A day in the life of the oracle of Delphi - Mark Robinson

Translator: swmaya salim Reviewer: Daban Q. Jaff

As the sun rises over Delphi in 500 BCE,

لە ساڵی 500 پێش زایین، کاتێک خۆر بەسەر دلفیدا هەڵدێت

Aristonike hurries to the temple of Apollo.

ئەرستۆنیکی پەلە دەکات بۆ پەرستگەی ئەپۆڵۆ.

Like all Greeks, she's known the legend of Delphi since childhood.

وەک هەموو یۆنانیەکان، لە منداڵییەوە ئەفسانەی دلفی دەزانێت.

Two eagles released by Zeus from opposite ends of the Earth

دوو هەڵۆ لەلایەن زیوسەوە ئازادکران لە کۆتای ئەم سەرو ئەو سەری زەوی

met on the slopes of Mount Parnassus,

لە لێژایی چیای پاڕناسس گەیشتنەوە یەک،

identifying Delphi as the center of the world.

دیاریکردنی دلفی وەک ناوەڕاستی زەوی.

Marking this spot was a mysterious stone guarded by a legendary serpent

دیاریکردنی ئەم شوێنە بەتەواوی ئاڵۆزبوو لەلایەن مارێکی ئەفسانەیی پارێزگاری لێدەکرا

called the pytho.

پێی دەوترا پیثۆ.

But when Apollo killed the pytho, he made Delphi his home—

بەڵام کاتێک ئەپۆلۆ پیثۆی کوشت، دلفی کردە ماڵی خۆی_

establishing the city as the best place in the world

شارێکی بنیادنا وەک باشترین شوێن لەسەر زەوی

to seek guidance directly from the God of Prophecy.

بۆ بەدواداگەڕانی ئامۆژگاری ڕاستەوخۆ لە خودای پێغەمبەرایەتی.

Well, almost directly.

باشە، بەنزیکەی بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ.

At any given time, a single oracle known as the Pythia communicates Apollo’s will.

لە هەر کاتێکی دیاریکراودا، تاکە ڕاوێژکارێک ناسراوە بە پیثیا قسەیان بۆ دەکات دەربارەی

Reserved only for women, this is the most important job in the city—

ویستی ئەپۆڵۆ. تەنیا شوێنی ژنان بوو، ئەمە گرینگترین کاربوو لە شارەکەدا_

and one that Aristonike will soon have to take on as the current Pythia-in-training.

و یەکێک کە ئەرستۆنیکی پێویستە بەزوویی بەدەستی بێنێت وەک پیثیای تازە- لە ڕاهێنان.

Despite serving in the Temple of Apollo for many years,

سەرەڕای خزمەتکردنی پەرستگەی ئەپۆڵۆ بۆ ساڵانێک،

Aristonike is still uncertain that she’s wise enough to fulfill this role.

ئەرستۆنیکی تاوەکو ئێستا دڵنیا نییە کە ئەو بەپێی پێویست ژیرە بۆ وەرگرتنی ئەو ئەرکە.

But these doubts will have to wait.

بەڵام ئەو دوودڵیانە دەبێت بوەستن.

Today she’ll be shadowed by officials from the city’s governing council.

ئەمڕۆ لەلایەن بەرپرسانەوە چاودێری دەکرێت لە ئەنجومەنی فەرمانڕەوایی شارەکە.

If her performance meets their standards,

ئەگەر کارامەییەکەی بگاتە پێوانەکانیان،

this is the day she’ll become the new Oracle of Delphi.

ئەوە ئەو ڕۆژەیە کە دەبێت بە ڕاوێژکاری نوێی دلفی.

In the heart of the temenos, or sacred enclosure,

لەناو دڵی گۆڕەپانی پیرۆز، یان زەوی داخراوی پیرۆز،

Aristonike greets the current Oracle and the city officials.

ئەرستۆنیکی سڵاو لە ڕاوێژکارەکەی ئەوسا و بەرپرسانی شارەکە دەکات.

The group joins the procession to the Castilian Spring,

کۆمەڵەکە دەچنە کانی کەستیلیان بۆ ڕێوڕەسمەکە،

where the Pythia performs a purification ceremony

ئەو شوێنەی کە پیثیا مەڕاسیمی پاککردنەوە پێشکەش دەکات

to prepare for a day of prophecy.

