The science behind the myth: Homer's "Odyssey" - Matt Kaplan

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: zhila mawlood

Homer's "Odyssey",

ئۆدیسیای ھۆمەر

one of the oldest works of Western literature,

یەکێک لە تێکستە ھەرە کۆنەکانی وێژەی ڕۆژئاوا،

recounts the adventures of the Greek hero Odysseus

چیرۆکی پاڵەوانێکی گریکی بە ناو ئۆدیسیا دەگێڕێتەوە

during his ten-year journey home from the Trojan War.

باسی گه‌شتی دە ساڵەی ئەم پاڵەوانەی لە جەنگی تڕۆجان دەکات.

Though some parts may be based on real events,

لەگەڵ ئەوەی لەوەیە چەند بەشێکی چیرۆکەکە ڕووداوی ڕاستەقینە بێت،

the encounters with strange monsters, terrifying giants and powerful magicians

ڕووبەڕووبونەوە له‌گه‌ڵ بونەوەری جیاواز و جادووگەری تۆقینەری مەزن و بەھێز،

are considered to be complete fiction.

بە چیرۆکێکی پشت بەستوو بە خەیاڵ دادەنرێت.

But might there be more to these myths than meets the eye?

بەڵام دەکرێت شتی شاردراوە لە پشت ئەم ئەفسانانە ھەبێت؟

Let's look at one famous episode from the poem.

با سەیری بەشێکی ئەم ھۆنراوەیە بکەین.

In the midst of their long voyage,

لە ناوەڕاستی گەشتە دوورو درێژەکەیان،

Odysseus and his crew find themselves on the mysterious island of Aeaea.

ئۆدیسیا و تیمەکەی خۆیان لە سەر دورگەی سەیری ئیایای دەدۆزنەوە.

Starving and exhausted, some of the men stumble upon a palatial home

دوای برسی و ماندوو بوون، هه‌ندێك له‌ پیاوەکان ماڵێکی ڕازاوەیان دۆزیەوە

where a stunning woman welcomes them inside for a sumptuous feast.

کە ژنێکی سەرنجڕاکێش بۆ خوانێکی نایاب داوەتیان دەکات.

Of course, this all turns out to be too good to be true.

بێ گومان، ئەمە گوماناویە.

The woman, in fact, is the nefarious sorceress Circe,

ژنەکە، لە ڕاستیدا، جادووگەری بەدناوی سیرسی بوو.

and as soon as the soldiers have eaten their fill at her table,

کاتێک سەربازەکان پڕ بە گەدەیان لەسەر مێزەکە نانیان خوارد،

she turns them all into animals with a wave of her wand.

بە ئاماژەیەکی دەستی، ھەموویانی کردە ئاژەڵ.

Fortunately, one of the men escapes,

بۆ بەختی خۆیان، یەکێک لە پیاوەکان ڕزگاری دەبێت،

finds Odysseus and tells him of the crew's plight.

و ئۆدیسیا دەدۆزێتەوە و لە بەسەر ھاتی سەربازەکان ئاگاداری دەکاتەوە.

But as Odysseus rushes to save his men,

بەڵام کاتێک ئۆدیسیا بەرەو ڕزگار کردنی سەربازەکان دەڕوات،

he meets the messenger god, Hermes,

چاوی بە پەیامبەری خواوەندەکان دەکەوێت،

who advises him to first consume a magical herb.

ئامۆژگاری دەکات کە گیایەکی جادووی بخوات سەرەتا.

Odysseus follows this advice,

ئۆدیسیا بە قسەی دەکات،

and when he finally encounters Circe, her spells have no effect on him,

کاتێک ڕووبەڕووی سێرسی دەبێتەوە، جادووی جادووکەرەکە کار لە سەر ئۆدیسیا ناکات،

allowing him to defeat her and rescue his crew.

ئەمەش یارمەتی ئۆدیسیا دەدات کە جادووکەرەکە تێکبشکێنێت و تیمەکەی ڕزگار بکات.

