Eddy Cartaya: My glacier cave discoveries

Translator: TAN PHAM Reviewer: Nhu PHAM

So how many of you have ever been in a cave before?

Có bao nhiêu người trong số các bạn đã từng vào hang động rồi ạ?

Okay, a few of you.

Vậy à, chỉ vài người thôi.

When you think of a cave, most of you think

Khi nghĩ đến hang động, hầu hết các bạn sẽ nghĩ đến

of a tunnel going through solid rock,

một đường hầm đi xuyên qua những khối đá rắn chắc,

and in fact, that's how most caves are.

Và trên thực tế, hầu hết các hang động đều như vậy.

Around this half of the country,

Trên một nửa đất nước này,

most of your caves are made of limestone.

hầu hết hang động được hình thành từ đá vôi.

Back where I'm from, most of our caves are made of lava rock,

Còn ở đất nước của tôi, hầu hết hang động được hình thành từ đá dung nham,

because we have a lot of volcanoes out there.

bởi vì ở đó có rất nhiều núi lửa.

But the caves I want to share with you today are made

Nhưng những hang động mà tôi muốn chia sẻ với các bạn ngày hôm nay

completely of ice, specifically glacier ice

lại được hình thành hoàn toàn bằng băng, đặc biệt là từ sông băng

that's formed in the side of the tallest mountain

Nó được hình thành trong lòng ngọn núi cao nhất

in the state of Oregon, called Mount Hood.

ở bang Oregon, gọi là núi Hood.

Now Mount Hood's only one hour's drive from Portland,

Hiện nay ngọn núi Hood này chỉ cách 1 giờ chạy xe từ thành phố Portland,

the largest city in Oregon,

thành phố lớn nhất bang Oregon,

where over two million people live.

nơi có đến hơn 2 triệu người sinh sống.

Now the most exciting thing for a cave explorer

Và điều thú vị nhất dành cho những nhà thám hiểm hang động

is to find a new cave

là khám phá ra một hang động mới

and be the first human to ever go into it.

và trở thành người đầu tiên thám hiểm bên trong nó.

The second most exciting thing for a cave explorer

Điều thú vị kế tiếp dành cho họ là

is to be the first one to make a map of a cave.

trở thành người đầu tiên vẽ ra bản đồ của một hang động.

Now these days, with so many people hiking around,

Ngày nay, do có nhiều người thám hiểm ở đó nên

it's pretty hard to find a new cave,

rất khó để có thể tìm ra một hang động mới,

so you can imagine how excited we were

cho nên, các bạn có thể hình dung chúng tôi đã phấn kích như thế nào

to find three new caves

khi tìm thấy 3 hang động mới như vậy

within sight of Oregon's largest city

trong phạm vi thành phố lớn nhất bang Oregon này

and realize that they had never been explored

và nhận ra rằng chúng chưa từng được khám phá trước đó

or mapped before.

hay được vẽ ra trên bản đồ.

It was kind of like being an astronaut,

Điều đó giống như là được trở thành một phi hành gia,

because we were getting to see things and go places

bởi vì chúng tôi đã nhìn thấy và đi đến những nơi

that no one had ever seen or gone to before.

mà chưa ai từng thấy hay đi đến trước đây.

So what is a glacier?

Vậy thì mảng sông băng là gì?

Well, those of you who have ever seen or touched snow,

Với những ai đã từng nhìn thấy hay chạm vào tuyết,

you know that it's really light,

bạn sẽ thấy nó rất nhẹ

because it's just a bunch of tiny ice crystals clumped together, and it's mostly air.

bởi vì đó chỉ là một chùm những tinh thể băng kết hợp lại với nhau và gần giống với không khí.

If you squish a handful of snow to make a snowball,

Nếu bạn nhào nặn một nắm tuyết trên tay để làm ra quả bóng tuyết,

it gets really small, hard and dense.

nó sẽ rất nhỏ, cứng và nặng.

Well, on a mountain like Hood, where it snows

Và trên một ngọn núi như núi Hood,

over 20 feet a year,

nơi mà tuyết rơi dày đến 6m mỗi năm,

it crushes the air out of it

áp lực đó đẩy không khí ra khỏi tuyết

and gradually forms it into hard blue ice.

và dần dần hình thành băng có màu xanh rất cứng.

