The surprising thing I learned sailing solo around the world | Dame Ellen MacArthur

Translator: Cuong Nguyen Reviewer: Vuong Pham

When you're a child,

Khi bạn còn là một đứa trẻ,

anything and everything is possible.

tất cả mọi thứ đều là có thể.

The challenge, so often, is hanging on to that as we grow up.

Thử thách dường như luôn còn đó khi ta lớn lên.

And as a four-year-old,

Khi tôi lên 4 tuổi,

I had the opportunity to sail for the first time.

Tôi có cơ hội đi du thuyền lần đầu tiên.

I will never forget the excitement as we closed the coast.

Tôi sẽ không bao giờ quên cảm giác thích thú khi chúng tôi sắp tới bờ biển.

I will never forget

Tôi sẽ không bao giờ quên

the feeling of adventure as I climbed on board the boat

cái cảm giác thám hiểm khi tôi trèo lên boong thuyền

and stared into her tiny cabin for the first time.

và lần đầu tiên được thấy cái cabin nhỏ xíu.

But the most amazing feeling was the feeling of freedom,

Nhưng cảm giác thú vị nhất là cảm giác của sự tự do,

the feeling that I felt when we hoisted her sails.

cái cảm giác mà tôi có được khi chúng tôi kéo những mái chèo.

As a four-year-old child,

Với một đứa bé bốn tuổi,

it was the greatest sense of freedom that I could ever imagine.

nó là cảm giác tự do nhất mà tôi có thể tưởng tượng nổi.

I made my mind up there and then that one day, somehow,

Tôi quyết định định rằng một ngày, bằng cách nào đó,

I was going to sail around the world.

tôi sẽ chèo thuyền đi khắp thế giới,

So I did what I could in my life to get closer to that dream.

Vì vậy, tôi làm tất cả những gì có thể trong cuộc đời để đạt được ước mơ ấy.

Age 10, it was saving my school dinner money change.

Lúc 10 tuổi, tôi tiết kiệm tiền lẻ trong bữa ăn tối ở trường.

Every single day for eight years, I had mashed potato and baked beans,

Trong tám năm, ngày nào tôi cũng nghiền khoai tây và nướng đậu,

which cost 4p each, and gravy was free.

mỗi thứ chỉ tốn 4 xu, và nước xốt miễn phí

Every day I would pile up the change on the top of my money box,

Mỗi ngày tôi xếp những đồng tiền lẻ lên mặt của ống tiết kiệm,

and when that pile reached a pound, I would drop it in

và khi chúng đủ một bảng, tôi sẽ đút chúng vào trong

and cross off one of the 100 squares I'd drawn on a piece of paper.

và gạch một trong 100 ô vuông mà tôi đã vẽ trên một tờ giấy.

Finally, I bought a tiny dinghy.

Cuối cùng, tôi mua được một chiếc thuyền nhỏ.

I spent hours sitting on it in the garden dreaming of my goal.

Tôi dành hàng giờ ngồi trên nó ở trong vườn, mơ về mục tiêu của mình.

I read every book I could on sailing,

Tôi đọc mọi cuốn sách có thể về chèo thuyền,

and then eventually, having been told by my school

và rồi cuối cùng, bị nhà trường nói rằng

I wasn't clever enough to be a vet,

tôi không đủ thông minh để trở thành bác sĩ thú y,

left school age 17 to begin my apprenticeship in sailing.

rời trường lúc 17 tuổi để bắt đầu học về trèo thuyền.

So imagine how it felt just four years later

Hãy tưởng tượng, cảm giác mà 4 năm sau đó,

to be sitting in a boardroom

khi ngồi ở trong phòng họp

in front of someone who I knew could make that dream come true.

trước mặt một người mà tôi biết có thể biến ước mơ của mình thành hiện thực.

I felt like my life depended on that moment,

Tôi cảm tưởng như cuộc đời mình phụ thuộc vào giây phút ấy,

and incredibly, he said yes.

và không thể tin được, ông ấy đồng ý.

