Edward Tenner: Unintended consequences

Translator: Nga Nguyễn Reviewer: Nga Vu

I didn't always love unintended consequences,

Không phải lúc nào tôi cũng thích những kết quả ngoài mong đợi,

but I've really learned to appreciate them.

nhưng tôi đã học cách trân trọng chúng.

I've learned that they're really the essence

Tôi hiểu rằng chúng thật sự cần thiết

of what makes for progress,

cho sự phát triển,

even when they seem to be terrible.

thậm chí cả khi chúng có vẻ tệ hại.

And I'd like to review

Và tôi muốn ôn lại

just how unintended consequences

vai trò của

play the part that they do.

những kết quả ngoài mong đợi.

Let's go to 40,000 years before the present,

Hãy quay trở về 40.000 năm trước

to the time of the cultural explosion,

vào thời kì bùng nổ văn hóa

when music, art, technology,

khi mà âm nhạc, nghệ thuật và công nghệ,

so many of the things that we're enjoying today,

cùng rất nhiều thứ chúng ta đang tận hưởng

so many of the things that are being demonstrated at TED

rất nhiều thứ đã được sinh ra

were born.

và đang được diễn thuyết ở TED.

And the anthropologist Randall White

Nhà nhân chủng học Randall White

has made a very interesting observation:

từng đưa ra một nhận xét thú vị

that if our ancestors

rằng nếu tổ tiên của chúng ta

40,000 years ago

40.000 năm trước

had been able to see

có thể nhận thức được

what they had done,

những việc họ đã làm,

they wouldn't have really understood it.

họ sẽ thật sự không hiểu được.

They were responding

Họ chỉ đang phản ứng lại

to immediate concerns.

với những vấn đề cấp thiết.

They were making it possible for us

Nhờ có họ, chúng ta có thể làm

to do what they do,

điều họ từng làm,

and yet, they didn't really understand

mặc dù rằng họ không thể thật sự hiểu rõ

how they did it.

họ đã làm điều đó như thế nào.

Now let's advance to 10,000 years before the present.

Bây giờ, hãy trở về 10.000 năm trước

And this is when it really gets interesting.

Đây chính là lúc mọi thứ trở nên thú vị.

What about the domestication of grains?

Về sự thuần hóa lúa?

What about the origins of agriculture?

Về khởi nguồn ngành nông nghiệp?

What would our ancestors 10,000 years ago

Tổ tiên chúng ta 10.000 năm trước

have said

sẽ nói gì

if they really had technology assessment?

nếu họ được tiếp cận với công nghệ?

And I could just imagine the committees

Và tôi có thể tưởng tượng ra cảnh ủy ban

reporting back to them

báo cáo lại với họ

on where agriculture was going to take humanity,

nơi mà nông nghiệp sẽ dẫn loài người đến,

at least in the next few hundred years.

trong ít nhất là hàng trăm năm nữa.

It was really bad news.

Đó là tin xấu.

First of all, worse nutrition,

Đầu tiên, dinh dưỡng kém,

maybe shorter life spans.

có thể là tuổi thọ thấp.

It was simply awful for women.

Điều đó thật tồi tệ với người phụ nữ.

The skeletal remains from that period

Xương cốt còn lại từ thời kì đó cho thấy

have shown that they were grinding grain morning, noon and night.

họ đã xay hạt cả sáng, chiều, tối.

And politically, it was awful.

Thật là tệ về mặt chính trị.

It was the beginning of a much higher degree

Đó là khởi đầu của một chế độ giai cấp

of inequality among people.

bất bình đẳng giữa người với người.

If there had been rational technology assessment then,

Nếu có sự đánh giá lý trí về công nghệ,

I think they very well might have said,

Tôi nghĩ họ rất có thể sẽ nói rằng

"Let's call the whole thing off."

"Hãy hoãn mọi thứ lại."

Even now, our choices are having unintended effects.

Ngay cả bây giờ, lựa chọn của chúng ta đang có những tác động ngoài ý muốn.

