Savitri and Satyavan: The legend of the princess who outwitted Death - Iseult Gillespie

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

Princess Savitri of the Madra Kingdom was as benevolent, brilliant, and bright

شازادەی شانشینی مادرا ساڤتری کەسێکی بەخشندە، زیرەک و پڕە لە وزە بوو

as the Sun God she was named for.

هەر وەکو ناوەکەی کە بە واتای خواوەندی خۆڕ دێت.

Her grace was known throughout the land,

شۆخ و شەنگیەکەی لە هەموو ناوچەکە دەنگی دابۆوە،

and many powerful princes and wealthy merchants flocked to her family’s palace

زۆڕبەی شازادە بەهێز و بازرگانە دەوڵەمەندەکان سەردانی کۆشکەکەیان دەکردن

to seek her hand in marriage.

بە مەبەستی ئەوەی داوای هاوسەرگیری لێبکەن.

But upon witnessing her blinding splendor in person,

بەڵام کاتێک لە نزیکەوە ئەو جوانیەیانە دەبینی،

the men lost their nerve.

پیاوەکان لە هۆش خۆیان دەچوون.

Unimpressed with these suitors,

ناڕەحەت بوو بوو لەو هەموو سەردانکەرانە،

the princess determined to find a husband herself.

بۆیە شازادە بڕیاریدا بۆ خۆی هاوسەرێک بدۆزێتەوە.

Mounting her golden chariot, she travelled through rolling deserts,

سواری گالیسکە ئاڵتوونیەکەی بوو، بە بیابانەکاندا

glittering cities and snow-capped mountains—

بە شارە جوان و شاخە پڕ لە بەفرەکاندا گەشتی دەکرد

rejecting many men along the way.

لە ڕێگاکەدا چەندەها پیاوی ڕەتدەکردەوە.

Eventually, Savitri ventured deep into the jungle,

لە کۆتاییدا، ساڤتری بەرەو دارستانەکان ڕێکەوت،

where she met a young man chopping wood.

لەوێ چاوی بە پیاوێکی گەنج کەوت کە داری دەبڕیەوە.

ناوی ساتڤیان بوو، هەر وەکو ئەو حەزی بەم دارستانە هێمنە دەکرد

His name was Satyavan, and like her, he loved the tranquil forest—

but the princess saw he was not at peace.

بەڵام شازادە هەستی کرد کە ئەو دڵخۆش نییە.

After talking for hours, Satyavan told her of his plight.

دوای قسەکردن بۆ ماوەی چەند کاژمێڕێک، ساتاڤیان باسی کێشەکانی خۆیی بۆ کرد.

His parents had once been wealthy rulers,

سەرەتا خێزانەکەی دەسەڵاتدار و خانەدان بۆتن،

until his father was blinded and overthrown in a violent coup.

هەتا ئەو کاتەی باوکی کوێر دەبێت و لە کودەتایەک لەسەر دەسەڵاتەکەی لادەبرێت.

Now Satyavan worked tirelessly to support their meager new life.

ئێستا ساتڤیان کار دەکات بۆ ئەوەی بژێووی پەیدا بکات.

His determination and devotion moved the princess.

ئەو بەرپرسیارەتیەی و خۆشەوستیەی کاری لە شازادە کرد.

As they gazed into each other’s eyes, she knew she’d finally found an equal.

کاتێک سەیری چاوی یەکتریان دەکرد، دەیزانی کە دووانەکەی خۆیی دۆزیوەتەوە.

Savitri rushed home to tell her father the good news,

ساڤتریی بەپەلە گەڕایەوە بۆ ماڵەوە هەتا ئەو هەواڵە خۆشە بە باوکی بڵێت،

only to find him conversing with Narada

بەڵام بینی کە لەگەڵ نارەدا گفتوگۆ دەکات

a traveling sage and wisest messenger of the Gods.

ئەویش زانایەکی گەڕۆک و ژیرترین قەشە بوو.