Now each year, more and more ice stacks up on top of it,

Cứ mỗi năm, ngày càng nhiều băng như vậy hình thành trên đỉnh núi,

and eventually it gets so heavy

và cuối cùng chúng trở nên rất nặng

that it starts to slide down the mountain

đến nỗi phải trượt xuống ngọn núi

under its own weight,

dưới sức nặng của chúng,

forming a slow-moving river of ice.

hình thành một dòng sông băng di chuyển chậm chạp

When ice packed like that starts to move,

Khi băng đóng chặt lại như vậy và bắt đầu di chuyển

we call it a glacier, and we give it a name.

chúng ta gọi nó là sông băng và đặt tên cho nó.

The name of the glacier these caves are formed in

Tên của loại sông băng mà bên trong nó các hang động được tạo ra

is the Sandy Glacier.

được gọi là Sông Băng Cát.

Now each year, as new snow lands on the glacier,

Hàng năm, khi tuyết mới rơi lên trên bề mặt sông băng

it melts in the summer sun,

chúng sẽ tan chảy dưới ánh mặt trời mùa hè

and it forms little rivers of water on the flow along the ice,

và tạo nên những dòng sông chảy thành dòng trên mặt băng

and they start to melt and bore their way down through the glacier,

chúng bắt đầu tan chảy và trôi dọc xuống sông băng

forming big networks of caves,

và tạo nên những mạng lưới rộng lớn các hang động

sometimes going all the way down to the underlying bedrock.

rồi thỉnh thoảng chảy xuống hình thành lớp đá nền bên dưới.

Now the crazy thing about glacier caves

Ngày nay, điều kinh ngạc về các hang động sông băng này là

is that each year, new tunnels form.

mỗi năm đều có những đường hầm mới được tạo ra.

Different waterfalls pop up or move around

Nhiều dòng thác xuất hiện và di chuyển xung quanh

from place to place inside the cave.

từ nơi này đến nơi khác bên trong hang động

Warm water from the top of the ice

Những dòng nước ấm áp từ trên đỉnh của các tảng băng này

is boring its way down,

sẽ chảy dọc xuống

and warm air from below the mountain

thêm vào đó, dòng không khí ấm từ bên dưới ngọn núi

actually rises up, gets into the cave,

bốc lên thổi luồn vào trong hang

and melts the ceilings back taller and taller.

làm tan chảy trần băng của hang động khiến cho trần cứ ngày càng nâng cao lên

But the weirdest thing about glacier caves

Nhưng điều kì lạ nhất về hang sông băng

is that the entire cave is moving,

là toàn bộ khối hang động có thể di chuyển được,

because it's formed inside a block of ice

bởi vì nó được hình thành bên trong một khối băng

the size of a small city

có kích thước của một thành phố nhỏ

that's slowly sliding down the mountain.

và có thể trôi từ từ xuống ngọn núi.

Now this is Brent McGregor,

Bay giờ chúng ta sẽ gặp Brent McGregor

my cave exploration partner.

anh ta là một người bạn đồng hành cùng tôi khám phá các hang động

He and I have both been exploring caves a long time

Cả hai chúng tôi đều đã từng thám hiểm nhiều hang động

and we've been climbing mountains a long time,

và đã từng leo nhiều ngọn núi từ rất lâu về trước

but neither one of us had ever really explored a glacier cave before.

nhưng không ai trong chúng tôi, trước đây, từng thám hiểm một hang động sông băng như vậy

Back in 2011, Brent saw a YouTube video

Trở về năm 2011, Brent đã xem một đoạn phim trên Youtube

of a couple of hikers that stumbled across the entrance to one of these caves.

về một cặp leo núi tình cờ bắt gặp lối vào của một trong số những hang động này.

There were no GPS coordinates for it,

Không có thiết bị GPS nào để định vị toạ độ của nó,

and all we knew was that it was somewhere

và tất cả những gì chúng tôi biết

out on the Sandy Glacier.

chỉ là nó nằm đâu đó ngoài kia trên dòng Sông Băng Cát.