Historically, for example,

Về mặt lịch sử, ví dụ như

chopsticks -- according to one Japanese anthropologist

đôi đũa - theo một nhà nhân chủng học Nhật

who wrote a dissertation about it

người đã viết bài luận án về đũa

at the University of Michigan --

tại đại học Michigan --

resulted in long-term changes

Đũa đã gây ra những biến đổi lâu dài

in the dentition, in the teeth,

về cấu trúc xương hàm và răng

of the Japanese public.

của cộng đồng người Nhật.

And we are also changing our teeth right now.

Và hàm răng của chúng ta cũng đang thay đổi tại thời điểm này.

There is evidence

Có bằng chứng cho thấy

that the human mouth and teeth

Răng và miệng của loài người

are growing smaller all the time.

đang thu nhỏ lại.

That's not necessarily a bad unintended consequence.

Đó không hẳn là kết quả xấu.

But I think from the point of view of a Neanderthal,

Nhưng tôi nghĩ từ quan điểm của

there would have been a lot of disapproval

người Neanderthal, sẽ có nhiều sự phản đối

of the wimpish choppers that we now have.

với bộ răng yếu ớt mà ta đang có.

So these things are kind of relative

Vậy nên những điều này phần nào liên quan

to where you or your ancestors happen to stand.

đến nơi bạn và tổ tiên bạn đang sống.

In the ancient world

Trong thế giới cổ đại

there was a lot of respect for unintended consequences,

kết quả ngoài ý muốn rất được tôn trọng,

and there was a very healthy sense of caution,

và có ý thức tốt vê sự thận trọng,

reflected in the Tree of Knowledge,

mà được phản ánh trong Cây tri thức,

in Pandora's Box,

trong Hộp Pandora,

and especially in the myth of Prometheus

và đặc biệt là trong thần thoại Prometheus

that's been so important

Điều đó đã trở nên vô cùng quan trọng

in recent metaphors about technology.

về ẩn dụ trong công nghệ.

And that's all very true.

Và tất cả đều rất đúng đắn.

The physicians of the ancient world --

Những thầy thuốc cổ đại --

especially the Egyptians,

đặc biệt là những người Ai Cập,

who started medicine as we know it --

những người đã nghiên cứu dược thuật ấy

were very conscious

đã có ý thức rõ ràng

of what they could and couldn't treat.

về những bệnh họ có thể và không thể chữa.

And the translations of the surviving texts say,

Bản dịch những văn bản còn lại ghi rằng,

"This I will not treat. This I cannot treat."

"Tôi sẽ không chữa cái này. Tôi không thể chữa cái này."

They were very conscious.

Nhận thức của họ rất rõ ràng.

So were the followers of Hippocrates.

Cả những môn đệ của Hippocrates cũng thế

The Hippocratic manuscripts also --

Bản ghi chép của người Hippocates

repeatedly, according to recent studies --

theo những nghiên cứu gần đây --

show how important it is not to do harm.

cũng lập lại tầm quan trọng của việc không làm thiệt hại.

More recently,

Gần đây hơn,

Harvey Cushing,

Harvey Cushing,

who really developed neurosurgery as we know it,

người đã phát triển giải phẫu thần kinh

who changed it from a field of medicine

đã thay đổi nó từ một lĩnh vực y học

that had a majority of deaths resulting from surgery

có số ca lớn tử vong từ phẫu thuật

to one in which there was a hopeful outlook,

trở thành một lĩnh vực đầy triển vọng,

he was very conscious

ông đã ý thức rõ rằng

that he was not always going to do the right thing.

không phải lúc nào ông cũng làm đúng

But he did his best,

Nhưng ông đã cố hết sức,

and he kept meticulous records

và ông cất giữ những bản ghi chép chi tiết

that let him transform that branch of medicine.

đã giúp ông thay đổi lĩnh vực y học ấy.

Now if we look forward a bit

Bây giờ nếu chúng ta nhìn tới

to the 19th century,

thế kỷ 19,

we find a new style of technology.

ta sẽ thấy một đặc điểm mới về công nghệ,

What we find is,

Thứ chúng ta tìm thấy,

no longer simple tools,

không còn là những công cụ đơn giản nữa,

but systems.

mà là những hệ thống.

