Eddy Cartaya: My glacier cave discoveries

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

So how many of you have ever been in a cave before?

Ile z was kiedyś było w jaskini?

Okay, a few of you.

Kilka osób.

When you think of a cave, most of you think

Myśląc o jaskini

of a tunnel going through solid rock,

wyobrażacie sobie tunel w litej skale.

and in fact, that's how most caves are.

Rzeczywiście, taka jest większość jaskiń.

Around this half of the country,

W tej części kraju

większość jaskiń zbudowana jest z wapienia.

most of your caves are made of limestone.

Back where I'm from, most of our caves are made of lava rock,

W moich stronach większość jaskiń to skały wulkaniczne,

because we have a lot of volcanoes out there.

bo mamy wiele wulkanów.

But the caves I want to share with you today are made

Jaskinie, które dziś wam pokażę,

completely of ice, specifically glacier ice

powstały w lodowcu,

that's formed in the side of the tallest mountain

schodzącym ze zbocza najwyższej góry

in the state of Oregon, called Mount Hood.

w stanie Oregon, Mount Hood.

Now Mount Hood's only one hour's drive from Portland,

Mount Hood dzieli tylko godzina drogi od Portland,

the largest city in Oregon,

największego miasta Oregonu,

where over two million people live.

zamieszkanego przez ponad 2 miliony ludzi.

Now the most exciting thing for a cave explorer

Grotołaza najbardziej ekscytuje

is to find a new cave

odkrycie nowej jaskini,

and be the first human to ever go into it.

w której nikogo dotąd nie było.

The second most exciting thing for a cave explorer

Drugą najbardziej ekscytującą rzeczą

is to be the first one to make a map of a cave.

jest stworzenie pierwszej mapy jaskini.

Now these days, with so many people hiking around,

Dziś, przy tylu turystach,

it's pretty hard to find a new cave,

trudno znaleźć nowe jaskinie.

so you can imagine how excited we were

Wyobraźcie sobie naszą radość,

to find three new caves

gdy znaleźliśmy 3 nowe jaskinie

within sight of Oregon's largest city

z widokiem na największe miasto Oregonu,

and realize that they had never been explored

nigdy nie wcześniej badane

or mapped before.

i bez map.

It was kind of like being an astronaut,

Czuliśmy się jak astronauci,

because we were getting to see things and go places

mieliśmy zobaczyć rzeczy i miejsca

that no one had ever seen or gone to before.

nietknięte ludzką stopą.

So what is a glacier?

Czym jest lodowiec?

Well, those of you who have ever seen or touched snow,

Ci, którzy widzieli śnieg lub dotykali go,

you know that it's really light,

wiedzą, że jest lekki.

because it's just a bunch of tiny ice crystals clumped together, and it's mostly air.

To garstka kryształków lodu, głównie powietrze.

If you squish a handful of snow to make a snowball,

Jeśli zgnieciecie garść śniegu, żeby zrobić śnieżkę,

it gets really small, hard and dense.

staje się mała, twarda i ciężka.

Well, on a mountain like Hood, where it snows

Na górze takiej jak Hood,

over 20 feet a year,

gdzie pada 7 metrów śniegu rocznie,

it crushes the air out of it

powietrze jest z niego wypychane

and gradually forms it into hard blue ice.

i stopniowo tworzy się twardy, niebieski lód.

Now each year, more and more ice stacks up on top of it,

Każdego roku przybywa coraz więcej lodu,

and eventually it gets so heavy

w końcu staje się tak ciężki,

that it starts to slide down the mountain

że zaczyna zsuwać się po zboczu

under its own weight,

pod własnym ciężarem,

forming a slow-moving river of ice.

tworząc wolno sunącą rzekę lodu.

When ice packed like that starts to move,

Kiedy tak zbity lód zaczyna się poruszać,

we call it a glacier, and we give it a name.

nazywamy go lodowcem i nadajemy mu nazwę.

The name of the glacier these caves are formed in

Lodowiec, w którym powstały te jaskinie,

is the Sandy Glacier.

nazywa się Lodowiec Sandy.