Naturally, this story of witchcraft and animal transformations

بە سروشتی، چیرۆکی جادوو و گۆڕان بۆ ئاژەڵ

was dismissed as nothing more than imagination for centuries.

بە درێژایی چەندین سەدە وەک چیرۆکێک کە لە خەیاڵ سەرچاوە دەگرێت ئەژمار دەکرا.

But in recent years, the many mentions of herbs and drugs throughout the passage

بەڵام لەم چەند ساڵەدا، ناوھێنانی گژوگیا و دەرمان

have piqued the interest of scientists,

سەرنجی زاناکانی بۆ خۆی ڕاکێشاوه‌،

leading some to suggest

دەبێتە ھۆی ئەوەی ھەندێک خەڵک پێشنیار بکەن

the myths might have been fictional expressions of real experiences.

کە ئەم بەسەرھاتانە دەربڕینی خەیاڵی بەسەرھاتی ڕاستەقینە بوو بن.

The earliest versions of Homer's text

کۆنترین سەرچاوەی تێکستەکەی ھۆمەر

say that Circe mixed baneful drugs into the food

باس لەوە دەکەن سێرسی پێکھاتەی ژەھراوی تێکەڵی خواردن كرد

such that the crew might utterly forget their native land.

کە کاریگەری لەسەر ئەوە ھەبوو سەربازەکان خاک و نیشتیمانی خۆیان لە یاد بچێت.

As it happens, one of the plants growing in the Mediterranean region

لە کاتی ئەم ڕووداوە، گیایەک لە دەوروبەری دەریایی ناوەڕاست ھەیە

is an innocent sounding herb known as Jimson weed,

وەک ھەر گیایەکی تری ئاسایی، پێی دەوترێت گیایی جیمسن،

whose effects include pronounced amnesia.

کاریگەری خواردنی ئەم گیایە لە دەست دانی بیرەوەری و توانایی بە بیرھاتنەوەیە.

The plant is also loaded with compounds that disrupt the vital neurotransmitter

ئەم گیاییە چەند پێکھاتەیەکیتر لە خۆ دەگرێت زیانی ترسناک بە گوازەرەوە فرمان دەگەیەنێت

called acetylcholine.

کە پێی دەوترێت ئەستیلکۆلین.

Such disruption can cause vivid hallucinations,

ئەم بارە نائاساییە لەوەیە ببێتە ھۆی وڕێنە کردن،

bizarre behaviors,

ھەڵسوکەوتی سەیر و سەمەرە،

and general difficulty distinguishing fantasy from reality,

جیانەکردنەوەی ڕاستی و خەیاڵ بە شێوەیەکی بنەڕەتی،

just the sorts of things

شتگەلێکە

which might make people believe they've been turned into animals,

کە وا لە خەڵک بکات ھەست بکەن بووینە ئاژەڵ،

which also suggests that Circe was no sorceress,

کە ئەمەش دەریدەخات کە سێرسی جادووگەر نەبووە،

but in fact a chemist who knew how to use local plants to great effect.

تەنیا دەرمانسازێک بووە، زانیتی چۆن گیایە ناوچەییەکان بۆ سوودی خۆی بەکار بھێنێت.

But Jimson weed is only half the story.

بەڵام گیایی جیمسن تەنھا نیوەی چیرۆکەکەیە.

Unlike a lot of material in the Odyssey,

بە پێچەوانەی ئەو ماددانەی ناو ئۆدیسیا،

the text about the herb that Hermes gives to Odysseus is unusually specific.

ئەو گیاییەی کە ھێرمس بە ئۆدیسیایی دەبەخشێت بە شێوەیەکی ناوازە ناوی ھێنراوە.

ئەم گیاییە لە لایەن خواوەندەکان ناونراوە مۆڵی،

Called moly by the gods,

it's described as being found in a forest glen,

ئاماژە بەوە کراوە کە لە دەشتاییەکانی ناو دارستانەکان دەست دەکەوێت،

black at the root and with a flower as white as milk.