At first her father was thrilled to learn of Satyavan,

سەرەتا باوکی زۆڕ خۆشحاڵ بوو بە ناسینی ساتیڤان،

but Narada revealed a tragic prophecy: her betrothed had only a year to live.

بەڵام ناردا بێشبینیەکی زۆڕ خڕاپی کرد کە هاوسەرەکەی تەنها ساڵێکی ماوە لە ژیان.

Savitri’s blood ran cold.

ساڤتریی زؤر ترسا.

She’d waited so long to find her partner— was she already doomed to lose him?

چونکە زۆڕ چاوەڕێی کرد هەتا هاوژینەکەی دۆزیەوە بەڵام ئێستا ئەو دەمرێت؟

The princess would not accept these terms.

شازادە ئەوەی قبووڵ نەبوو.

She swore before Narada, her family,

لە پێش چاوی خێزان، نارەدا

and Savitr himself that she would never marry another.

و ساڤیتریی سوێندی خوارد کە هەرگیز شوو بە کەسێکی تر نەکات.

Satyavan was her one true love, and their fates were entwined forever.

ساتڤیان یەکەم خۆشەویستی ڕاستەقینەی ئەوە بۆیە چارەنووسیان بۆ هەمیشە بەیەکەوەیە.

Moved by her powerful words,

بەم قسە جوانانەی کاریگەر بوو،

the sage told the princess to follow an ancient spiritual regimen.

بۆیە زاناکە پێ ووت کە شوێنی ڕێوڕەسمە ئاینیە کۆنەکان بکەوێت.

With regular prayer, periods of fasting,

ئەمەش بە نزاکردن، ڕۆژووگرتن

and preparation of special herbs and plants,

و ئامادەکردنی دەرمانی گیایی تایبەت،

she might be able to prolong Satyavan’s life.

بەمە لەوانەیە بتوانێت تەمەنی ستڤیان دڕێژ بکاتەوە.

After a simple wedding, the couple returned to the jungle to live

دوای ئاهەنگە سادەکەیان، دووانەکە گەڕانەوە بۆ دارستانەکە بۆ ژیانکردن

in keeping with the sage’s instructions.

ئەوەش بە شوێنکەوتنی ئامۆژگارییەکانی زانایەکە.

This modest existence was a far cry from her lavish upbringing,

ئەم ژیانە سادەیە شایەنی ئەو شکۆداریەی ئەو نەبوو،

but they were happy in each other’s company.

بەڵام ئەوان بە هەبوونی یەکتری دڵخۆشبوون.

A year passed, and the fated day arrived.

ساڵێک تێپەڕی، کاتی مردنەکەی هات.

On their first anniversary, the sun grew horribly hot,

لە یەکەم ساڵیادی پێکەوە بوونیان، کەش و هەواکە زۆڕ گەرم بوو

and Satyavan’s brow began to burn,

لەبەرئەوە خەریک بوو پێستی ساتڤیان دەسووتا،

Savitri barely had time to drag him into the shade,

ساتڤیریی زؤڕ بە ئەستەم توانی بهێنێتە بەر سێبەرەکە،

before he grew still and cold.

پێش ئەوەی لە جوڵە بکەوێت و جەستەی سارد بێت

Through her tears, the princess saw an immense figure on the horizon.

بە چاوی گریانەوە، شازادە شتێکی گەورەی لە ئاسماندا بینی.

This was Yamraj, the God of Death,

ئەوە یەمراج بوو، خواوەندی مردن،

هاتبوو روحەکەی ساتڤیان ڕەوانەی دونیایەکەی تر بکات.

come to escort Satyavan’s soul to the afterlife.

But Savitri was not giving up yet.

بەڵام ساڤتریی هێشتاش کۆڵی نەدابوو.

She followed the god for hours in the beating sun.

بۆ چەندەها کاتژمێر لە ژێڕ ئەو خۆڕە گەرمەدا شوێن خواوەند کەوت.

Yamraj thundered at the princess to leave him in peace.

