Did the Amazons really exist? - Adrienne Mayor

Translator: mabbast chato Reviewer: Daban Q. Jaff

Since the time of Homer,

لە کاتی هۆمیرۆسەکانەوە،

ancient stories told of fierce warriors dwelling beyond the Mediterranean world,

چیرۆکە کۆنەکان لەسەر جەنگاوەرە دڕندەکانی نیشتەجێی دەریای ناوەڕاست گێڕدرانەوە،

striking fear into the mightiest empires of antiquity.

ترسیان دەخستە ناو بەهێزترین ئیمپراتۆریەتەکان لە زەمانی کۆندا.

Their exploits were recounted by many epic poets.

پاڵەوانێتیەکەیان لەڕێگەی زۆر هۆنراوەی داستانی باسکراوە.

They fought in the legendary Trojan War and their grand army invaded Athens.

لە جەنگی ئەفسانەیی تەروادە جەنگاون و لەشکرە گەورەکەیان ئەسینای داگیر کرد.

Jason and the Argonauts passed by their shores,

جاسۆن و ئارگۆناتەکان لە کەنار دەریاکانی ئەوان تێپەڕیون،

barely avoiding their deadly arrows.

بە زەحمەت توانیویانە خۆیان لە تیرە بکوژەکانیان لابدەن.

These formidable fighters faced off against the greatest champions of myth:

ئەو جەنگاوەرە مەزنانە ڕووبەڕووی باشترین قارەمانەکانی ئەفسانەکان بوونەتەوە:

Heracles,

هەرقل،

Theseus,

زیسیوس،

and Achilles.

و ئاکێڵیس.

And every single one of these warriors was a woman.

و هەر تاکێك لەو جەنگاوەرانە ئافرەتێک بوو.

The war-loving Amazons, "the equals of men" in courage and skill,

ئەمازۆنیە ئاشق بە جەنگەکان،" هاوهێزی پیاوان" لە ئازایەتی و کارامەیی،

were familiar to everyone in ancient Greece.

بۆ هەمووان ناسراو بوون لە یۆنانی کۆندا.

Amazon battle scenes decorated the Parthenon on the Athenian Acropolis;

دیمەنی جەنگی ئەمازۆنیەکان لە پەرستگای پاسینۆن لە ئارکۆپۆلیسی ئەسینا نەخشێنرا،

paintings and statues of Amazons adorned temples and public spaces.

تابلۆ و پەیکەری ئەمازۆنییەکان پەرستگا و شوێنە گشتییەکانی ڕازاندۆتەوە.

Little girls played with Amazon dolls,

کچە بچووکەکان یاری بە بوکەڵەی ئەمازۆنیەکان دەکەن،

and Amazons were a favorite subject on Greek vase paintings.

هەروەها ئەمازۆنەکان وێنەی دڵخوازی یۆنانیەکان بوو لەسەر نەخشی گۆزەکانیان.

In Greek art and literature,

لە هونەر و وێژەی یۆنانیدا،

they were depicted as daring and desirable,

وەکو چاونەترس و خوازراو باس دەکران،

but also terrifying and deadly,

بەڵام زیاد لەوەش ترسێنەر و کوشندە،

and doomed to die at the hands of Greek heroes.

و چارەنووسیان مردن بوو بەدەستی پاڵەوانە یۆنانیەکان.

Were Amazons merely figures of myth, or something more?

ئایە ئەمازۆنیەکان تەنها وێنەی ئەفسانەکان بوون، یاخود شتێکی زیاتر؟

It was long assumed that they were imaginary,

بۆ ماوەیەکی درێژ وا دانرا کە ئەوان خەیاڵی بن،

like the cyclops and centaurs.

وەکو زەبەلاحەکان و قەنتورەکان.

But curiously enough, stories from ancient Egypt,

بەڵام ئەوەی زۆر سەیرە، چیرۆکەکانی میسریە کۆنەکان،

Persia,

فارسییەکان،

the Middle East,

خۆرهەڵاتی ناوەڕاست،

Central Asia,

ئاسیایی ناوەڕاست،

India,

هیندستان،

and China

هەروەها چین

also featured Amazon-like warrior women.

