How did trains standardize time in the United States? - William Heuisler

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Glaraa Qubat Reviewer: Zhila Mawlood

گەشەسەندن و بڵاوبوونەوەی هێڵی ئاسنین

The development and spread of railroads

لە سەرانسەری ویلایەتە یەکگرتووەکان

across the United States

brought a wave of changes to American life.

شەپۆلێکی گۆڕانکاری لەژیانی ئەمەریکادا ڵەگەڵ خۆی هێنا.

لە کاتی گه‌شه‌ی خێرای هێڵی ئاسنیی،

During the railroad boom,

thousands of jobs were created,

هەزاران هه‌لی کار دروست بوون،

new towns were born,

هەروەها دروست بوونی شاری نوێ،

trade increased,

بازرگانی زیادی کرد،

transportation was faster,

گواستنەوە خێراتر بوو،

and the overall landscape of the nation transformed.

هەموو دیمەنی نەتەوەکە گۆردرا.

But, perhaps the most interesting change of all

بەڵام، لەوانەیە لەناویان سەرنجڕاکێشترین گۆڕانکاری بێت

is the least known:

کە زۆرێک نایزانن:

the establishment of standard time.

دروستکردنی کاتی پێوانەییه‌.

Today, we know if it is 6:28 a.m. in Los Angeles,

ئەمڕۆ، ئێمە دەزانین ئەگەر کاتژمێر٦:٢٨بەیانی بێت لە لۆس ئەنجلس،

it is 9:28 a.m. in New York,

کاتژمێر ٩:٢٨ بەیانی دەبێت لە نیویۆرک.

2:28 p.m. in London,

کاتژمێر ٢:٢٨ ئێوارە لە لەندەن،

5:28 p.m. in Moscow,

کاتژمێر ٥:٢٨ ئێوارە لە مۆسکۆ،

and 10:28 p.m in Tokyo.

و کاتژمێر ١٠:٢٨ئێوارە لە تۆکیۆ،

No matter where you are,

گرنگ نییە لە کوێیت،

the minute and second are the exact same.

خولەک و چرکە وەک یەکن.

But, before the railroads,

بەڵام، پێش هێڵی ئاسنینەکان،

there was no need for a national or global clock,

پێویستیان بە کاتژمێری ناوخۆیی یان نێودەوڵەتی نه‌بوو،

and each town kept its own local time.

هەر شارۆچکەیەکیش کاتی ناوخۆی خۆی هەیە.

So when it was 12 noon in Chicago,

کەواتە کاتێک کاتژمێر ١٢ی نیوه‌ڕۆیه‌ لە شیکاگۆ،

it was 12:07 p.m. in Indianapolis,

ئەوە ١٢:٠٧ ئێواره‌یە لە ئیندیانابولیس،

11:50 a.m. in St. Louis,

و ١١:٥٠بەیانییه‌ لە سانت لویس،

and 11:27 a.m. in Omaha.

و١١:٢٧بەیانییه‌ لە ئۆماها.

This worked just fine when the only modes of travel

ئەمە باش بوو کاتێک تاکە شێوازی گەشتکردن

were horses or steamboats,

ئەسپ بوون یان بەلەمی هەڵم،

but it became incredibly problematic

بەڵام زۆر کێشە دروست بوو

when railroads came along.

کاتێک هێڵی ئاسنینەکان هاتن.

چۆن دەتوانی پارێزگاری لەخشتەی شەمەندەفەرەکە بکەی

How can you keep a train schedule

when each town has its own time?

کاتێک هەر شارۆچکەیەک کاتێکی تایبەت بە خۆی هەیە؟

And how do you prevent collisions or accidents on the tracks

وچۆنیەتی ڕێگەگرتن لە پێکدادان یان رووداو لەسەر تراکەکان

if train conductors are using different clocks?

ئەگەر شەمەندەفەرەکان لە چەند کاتژمێرێکی جیاوازدا دەڕۆن؟

It doesn't really make sense to leave a station at 12:14 p.m.,

بەراستی ئەوە مانای نییە بۆ جێهێشتنی وێستگەیەک لە ١٢:١٤ئێوارە،

travel for 22 minutes,

گەشتکردن بۆ ماوەی ٢٢ خولەک،

and arrive at 12:31 p.m.

و کاتژمێر١٢:٣١ی شەو دەگات.

In order to eliminate that confusion,

بۆ ئەوەی ئەو سەرلێشێواویە ڕیشه‌كێش بكرێت،

the railroads of the United States and Canada

هێڵی ئاسنینەکانی ئەمریکا و کەنەدا

instituted standard time zones

ناوچەی كاتی پێوانه‌ییان دامه‌زراند

on November 18, 1883 at noon.

لە ١٨تشرینی دووەم ،١٨٨٣ لە دوای نیوەرۆ،

It allowed the railroad companies

ڕێگەی بە کۆمپانیاکانی هێڵی ئاسنین دا

to operate more effectively

کاریگەرتر کاربكه‌ن

and reduce deadly accidents.

و ڕووداوی کوشندە کەم بکه‌نه‌وه‌.

