The science behind the myth: Homer's "Odyssey" - Matt Kaplan

Nauka ukryta w micie: „Odyseja” Homera - Matt Kaplan

Tłumaczenie: Agata Lipowska Korekta: Rysia Wand

Homer's "Odyssey",

"Odyseja" Homera,

one of the oldest works of Western literature,

jedno z najstarszych dzieł zachodniej literatury,

recounts the adventures of the Greek hero Odysseus

opowiada o przygodach greckiego bohatera, Odyseusza,

during his ten-year journey home from the Trojan War.

w czasie dziesięcioletniej podróży do domu z wojny trojańskiej.

Chociaż niektóre fragmenty mogą opierać się na prawdziwych wydarzeniach,

Though some parts may be based on real events,

the encounters with strange monsters, terrifying giants and powerful magicians

to spotkania z dziwnymi potworami,

strasznymi gigantami i potężnymi czarownikami

are considered to be complete fiction.

uchodzą za całkowitą fikcję.

But might there be more to these myths than meets the eye?

Ale czy w mitach może być coś więcej?

Let's look at one famous episode from the poem.

Weźmy znany fragment tego poematu.

In the midst of their long voyage,

Podczas długiej podróży

Odysseus and his crew find themselves on the mysterious island of Aeaea.

Odyseusz przypływa z załogą na tajemniczą wyspę Ajaja.

Starving and exhausted, some of the men stumble upon a palatial home

Część załogi, głodna i wyczerpana, natyka się na okazały dom,

where a stunning woman welcomes them inside for a sumptuous feast.

gdzie przepiękna kobieta zaprasza ich na sytą ucztę.

Of course, this all turns out to be too good to be true.

Oczywiście to zbyt piękne, aby mogło być prawdziwe.

The woman, in fact, is the nefarious sorceress Circe,

Kobieta jest tak naprawdę złą czarownicą Kirke.

and as soon as the soldiers have eaten their fill at her table,

Gdy tylko żołnierze zjedli,

she turns them all into animals with a wave of her wand.

Kirke jednym ruchem różdżki zamienia ich w zwierzęta.

Fortunately, one of the men escapes,

Na szczęście jeden z nich ucieka,

finds Odysseus and tells him of the crew's plight.

odnajduje Odyseusza i opowiada mu o niedoli załogi.

But as Odysseus rushes to save his men,

Kiedy Odyseusz śpieszy na ratunek swoim ludziom,

he meets the messenger god, Hermes,

spotyka boskiego posłańca - Hermesa,

who advises him to first consume a magical herb.

który radzi mu spożyć najpierw magiczne ziele.

Odysseus follows this advice,

Odyseusz idzie za jego radą

and when he finally encounters Circe, her spells have no effect on him,

i kiedy w końcu spotyka Kirke, jej zaklęcia na niego nie działają,

allowing him to defeat her and rescue his crew.

co pozwala mu ją pokonać i uratować załogę.

Naturally, this story of witchcraft and animal transformations

Oczywiście historia o czarach i przemianie w zwierzęta

was dismissed as nothing more than imagination for centuries.

uchodziła przez stulecia jedynie za wytwór wyobraźni.

But in recent years, the many mentions of herbs and drugs throughout the passage

Ale w ostatnio wiele wzmianek o ziołach i lekach w tym fragmencie

have piqued the interest of scientists,

zainteresowało naukowców.

leading some to suggest

Niektórzy sugerują,

the myths might have been fictional expressions of real experiences.

że mity mogły być fikcyjnym wyrażeniem prawdziwych zdarzeń.

The earliest versions of Homer's text

Według najwcześniejszych wersji dzieła Homera

say that Circe mixed baneful drugs into the food

Kirke zmieszała z jedzeniem szkodliwe narkotyki,

such that the crew might utterly forget their native land.

żeby załoga zapomniała, skąd pochodzi.

As it happens, one of the plants growing in the Mediterranean region

Okazuje się, że jedna z roślin rosnących w regionie śródziemnomorskim

is an innocent sounding herb known as Jimson weed,

jest znana pod niewinnie brzmiącą nazwą - bieluń,

whose effects include pronounced amnesia.

który może powodować taką amnezję.

