The rise and fall of the Assyrian Empire - Marian H Feldman

Translator: Anastasia Volosach Reviewer: Hanna Baradzina

Before the sun never set on the British Empire,

Да таго, як сонца не заходзіла над Брытанскай імперыяй,

before Genghis Khan swept the steppe,

і да таго, як Чынгізхан пранёсся па стэпу,

before Rome extended its influence to encircle the Mediterranean Sea,

нават да таго, як Рым распаўсюдзіў свой уплыў на ўсё Міжземнае мора,

there was ancient Assyria.

існавала старажытная Асірыя.

Considered by historians to be the first true empire,

Гісторыкі лічаць яе першай сапраўднай імперыяй,

Assyria’s innovations laid the groundwork for every superpower that’s followed.

а асірыйскія інавацыі заклалі аснову для ўсіх будучых супердзяржаў.

At its height, in the 7th century BCE,

У час найвышэйшага росквіту ў 7 стагоддзі да н.э.

the Assyrian Empire stretched across modern Iraq,

Асірыйская імперыя ўключала ў сябе сучасны Ірак,

Syria,

Сірыю,

Lebanon,

Ліван,

Israel,

Ізраіль,

and parts of Turkey,

часткова Турцыю,

Iran,

and Egypt.

Іран

і Егіпет.

Its wonders included a vast library and large botanical and zoological park.

У ліку яе цудаў была буйная бібліятэка і вялікі батанічны і заалагічны парк.

But the story of Assyria’s rise to dominance began many centuries earlier,

Але гісторыя узвышэння Асірыі пачалася шмат стагоддзяў раней —

in the Late Bronze Age, in a city called Ashur.

падчас Позняга бронзавага веку ў горадзе Ашур.

Ashur was a tin and textiles trading center

Ашур быў цэнтрам гандлю волавам і тканінамі

located along the Tigris River in northern Iraq.

і знаходзіўся на беразе ракі Тыгр у паўночным Іраке.

It shared its name with a god thought to be an embodiment of the city

Сваё імя ён дзяліў з богам, які лічыўся ўвасабленнем горада,

and later of the entire empire.

а потым і ўсёй імперыі.

For the administration-minded Assyrians, politics and religion were closely linked.

Для асірыйцаў, зацятых кіраўнікоў, палітыка і рэлігія былі цесна звязаны.

Around 1300 BCE, a high priest named Ashur-uballit I took the title of king

Каля 1300 года да н.э. першасвятар Ашур-убаліт І узяў тытул цара

and initiated a tradition of military campaigns,

і распачаў традыцыю ваенных кампаній,

effectively transforming Assyria from a city-state to a territorial state.

паспяхова пераўтвараючы Асірыю з дзяржавы-горада ў тэрытарыяльную дзяржаву.

This meant that a single administrative entity

Іншым словам, адзіны адміністрацыйна-гаспадарчы аб'ект

oversaw many places, cultures, and peoples.

кантраляваў шматлікія тэрыторыі, культуры і народы.

For the next 150 years, Assyria extended its reach and thrived.

На працягу наступных 150 год Асірыя пашыралася і квітнела.

In the 12th century BCE,

У 12 стагоддзі да н.э.

a mysterious catastrophe that still bewilders archaeologists

таямнічая катастрофа, што дагэтуль ставіць у тупік археолагаў,

caused the Assyrians to lose much of their territory.

пазбавіла асірыйцаў большай часткі тэрыторыі.

A few hundred years later, however,

Але ўжо праз некалькі стагоддзяў

Assyrian kings began a new round of conquests.

асірыйскія цары пачалі новы тур заваяванняў.

This time, they honed their administrative system

На гэты раз яны ўдасканалілі сваю адміністрацыйную сістэму

into an empire that would last generations.

і пабудавалі імперыю на доўгія вякі.

Assyrians were military innovators and merciless conquerors.

Асірыйцы былі наватарамі ў ваенным дзеле ды бязлітаснымі заваёўнікамі.

During their conquests,

Падчас сваіх заваяванняў

they used siege tactics and cruel punishments for those who opposed them,

яны выкарыстоўвалі тактыку аблогі і жорсткія пакаранні для супраціўленцаў,

including impalement and flaying.

у тым ліку садзілі на кол і здзіралі скуру.

The growth of their empire was due, in part,

У нейкай ступені, росту імперыі паспрыяла

to their strategy of deporting local populations,

стратэгія дэпартацыі мясцовага насельніцтва

then shifting them around the empire to fulfill different needs.

ў іншыя часткі імперыі, каб задаволіць розныя патрэбы.

This broke peoples’ bonds with their homelands

Такім чынам, разрывалася сувязь людзей з іх радзімай

and severed loyalties among local groups.

