Will the ocean ever run out of fish? - Ayana Elizabeth Johnson and Jennifer Jacquet

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff

Fish are in trouble.

ماسییەکان لە مەترسیدان.

The cod population off Canada's East Coast collapsed in the 1990s,

لە ساڵی ١٩٩٠ەکان، ماسی جۆری کۆد لەناوچوون،

intense recreational and commercial fishing

ڕاوەماسی و بازرگانی ماسی بوونە هۆکاری

has decimated goliath grouper populations in South Florida,

لەناوچوونی ژمارەیەکی زۆرتری ماسی لە باشووری فلۆریدا،

and most populations of tuna have plummeted by over 50%,

ڕێژەی ماسی تونا لە سەدا ٥٠ کەمی کرد،

with the Southern Atlantic bluefin on the verge of extinction.

هەروەها ماسی باشووری ئەتلەسی کەوتنە قەراغی لەناوچوون.

Those are just a couple of many examples.

ئەمانە تەنها چەند نموونەیەکی کەم بوون.

Overfishing is happening all over the world.

ڕاوکردنی ماسی لە تەواوی جیهاندا لە بەرز بوونەوەدا دایە.

How did this happen?

ئەمە چۆن ڕودەدات؟

When some people think of fishing,

کاتێک هەندێکتان بیر لە ڕاوەماسی دەکەنەوە،

they imagine relaxing in a boat and patiently reeling in the day's catch.

وا خەیاڵ دەکەن کە بە ئیسراحەت لەناو بەلمدا دانیشتووین و بە قولاب ماسی دەگرین.

But modern industrial fishing, the kind that stocks our grocery shelves,

بەڵام شێوەی تازەی پیشەسازی ماسی گرتن، کە ڕەفەکانمان پڕ دەکات لە ماسی،

looks more like warfare.

زیاتر وەکو جەنگێک وایە.

In fact, the technologies they employ were developed for war.

لە ڕاستیدا، ئەو تەکنەلۆجیایەی بەکاری دێنن بۆ شەڕ درووست کراوە.

Radar,

ڕادار،

sonar,

سۆنار،

helicopters,

هەلیکۆپتەر،

and spotter planes

و فڕۆکەی چاودێری

are all used to guide factory ships towards dwindling schools of fish.

هەموویان ڕێبەری کارگەکان دەکەن بۆ کەمکردنەوەی مۆڵگەی ماسییەکان.

Long lines with hundreds of hooks or huge nets

هەزاران قولاب و تۆڕی گەورە گەورە

round up massive amounts of fish, along with other species,

دونیایەک ماسی و زیندەوەرەکانی تر پێ ڕاو دەکرێت،

like seabirds, turtles, and dolphins.

وەکو ماسی خۆرکە، کیسەڵ و دۆلفین.

And fish are hauled up onto giant boats,

پاشان ماسییەکان دەخرێنە سەر بەلەمی گەورە

complete with onboard flash freezing and processing facilities.

هەر لەسەر بەلەمەکە کارگەیان هەیە و ماسییەکان دەست بەجێ دەبەسترێن.

All of these technologies have enabled us to catch fish at greater depths

هەموو ئەم تەکنەلۆژیایانە ڕێگە دەدەن کە ئێمە بەو ڕێژە زۆرە ماسی

and farther out at sea than ever before.

لە دەریادا ڕاو بکەین.

And as the distance and depth of fishing have expanded,

لەگەڵ فراوانبوونی دووری و قوڵی ناوچەکانی ماسی گرتن،

so has the variety of species we target.

جۆری جیاوازی ماسیش دەبنە ئامانجی ڕاو.

For example, the Patagonian toothfish neither sounds nor looks very appetizing.

بۆ نموونە، ماسی ددانداری پاتاگۆنی نە زۆر بەرچاو بوو نە تامی خۆش بوو.

And fishermen ignored it until the late 1970s.

ماسی گرەکان تا کۆتایی حەفتاکان ڕاویان نە دەکرد.

Then it was rebranded and marketed to chefs in the U.S. as Chilean sea bass,

پاشان بە بازاڕ کرایەوە بۆ شێفەکانی ئەمریکا بە ناوی ماسی دەریای چیلی،

despite the animal actually being a type of cod.

بێ گوێدانە ئەوەی کە ماسییەکە جۆرێکە لە ماسی کۆد.

Soon it was popping up in markets all over the world

دواتر لە هەموو بازاڕەکانی جیهاندا بڵاوبۆوە

and is now a delicacy.

و ئێستا زۆر بەتامە.

Unfortunately, these deep water fish don't reproduce

بە داخەوە، ماسی ئەم ئاوە قوڵانە زۆرنابنەوە

until they're at least ten years old,

بەلانی کەم ئەگەر نەگەنە تەمەنی ١٠ ساڵی،

making them extremely vulnerable to overfishing

زۆر بە خێرایی لەناو دەچن بەهۆی

when the young are caught before they've had the chance to spawn.

ڕاوکردنی زۆری ماسییە گەنجەکان کە نەگەن بە تەمەنی گەرا دانان.

Consumer taste and prices can also have harmful effects.

کڕیاری چەور و نرخی باش کاریگەری زیانبەخشیان هەیە.

For example, shark fin soup is considered such a delicacy in China and Vietnam

بۆ نموونە، شۆربای پەڕەکەی قرش بە خواردنێکی بەتام لە چین و ڤێتنام دادەنرێت

that the fin has become the most profitable part of the shark.

لەبەر ئەوە، پەڕەکەی قرش پڕ فرۆشترین بەشی قرشە.