The plant is also loaded with compounds that disrupt the vital neurotransmitter

Bieluń zawiera też związki chemiczne, które zakłócają istotny neurotransmiter,

called acetylcholine.

acetylocholinę.

Such disruption can cause vivid hallucinations,

Takie zakłócenie może powodować żywe halucynacje,

bizarre behaviors,

dziwne zachowania

and general difficulty distinguishing fantasy from reality,

i ogólne trudności z odróżnieniem fantazji od rzeczywistości.

just the sorts of things

Bieluń może spowodować halucynację

which might make people believe they've been turned into animals,

o przemianie w zwierzę,

which also suggests that Circe was no sorceress,

co sugeruje też, że Kirke nie była czarownicą,

but in fact a chemist who knew how to use local plants to great effect.

lecz chemiczką, która wiedziała, jak skutecznie użyć lokalnych roślin.

But Jimson weed is only half the story.

Ale bieluń to tylko połowa historii.

Unlike a lot of material in the Odyssey,

W przeciwieństwie do większości tekstu Odysei,

the text about the herb that Hermes gives to Odysseus is unusually specific.

fragment o zielu, które Hermes daje Odyseuszowi, jest wyjątkowo dokładny.

Called moly by the gods,

Czosnek złocisty, roślina bogów,

it's described as being found in a forest glen,

rośnie w leśnym wąwozie,

black at the root and with a flower as white as milk.

ma czarne korzonki i mleczno-biały kwiat.

Like the rest of the Circe episode,

Jak resztę epizodu o Kirke,

moly was dismissed as fictional invention for centuries.

roślinę odrzucano przez wieki jako wytwór wyobraźni.

But in 1951, Russian pharmacologist Mikhail Mashkovsky

W 1951 roku rosyjski farmakolog Michaił Maszkowskij

discovered that villagers in the Ural Mountains

odkrył, że mieszkańcy gór Ural używali rośliny

used a plant with a milk-white flower and a black root

o mleczno-białych kwiatach i czarnych korzeniach,

to stave off paralysis in children suffering from polio.

aby powstrzymać paraliż u dzieci chorych na polio.

The plant, called snowdrop,

Okazało się, że roślina zwana śnieżyczką

turned out to contain a compound called galantamine

zawiera związek chemiczny o nazwie galantamina,

that prevented the disruption of the neurotransmitter acetylcholine,

który zapobiega zakłócaniu neurotransmitera acetylocholiny.

making it effective in treating not only polio

Dzięki temu roślina była skuteczna nie tylko w leczeniu polio,

but other disease, such as Alzheimer's.

ale i innych chorób, takich jak Alzheimer.

At the 12th World Congress of Neurology,

Na 12. Światowym Kongresie Neurologicznym

Doctors Andreas Plaitakis and Roger Duvoisin

doktorzy Andreas Plaitakis i Roger Duvosin

first proposed that snowdrop was, in fact, the plant Hermes gave to Odysseus.

jako pierwsi zasugerowali, że właśnie śnieżyczkę dał Hermes Odyseuszowi.

Although there is not much direct evidence that people in Homer's day

Chociaż nie ma jasnych dowodów na to, że za czasów Homera

would have known about its anti-hallucinatory effects,

znano jej antyhalucynogenne działanie,

we do have a passage from 4th century Greek writer Theophrastus

to istnieje fragment z IV wieku, w którym grecki pisarz Teofrast twierdzi,

stating that moly is used as an antidote against poisons.

że czosnku używano jako antidotum przeciw truciznom.

So, does this all mean

Czy to w takim razie znaczy,

that Odysseus, Circe, and other characters in the Odyssey were real?

że Odyseusz, Kirke i inni bohaterowie Odysei byli prawdziwi?

Not necessarily.

Niekoniecznie.

But it does suggest that ancient stories may have more elements of truth to them

Ale to sugeruje, że starożytne historie mogą mieć w sobie więcej prawdy,

than we previously thought.

niż nam się wcześniej wydawało.

And as we learn more about the world around us,

Im więcej wiemy o otaczającym nas świecie,

we may uncover some of the same knowledge

tym łatwiej nam odkryć wiedzę

hidden within the myths and legends of ages passed.

ukrytą w mitach i legendach minionych epok.