We find more and more

Ta thấy càng nhiều hơn

complex arrangements of machines

những máy móc lắp ráp phức tạp

that make it harder and harder

thì càng gây khó khăn trong việc

to diagnose what's going on.

phát hiện sai những thứ đang diễn ra.

And the first people who saw that

Và những người đầu tiên thấy được điều đó

were the telegraphers of the mid-19th century,

là những nhân viên điện báo giữa thế kỷ 19

who were the original hackers.

họ là những tay hacker đầu tiên.

Thomas Edison would have been very, very comfortable

Thomas Edison hẳn sẽ vô cùng thoải mái

in the atmosphere of a software firm today.

trong thời đại phần mềm ngày nay

And these hackers had a word

Và những hacker đó sử dụng 1 từ

for those mysterious bugs in telegraph systems

dùng để chỉ những lỗi kỹ thuật bí ẩn trong hệ thống điện báo

that they called bugs.

họ gọi là BUGS

That was the origin of the word "bug."

có nguồn gốc từ từ "bug-con bọ"

This consciousness, though,

Tuy nhiên, phần lớn dân chúng khó mà

was a little slow to seep through the general population,

nhận thức được một sớm một chiều

even people who were very, very well informed.

thậm chí là những người am hiểu

Samuel Clemens, Mark Twain,

Samuel Clemens, Mark Twain,

was a big investor

là một nhà đầu tư lớn vào loại máy móc

in the most complex machine of all times --

phức tạp nhất mọi thời đại --

at least until 1918 --

tồn tại đến năm 1918 -- được ký nhận bởi

registered with the U.S. Patent Office.

cơ quan xét và cấp bằng sáng chế Hoa Kỳ.

That was the Paige typesetter.

Đó là máy sắp chữ do Paige phát minh.

The Paige typesetter

Loại máy này có tất cả

had 18,000 parts.

18.000 phần.

The patent had 64 pages of text

Bằng sáng chế có 64 trang văn bản

and 271 figures.

và 271 hình vẽ minh họa.

It was such a beautiful machine

Cỗ máy này thật sự tuyệt vời

because it did everything that a human being did

vì nó làm được mọi thứ con người đã làm

in setting type --

trong việc sắp chữ --

including returning the type to its place,

bao gồm đặt chữ lại đúng vị trí cũ,

which was a very difficult thing.

một công việc rất khó khăn.

And Mark Twain, who knew all about typesetting,

Và Mark Twain, người biết tuốt về sắp chữ

really was smitten by this machine.

thật sự bị cỗ máy này thu hút.

Unfortunately, he was smitten in more ways than one,

Thật không may, ông ấy bị thu hút theo nhiều cách,

because it made him bankrupt,

vì nó làm ông phá sản

and he had to tour the world speaking

ông phải đi diễn thuyết khắp nơi

to recoup his money.

để có thể phục hồi tài chính.

And this was an important thing

Và đó là một sự kiện quan trọng

about 19th century technology,

về công nghệ thế kỉ 19, cho thấy rằng

that all these relationships among parts

tất cả những mối liên hệ này

could make the most brilliant idea fall apart,

có thể làm ý tưởng xuất sắc nhất bị đỗ vỡ,

even when judged by the most expert people.

ngay khi được các chuyên gia đánh giá cao.

Now there is something else, though, in the early 20th century

Dù vậy, đầu thế kỉ 20 cũng có vài thứ khác

that made things even more complicated.

làm mọi việc trở nên phức tạp hơn nhiều

And that was that safety technology itself

Đó là việc tự trang bị công nghệ an toàn

could be a source of danger.

mà có thể gây rủi ro nếu không có.

The lesson of the Titanic, for a lot of the contemporaries,

Từ bài học Titanic, với nhiều người đương thời,

was that you must have enough lifeboats

là phải trang bị đủ thuyền cứu hộ

for everyone on the ship.

cho mọi người trên tàu.