Now each year, as new snow lands on the glacier,

Co roku, gdy na lodowiec spada nowy śnieg,

it melts in the summer sun,

topi się w letnim słońcu

and it forms little rivers of water on the flow along the ice,

i tworzy potoczki płynące wzdłuż lodu,

and they start to melt and bore their way down through the glacier,

które topią się i wwiercają w lodowiec,

forming big networks of caves,

tworząc dużą sieć jaskiń,

sometimes going all the way down to the underlying bedrock.

czasem spływając aż do skalnego podłoża lodowca.

Now the crazy thing about glacier caves

Lodowcowe jaskinie mają to do siebie,

is that each year, new tunnels form.

że co roku powstają w nich nowe tunele.

Different waterfalls pop up or move around

Powstają nowe wodospady

i przesuwają się z miejsca na miejsce wewnątrz jaskini.

from place to place inside the cave.

Warm water from the top of the ice

Ciepła woda z powierzchni lodu

is boring its way down,

przedostaje się na dół,

and warm air from below the mountain

a ciepłe powietrze od podnóża góry

actually rises up, gets into the cave,

unosi się i wpływa do jaskini,

and melts the ceilings back taller and taller.

topiąc jej sklepienie i podwyższając ją.

But the weirdest thing about glacier caves

Najdziwniejsze w jaskiniach lodowcowych

is that the entire cave is moving,

jest przesuwanie się całej jaskini.

because it's formed inside a block of ice

Powstała w bloku lodu

the size of a small city

wielkości małego miasta,

that's slowly sliding down the mountain.

który wolno zsuwa się po zboczu.

Now this is Brent McGregor,

Oto Brent McGregor,

my cave exploration partner.

mój partner w eksploracji jaskiń.

He and I have both been exploring caves a long time

Obaj wspólnie od dawna badamy jaskinie

and we've been climbing mountains a long time,

i wspinamy się w górach.

but neither one of us had ever really explored a glacier cave before.

Żaden z nas nie badał wcześniej jaskiń lodowcowych.

Back in 2011, Brent saw a YouTube video

W 2011 roku Brent zobaczył wideo na YouTube

of a couple of hikers that stumbled across the entrance to one of these caves.

przedstawiające dwoje turystów, którzy natknęli się na wejście do jaskini.

There were no GPS coordinates for it,

Nie mieliśmy współrzędnych geograficznych tego miejsca.

and all we knew was that it was somewhere

Wiedzieliśmy tylko,

out on the Sandy Glacier.

że jest to gdzieś na Lodowcu Sandy.

So in July of that year, we went out on the glacier,

W lipcu 2011 roku ruszyliśmy na lodowiec

and we found a big crack in the ice.

i znaleźliśmy wielką szczelinę w lodzie.

We had to build snow and ice anchors

Musieliśmy wbić kotwy śnieżne i lodowe,

so that we could tie off ropes and rappel down into the hole.

żeby przywiązać liny i zjechać do szczeliny.

This is me looking into the entrance crevasse.

To ja, zaglądam w rozpadlinę wejściową.

At the end of this hole, we found a huge tunnel

Na końcu tej dziury znaleźliśmy wielki tunel

going right up the mountain

wiodący pod górę

underneath thousands of tons of glacier ice.

pod tysiącami ton lodowca.

We followed this cave back for about a half mile

Podążaliśmy jaskinią prawie kilometr,

until it came to an end,

zanim się skończyła.

and then with the help of our survey tools

Za pomocą urządzeń pomiarowych

we made a three-dimensional map of the cave

zrobiliśmy trójwymiarową mapę jaskini

on our way back out.

podczas powrotu.

So how do you map a cave?

Jak się robi mapę jaskini?

Well, cave maps aren't like trail maps or road maps

Różnią się one od map szlaków górskich czy map drogowych,

because they have pits and holes going to overlapping levels.

bo studnie i otwory biegną na różnych poziomach.

To make a cave map, you have to set up

By zrobić mapę jaskini,

survey stations every few feet inside the cave,

trzeba co parę metrów ustawić w jaskini stacje badawcze,

and you use a laser to measure the distance between those stations.

laser mierzy dystans między nimi.

Then you use a compass and an inclinometer

Później kompasem i inklinometrem mierzysz

to measure the direction the cave is headed

kierunek, w którym jaskinia biegnie,

and measure the slope of the floor and the ceilings.

oraz nachylenie podłogi i sufitów.