بەهەمان شێوە باسیان لە جەنگاوەری ئافرەتی وەکو ئەمازۆنیەکان کردووە.

And Amazons were described in ancient historical accounts, not just myths.

و ئەمازۆنیەکان لە چیرۆکە مێژوییە کۆنەکان باسکراون، نەك تەنها ئەفسانەکان.

Writers like Herodotus, Plato, and Strabo never doubted their existence.

نووسەرەکانی وەکو هیرۆدۆتوس، ئەفلاتوون، سترابۆ هەرگیز دوودڵ نەبوون لە هەبوونیان.

So who were the real women warriors known as Amazons?

کەواتە ئافرەتە جەنگاوەرە ڕاستەقینەکان کێن کە بە ئەمازۆنیەکان ناسراون؟

Ancient historians located the Amazon homeland in Scythia,

مێژوونووسە کۆنەکان نیشتمانی ئەمازۆنیەکان دیاری دەکەن لە ئەنسیسیا،

the vast territory stretching from

هەرێمێکی فراوان درێژدەبێتەوە لە

the Black Sea across the steppes of Central Asia.

دەریای ڕەشەوە بۆ دەشتە فراوانەکانی ناوەڕاستی ئاسیا.

This immense region was populated by nomadic tribes

ئەو هەرێمە گەورە لەلایەن هۆزە دەشتەکیەکان قەرەباڵغ کرابوو

whose lives centered on horses,

کە ژیانیان بەسترا بوو بە ئەسپ،

archery,

تیربازی،

and warfare.

و کاروباری جەنگی.

Their culture flourished for about 1,000 years beginning around 800 BC.

کەلتورەکەیان نزیکی ١٠٠٠ ساڵ لە سەرەتای ساڵی ٨٠٠ی پێش زایینەوە پێشکەوت.

Feared by Greeks, Persians, and the Chinese, the Scythians left

لەترسی یۆنانیەکان، فارسەکان، و چینییەکان سیسیانەکان هیچ تۆمارێکی

no written records. But we can find clues in how

نوسراویان بەجێنەهێشت. بەڵام ئێمە دەتوانین نیشانەکان بدۆزینەوە لەوەی چۆن

their neighbors described them, as well as in archaeology.

لەلایەن دراوسێکانیان باسکراون، هەروەها لە شوێنەوار ناسیش.

Scythians' ancestors were the first to ride horses

باپیرە گەورەکانی سیسیانەکان یەکەم کەس بوون ئەسپ سواریان کرد

and they invented the recurve bow.

و کەوانی چەماوەیان داهێنا.

And, because a female mounted archer could be as fast and as deadly as a male,

و، لەبەرئەوەی مێینەکانیان تیرهاوێژ بوون بۆیە دەکرێت هێندەی پیاوان خێرا و کوشندەبن،

all children were trained to ride and shoot.

هەموو منداڵەکان مەشقیان پێ دەکرا بۆ سوار بوون و هاویشتن.

Women hunted and fought alongside men, using the same weapons.

ئافرەتان هاوشانی پیاوان ڕاویان دەکرد و دەجەنگان بە بەکارهێنانی هەمان چەك.

The harsh landscape and their nomadic lifestyle

دیمەنێکی سروشتی وشك و شێوازی ژیانە دەشتەکیەکەیان

created its own form of equality.

شێوازی خۆی لە یەکسانی دروست کردبوو. ئەوە یۆنانیە کۆنەکانی

This amazed the ancient Greeks, whose women led restricted indoor lives.

سەرسام کرد، کە ئافرەت ڕابەرایەتی ژیانێکی بەستراوەی ناو ماڵی هەبوو.

The earliest stories of the Scythians, and Amazons,

تازەترین چیرۆکەکانی سیسیان، و ئەمازۆنیەکان،

may have been exaggerated rumors.

لەوانەیە تەنها پڕوپاگەندەی زیادەڕەوی تێداکراو بێت.

But as the Greeks began to trade around the Black Sea and further east,

کاتێک یۆنانیەکان دەستیان کرد بە بازرگانی بە دەوری دەریای ڕەش و دوورتر لە ڕۆژهەڵات،

their portrayals became more realistic.