And this was the result

Và đó chính là hậu quả khi mà

of the tragic loss of lives

hàng trăm nạn nhân phải bỏ mạng

of people who could not get into them.

vì không có thuyền để lên.

However, there was another case, the Eastland,

Tuy nhiên, trong 1 vụ khác, quận Eastland,

a ship that capsized in Chicago Harbor in 1915,

1 con tàu lật úp ở cảng Chicago năm 1915

and it killed 841 people --

làm 841 người thiệt mạng --

that was 14 more

nhiều gấp 14 lần so với

than the passenger toll of the Titanic.

con số thiệt mạng vụ tàu Titanic

The reason for it, in part, was

Về nguyên nhân, một phần, do

the extra life boats that were added

lượng thuyền cứu sinh được thêm vào

that made this already unstable ship

khiến con tàu lúc đầu đã không vững này

even more unstable.

càng không giữ được thăng bằng.

And that again proves

Và điều đó một lần nữa chứng minh rằng

that when you're talking about unintended consequences,

khi nói về những hậu quả ngoài ý muốn,

it's not that easy to know

là không dễ chút nào để rút ra được

the right lessons to draw.

những bài học đúng đắn

It's really a question of the system, how the ship was loaded,

Nó thật sự là 1 vấn đề có hệ thống, làm sao tàu chở được hàng

the ballast and many other things.

không chở hàng và nhiều thứ khác nữa.

So the 20th century, then,

Rồi, đến thế kỉ 20 ta lại thấy được

saw how much more complex reality was,

thực tế phức tạp nhiều hơn thế nữa,

but it also saw a positive side.

nhưng vẫn còn có mặt tích cực

It saw that invention

cho thấy rằng việc sáng chế có thể

could actually benefit from emergencies.

có giá trị từ những trường hợp khẩn cấp

It could benefit

có thể có lợi

from tragedies.

từ những thảm kịch.

And my favorite example of that --

Và ví dụ ưa thích của tôi về nó là --

which is not really widely known

dù không được biết đến rộng rãi

as a technological miracle,

như một phép lạ công nghệ,

but it may be one of the greatest of all times,

nhưng nó có lẽ là một trong những sự vĩ đại nhất mọi thời đại,

was the scaling up of penicillin in the Second World War.

là sự bùng nổ penicilin trong thế chiến II.

Penicillin was discovered in 1928,

Penicillin được phát hiện vào năm 1928

but even by 1940,

nhưng đến trước năm 1940

no commercially and medically useful quantities of it

không một lượng thuốc có ích về mặt y học và thương mại nào

were being produced.

được sản xuất.

A number of pharmaceutical companies were working on it.

Một số công ty dược tiến hành nghiên cứu,

They were working on it independently,

Họ làm một cách độc lập,

and they weren't getting anywhere.

và chẳng đi đến đâu.

And the Government Research Bureau

Thế là Cục Nghiên cứu Chính phủ

brought representatives together

tụ tập các đại diện lại

and told them that this is something

và bảo họ rằng phải làm được

that has to be done.

một điều gì đó

And not only did they do it,

Và họ không những làm được

but within two years,

mà còn trong vòng 2 năm

they scaled up penicillin

họ đã mở rộng quy mô penicillin

from preparation in one-liter flasks

từ những lọ 1 lít

to 10,000-gallon vats.

thành những thùng 10.000 gallon.

That was how quickly penicillin was produced

Đó là cách penicillin được sản xuất nhanh

and became one of the greatest medical advances of all time.

và là một trong những bước tiến y học bậc nhất.

In the Second World War, too,

Cũng trong thế chiến II

the existence

sự tồn tại

of solar radiation

của bức xạ mặt trời

was demonstrated by studies of interference

được chứng minh bởi nghiên cứu giao thoa

that was detected by the radar stations of Great Britain.

và được các trạm radar Anh phát hiện.

So there were benefits in calamities --

Vậy là đã có nhiều lợi ích trong những tai họa

benefits to pure science,

lợi ích đối với khoa học thuần túy,

as well as to applied science

cũng như với khoa học ứng dụng

and medicine.

và y học.