And I could barely contain my excitement as I sat in that first design meeting

Tôi đã gần như không thể kím nén sự thích thú khi ngồi trong phòng họp

designing a boat on which I was going to sail

thiết kế một chiếc thuyền mà tôi sẽ lái nó

solo nonstop around the world.

một mình, không ngừng nghỉ đi khắp thế giới.

From that first meeting to the finish line of the race,

Từ buổi họp đầu tiên đến lúc kết thục cuộc đua,

it was everything I'd ever imagined.

nó là tất cả những gì tôi từng tưởng tượng ra.

Just like in my dreams, there were amazing parts and tough parts.

Giống như trong giấc mơ của tôi, có cả phần tuyệt vời lẫn khó khăn.

We missed an iceberg by 20 feet.

Chúng tôi né được 1 tảng băng chỉ cách đó 20 feet

Nine times, I climbed to the top of her 90-foot mast.

Chín lần, tôi đã trèo lên đỉnh của cột buồm cao 90 feet .

We were blown on our side in the Southern Ocean.

Gió thổi theo hướng chúng tôi ở biển phía Nam.

But the sunsets, the wildlife, and the remoteness

Nhưng mặt trời lặn, cuộc sống hoang giã, và sự hẻo lánh

were absolutely breathtaking.

mới thật sự choáng ngợp.

After three months at sea, age just 24,

Sau 3 tháng trên biển, chỉ mới ở tuổi 24,

I finished in second position.

tôi kết thúc ở vị trí thứ hai.

I'd loved it, so much so that within six months

Tôi yêu những điều đó, nhiều đến nỗi mà trong vòng 6 tháng

I decided to go around the world again, but this time not in a race:

tôi quyết định đi khắp thế giới lần nữa, nhưng lần này không phải là một cuộc đua:

to try to be the fastest person ever to sail solo nonstop around the world.

cố gắng để trở thành người đi thuyền đơn đi khắp thế giới liên tục nhanh nhất.

Now for this, I needed a different craft:

Lần này, tôi cần một chiếc thuyền khác:

bigger, wider, faster, more powerful.

lớn hơn, rộng hơn, nhanh hơn, và mạnh hơn.

Just to give that boat some scale, I could climb inside her mast

Chỉ cần đưa cho nói một số đo, tôi có thể trèo bên trong cột buồm

all the way to the top.

đến tận đỉnh của nó.

Seventy-five foot long, 60 foot wide.

Dài 75 feet, rộng 60 feet.

I affectionately called her Moby.

Tôi trìu mến gọi nó là Moby,

She was a multihull.

Nó là một chiếc thuyền nhiều thân.

When we built her, no one had ever made it solo nonstop

Khi chúng tôi làm nó, chưa ai từng thực hiện được chuyến đi đơn, liên tục

around the world in one, though many had tried,

xung quanh thế giới, dù nhiều người đã thử,

but whilst we built her, a Frenchman took a boat 25 percent bigger than her

nhưng khi chúng tôi làm nó, một người Pháp đã dùng chiếc thuyền lớn hơn 25%

and not only did he make it, but he took the record from 93 days

và ông ấy không những làm được, mà còn vượt qua kỷ lục từ 93 ngày

right down to 72.

xuống còn 72.

The bar was now much, much higher.

Và kỷ lục ấy giờ đã cao hơn rất, rất nhiều.

And these boats were exciting to sail.

Và những chiếc thuyền thật thú vị để lái.

This was a training sail off the French coast.

Nó là một buổi chèo thuyền luyện tập ở bờ biển Pháp.

This I know well because I was one of the five crew members on board.

Tôi biết rõ bởi vì tôi đã từng là một trong năm thành viên trên tàu.

Five seconds is all it took from everything being fine

5 giấy là tất cả những gì nó cần để biến mọi thứ tốt đẹp

to our world going black as the windows were thrust underwater,

thành 1 thế giới mù mịt khi những cánh cửa bị đẩy mạnh dưới nước,

and that five seconds goes quickly.

và 5 giây đó trôi đi thật nhanh.

Just see how far below those guys the sea is.

Cứ tưởng tượng rằng dưới chân họ biển sâu như thế nào.