Now those of you taking trigonometry,

Jeśli uczyliście się trygonometrii,

that particular type of math is very useful

ten dział matematyki jest bardzo przydatny

for making maps like this

do tworzenia takich map,

because it allows you to measure heights and distances

bo pozwala zmierzyć wysokości i odległości

without actually having to go there.

bez fizycznej obecności w miejscu pomiaru.

In fact, the more I mapped and studied caves,

Im więcej tworzyłem map i badałem jaskiń,

the more useful I found all that math

tym bardziej przydatna okazywała się matematyka,

that I originally hated in school to be.

której w szkole nienawidziłem.

So when you're done surveying,

Po zebraniu danych

you take all this data and you punch it into a computer

wprowadzasz je do komputera

and you find someone that can draw really well,

i szukasz kogoś, kto potrafi naprawdę dobrze rysować.

and you have them draft up a map

Prosisz o szkic takiej mapy,

that looks something like this,

który wygląda mniej więcej tak:

and it'll show you both a bird's-eye view of the passage

pokazuje korytarz zarówno z lotu ptaka,

as well as a profile view of the passage,

jak i z profilu.

kind of like an ant farm view.

Trochę jak ferma mrówek.

We named this cave Snow Dragon Cave

Nazwaliśmy ją Jaskinią Śnieżnego Smoka,

because it was like a big dragon sleeping under the snow.

ponieważ wyglądała jak duży smok śpiący pod śniegiem.

Now later this summer, as more snow melted off the glacier,

Potem, gdy więcej śniegu stopiło się z lodowca,

we found more caves, and we realized they were all connected.

odnaleźliśmy więcej jaskiń i odkryliśmy, że są one połączone.

Not long after we mapped Snow Dragon,

Wkrótce po naniesieniu na mapę Śnieżnego Smoka,

Brent discovered this new cave not very far away.

Brent odkrył niedaleko tę nową jaskinię.

The inside of it was coated with ice,

Jej wnętrze było pokryte lodem,

so we had to wear big spikes on our feet called crampons

musieliśmy nakładać raki na buty,

so we could walk around without slipping.

żeby móc chodzić bez ślizgania się.

This cave was amazing.

Jaskinia była niesamowita.

The ice in the ceiling was glowing blue anad green

Lód na sklepieniu świecił na niebiesko i zielono.

because the sunlight from far above

bo światło słoneczne z góry

was shining through the ice and lighting it all up.

przebijało się i rozświetlało lód.

And we couldn't understand why this cave

Nie mogliśmy zrozumieć, czemu ta jaskinia

was so much colder than Snow Dragon

była o wiele zimniejsza od Śnieżnego Smoka,

until we got to the end and we found out why.

aż dotarliśmy do jej końca i odkryliśmy powód.

There was a huge pit or shaft called a moulin

Był tam wielki dół zwany młynem lodowcowym,

going 130 feet straight up to the surface of the glacier.

który biegł 40 metrów prosto do powierzchni lodowca.

Cold air from the top of the mountain

Zimne powietrze ze szczytu góry

was flowing down this hole and blasting through the cave,

wlatywało przez ten komin do środka i przebiegało przez całą jaskinię,

freezing everything inside of it.

zamrażając wszystko w środku.

And we were so excited about finding this new pit,

Byliśmy tak podekscytowani odkryciem,

we actually came back in January the following year

że wróciliśmy w styczniu kolejnego roku,

so we could be the first ones to explore it.

aby zbadać to miejsce jako pierwsi.

It was so cold outside,

Na zewnątrz było tak zimno,

we actually had to sleep inside the cave.

że musieliśmy spać w jaskini.

There's our camp on the left side of this entrance room.

Po lewej stronie komnaty wejściowej jest nasz obóz.

The next morning, we climbed out of the cave

Następnego ranka wyszliśmy z jaskini

and hiked all the way to the top of the glacier,

i ruszyliśmy w górę aż do szczytu,

where we finally rigged and rappelled this pit

gdzie wreszcie olinowaliśmy ten dół

for the very first time.

i jako pierwsi spuściliśmy się na dół.

Brent named this cave Pure Imagination,

Brent nazwał tę jaskinię Czystą Wyobraźnią,

I think because the beautiful sights we saw in there

piękne widoki, które tam zobaczyliśmy,

were beyond what we could have ever imagined.

wykraczały poza naszą wyobraźnię.