Now when we come to the period after the Second World War,

Giờ chúng ta cùng đến với giai đoạn sau thế chiến II

unintended consequences get even more interesting.

những kết quả ngoài ý muốn còn thú vị hơn nhiều.

And my favorite example of that

Và ví dụ ưa thích của tôi là

occurred beginning in 1976,

xuất hiện lần đầu năm 1976,

when it was discovered

khi khám phá ra được

that the bacteria causing Legionnaires disease

loại vi khuẩn gây ra bệnh Legionaire

had always been present in natural waters,

luôn có trong môi trường nước tự nhiên,

but it was the precise temperature of the water

nhưng nhiệt độ chính xác của nước

in heating, ventilating and air conditioning systems

có trong hệ thống sưởi, thông gió và điều hòa

that raised the right temperature

mới tạo ra nhiệt độ thích hợp

for the maximum reproduction

cho sự sinh sôi nảy nở tối đa

of Legionella bacillus.

của vi khuẩn Legionella.

Well, technology to the rescue.

Vâng, công nghệ đối mặt với sự cứu nguy.

So chemists got to work,

Thế là các nhà khoa học tiến hành làm việc

and they developed a bactericide

và họ đã phát minh ra thuốc sát trùng

that became widely used in those systems.

được dùng rộng rãi trong các hệ thống này.

But something else happened in the early 1980s,

Nhưng 1 thứ khác đã xảy ra đầu những năm 80

and that was that there was a mysterious epidemic

và đó là một loại dịch bộc phát bí ẩn

of failures of tape drives

về việc hàng loạt các băng đĩa bị hỏng

all over the United States.

khắp đất nước Mỹ

And IBM, which made them,

Và IBM, hãng tạo ra chúng,

just didn't know what to do.

đã không biết phải làm gì.

They commissioned a group of their best scientists

Họ triệu tập một nhóm các nhà khoa học xuất sắc nhất

to investigate,

để điều tra,

and what they found was

và họ tìm thấy rằng

that all these tape drives

tất cả những chiếc băng đĩa này

were located near ventilation ducts.

đều được đặt gần ống thông gió.

What happened was the bactericide was formulated

Thuốc sát trùng này được tạo ra

with minute traces of tin.

có những vụn thiết nhỏ tinh vi

And these tin particles were deposited on the tape heads

Những hạt thiếc này đã lắng trên đầu băng

and were crashing the tape heads.

và phá hủy đầu băng.

So they reformulated the bactericide.

Vậy nên các nhà khoa học đã làm lại công thức thuốc sát trùng.

But what's interesting to me

Nhưng điều thú vị đối với tôi

is that this was the first case

là trường hợp đầu tiên

of a mechanical device

về một thiết bị máy móc,

suffering, at least indirectly, from a human disease.

ít nhất là gián tiếp, chịu ảnh hưởng từ bệnh của con người.

So it shows that we're really all in this together.

Vì thế nó cho thấy chúng ta đang ở cùng nhau,

(Laughter)

(Cười)

In fact, it also shows something interesting,

Sự thật là, nó cũng cho thấy thứ gì đó thú vị

that although our capabilities and technology

dù năng lực của chúng ta và nền công nghệ

have been expanding geometrically,

đang được mở rộng theo cấp số nhân.

unfortunately, our ability to model their long-term behavior,

thật không may, khả năng chúng ta điều chỉnh hành vi lâu dài

which has also been increasing,

mà cũng đang tăng

has been increasing only arithmetically.

nhưng chỉ tăng theo cấp số cộng.

So one of the characteristic problems of our time

Nên một trong những vấn đề đặc trưng trong thời đại này

is how to close this gap

là làm thế nào thu hẹp khoảng cách này

between capabilities and foresight.

giữa những khả năng xảy ra và tầm nhìn.

One other very positive consequence

Một hệ quả rất tích cực khác

of 20th century technology, though,

của công nghệ thế kỉ 20, mặc dù,

was the way in which other kinds of calamities

là cách thức mà các loại tai họa

could lead to positive advances.

có thể dẫn đến những tiến bộ tích cực.