Imagine that alone in the Southern Ocean

Hãy tưởng tượng bạn đơn độc ở vùng biển phía Nam

plunged into icy water, thousands of miles away from land.

chìm xuống dưới dòng nước lạnh, cách bờ hàng ngàn dặm

It was Christmas Day.

Hôm đó là Giáng sinh.

I was forging into the Southern Ocean underneath Australia.

Tôi đang tiến về biển phía Nam phía dưới Australia.

The conditions were horrendous.

Nó thật khủng khiếp.

I was approaching a part in the ocean

Tôi đang tiếp cận một vùng biển khác

which was 2,000 miles away from the nearest town.

cách đó 2000 dặm từ thị trấn gần nhất.

The nearest land was Antarctica, and the nearest people

Nơi gần đó nhất là Nam cực, và những người ở gần nhất

would be those manning the European Space Station above me.

là những người đang điều hành trạm vũ trụ châu Âu phía trên.

(Laughter)

(Cười)

You really are in the middle of nowhere.

Bạn thực sự đang ở một nơi rất xa xôi.

If you need help,

Nếu bạn cần sự giúp đỡ,

and you're still alive,

và vẫn còn sống,

it takes four days for a ship to get to you

sẽ mất bốn ngày để một chiếc tàu đến chỗ bạn

and then four days for that ship to get you back to port.

và sau đó là bốn ngày nữa để nó đưa bạn về cảng.

No helicopter can reach you out there,

Không một chiếc trực thăng nào có thể bay tới đó,

and no plane can land.

và máy bay cũng không thể hạ cánh.

We are forging ahead of a huge storm.

Chúng tôi đang tiến phía một cơn bão lớn.

Within it, there was 80 knots of wind,

Ở đó, gió đang thổi 80 dặm trên giờ,

which was far too much wind for the boat and I to cope with.

quá mức cho chiếc thuyền và tôi để có thể đối phó.

The waves were already 40 to 50 feet high,

Sống đã cao tới 40 - 50 feet,

and the spray from the breaking crests

và bụi nước tư các đỉnh sóng

was blown horizontally like snow in a blizzard.

đang thổi ngang giống như tuyết trong một trận bão tuyết.

If we didn't sail fast enough, we'd be engulfed by that storm,

Nếu chúng tôi không chèo đủ nhanh, chúng tôi sẽ bị nhấn chìm bởi cơn bão,

and either capsized or smashed to pieces.

bị lật úp và nghiền nát thành từng mảnh.

We were quite literally hanging on for our lives

Chúng tôi thực sự đang cố giữ lấy cuộc sống của mình

and doing so on a knife edge.

và làm điều đó trong sự mong manh.

The speed I so desperately needed brought with it danger.

Tốc độ mà chúng tôi cần trong tuyệt vọng cũng mang đến mối nguy hiểm.

We all know what it's like driving a car 20 miles an hour, 30, 40.

Chúng ta đều biết rằng nó giống như lái một chiếc xe 20 dặm/giờ, 30, 40.

It's not too stressful. We can concentrate.

Nó không quá áp lực. Chúng ta có thể tập trung.

We can turn on the radio.

Ta có thể bật đài lên.

Take that 50, 60, 70, accelerate through to 80, 90, 100 miles an hour.

Nếu lái 50, 60, 70, tăng tốc lên 80, 90, 100 dặm/giờ.

Now you have white knuckles and you're gripping the steering wheel.

Và giờ bạn đang rất áp lực và nắm chặt vào tay lái.

Now take that car off road at night

Giờ lái chiếc xe đó ra ngoài vào buổi tối

and remove the windscreen wipers, the windscreen,

và loại bỏ thanh gạt nước, kính chắn gió,

the headlights and the brakes.

đèn pha và phanh.

That's what it's like in the Southern Ocean.

Mọi thứ ở biển Nam là như vậy.

(Laughter) (Applause)

(Cười) (Vỗ tay)

You could imagine

Bạn có thể nghĩ

it would be quite difficult to sleep in that situation,

sẽ khá khó khăn để ngủ trong điều kiện đó,

even as a passenger.

kể cả đối với hành khác.

But you're not a passenger.

Nhưng bạn không là hành khách.