So besides really cool ice, what else is inside these caves?

Poza super lodem, co jeszcze było wewnątrz?

Well not too much lives in them because they're so cold

Niezbyt wiele życia, bo są bardzo zimne,

and the entrance is actually covered up with snow

a wejście jest zakryte śniegiem

for about eight months of the year.

przez jakieś 8 miesięcy w roku.

But there are some really cool things in there.

Ale są tam jednak fajne rzeczy.

There's weird bacteria living in the water

Jest dziwna bakteria żyjąca w wodzie,

that actually eat and digest rocks

która trawi skały,

to make their own food

aby stworzyć własny pokarm,

to live under this ice.

umożliwiający życie pod lodem.

In fact, this past summer, scientists collected

Zeszłego lata

naukowcy zebrali próbki wody i lodu,

samples of water and ice

specifically to see if things called extremophiles,

żeby sprawdzić,

czy organizmy zwane ekstremofilami,

tiny lifeforms that are evolved to live in completely hostile conditions,

mikroorganizmy przystosowane do życia w ekstremalnych warunkach,

might be living under the ice,

żyją pod tym lodem.

kind of like what they hope to find on the polar icecaps of Mars someday.

Liczą, że kiedyś odnajdą coś podobnego w lodzie Marsa.

Another really cool things is that,

Po drugie kiedy nasiona i ptaki

as seeds and birds land on the surface of the glacier and die,

lądują na powierzchni lodowca i umierają,

they get buried in the snow

zostają zasypane śniegiem.

and gradually become part of the glacier,

Z czasem stają się częścią lodowca,

sinking deeper and deeper into the ice.

wtapiając się głębiej i głębiej w lód.

As these caves form and melt their way up into the ice,

Gdy w lodzie formują się jaskinie,

they make these artifacts rain down from the ceiling

artefakty spadają ze sklepienia

and fall onto the cave floor, where we end up finding them.

na podłogę jaskini, gdzie my je znajdujemy.

For example, this is a noble fir seed we found.

To nasiono jodły szlachetnej.

It's been frozen in the ice for over 100 years,

Było zahibernowane przez ponad 100 lat

and it's just now starting to sprout.

i teraz zaczyna kiełkować.

This mallard duck feather

To pióro kaczki krzyżówki,

was found over 1,800 feet in the back of Snow Dragon Cave.

znalezione na głębokości 500 m w głębi Śnieżnego Smoka.

This duck died on the surface of the glacier long, long ago,

Kaczka umarła na powierzchni lodowca bardzo dawno temu,

and its feathers have finally made it down through over 100 feet of ice

a jej pióra przeszły przez 30 m lodu,

before falling inside the cave.

zanim spadły w głąb jaskini.

And this beautiful quartz crystal

Ten piękny kryształ kwarcowy

was also found in the back of Snow Dragon.

też pochodzi z jaskini Śnieżnego Smoka.

Even now, Brent and I find it hard to believe

Nawet teraz Brent i ja wciąż się dziwimy,

that all these discoveries were essentially in our own backyard,

że te wszystkie znaleziska

hidden away, just waiting to be found.

czekały na nas na naszym własnym podwórku.

Like I said earlier, the idea of discovering

Wydaje się, że w tym zagonionym świecie

in this busy world we live in

nowych odkryć można spodziewać się

kind of seems like something you can only do with space travel now,

tylko podczas podróży kosmicznych,

but that's not true.

ale to nieprawda.

Every year, new caves get discovered

Co roku odkrywamy nowe jaskinie,

that no one has ever been in before.

w których nikt wcześniej nie był.

So it's actually not too late for one of you

Więc nie jest za późno,

to become a discoverer yourself.

żeby ktoś z was został odkrywcą.

You just have to be willing to look

Trzeba tylko chcieć szukać

and go where people don't often go

i chodzić w mało uczęszczane miejsca,

and focus your eyes and your mind

skupiać wzrok i umysł,

to recognize the discovery when you see it,

aby rozpoznać znalezisko, gdy na nie traficie,

because it might be in your own backyard.

bo można na nie trafić nawet na własnym podwórku.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)