There are two historians of business

Có 2 nhà sử học về kinh doanh

at the University of Maryland,

tại Đại học Maryland,

Brent Goldfarb and David Kirsch,

Brent Goldfarb and David Kirsch,

who have done some extremely interesting work,

họ đã làm vài công việc cực kì thú vị

much of it still unpublished,

nhiều trong số đó chưa được công bố,

on the history of major innovations.

về lịch sử các thay đổi trọng đại.

They have combined the list of major innovations,

Họ đã tập hợp danh sách các cải tiến lớn

and they've discovered that the greatest number, the greatest decade,

và họ đã khám phá ra số lượng lớn nhất, thập niên lớn nhất,

for fundamental innovations,

về các đổi mới nền tảng,

as reflected in all of the lists that others have made --

như được phản ánh trong tất cả các danh sách mà người khác đã làm

a number of lists that they have merged --

một số danh sách họ gộp lại --

was the Great Depression.

là cuộc Đại suy thoái.

And nobody knows just why this was so,

Và không ai biết tại sao lại như vậy,

but one story can reflect something of it.

nhưng một câu chuyện có thể phản ánh một phần nào đó về nó

It was the origin of the Xerox copier,

Đó là nguồn gốc của máy phô tô Xerox,

which celebrated its 50th anniversary

hãng đã mừng lễ kỷ niệm lần thứ 50

last year.

vào năm ngoái.

And Chester Carlson, the inventor,

Và Chester Carlson, nhà phát minh,

was a patent attorney.

là một luật sư bằng sáng chế

He really was not intending

Ông thật sự không có ý định

to work in patent research,

làm việc trong nghiên cứu sáng chế,

but he couldn't really find an alternative technical job.

nhưng ông không thể tìm được một công việc kĩ thuật thay thế.

So this was the best job he could get.

đây là công việc tốt nhất ông có thể nhận

He was upset by the low quality and high cost

Ông ấy thất vọng về chất lượng thấp và chi phí cao

of existing patent reproductions,

của những bằng sáng chế hiện có,

and so he started to develop

vì thế ông ấy bắt đầu phát triển

a system of dry photocopying,

một hệ thống sao chép khô,

which he patented in the late 1930s --

là cái ông đã sáng chế cuối ~ năm 30

and which became the first dry photocopier

và trở thành máy phô tô khô đầu tiên

that was commercially practical

có tác dụng thực tiễn thương mại hóa

in 1960.

năm 1960.

So we see that sometimes,

Vậy nên đôi khi chúng ta thấy rằng,

as a result of these dislocations,

như kết quả của những sự cố,

as a result of people

như kết quả của những người,

leaving their original intended career

rời bỏ công việc dự định ban đầu của học

and going into something else

và đi sâu vào một việc khác

where their creativity could make a difference,

nơi sự sáng tạo có thể tạo nên sự khác biệt,

that depressions

rằng những cuộc khủng hoảng

and all kinds of other unfortunate events

và cả những sự kiện không may khác

can have a paradoxically stimulating effect

có thể có tác dụng kích thích nghịch lý

on creativity.

vào sự sáng tạo.

What does this mean?

Điều này có nghĩa gì?

It means, I think,

Nghĩa là, theo tôi nghĩ, ta đang sống

that we're living in a time of unexpected possibilities.

trong thời đại của ~ khả năng ngoài ý muốn

Think of the financial world, for example.

Hãy nghĩ về thế giới tài chính, ví dụ

The mentor of Warren Buffett, Benjamin Graham,

Cố vấn của Warren Buffett, Benjamin Graham

developed his system of value investing

đã tự phát triển ra hệ thống đầu tư giá trị

as a result of his own losses

như là kết quả từ những vụ thua lỗ

in the 1929 crash.

trong cuộc khủng hoảng năm 1929

And he published that book

Và ông ấy đã công bố cuốn sách ấy

in the early 1930s,

vào đầu những năm 1930,

and the book still exists in further editions

và nó vẫn còn được xuất bản sau này

and is still a fundamental textbook.

và vẫn còn là cuốn sách giáo khoa căn bản

So many important creative things can happen

Vậy nên quá nhiều thứ sáng tạo có thể xảy ra

when people learn from disasters.

khi con người học hỏi từ những thảm họa.