The American public, however,

ڕای گشتی ئەمریکا ، هەرچۆنێک بێت،

was not so quick to embrace this new change,

بە خێرایی ئەم گۆڕانکارییە نوێیەی قبوڵ نەکرد.

as many cities continued to use their own local time.

کە زۆر لە شارەکان بەردەوام بوون لە بەکارهێنانی کاتی ناوخۆی خۆیان.

Resistance was so strong that, in some towns,

بەرەنگاری ئەوەندە بەهێزبوو، لە هەندێک شارۆچکە،

clocks would show both the local time and the railway time.

کاتژمێرەکان هەم کاتی ناوخۆ و هەم کاتی هێڵی ئاسنینیان پیشان دەدا.

Imagine this conversation:

ئەم گفتوگۆیە بهێنە پێش چاوی خۆت:

"Pardon me, sir. Do you have the time?"

"ببورە، گەورەم. ده‌توانیت پێم بڵێیت كاتژمێر چه‌نده‌؟"

"Why yes, which do you need?

"بۆ نا، مەبەستت كامه‌یانه‌؟

It's 12:13 local time and 12:16 railway time."

كاتژمێر١٢:١٣بەكاتی ناوخۆ و كاتژمێر١٢:١٦ بەكاتی ھێڵی ئاسنین."

Ultimately, the logic of keeping a standard time prevailed,

لە کۆتاییدا، لۆژیکی کاتی پێوانەیی زاڵ بوو،

and the United States government made time zones a matter of law

حکومەتی ویلایەتە یەکگرتوەکان بە شێوەیەکی یاسایی پێوه‌ری ناوچەی کاتی دابین کردووە

with the Standard Time Act of March 19, 1918.

بە کاتی پێوانەیی ١٩ی ئازاری ١٩١٨.

Since then, there have been numerous changes

لەو کاتەوە، گۆرانکاری زۆر کراوە

to the time zones,

بۆ ناوچەی کاتی پێوانه‌یی،

but the concept of standard time has remained.

بەڵام چەمکی کاتی پێوانەیی لە بنەمادا وەک خۆی مایەوە.

But, the United States was actually not the first

بەڵام، ویلایەتە یەکگرتووەکان لە ڕاستیدا یەکەم نەبوو

to develop standard time.

بۆگەشەپێدانی کاتی پێوانەیی.

The first company to implement the use of standard time

یەکەم کۆمپانیا بەکارهێنانی کاتی پێوانەیی جێبەجێ بکات

was the Great Western Railway in 1840 in Britain,

هێڵی ئاسنی مەزنی رۆژئاوا بوو لە ساڵی١٨٤٠ لە بەریتانیا،

and by 1847, most British railways were using

و له‌ ١٨٤٧، زۆربەی هێڵی ئاسنی بەریتانی

Greenwich Mean Time, or G.M.T.

گرینویچ واتە کاتیان به‌كارده‌هێنا، یان جی.م.ت.

The British government made it official

حکومەتی بەریتانیا کردیە فەرمی

on August 2, 1880 with the Statutes, or Definition of Time, Act.

لە ٢ی ئابی، ١٨٨٠، یاساکە پێناسەی هەرێمەکان و کاتی پێوانەیی دیاریکردووە.

But, while Britain may have been the first

بەڵام، هەرچەندە بەریتانیا لەوانەیە یەکەم بێت

to establish standard time,

بۆ دامەزراندنی کاتی پێوانەیی،

it is Asia and the islands of the South Pacific

ئاسیا و دوورگەکانی باشوری هێمن بوون

that enjoyed the first hour of each new day.

کە چێژیان لە یەکەم كاتژمێری هەر رۆژێکی نوێ وەرگرت.

The International Date Line

هێڵی کاتی نێودەوڵەتی

passes through the Pacific Ocean

بەنێو زەریای هێمندا تێدەپەڕێت

on the opposite side of the Earth

تاكو ئەو دیو زەویش

بۆ پێکهێنانی هێڵی درێژی سەرەکی کە بە شاری گرینیچدا تێپەردەبێت،

from the Prime Meridian in Greenwich where,

thanks to trains,

سوپاس بۆ شەمەندەفەرەکان،

standard time was first used.

کاتی پێوانەیی بۆ یەکەم جار بەکارهێنرا.

شەمەندەفەرەکان گەشەیان کردووه‌ بە ماوەی چەندین ساڵ

Trains have evolved over the years

and remain a prominent form

و وەک شێوەیەکی دیاری

of transportation and trade throughout the world.

گواستنەوە و بازرگانی کردن لە هەموو جیهان ماونه‌ته‌وه‌.

And, from the New York City subways

و لە میترۆی شاری نیویۆرکەوە

to the freight trains traveling across the Great Plains,

بۆگەشتکردن بە شەمەندەفەری بارهەڵگر و گەشتکردن بە دەشتاییە مەزنەکاندا،

to the trolleys in San Francisco,

بۆ ئەو ئۆتۆمبێلانەی کە لە ڕێگەی شەمەندەفەر بە شەقامەکانی سان فرانسیسکۆدا تێدەپەڕن،

they all know exactly what time it is.

And, thanks to them, we do too!

هەموو دەزانن کە کات چەندە.

بە هؤی ئەوانەوە، ئێمەش دەیزانین!