The rise and fall of the Assyrian Empire - Marian H Feldman

2,937,690 views ・ 2018-04-24

TED-Ed


Двойчы пстрыкніце па англійскіх субтытрах ніжэй, каб прайграць відэа.

Translator: Anastasia Volosach Reviewer: Hanna Baradzina
00:06
Before the sun never set on the British Empire,
0
6973
2861
Да таго, як сонца не заходзіла над Брытанскай імперыяй,
00:09
before Genghis Khan swept the steppe,
1
9834
2862
і да таго, як Чынгізхан пранёсся па стэпу,
00:12
before Rome extended its influence to encircle the Mediterranean Sea,
2
12696
4667
нават да таго, як Рым распаўсюдзіў свой уплыў на ўсё Міжземнае мора,
00:17
there was ancient Assyria.
3
17363
2999
існавала старажытная Асірыя.
00:20
Considered by historians to be the first true empire,
4
20362
3641
Гісторыкі лічаць яе першай сапраўднай імперыяй,
00:24
Assyria’s innovations laid the groundwork for every superpower that’s followed.
5
24003
5051
а асірыйскія інавацыі заклалі аснову для ўсіх будучых супердзяржаў.
00:29
At its height, in the 7th century BCE,
6
29054
2900
У час найвышэйшага росквіту ў 7 стагоддзі да н.э.
00:31
the Assyrian Empire stretched across modern Iraq,
7
31954
3380
Асірыйская імперыя ўключала ў сябе сучасны Ірак,
00:35
Syria,
8
35334
931
Сірыю,
00:36
Lebanon,
9
36265
992
Ліван,
00:37
Israel,
10
37257
938
Ізраіль,
00:38
and parts of Turkey,
11
38195
1868
часткова Турцыю,
00:40
Iran,
12
40063
730
00:40
and Egypt.
13
40793
1367
Іран
і Егіпет.
00:42
Its wonders included a vast library and large botanical and zoological park.
14
42160
5657
У ліку яе цудаў была буйная бібліятэка і вялікі батанічны і заалагічны парк.
00:47
But the story of Assyria’s rise to dominance began many centuries earlier,
15
47817
4140
Але гісторыя узвышэння Асірыі пачалася шмат стагоддзяў раней —
00:51
in the Late Bronze Age, in a city called Ashur.
16
51957
3788
падчас Позняга бронзавага веку ў горадзе Ашур.
00:55
Ashur was a tin and textiles trading center
17
55745
3429
Ашур быў цэнтрам гандлю волавам і тканінамі
00:59
located along the Tigris River in northern Iraq.
18
59174
3531
і знаходзіўся на беразе ракі Тыгр у паўночным Іраке.
01:02
It shared its name with a god thought to be an embodiment of the city
19
62705
3389
Сваё імя ён дзяліў з богам, які лічыўся ўвасабленнем горада,
01:06
and later of the entire empire.
20
66094
2390
а потым і ўсёй імперыі.
01:08
For the administration-minded Assyrians, politics and religion were closely linked.
21
68484
5890
Для асірыйцаў, зацятых кіраўнікоў, палітыка і рэлігія былі цесна звязаны.
01:14
Around 1300 BCE, a high priest named Ashur-uballit I took the title of king
22
74374
7111
Каля 1300 года да н.э. першасвятар Ашур-убаліт І узяў тытул цара
01:21
and initiated a tradition of military campaigns,
23
81485
3486
і распачаў традыцыю ваенных кампаній,
01:24
effectively transforming Assyria from a city-state to a territorial state.
24
84971
5333
паспяхова пераўтвараючы Асірыю з дзяржавы-горада ў тэрытарыяльную дзяржаву.
01:30
This meant that a single administrative entity
25
90304
3005
Іншым словам, адзіны адміністрацыйна-гаспадарчы аб'ект
01:33
oversaw many places, cultures, and peoples.
26
93309
3484
кантраляваў шматлікія тэрыторыі, культуры і народы.
01:36
For the next 150 years, Assyria extended its reach and thrived.
27
96793
7222
На працягу наступных 150 год Асірыя пашыралася і квітнела.
01:44
In the 12th century BCE,
28
104015
2444
У 12 стагоддзі да н.э.
01:46
a mysterious catastrophe that still bewilders archaeologists
29
106459
3532
таямнічая катастрофа, што дагэтуль ставіць у тупік археолагаў,
01:49