بۆ خۆئامادەکردن بۆ ڕۆژی پێغەمبەرایەتی.

To establish whether Apollo is willing to be consulted,

بۆ پێشاندانی ئەگەر ئەپۆڵۆ ئامادەبێت بۆ ئاڵوگۆڕکردن،

Aristonike brings water from the spring to the temple priests,

ئەرستۆنیکی ئاو لە کانیەکە دەهێنێت بۆ پەرستگەی قەشەکان،

who sprinkle it on a goat.

کە دەیپڕژێنێت بەسەر بزنێک.

If the goat shudders, it will be a prophecy day.

ئەگەر بزنەکە بلەرزێت، ئەوا ئەو ڕۆژە دەبێتە ڕۆژی پێغەمبەرایەتی.

If not, travelers from as far away as modern day Sicily, Egypt, and Afghanistan

ئەگەرنا، گەشتیارەکان لە شوێنی دووری ئێستای سیسیلی، میسر، و ئەفغانستان

will have to wait an entire month to consult the Oracle again.

دەبێت بۆ مانگێکی تەواوی تر بوەستن بۆ ڕاوێژکردن لەگەڵ ڕاوێژکارەکە.

Fortunately, Apollo is in a communicative mood.

خۆشبەختانە، ئەپۆڵۆ لە حاڵەتی گفتوگۆدایە.

Delphians are first in line, most seeking advice about business or marriage.

دلفیەکان یەکەمن لە لیستەکەدا، زۆربەیان بەدوای ئامۆژگاری دەربارەی بازرگانی و

Following the locals are other Greeks and then non-Greeks,

هاوسەرگیری دەگەڕێن. دواتر یۆنانیەکانی ناوچەکانی تر و دواتر ئەوانەی یۆنانی نین،

including ambassadors from great cities who plan to ask

باڵیۆزەکانیش لە شارەگەورەکان پلانیان وایە بپرسن

about whether to go to war, or where they should found new colonies.

دەربارەی ئەگەر بچنە شەڕ، یان لەکوێ دەتوانن شاری تر بدۆزنەوە.

Most supplicants bring two options for the Pythia to choose between,

زۆربەی داواکارەکان دوو بژاردەیان هێنابوو بۆ پیثیا تا هەڵبژاردن بکات لە نێوانیان،

alongside the obligatory sacrificial cake.

بەدرێژایی قوربانی پێویستی کێک.

Aristonike reports back to the Pythia,

ئەرستۆنیکی بە پیثیا دەڵێتەوە،

pointing out important figures and sharing some of their concerns—

ئاماژەدان بە کەسایەتییە گرنگەکان و هاوبەشی پێکردنی هەندێک لە کاروبارەکانیان_

all while the city counselor takes notes on her performance.

لەکاتێکدا ڕاوێژکاری شارەکە تێبینی وەردەگرێت لەسەر کارامەییەکانی.

Then the Pythia disappears into her oracular chamber known as the adyton.

دواتر پیثیا دەچێتە ناو ژورەکەی ڕاوێژکاری پێی دەوترێت ئەدیتۆن.

Inside, she’ll channel the inspiration of Apollo,

لەناوەوە، ئەو بیروڕای ئەپۆڵۆ دەگەیەنێت،

uttering ambiguous prophecies the questioners must interpret.

تەواوکردنی ناتەواوی پێغەمبەرایەتی پرسیارەکان پێویستە لێک بدرێنەوە.

The adyton is the one place in the temple Aristonike isn’t allowed to go.

ئەدیتۆن شوێنێکە لە پەرستگەکە ئەرستۆنیکی ناتوانێت بۆی بڕوات.

So while consultations continue,

لەکاتێکدا ڕاوێژکردنەکان بەردەوام بوون،

the Oracle-in-training sets off to collect wood for the temple’s eternal flame.

ڕاوێژکارەکەی ژێر ڕاهێنان دەست دەکات بە کۆکردنەوەی دار بۆ ئاگرە هەمیشەییەکەی

While gathering branches from the sacred laurel trees,

پەرستگە. لەکاتی کۆکردنەوەی لقەکان لە داری غاری پیرۆز

Aristonike spies wealthy Greeks training for the upcoming Pythian Games.