So in July of that year, we went out on the glacier,

Vì thế đến tháng 7 năm đó, chúng tôi đã lại ra chỗ sông băng,

and we found a big crack in the ice.

và tìm thấy một đường nứt lớn trên mặt băng.

We had to build snow and ice anchors

Chúng tôi phải làm những cái mỏ bằng tuyết và băng

so that we could tie off ropes and rappel down into the hole.

rồi buộc dây vào nó và tuột xuống vào bên trong vết nứt đó.

This is me looking into the entrance crevasse.

Đây là tôi đang nhìn vào trong vết nứt lối vào.

At the end of this hole, we found a huge tunnel

Ở đoạn cuối của vết nứt, chúng tôi tìm thấy một đường hầm rất lớn

going right up the mountain

chạy thẳng lên núi

underneath thousands of tons of glacier ice.

ngay bên dưới hàng ngàn tấn băng.

We followed this cave back for about a half mile

Chúng tôi lần theo hang trở ra khoảng nửa dặm

until it came to an end,

cho đến đoạn cuối của nó

and then with the help of our survey tools

và rồi nhờ những dụng cụ thám hiểm mang theo

we made a three-dimensional map of the cave

chúng tôi đã làm một tấm bản đồ 3 chiều của hang

on our way back out.

ngay trên đường quay trở ra

So how do you map a cave?

Vậy thì làm thế nào để làm ra một bản đồ hang động đây?

Well, cave maps aren't like trail maps or road maps

Thật ra bản đồ hang động không giống như bản đồ đường sá

because they have pits and holes going to overlapping levels.

bởi vì chúng có nhiều hốc, lỗ chồng chéo lên nhau

To make a cave map, you have to set up

Để làm bản đồ hang động, bạn phải lập ra

survey stations every few feet inside the cave,

các địa điểm dùng để khảo sát bên trong hang, cách nhau chỉ vài bước chân,

and you use a laser to measure the distance between those stations.

và dùng tia la-ze để đo khoảng cách giữa chúng.

Then you use a compass and an inclinometer

Sau đó dùng một la bàn và một máy đo độ dốc

to measure the direction the cave is headed

để xác định phương hướng của hang động

and measure the slope of the floor and the ceilings.

và đo độ dốc của mặt sàn so với trần hang.

Now those of you taking trigonometry,

Giờ mới là lúc sử dụng các phép toán lượng giác đây

that particular type of math is very useful

loại toán này thật ra rất hữu dụng

for making maps like this

để làm bản đồ hang động

because it allows you to measure heights and distances

bởi vì nó cho phép bạn đo đạc chiều cao và khoảng cách của nhiều thứ

without actually having to go there.

mà không cần phải đi đến tận nơi.

In fact, the more I mapped and studied caves,

Thật ra, khi càng nghiên cứu nhiều hang động và vẽ nhiều bản đồ về chúng,

the more useful I found all that math

tôi càng nghiệm ra loại toán này hữu dụng hơn

that I originally hated in school to be.

so với khi hồi nhỏ đi học, vốn dĩ tôi từng ghét cay ghét đắng nó.

So when you're done surveying,

Vì vậy khi thám hiểm xong

you take all this data and you punch it into a computer

bạn phải gom tất cả dữ liệu này nạp chúng vào máy tính

and you find someone that can draw really well,

rồi tìm ai đó vẽ thật giỏi

and you have them draft up a map

để nhờ phác thảo giùm tấm bản đồ

that looks something like this,

nó trông như thế này đây

and it'll show you both a bird's-eye view of the passage

bạn sẽ nhìn thấy những lối đi bên trong hang ở góc nhìn từ trên xuống

as well as a profile view of the passage,

và cả dưới góc nhìn chi tiết cụ thể hơn,

kind of like an ant farm view.

giống như đang nhìn vào một trang trại của kiến vậy.

We named this cave Snow Dragon Cave

Chúng tôi đặt tên hang này là Hang Rồng Tuyết

because it was like a big dragon sleeping under the snow.

bởi vì nó giống như hình một con rồng lớn đang say ngủ dưới tuyết.

