A brief history of religion in art - TED-Ed

Translator: sazan sardar Reviewer: Daban Q. Jaff

It's only been the last few hundreds years or so

تەنها چەند سەد ساڵی ڕابردووە یان

that Western civilization has been putting art in museums,

کە شارستانیەتی ڕۆژئاوا هونەری لە مۆزەخانەکان دائەنا

at least museums resembling

بەلایەنی کەمەوە لە مۆزەخانەکان دووبارە دەدرەوشنەوە

the public institutions we know today.

ئەو دامەزراوە گشتیانەی کە ئەمڕۆ دەیناسین

Before this, for most, art served other purposes.

پێش ئەمە، بۆ زۆربەی هەرە زۆری هونەر خزمەتی مەبەستەکانی تری کردووە

What we call fine art today

ئەوەی ئەمڕۆ پێی دەڵێین هونەری جوان

was, in fact, primarily how people experienced

لە بنەڕەتدا خەڵکی چۆن ئەزموونیان دەکرد

an aesthetic dimension of religion.

ڕەهەندێکی جوانی ئاینی

Paintings, sculpture, textiles and illuminations

تابلۆ و پەیکەرسازی و چنین و ڕووناککردنەوە

were the media of their time,

میدیای کاتی خۆیان بوون

supplying vivid imagery

دابینکردنی وێنەی ڕوون

to accompany the stories of the day.

بۆ ئەوەی لەگەڵ چیرۆکەکانی ڕۆژ بگونجێ

In this sense, Western art

بەم جۆرە هونەری ڕۆژئاوا

shared a utilitarian purpose

ئامانجی سودوەرگرتنی هاوبەش کرد

with other cultures around the world,

لەگەڵ کلتورەکانی تری جیهاندا

some of whose languages incidentally have no word for art.

هەندێک لە زمانەکان بە ڕێکەوت هیچ وشەیەکیان بۆ هونەرنییە

So how do we define what we call art?

کەواتە چۆن پێناسەی ئەوە بکەین کە پێی دەڵێین هونەر؟

Generally speaking, what we're talking about here

بە گشتی ئەوەی کە ئێمە لێرەدا باسی دەکەین

is work that visually communicates

ئەو کارەیەکە بە شێوەیەکی بینراوپەیوەندی دەکات

meaning beyond language,

مانای لە دەرەوەی زمان

either through representation

یان لە ڕێگەی نوێنەرایەتی

or the arrangement of visual elements in space.

یان ڕێکخستنی توخمە بینراوەکان لە بۆشاییدا

Evidence of this power of iconography,

بەڵگەی ئەم هێزەی ئایکۆنۆگرافی

or ability of images to convey meaning,

یان توانای وێنە بۆ گەیاندنی مانا

can be found in abundance

دەتوانرێت بە زۆری بدۆزرێتەوە

if we look at art from

ئەگەر سەیری هونەر بکەین لە

the histories of our major world religions.

لە دینە گەورەکانی جیهانمان

Almost all have, at one time or another in their history,

نزیکەی هەموو شتێک لە یەک کاتدا یان لە مێژووی خۆیان

gone through some sort of aniconic phase.

بە قۆناغێکی زۆر نائارا تێپەڕی

Aniconism prohibits any visual depiction of the divine.

ئەنیکۆنیزم هەموو وێنایەکی بینراوی خواوەند قەدەغە دەکات.

This is done in order to avoid idolatry,

ئەمە بۆ ئەوەی لە بتپەرستی دوور بێت،

or confusion between the representation of divinity and divinity itself.

یان سەرلێشێواوی لە نێوان نوێنەرایەتی کردنی خودوی خوادا

Keeping it real, so to speak,

بە ڕاستی بیهێڵەوە، بۆیە قسە بکەیت

in the relationship between the individual and the divine.

لە پەیوەندی نێوان تاک و ئیلاهی

However, this can be a challenge to maintain,

لەگەڵ ئەوەشدا، ئەمە دەتوانێت بەرەنگاری یەک بێت بۆ پاراستنی

given that the urge to visually represent and interpret

بە ووتە کە هاندانی نوێنەرایەتی و لێکدانەوەی بینراو

the world around us

جیهان لە دەوروبەرمان

is a compulsion difficult to suppress.

زۆرکردن قورسە بۆ سەرکوتکردن

For example, even today,

بۆ نمونە، تەنانەت ئەمڕۆ

where the depiction of Allah or the Prophet Muhammad is prohibited,

کە تیایدا وێنەی خوا یان پێغەمبەر (صلی ئەڵڵا) قەدەغەیە

an abstract celebration of the divine

ئاهەنگێکی ئەبستراکتی ئیلاهی

can still be found in arabesque patterns of Islamic textile design,

هێشتا دەتوانرێت لە شێوازی دیزاینی چنینی ئیسلامی بدۆزرێتەوە

with masterful flourishes of brushwork

هێشتا دەتوانرێت لە شێوازی دیزاینی چنینی ئیسلامی بدۆزرێتەوە

and Arabic calligraphy,

هەروەها خۆشنووسی عەرەبی

where the words of the prophet

کە وشەکانی پێغەمبەر

assume a dual role as both literature and visual art.

وەک ئەدەب و هونەری بینراو ڕۆڵی دووانەی یی ببەسێنە

Likewise, in art from the early periods

هه ر له هونه ری سه رتاکان

of Christianity and Buddhism,

لە مەسیحییەت و بودیزم

the divine presence of the Christ and the Buddha

ئامادەبوونی خودا بۆ مەسیح و بودا

do not appear in human form

لە شێوەی مرۆڤ دەرناکەون

but are represented by symbols.