ئەرستۆنیکی دەڕوانێتە ڕاهێنانی یۆنانیە دەوڵەمەندەکان بۆ یاریەکانی داهاتووی

Second in importance only to the Olympics,

پیثیان. دووەم لە گرنگیدا تەنیا بۆ ئۆلۆمپی،

these games bring great riches and attention to Delphi.

ئەو یاریانە سامانی مەزن و سەرنج دێنن بۆ دلفی.

Typically, Aristonike would pause to admire the athletes,

بەشێوەیەکی ئاسایی، ئەرستۆنیکی وەستا بۆ ستایشکردنی وەرزشکارەکان،

but today she’s more focused on impressing her observer.

بەڵام ئەمڕۆ ئەو زیاتر سەرنجی خستۆتە سەر سەرسامکردنی چاودێرەکەی.

Taking the exact amount of branches necessary,

کۆکردنەوەی بڕی تەواو لە لقی پێویست،

she hurries back to the temple for her long awaited evaluation.

بەپەلە دەگەڕێتەوە پەرستگەکە بۆ ئەو هەڵسەنگاندنەی دەمێکە چاوەڕێی دەکات.

The counselor who shadowed her shares his notes with the other officials,

ئەو ڕاوێژکارەی چاودێری دەکرد تێبینیەکانی لەگەڵ بەرپرسەکانی تر ئاڵوگۆڕ دەکات،

and after a brief discussion, their leader nods.

و دوای گفتوگۆیەکی کورت، سەرکردەکەیان ڕازی دەبێت.

He endorses Aristonike as the new Oracle—

ئەو ئەرستۆنیکی پەسەند دەکات وەک ڕاوێژکارێکی نوێ_

and the Pythia offers Apollo’s blessing on their verdict.

و پیثیا پیرۆزی ئەپۆڵۆیان پێشکەش دەکات لەسەر بڕیارەکەیان.

Approaching Aristonike beside the sacred hearth,

گەیشتنی ئەرستۆنیکی بەتەنیشت دڵی پیرۆز،

the Pythia finally unveils the secrets of her trade.

لەکۆتایدا پیثیا نهێنییەکانی پیشەکەی ئاشکرا دەکات.

Passed directly from one Oracle to the next,

ڕاستەوخۆ لە ڕاوێژکارێک چووە بۆ ئەوی تر،

no history book will ever record these details.

هیچ کتابێکی مێژوویی هەرگیز ئەو زانیاریانەی تۆمار نەکردووە.

But the Pythia’s insights will guide all of Aristonike’s future prophecies—

بەڵام تێڕوانینەکانی پیثیا ڕێنوێنی هەموو پێشبینیەکانی داهاتووی ئەرستۆنیکی دەکات_

shaping wars, politics, and relationships for years to come,

شێوازی جەنگ، سیاسەت، و پەیوەندییەکان بۆ ساڵانی داهاتوو،

and making Aristonike one of the most powerful women in the ancient world.

ئەرستۆنیکی دەکاتە یەکێک لە بەهێزترین ئافرەتەکان لە جیهانی کۆن.

As the Pythia concludes her final lesson,

کە پیثیا کۆتا وانەی تەواو دەکات،

she points to two inscriptions on the temple walls:

ئاماژە بە دوو نەخشاندن دەکات لەسەر دیواری پەرستگەکە:

“know yourself” and “nothing in excess.”

“خۆت بناسە “و “هیچ شتێک بەزۆری نابێت“.

Left alone to ponder these ideas,

تەنیا جێیبهێڵێت بۆ ئەوەی لەم بیرۆکانە ڕابمێنێت،

Aristonike feels the first touch of Apollo’s inspiration—

ئەرستۆنیکی هەست بە یەکەم پەیامی ئەپۆڵۆ دەکات_

the insight that keeping an open mind may be more important

پێشبینی هێشتنەوەی بیرێکی کراوە لەوانەیە زۆر گرنگتربێت

than finding a single answer.

لە دۆزینەوەی تاکە وەڵامێک.