Now later this summer, as more snow melted off the glacier,

Cho đến cuối mùa hè vừa rồi, khi tuyết tan dần khỏi lớp băng,

we found more caves, and we realized they were all connected.

chúng tôi tìm thấy những hang khác nữa và nhận ra rằng tất cả chúng đều thông với nhau.

Not long after we mapped Snow Dragon,

không bao lâu sau khi vẽ bản đồ của Hang Rồng Tuyết

Brent discovered this new cave not very far away.

Brent khám phá ra hang mới này cách đó không xa lắm.

The inside of it was coated with ice,

Bên trong nó được phủ toàn bằng băng,

so we had to wear big spikes on our feet called crampons

nên chúng tôi phải mang một loại giày được thiết kế đặc biệt

so we could walk around without slipping.

có gắn một miếng kim loại dưới đế để đi được trên băng mà không bị trượt.

This cave was amazing.

Cái hang này tuyệt đẹp

The ice in the ceiling was glowing blue anad green

Trần của nó bằng băng óng ánh màu xanh dương và xanh lá

because the sunlight from far above

bởi ánh sáng mặt trời từ trên cao chiếu xuống xuyên qua tảng băng trần đó

was shining through the ice and lighting it all up.

và tạo nên thứ ánh sáng đẹp như vậy

And we couldn't understand why this cave

Chúng tôi cũng đã không hiểu tại sao cái hang này

was so much colder than Snow Dragon

lại cực kì lạnh hơn so với Hang Rồng Tuyết

until we got to the end and we found out why.

cho đến khi đi hết cái hang đó và tìm ra được lời giải.

There was a huge pit or shaft called a moulin

Có một lỗ lớn hay có thể gọi là một cái giếng trời

going 130 feet straight up to the surface of the glacier.

chạy suốt từ dưới lên trên bề mặt sông băng cao đến khoảng 39m

Cold air from the top of the mountain

Không khí lạnh từ trên đỉnh núi

was flowing down this hole and blasting through the cave,

chạy theo giếng trời đó xuống và tỏa ra khắp hang,

freezing everything inside of it.

làm đóng băng tất cả mọi thứ bên trong.

And we were so excited about finding this new pit,

Chúng tôi rất thích thú về việc tìm thấy cái giếng này

we actually came back in January the following year

nên đã quay trở lại đây vào tháng 1 năm sau đó

so we could be the first ones to explore it.

để cố trở thành những người đầu tiên khám phá nó.

It was so cold outside,

Bên ngoài trời rất lạnh,

we actually had to sleep inside the cave.

chúng tôi đã phải ngủ bên trong hang.

There's our camp on the left side of this entrance room.

Cái lều chúng tôi nằm bên trái khu vực lối vào này..

The next morning, we climbed out of the cave

Sáng hôm sau, chúng tôi leo ra khỏi hang

and hiked all the way to the top of the glacier,

và đi bộ lên tận đỉnh của tảng sông băng đó,

where we finally rigged and rappelled this pit

để từ đó sửa soạn trèo xuống cái giếng trời

for the very first time.

lần đầu tiên.

Brent named this cave Pure Imagination,

Brent đặt tên cho hang là Trí Tưởng Tượng Tinh Khiết,

I think because the beautiful sights we saw in there

tôi nghĩ là bởi vì cảnh bên trong quá đẹp

were beyond what we could have ever imagined.

nằm ngoài trí tưởng tượng của chúng tôi.

So besides really cool ice, what else is inside these caves?

Vậy thì ngoài những tảng băng đẹp mắt đó, bên trong hang còn có những gì?

Well not too much lives in them because they're so cold

Rõ ràng rằng không có nhiều sự sống bên trong, bởi vì nó quá lạnh

and the entrance is actually covered up with snow

và lối vào thì phủ đầy tuyết

for about eight months of the year.

ròng rã suốt 8 tháng trời.

But there are some really cool things in there.

Nhưng bên trong vẫn có những thứ tuyệt vời khác nữa.

There's weird bacteria living in the water

Có 1 loại vi khuẩn kì lạ sống trong nước

that actually eat and digest rocks

chúng ăn và tiêu hóa đá

to make their own food

và biến chúng thành thức ăn

to live under this ice.