بەڵام بە هێماکان پیشان دران

In each case,

لە هەر بارێک

iconographic reference is employed

سەرچاوەی ئایکۆنۆگرافی دامەزراوە

as a form of reverence.

وەک شێوەی یەک ڕێزی

Anthropomorphic representation,

نوێنەرایەتی کردنی ئانترۆپۆمۆرفی

or depiction in human form,

یان وێناکردن لە شێوەی مرۆڤدا

eventually became widespread in these religions

لە کۆتایدا بڵاو بۆوە لەم ئاینانەدا

only centuries later,

دوای چەند سەدەیەک

under the influence of the cultural traditions surrounding them.

لەژێر کاریگەری دابونەریتە کلتورییەکانی دەوروبەریان

Historically speaking,

لە مێژوویدا قسەکردن

the public appreciation of visual art

پێزانینی گشتی بۆ هونەری بینراو

in terms other than traditional, religious or social function

لە ڕووی نەریتی، ئاینی یان کۆمەڵایەتی

is a relatively new concept.

چەمکێکی تا ڕادەیەک نوێیە

Today, we fetishize the fetish, so to speak.

ئەمڕۆ، ئێمە ئەو تەونی یە دەخۆین، بۆیە قسە بکەین

We go to museums to see art from the ages,

دەچین بۆ مۆزەخانەکان بۆ بینینی هونەر لە تەمەنەکان

but our experience of it there

بەڵام ئەزموونی ئێمە لەوێ

is drastically removed from the context

بە توندی لابرا لە دەق

in which it was originally intended to be seen.

کە لە بنەڕەتدا مەبەست لێی بینینی بوو

It might be said that the modern viewer

لەوانەیە ئەوە بگوترێ کەبینەری مۆدێرن

lacks the richness of engagement

دەوڵەمەندی مارەبڕین کەم دەکاتەوە

that she has with contemporary art,

کە ئەو لەگەڵ هونەری هاوچەرخدا هەیە

which has been created relevant to her time

کە پەیوەست بە کاتی خۆی دروست بووە

and speaks her cultural language.

وە بە زمانی کلتوری خۆی قسە دەکات

It might also be said that the history of what we call art

ڕەنگە ئەوەش بگوترێ کە مێژووی ئەوەی کەپێیدەڵێین هونەر

is a conversation that continues on,

گفتوگۆیەک کە بەردەوام دەبێت

as our contemporary present passes into what will be

وەک ئەوەی ئێستا هاوچەرخەکەمان تێدەپەڕێت بۆ ئەوەی کە دەبێت

some future generation's classical past.

لەڕابردوویەکی کلاسیکینەوەی داهاتو

It's a conversation that reflects

ئەمە گفتوگۆیەک کە ڕەنگدانەوەی هەیە

the ideologies, mythologies, belief systems and taboos

ئایدیۆلۆژیاو میتۆلۆژیاو سیستەمی باوەڕو کارە نارەواکان

and so much more of the world in which it was made.

وە زۆر زیاتر لەو جیهانەی کە تێیدا دروست کراوە

But this is not to say that work from another age

بەڵام ئەمە بۆ ئەوە نییە بڵێین لە تەمەنێکی ترەوە کار

made to serve a particular function in that time

دروست کراوە بۆ خزمەتکردنی ئەرکێکی تایبەت لەو کاتەدا

is dead or has nothing to offer the modern viewer.

مردووە یان هیچی نییە بۆ پێشکەش کردنی بینەری هاوچەرخ

Even though in a museum setting

هەرچەندە لە مۆزەخانەیەکی

works of art from different places and times

کاری هونەری لە شوێن و کاتی جیاوازەوە

are presented alongside each other,

شان بە شانی یەکتر پێشکەش دەکرێت،

isolated from their original settings,

دابڕاو لە ڕێکخستنە ڕەسەنەکانیان

their juxtaposition has benefits.

لە شوێنی خۆیان سوودیان هەیە

Exhibits are organized by curators,

پێشانگاکان لەلایەن چاودێرانەوە ڕێکدەخران

or people who've made a career

یان ئەو کەسانەی کە پیشەیان دروست کردووە

out of their ability to recontextualize or remix

لەدەرەوەی توانایان بۆ دووبارە تێکەڵکردن یان دووبارە تێکەڵکردن

cultural artifacts in a collective presentation.

لە پێشکەش کردنی بە کۆمەڵ

As viewers, we're then able to consider the art

وەک بینەر، دەتوانین هونەرەکە لەبەرچاو بکێشین

in terms of a common theme that might not be apparent

لە ڕووی بابەتی باو کە لەوانەیە دیار نەبێت

in a particular work

لە کارێکی تایبەت

until you see it alongside another,

هەتا لە تەنیشت یەکێکی ترەوە بیبینیت

and new meanings can be derived and reflected upon.

وە مانای نوێ دەکرێت هەڵوەشێت و ڕەنگدانەوەی لەسەر بێت

If we're so inclined,

ئەگەر ئێمە ئەوەندە بە دڵی خۆمان ەوە بووین

we might even start to see every work of art

لەوانەیە دەست بکەین بە بینینی هەموو ئیشێکی هونەری

as a complementary part of some undefined, unified whole

تەنانەت لەوانەیە دەست بکەین بە بینینی هەموو ئیشێکی هونەری

of past human experience,

لە ئەزموونی مرۆڤی ڕابردوو

a trail that leads right to our doorstep

شوێن پێیەک کە بەرەو دەرگای دەرگاکەمان دەچێت

and continues on with us,

وە بەردەوام دەبێت لەگەڵمان

open to anyone who wants to explore it.

بۆ هەر کەسێک کە دەیەوێت بیدۆزیەوە