یەمراج هەورەبروسکەی ئاڕاستەی ساڤتری کرد بۆئەوەی بەجێبهێڵێت.

But even as her feet bled and throat burned, Savitri would not turn back.

لەگەڵ ئەوەی پێیەکانی بریندار بوو بوون و زۆڕیشی تێنوو بوو بەڵام هەر نەگەڕایەوە.

Eventually, Yamraj paused.

لە کۆتاییدا، یەمراج ڕاوەستا.

He would grant her one wish as reward for her persistence,

بەڵێنی بە دیهێنایی یەک هیوای پێدا ئەوەش وەکو پاداشتێک بۆ خۆڕاگریەکەی،

but she couldn’t ask for her husband’s life.

بەڵام دوای زیندووکردنەوەی مێردەکەی ڵێ نەکرد.

Without hesitating, Savitri asked the God to restore her father in-law’s sight.

بێ دوو دڵی، ساڤتری داوای لە خواوەند کرد کە بینایی خەزووری بگەڕێنێتەوە.

The wish was granted, and Yamraj rode on.

هیواکەی بە دیهێنا و یەمراج ڕۆشت.

But still Savitri’s footsteps echoed behind him.

بەڵام هێشتاش ساڤتری بە شوێنی ئەوە بوو.

Exasperated, the God granted her a second wish.

بە توڕەیەوە، خواوەند هەڵی خواستنی هیوایی دووەمی پێدا.

This time, she asked for Satyavan’s kingdom to be restored.

ئەم جارەیان، داوای کرد کە شانشینەکەی ساتڤیان بگەڕێنێتەوە.

Again the wish was granted,

دووبارە هیواکەی بەدیهێنا،

and Yamraj began his descent into his subterranean kingdom.

و یەمراخ بەردەوام بوو لە گەشتەکەی بەرەو جیهانەکەی ژێڕەوە.

But when he glanced back,

بەڵام کاتێک سەیری دواوەی کرد،

he was astounded to see the bedraggled princess stumbling along.

پێی سەیر بوو کە شازادە قوڕاویەکە هەر بە شوێنیەوەتی.

He’d never seen such devotion to the dead,

هەرگیز کەسێکی دڵسۆزی بەم شێوەیەی نەبینی بوو،

and he honored her dedication with one final wish.

لەبەرئەوەش هەڵی خواستنی کۆتا ئاواتی پێدا.

Savitri wished to be the mother of many children.

ساڤتریی هیوای خواست کە ببێتە دایکی چەندها مناڵ.

The God agreed, and waved to dismiss her.

خواوەندەکە ڕازی بوو و خواحافیزی ڵێکرد.

But the princess only repeated the vow she’d made one year earlier:

بەڵام شازادە تەنها ئەو بەڵێنەی دووپات دەکردەوە کە ساڵێک لەمەوبەر دابووی:

her fate was forever entwined with Satyavan.

ئەوەش ئەوە بوو کە چارەنووسی ئەو و ساتڤیان بۆ هەمیشە بەیەکەوە.

How could she bear many children, if Yamraj would not return her husband?

چۆن ئەو مناڵ بخاتەوە، ئەگەر یەمراج هاوسەرەکەی نەگەڕێنێتەوە؟

Hearing this clever question the god relented, knowing he’d been beaten.

کاتێک خواوەند گوێی لەم پرسیارە بوو پاشەکشێی کرد چونکە زانی فێڵی ڵێکراوە.

With Yamraj’s blessing and respect, Satyavan was returned to Savitri,

لە ئەنجامی بەخشندەیی و نەرمی یەمراجەوە، ساتڤیان گەڕێندڕایەوە بۆ ساتڤیریی،

and the two walked back to the land of the living,

و هەردووکیان بەیەکەوە گەڕانەوە بۆ ماڵەکەیان،

united in a love that not even death could destroy.

زۆڕ یەکتریان خۆشدەویست تەنانەت مردنیش نەیتوانی ڵێکیان بکات.