để sống được bên dưới những tảng băng này

In fact, this past summer, scientists collected

Thật ra trong mùa hè vừa rồi, các nhà khoa học đã thu thập được

samples of water and ice

một số mẫu nước và băng

specifically to see if things called extremophiles,

để nghiên cứu cái gọi là những cá thể sống cực nhỏ,

tiny lifeforms that are evolved to live in completely hostile conditions,

nhưng chịu được môi trường sống cực kì khắc nghiệt

might be living under the ice,

có thể sống được dưới lớp băng ấy,

kind of like what they hope to find on the polar icecaps of Mars someday.

giống như thứ mà chúng ta hy vọng tìm thấy trên các chỏm băng vùng cực Sao Hỏa một ngày kia.

Another really cool things is that,

Một điều tuyệt vời khác nữa là,

as seeds and birds land on the surface of the glacier and die,

khi những hạt giống và chim chóc trên bề mặt băng chết đi,

they get buried in the snow

chúng bị vùi dưới tuyết

and gradually become part of the glacier,

và dần dần trở thành một phần của băng,

sinking deeper and deeper into the ice.

chìm sâu dần vào trong lòng băng.

As these caves form and melt their way up into the ice,

Và khi những hang này hình thành và tan chảy ngược lên trên lớp băng,

they make these artifacts rain down from the ceiling

chúng tạo ra những hiện vật này rơi từ trên trần

and fall onto the cave floor, where we end up finding them.

xuống sàn hang động, nơi cuối cùng chúng tôi cũng tìm thấy chúng.

For example, this is a noble fir seed we found.

Ví dụ, đây là một hạt giống đặc biệt của cây thông mà chúng tôi tìm thấy

It's been frozen in the ice for over 100 years,

Nó bị đông cứng trong băng suốt 100 năm qua,

and it's just now starting to sprout.

và bây giờ nó mới bắt đầu nảy mầm.

This mallard duck feather

Còn cái lông vịt trời này đây

was found over 1,800 feet in the back of Snow Dragon Cave.

được tìm thấy sâu trên 480m phía sau Hang Rồng Tuyết.

This duck died on the surface of the glacier long, long ago,

Con vịt đó đã chết trên bề mặt băng lâu thật lâu lắm rồi

and its feathers have finally made it down through over 100 feet of ice

lông của nó được tìm thấy sâu hơn 30m dưới băng

before falling inside the cave.

trước khi rơi tỏm vào trong hang.

And this beautiful quartz crystal

Còn viên tinh thể thạch anh tuyệt đẹp này

was also found in the back of Snow Dragon.

thì được tìm thấy phía sau Hang Rồng Tuyết

Even now, Brent and I find it hard to believe

Thậm chí đến giờ, tôi và Brent cũng khó mà tin được

that all these discoveries were essentially in our own backyard,

tất cả những phát hiện này đều nằm trong sân nhà chúng tôi,

hidden away, just waiting to be found.

được giấu đi chỉ để chờ một ai đó đến và tìm thấy.

Like I said earlier, the idea of discovering

Như tôi đã nói khi nãy, ý tưởng khám phá ra điều mới

in this busy world we live in

trong thế giới bận rộn mà chúng ta đang sống

kind of seems like something you can only do with space travel now,

giống như điều gì đó mà bạn chỉ có thể tìm thấy trong một chuyến du hành vũ trụ ngày hôm nay,

but that's not true.

nhưng không hẳn là vậy.

Every year, new caves get discovered

Mỗi năm, đều có thêm hang động mới được phát hiện ra

that no one has ever been in before.

và chưa ai từng đến đó bao giờ.

So it's actually not too late for one of you

Bởi vậy, sẽ không là quá muộn cho bất cứ ai trong số các bạn ở đây

to become a discoverer yourself.

tự mình khám phá ra chúng.

You just have to be willing to look

Chỉ cần chịu khó kiếm tìm

and go where people don't often go

và đi đến những nơi mà người ta không thường đến

and focus your eyes and your mind

tập trung vào đôi mắt và sự suy đoán

to recognize the discovery when you see it,

để nhận diện các khám phá của mình khi bạn trông thấy chúng,

because it might be in your own backyard.

bởi vì có thể, nó nằm ngay trong sân nhà bạn đó.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)