ئەم ڕووەکە ڕەگەکەی ڕەشە و گوڵەکانی وەک شیر سپییە

Like the rest of the Circe episode,

وەک چیرۆکەکانی تری سێرسی،

moly was dismissed as fictional invention for centuries.

مۆڵیش چه‌ندین سه‌ده‌ بە بەرھەمی خەیاڵ ئەژمار دەکرا.

But in 1951, Russian pharmacologist Mikhail Mashkovsky

بەڵام لە ساڵی ١٩٥١، دەرمانسازی ڕوسیی، میخایل ماشکۆڤسکی

discovered that villagers in the Ural Mountains

دەرمانێک دەدۆزێتەوە کە لەلایەن دانیشتوانی شاخەکانی ئوڕال

used a plant with a milk-white flower and a black root

بەکاردێت کە بریتیە ڕووەکێک کە ڕەگەکەی ڕەشە و گوڵەکەی وەک شیر سپییە

to stave off paralysis in children suffering from polio.

بۆ چارەسەری شەلەلی منداڵان.

The plant, called snowdrop,

ڕووەکەکە پێی دەوترێت سنۆدڕۆپ،

turned out to contain a compound called galantamine

پێکھاتەیەک لە خۆ دەگرێت کە پێی دەوترێت گاڵانتامین

that prevented the disruption of the neurotransmitter acetylcholine,

کە ڕێگە لە تێکچوونی ئەسیتل کۆلینی گوازەرەدەمارەکان دەگرێت،

making it effective in treating not only polio

ئەمەش وەک دەرمانێکی کاریگەری نەک تەنھا دژ بە ڤایرۆسی پۆلیۆ بەڵکو

but other disease, such as Alzheimer's.

ئەلزەھایمەریش ئەژمار دەکرێت.

لە کۆبوونەوەی دوانزدەھەمی دەمارناسانی جیھانی،

At the 12th World Congress of Neurology,

Doctors Andreas Plaitakis and Roger Duvoisin

دکتۆر ئەندریاس پلاتیکیس و ڕۆجەر دۆڤیسن

first proposed that snowdrop was, in fact, the plant Hermes gave to Odysseus.

یەکەم کەس بوون کە پێشنیار بکەن سنۆدڕۆپ ئەو ڕووەکەیە کە ھێرمس بە ئۆدیسیایی بەخشیوە.

Although there is not much direct evidence that people in Homer's day

لەگەڵ ئەوەی بەڵگەی تەواو بەردەست نییە کە خه‌ڵكی لەسەردەمی ھۆمەر

would have known about its anti-hallucinatory effects,

کە بزانن کاریگەریەکانی دژە-وڕێنە چین،

we do have a passage from 4th century Greek writer Theophrastus

بەڵام تێکستێکی تیۆفراستەس کە لە سەدەی چوارەھەم نووسراوە

stating that moly is used as an antidote against poisons.

باس لەوە دەکات کە مۆڵی وەک دەرمان دژه‌ بە شتە ژەھراویەکان بەکار دێت.

So, does this all mean

بۆیە، ئایا ئەمە ئەوە دەگەیه‌نێت،

that Odysseus, Circe, and other characters in the Odyssey were real?

کە ئۆدیسیا، سێرسی و کەسەکانی تری ناو چیرۆکی ئۆدیسیا ڕاستەقینە بن؟

Not necessarily.

نا، مەرج نییە.

But it does suggest that ancient stories may have more elements of truth to them

بەڵام ئەمە پێشنیاری ئەوە دەکات کە چیرۆکە کۆنەکان توخمی ڕاستەقینەی زۆرتریان تێدایە

than we previously thought.

وەک ئەوە بیرمان لێ دەکردەوە.

And as we learn more about the world around us,

تا زیاتر سەبارەت بە دەوروبەرمان بزانین،

we may uncover some of the same knowledge

لەوەیە چەندە زانیاریەکی شاراوە ئاشکرا بکەین

hidden within the myths and legends of ages passed.

کە لە ناو ئەفسانەکان و بەسەرھاتە کۆنەکان خۆیان حەشار دابێت.