لەناوچووندا نیین،

but fewer bees overall means less pollination and higher food costs,

بەڵام کەمی هەنگ واتا کەمی پیتاندن و زیاد بوونی تێچووی خۆراک،

so it's crucial that scientists solve the case of the vanishing bees.

بۆیە گرنگە زاناکان چارەسەری دۆسیەی دیارنەمانی هەنگەکان بکەن.

Because while having less honey might be a buzzkill,

چونکە گەر کەمی هەنگ پێوەدانێک بێت،

crop shortages are something that would truly sting.

ئەوا کەمی بەرهەمی کشتوکاڵی پێوەدانێکی بە ئازار دەبێت.