وێنەکانیان زیاتر ڕاستەقینە خواز بوون.

Early depictions of Amazons showed them with Greek weapons and armor.

وێنە کۆنەکانی ئەمازۆنیەکان ئەوانی بە چەک و قەڵغانی یۆنانیەکان نیشانداوە.

But in later representations,

بەڵام لە نواندنەکانی دواتر، ئەوان وا وێناکراون

they wielded bows and battle-axes,

کە کەوان و تەوری جەنگیان بەکارهێناوە،

rode horses,

سواری ئەسپەکان بوون،

and wore pointed caps and patterned trousers

و کڵاوی نوکدار و پانتۆڵی خشداریان لەبەر کردوە

characteristic of steppe nomads.

کە تایبەتمەندی ڕەوەندە دەشتەکیەکانە.

Until recently, no one was sure how strong the links were

تا ئەو دواییانە، کەس دڵنیا نەبوو ئەو زنجیرەیە چەند بەهێز بووە کە

between Scythians and the Amazons of Greek myth.

لە نێوان سیسیانەکان و ئەمازۆنیەکان هەبوو لە ئەفسانەی یۆنانیدا.

But recent archaeological discoveries have provided ample evidence.

بەڵام شوێنەوار دۆزەرەوە تازەکان بەڵگەی گەورەیان بە دەستەوە داوە.

More than 1,000 ancient Scythian kurgans, or burial mounds, have been excavated,

زیاتر لە ١٠٠٠ گۆڕی بەکۆمەڵی سیسیانی کۆن، یان تەپۆلکەی ناشتن ،هەڵکۆڵراوە،

containing skeletons and weapons.

کە ئێسکە پەیکەر و چەك دەگرێتە خۆ.

Archaeologists had previously assumed

شوێنەوار ناسەکان لەمەو پێش وایان دانا

that weapons could only belong to male warriors.

کە چەکەکان دەکرێ تەنها تایبەت بێت بە جەنگاوەرە پیاوەکان.

But modern DNA analysis so far

بەڵام شیکردنەوە تازەکانی DNA هەتا ئێستا

has revealed that about 300 skeletons buried with weapons

دەریان خستووە کە لە دەوروبەری ٣٠٠ ئێسکە پەیکەر لەگەڵ چەك نێژراوە

belong to females ranging in age from 10 to 45,

تایبەتە بە مێینە کە تەمەنیان درێژ دەبێتەوە لە ١٠ بۆ ٤٥ ساڵ،

and more are being found every year.

و هەموو ساڵێك زیاتر دەدۆزرێنەوە.

The women's skeletons show battle injuries:

و ئێسکەپەیکەری ئافرەتەکان برینی جەنگ نیشاندەدات،

ribs slashed by swords,

پەراسووی بڕاو بە شمشێر،

skulls bashed by battle-axes,

کاسەی سەری لێدراو بە تەوری جەنگی،

and arrows embedded in bones.

و تیرەکانیش بەر ئێسکەکان کەوتون.

In classical art and writings,

لە هونەر و نوسینە کلاسیکیەکاندا،

the fearsome Amazons were always portrayed as brave and heroic.

ئەمازۆنیە ترسناکەکان هەمیشە وەکو چاونەترس و پاڵەوان وێنەکێشراون.

In male-dominated classical Greece, however,

سەڕەڕای پیاو سالاریی یۆنانیە کۆنەکان

the very idea of strong women who gloried in freedom and war aroused mixed feelings.

بیرۆکەی هەبوونی ئافرەتی بەهێز کە شکۆی ئازادی و شەڕیی تێکەڵ بەیەک بزوێندراوە.

And yet, the Greeks were also drawn to egalitarian ideals.

تاکو ئێستاش، یۆنانیەکان هەر نوقمن لە نموونەی یەکسانخوازی.

Is it possible that the mythic realm of thrilling Amazon tales

ئایا دەکرێت کە جیهانی ئەفسانەیی ئەمازۆنییەکان چیرۆکیکی هەست بزوێن بێت

was a way to imagine women and men as equal companions?

بۆ بوون بە ڕێگەیەك بۆ وێناکردنی پیاوان و ئافرەتان وەکو هاوڕێی یەکسان؟