і сувязь паміж мясцовымі групамі.

Once the Assyrians conquered an area,

Пасля заваявання нейкай тэрыторыі

they built cities connected by well-maintained royal roads.

асірыйцы будавалі там гарады, злучаныя добраўпарадкаванымі дзяржаўнымі дарогамі.

Often, when a new king came to power, he would build a new capital.

Даволі часта новы цар будаваў сабе новую сталіцу.

With each move, new palaces and temples were erected and lavishly decorated.

Кожны раз будаваліся і багата аздабляліся новыя палацы і храмы.

Although kings claimed absolute power,

Хаця цары прэтэндавалі на абсалютную ўладу,

we know that an extensive system of courtiers,

нам вядома, што разгалінаваная сістэма прыдворных,

provincial officials,

рэгіянальных чыноўнікаў

and scholars influenced affairs.

і вучоных мела ўплыў на дзяржаўныя справы.

At least one woman, Sammuramat, ruled the kingdom.

Прынамсі адна жанчына па імені Самурамат правіла краінай.

Assyrian rulers celebrated their military excursions

Правіцелі Асірыі праслаўлялі ўласныя ваенныя паходы,

by having representations of their exploits

аздабляючы барыльефамі сваіх подзвігаў

carved into the walls of their newly built palaces.

сцены толькі што пабудаваных палацаў.

But despite the picture of a ruthless war state projected by these records,

Але, нягледзячы на вобраз бязлітаснай ваеннай дзяржавы, які транслююць звесткі,

the Assyrian kings were also interested in the cultural traditions of the region,

асірыйскія цары таксама былі зацікаўлены ў культурных традыцыях рэгіёна,

especially those of Babylonia, a separate state to the south.

асабліва ў культуры Вавілоніі, незалежнай дзяржавы на поўдні.

Babylonia had been a cultural leader for millennia,

Вавілонія была культурным цэнтрам на працягу тысячагоддзяў,

stretching back to the beginning of writing

пачынаючы з зараджэння пісьменства

at the end of the 4th millennium BCE.

у канцы 4 тысячагоддзя да н.э.

Assyria saw itself as the inheritor and protector of this tradition.

Асірыя бачыла сябе спадкаемцам і абаронцам гэтай культуры.

Assyrian rulers supported scholars

Асірыйскія цары падтрымлівалі вучоных

in specialties ranging from medicine to magic,

ва ўсіх напрамках, ад медыцыны да магіі,

and the capital cities, like Ninevah,

а ў сталічных гарадах, як, напрыклад, Ніневія,

were home to elaborate parks and gardens

былі разбіты адмысловыя паркі і сады,

that housed plants and animals from around the empire.

якія сталі домам для раслін і жывёл з усіх куткоў імперыі.

One of Assyria’s final rulers, Ashurbanipal,

Ашурбаніпал, адзін з апошніх уладароў Асірыі,

sent scholars throughout Babylonia to gather up and copy ancient literary works.

даслаў вучоных па ўсёй Вавілоніі, каб сабраць і запісаць старажытныя творы.

Ashurbanipal’s library took the form of clay tablets

Бібліятэка Ашурбаніпала складалася з гліняных таблічак,

inscribed with cuneiform in the languages of Akkadian and Sumerian.

на якіх клінапісам былі запісаны творы на акадскай і шумерскай мовах.

The library was lost during the final sack of Ninevah in 612 BCE.

Бібліятэка была страчана падчас апошняга разграблення Ніневіі ў 612 годзе да н.э.

But thanks to a 19th century archaeological excavation,

Але, дзякуючы археалагічным раскопкам у 19 стагоддзі,

many masterpieces of ancient literature,

шматлікія шэдэўры старажытнай літаратуры,

including the Epic of Gilgamesh and the Babylonian Creation Epic,

у тым ліку «Эпас пра Гільгамеша» і вавілонскі эпас аб стварэнні свету,

survive today.

захаваліся да нашых дзён.

After centuries of rule,

Пасля доўгіх вякоў панавання

the Assyrian Empire fell to the Babylonians and Medes

Асірыйская імперыя пала пад націскам вавілонцаў і мідыйцаў

between 612 and 609 BCE.

паміж 612 і 609 годам да н.э.

Yet the innovations that the Assyrians  pioneered live on.

Аднак новаўвядзенні асірыйцаў працягнулі сваё існаванне.

Their emphasis on constant innovation,

Упор на нязменныя інавацыі,

efficient administration,

эфектыўнае кіраванне

and excellent infrastructure

і выдатную інфраструктуру

set the standard for every empire that’s followed them in the region

зрабіўся стандартам для кожнай наступнай імперыі ў рэгіёне

and across the globe.

і па ўсім свеце.