This leads many fishermen to fill their boats with fins

ئەمەش وادەکات کە ماسی گرێکی زۆر بەلەمەکانیان پڕ بکەن لە

leaving millions of dead sharks behind.

پەڕەکەی قرش و لاشەی قڕشەکانی جێ بێڵن.

The problems aren't unique to toothfish and sharks.

تەنها قرش و ماسی دداندار لەم کێشەیەدا نین.

Almost 31% of the world's fish populations are overfished,

نزیکەی سەدا ٣١ی ماسییەکانی دونیا لەم لەناوچووندان،

and another 58% are fished at the maximum sustainable level.

سەدا ٥٨ەکەی تریش لە بەرزترین ئاستی ڕاوکردنیان دان.

Wild fish simply can't reproduce as fast as 7 billion people can eat them.

ماسییەکان ناتوانن بەو خێراییەی کە ٧ بلیۆن کەس دەیانخوات، بەو خێراییە زۆر ببن.

Fishing also has impacts on broader ecosystems.

ماسیگرتن کاریگەری لەسەر سیستەمی ژینگەییش هەیە.

Wild shrimp are typically caught by dragging nets the size of a football field

قەبارەی ئەو تۆڕەی کە ڕۆبیانی کێوی پێ ڕاو دەکرێت، هێندەی یاریگایەکی تۆپی پێ دەبێت

along the ocean bottom,

کە لە قوڵایی زەریاکان دادەنرێت،

disrupting or destroying seafloor habitats.

بەمەش بنکی زەریاکان کە ماڵی ماسییەکانە لەناو دەچێت.

The catch is often as little as 5% shrimp.

تەنها سەدا پێنجی ڕاوەکە ڕۆبیانی کێوییە.

The rest is by-catch, unwanted animals that are thrown back dead.

ئەوەی تر هەمووی ئاژەڵی ترە کە بە مردووی دەخرێنەوە ناو ئاوەکە.

And coastal shrimp farming isn't much better.

کێڵگەی دەستکردی ڕۆبیان لە نزیک کەنارەکان زۆر لەمە باشتر نییە

Mangroves are bulldozed to make room for shrimp farms,

دارەکان دەبڕدرێنەوە بۆ ئەوەی حەوزی ڕۆبیانیان لە جێگە دروست بکرێت

robbing coastal communities of storm protection and natural water filtration

حەوزەکانی ماسی لە زریان و پاڵاوتنی ئاوی سروشتی بێبەش دەکرێن

and depriving fish of key nursery habitats.

هەروەها ماسییەکان لە شوێنە ڕەسەنەکانی خۆیان دوور دەخرێنەوە.

So what does it look like to give fish a break and let them recover?

کەواتە چی دەبێت ئەگەر واز لە ماسییەکان بهێنین و بگەڕێنەوە دۆخی ئاسایی خۆیان؟

Protection can take many forms.

دەتوانرێت بە چەندین شێوە بپارێزرێن.

In national waters, governments can set limits

لە دەریاچە ناوخۆییەکان، حکومەتەکان دەتوانن سنوور دابنێن

about how, when, where, and how much fishing occurs,

بۆ کەی و لە کوێ و چۆن ڕاوەماسی بکرێت،

with restrictions on certain boats and equipment.

و چەند جۆرێک لە بەلەم و ئامێر ڕێگەیان پێ بدرێت.

Harmful practices, such as bottom trawling, can be banned altogether,

دەکرێت بەکارهێنانی تۆڕی گەورە و ڕاکێشان قەدەغەبکرێن،

and we can establish marine reserves closed to all fishing

دەتوانین ڕێگە بگرین لە ماسیگران لە ڕێگەی پۆلیسی دەریاوە

to help ecosystems restore themselves.

بۆ ئەوەی ژینگە بگەڕێتەوە دۆخی جارانی.

There's also a role for consumer awareness and boycotts to reduce wasteful practices,

هەروەها دەبێت ماسیگرەکانیش شێوە زیانبەخشەکانی ماسی گرتن کەم بکەنەوە،

like shark finning,

وەکو دەرهێنانی پەڕەکەی قرش،

and push fishing industries towards more sustainable practices.

پێویستە بە شێوەی گونجاو کۆمپانیاکان ڕاوەماسی بکەن.

Past interventions have successfully helped depleted fish populations recover.

دەستتێوەردانەکانی ڕابردوو یارمەتیدەرێکی باش بوو بۆ زیاد بوونەوەی ژمارە ماسی.

There are many solutions.

چەندین چارەسەر هەیە.

The best approach for each fishery must be considered based on science,

باشترین چارەسەر بۆ کۆمپانیای ماسیگرییەکان ئەوەیە کە کار بە زانست بکەن،

respect for the local communities that rely on the ocean,

ڕێز لەو کۆمەڵگە ناوخۆییانە بگرن کە لەسەر زەریاکان دەژین،

and for fish as wild animals.

هەروەها ڕێزی ماسییەکان بگرن وەکو ئاژەڵی کێوی.

And then the rules must be enforced.

دواتر دەبێت یاسا بچەسپێندرێت.

International collaboration is often needed, too,

زۆربەی کاتەکان هەماهەنگییە نێودەوڵەتییەکان پیویستن.

because fish don't care about our borders.

چونکە ماسییەکان گرنگی بە ژینگەی ئێمە نادەن.

We need to end overfishing.

پێویستە ماسیگرتن سنووردار بکەین.

Ecosystems,

ژینگەکان،

food security,

ئاسایشی خۆراک،

jobs,

پیشەکان

economies,

and coastal cultures all depend on it.

ئابوورییەکان و

ژیانی ئەوانەی لە کەنار دەریاکان دەژین، لەسەر ماسی گرتن بەندە.