caused the Assyrians to lose much of their territory.
30
109991
3671
пазбавіла асірыйцаў большай часткі тэрыторыі.
01:53
A few hundred years later, however,
31
113662
1979
Але ўжо праз некалькі стагоддзяў
01:55
Assyrian kings began a new round of conquests.
32
115641
3661
асірыйскія цары пачалі новы тур заваяванняў.
01:59
This time, they honed their administrative system
33
119302
2871
На гэты раз яны ўдасканалілі сваю адміністрацыйную сістэму
02:02
into an empire that would last generations.
34
122173
3610
і пабудавалі імперыю на доўгія вякі.
02:05
Assyrians were military innovators and merciless conquerors.
35
125783
3878
Асірыйцы былі наватарамі ў ваенным дзеле ды бязлітаснымі заваёўнікамі.
02:09
During their conquests,
36
129661
1598
Падчас сваіх заваяванняў
02:11
they used siege tactics and cruel punishments for those who opposed them,
37
131259
4523
яны выкарыстоўвалі тактыку аблогі і жорсткія пакаранні для супраціўленцаў,
02:15
including impalement and flaying.
38
135782
3441
у тым ліку садзілі на кол і здзіралі скуру.
02:19
The growth of their empire was due, in part,
39
139223
2820
У нейкай ступені, росту імперыі паспрыяла
02:22
to their strategy of deporting local populations,
40
142043
3175
стратэгія дэпартацыі мясцовага насельніцтва
02:25
then shifting them around the empire to fulfill different needs.
41
145218
3861
ў іншыя часткі імперыі, каб задаволіць розныя патрэбы.
02:29
This broke peoples’ bonds with their homelands
42
149079
2496
Такім чынам, разрывалася сувязь людзей з іх радзімай
02:31
and severed loyalties among local groups.
43
151575
2644
і сувязь паміж мясцовымі групамі.
02:34
Once the Assyrians conquered an area,
44
154219
2103
Пасля заваявання нейкай тэрыторыі
02:36
they built cities connected by well-maintained royal roads.
45
156322
4441
асірыйцы будавалі там гарады, злучаныя добраўпарадкаванымі дзяржаўнымі дарогамі.
02:40
Often, when a new king came to power, he would build a new capital.
46
160763
3481
Даволі часта новы цар будаваў сабе новую сталіцу.
02:44
With each move, new palaces and temples were erected and lavishly decorated.
47
164244
5329
Кожны раз будаваліся і багата аздабляліся новыя палацы і храмы.
02:49
Although kings claimed absolute power,
48
169573
2267
Хаця цары прэтэндавалі на абсалютную ўладу,
02:51
we know that an extensive system of courtiers,
49
171840
2413
нам вядома, што разгалінаваная сістэма прыдворных,
02:54
provincial officials,
50
174253
1427
рэгіянальных чыноўнікаў
02:55
and scholars influenced affairs.
51
175680
2672
і вучоных мела ўплыў на дзяржаўныя справы.
02:58
At least one woman, Sammuramat, ruled the kingdom.
52
178352
4187
Прынамсі адна жанчына па імені Самурамат правіла краінай.
03:02
Assyrian rulers celebrated their military excursions
53
182539
3079
Правіцелі Асірыі праслаўлялі ўласныя ваенныя паходы,
03:05
by having representations of their exploits
54
185618
2123
аздабляючы барыльефамі сваіх подзвігаў
03:07
carved into the walls of their newly built palaces.
55
187741
3472
сцены толькі што пабудаваных палацаў.
03:11
But despite the picture of a ruthless war state projected by these records,
56
191213
4489
Але, нягледзячы на вобраз бязлітаснай ваеннай дзяржавы, які транслююць звесткі,
03:15
the Assyrian kings were also interested in the cultural traditions of the region,
57
195702
4914
асірыйскія цары таксама былі зацікаўлены ў культурных традыцыях рэгіёна,
03:20
especially those of Babylonia, a separate state to the south.
58
200616
3458
асабліва ў культуры Вавілоніі, незалежнай дзяржавы на поўдні.
03:24
Babylonia had been a cultural leader for millennia,