Now think of the large and small plagues that we have now --

Giờ nghĩ về những bệnh dịch lớn và nhỏ chúng ta đang có

bed bugs, killer bees, spam --

rệp, ong sát thủ, rác --

and it's very possible that the solutions to those

và rất có thể là các giải pháp cho những thứ này

will really extend well beyond the immediate question.

sẽ thật sự vượt tầm ngoài câu hỏi ngay lập tức.

If we think, for example, of Louis Pasteur,

Nếu chúng ta nghĩ, ví dụ, về Louis Pasteur

who in the 1860s

sống trong những năm 1860

was asked to study

được yêu cầu nghiên cứu về

the diseases of silk worms for the silk industry,

những bệnh của tằm trong ngành tằm tơ,

and his discoveries were really the beginning

và các phát hiện của ông là sự khởi đầu

of the germ theory of disease.

của thuyết mầm bệnh

So very often, some kind of disaster --

Vì thế mà rất thường xuyên, một số thảm họa --

sometimes the consequence, for example,

thường là các hậu quả, ví dụ

of over-cultivation of silk worms,

về sự canh tác quá mức của tằm

which was a problem in Europe at the time --

đó là 1 vấn đề ở Châu Âu vào thời điểm đó

can be the key to something much bigger.

có thể là gợi ý cho điều gì đó to lớn hơn

So this means

Vì vậy điều này có nghĩa rằng

that we need to take a different view

chúng ta cần có một cái nhìn khác

of unintended consequences.

về những hậu quả không lường trước.

We need to take a really positive view.

Chúng ta cần có một cái nhìn thật tích cực.

We need to see what they can do for us.

Chúng ta cần xem họ có thể làm gì cho ta.

We need to learn

Chúng ta cần học hỏi

from those figures that I mentioned.

từ những người mà tôi đã đề cập.

We need to learn, for example, from Dr. Cushing,

Chúng ta cần học hỏi, ví dụ, từ Tiến sĩ Cushing

who killed patients

người đã làm chết các bệnh nhân

in the course of his early operations.

trong những ca phẫu thuật đầu đời

He had to have some errors. He had to have some mistakes.

Ông ấy đã có sai sót, cũng đã mắc sai lầm

And he learned meticulously from his mistakes.

Và ông ấy tự học từ những sai lầm ấy

And as a result,

Và kết quả là,

when we say, "This isn't brain surgery,"

khi ta nói, "Cái này không phải ca mổ não",

that pays tribute to how difficult it was

để nhấn mạnh nó khó khăn cỡ nào

for anyone to learn from their mistakes

cho bất cứ ai để họ học hỏi từ những sai lầm

in a field of medicine

trong lĩnh vực y học

that was considered so discouraging in its prospects.

được coi là không có hi vọng

And we can also remember

Và chúng ta cũng còn nhớ

how the pharmaceutical companies

làm thế nào mà các công ty dược

were willing to pool their knowledge,

đã sẵn sàng chia sẻ vốn kiến thức,

to share their knowledge,

kinh nghiệm của họ,

in the face of an emergency,

khi đối mặt với tình trạng khẩn cấp,

which they hadn't really been for years and years.

mà họ đã không làm vậy trong từng năm qua

They might have been able to do it earlier.

Có lẽ họ đã có thể làm điều đó sớm hơn.

The message, then, for me,

Thông điệp, sau đó, đối với tôi

about unintended consequences

về các hậu quả ngoài ý muốn

is chaos happens;

là khi hỗn loạn xảy ra;

let's make better use of it.

chúng ta hãy tận dụng nó tốt hơn

Thank you very much.

Cảm ơn các bạn rất nhiều

(Applause)

(Vỗ tay)