59
204074
3078
Вавілонія была культурным цэнтрам на працягу тысячагоддзяў,
03:27
stretching back to the beginning of writing
60
207152
2161
пачынаючы з зараджэння пісьменства
03:29
at the end of the 4th millennium BCE.
61
209313
2909
у канцы 4 тысячагоддзя да н.э.
03:32
Assyria saw itself as the inheritor and protector of this tradition.
62
212222
5109
Асірыя бачыла сябе спадкаемцам і абаронцам гэтай культуры.
03:37
Assyrian rulers supported scholars
63
217331
2201
Асірыйскія цары падтрымлівалі вучоных
03:39
in specialties ranging from medicine to magic,
64
219532
2990
ва ўсіх напрамках, ад медыцыны да магіі,
03:42
and the capital cities, like Ninevah,
65
222522
2450
а ў сталічных гарадах, як, напрыклад, Ніневія,
03:44
were home to elaborate parks and gardens
66
224972
2329
былі разбіты адмысловыя паркі і сады,
03:47
that housed plants and animals from around the empire.
67
227301
3822
якія сталі домам для раслін і жывёл з усіх куткоў імперыі.
03:51
One of Assyria’s final rulers, Ashurbanipal,
68
231123
3947
Ашурбаніпал, адзін з апошніх уладароў Асірыі,
03:55
sent scholars throughout Babylonia to gather up and copy ancient literary works.
69
235070
5813
даслаў вучоных па ўсёй Вавілоніі, каб сабраць і запісаць старажытныя творы.
04:00
Ashurbanipal’s library took the form of clay tablets
70
240883
4129
Бібліятэка Ашурбаніпала складалася з гліняных таблічак,
04:05
inscribed with cuneiform in the languages of Akkadian and Sumerian.
71
245012
4950
на якіх клінапісам былі запісаны творы на акадскай і шумерскай мовах.
04:09
The library was lost during the final sack of Ninevah in 612 BCE.
72
249962
5430
Бібліятэка была страчана падчас апошняга разграблення Ніневіі ў 612 годзе да н.э.
04:15
But thanks to a 19th century archaeological excavation,
73
255392
3610
Але, дзякуючы археалагічным раскопкам у 19 стагоддзі,
04:19
many masterpieces of ancient literature,
74
259002
2570
шматлікія шэдэўры старажытнай літаратуры,
04:21
including the Epic of Gilgamesh and the Babylonian Creation Epic,
75
261572
4330
у тым ліку «Эпас пра Гільгамеша» і вавілонскі эпас аб стварэнні свету,
04:25
survive today.
76
265902
2050
захаваліся да нашых дзён.
04:27
After centuries of rule,
77
267952
2088
Пасля доўгіх вякоў панавання
04:30
the Assyrian Empire fell to the Babylonians and Medes
78
270040
3031
Асірыйская імперыя пала пад націскам вавілонцаў і мідыйцаў
04:33
between 612 and 609 BCE.
79
273071
4043
паміж 612 і 609 годам да н.э.
04:37
Yet the innovations that the Assyrians  pioneered live on.
80
277114
4028
Аднак новаўвядзенні асірыйцаў працягнулі сваё існаванне.
04:41
Their emphasis on constant innovation,
81
281142
2300
Упор на нязменныя інавацыі,
04:43
efficient administration,
82
283442
1621
эфектыўнае кіраванне
04:45
and excellent infrastructure
83
285063
2200
і выдатную інфраструктуру
04:47
set the standard for every empire that’s followed them in the region
84
287263
3620
зрабіўся стандартам для кожнай наступнай імперыі ў рэгіёне
04:50
and across the globe.
85
290883
1597
і па ўсім свеце.
Аб гэтым сайце

Гэты сайт пазнаёміць вас з відэа YouTube, якія карысныя для вывучэння англійскай мовы. Вы ўбачыце ўрокі англійскай мовы, якія вядуць высакакласныя выкладчыкі з усяго свету. Двойчы пстрыкніце англійскія субтытры, якія адлюстроўваюцца на кожнай старонцы відэа, каб прайграць відэа адтуль. Субтытры пракручваюцца сінхранізавана з прайграваннем відэа. Калі ў вас ёсць якія-небудзь каментарыі або пажаданні, звяжыцеся з намі, выкарыстоўваючы гэтую кантактную форму.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7