You're alone on a boat you can barely stand up in,

Bạn đang một mình trên con tàu cố đứng cho vững,

and you have to make every single decision on board.

và bạn phải đưa ra mọi quyết định trên boong tàu.

I was absolutely exhausted, physically and mentally.

Tôi đã hoàn toàn kiệt sức, cả về thể lực lẫn tinh thần.

Eight sail changes in 12 hours.

Tám cánh buồm thay trong 12 giờ.

The mainsail weighed three times my body weight,

Cánh buồm chính nặng gấp 3 lần trọng lượng của tôi,

and after each change,

và sau mỗi lần thay,

I would collapse on the floor soaked with sweat

tôi gục xuống sàn ướt đẫm mồ hôi

with this freezing Southern Ocean air burning the back of my throat.

và không khí lạnh gia của biển Nam như đốt cháy phía sau cổ họng tôi.

But out there, those lowest of the lows

Nhưng ngoài đó, cái thấp nhất của cái thấp

are so often contrasted with the highest of the highs.

thường trái ngược với cái cao nhất của cái cao.

A few days later, we came out of the back of the low.

Vài ngày sau, chúng tôi ra khỏi được vùng áp thấp.

Against all odds, we'd been able to drive ahead of the record

Đối đầu với những thứ khó khăn, chúng tôi lại có thể lái về phía cuộc đua

within that depression.

dưới áp lực đó.

The sky cleared, the rain stopped,

Trời trong xanh, mưa ngừng,

and our heartbeat, the monstrous seas around us were transformed

và nhịp tim của chúng tôi, đại dương hung tợn quanh tôi đã chuyển thành

into the most beautiful moonlit mountains.

những ngọn núi dưới trăng đẹp nhất.

It's hard to explain, but you enter a different mode when you head out there.

Thật khó để giải thích, nhưng bạn như rơi vào trạng thái khác khi bạn ra ngoài đó.

Your boat is your entire world,

Chiếc thuyền là toàn bộ thế giới của bạn,

and what you take with you when you leave is all you have.

và thứ bạn mang theo khi ra đi là tất cả những gì bạn có.

If I said to you all now, "Go off into Vancouver

Nếu bây giờ tôi nói với tất cả các bạn "Đi vào Vancouver

and find everything you will need for your survival for the next three months,"

và tìm tất cả những gì bạn cần cho sự sống còn của mình trong ba tháng tới,"

that's quite a task.

đó có thể là một nhiệm vụ.

That's food, fuel, clothes,

Đó là thức ăn, nhiên liệu, quần áo,

even toilet roll and toothpaste.

kể cả giấy vệ sinh và kem đánh răng.

That's what we do,

Đó là những gì chúng ta làm,

and when we leave we manage it

và khi chúng ta đi ta dùng đến

down to the last drop of diesel and the last packet of food.

những giọt dầu diesel cuối cùng và gói thức ăn cuối cùng.

No experience in my life

Không có kinh nghiệm nào trong đời

could have given me a better understanding of the definition of the word "finite."

có thể giúp tôi hiểu rõ hơn về định nghĩa của từ "có hạn."

What we have out there is all we have.

Những gì ngoài đó là tất cả những gì ta có.

There is no more.

Không có nhiều hơn.

And never in my life had I ever translated that definition of finite

và tôi chưa bao giờ liên hệ được khái niệm về sự hữu hạn

that I'd felt on board to anything outside of sailing

mà tôi cảm nhận được trên thuyền với bất kì thứ gì khác.

until I stepped off the boat at the finish line having broken that record.

cho tới khi tôi bước xuống thuyền ở vạch về đích, phá vỡ kỉ lục.

(Applause)

(Vỗ tay)

Suddenly I connected the dots.

Đột nhiên, tôi xâu chuỗi lại các sự kiện.

Our global economy is no different.

Nền kinh tế toàn cầu cũng không khác biệt.

It's entirely dependent on finite materials

Nó hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu có hạn

we only have once in the history of humanity.

thứ mà chúng ta chỉ có một lần trong lịch sử nhân loại.

And it was a bit like seeing something you weren't expecting under a stone

Và nó gần giống như nhìn một thứ gì đó mà bạn không kì vọng dưới một hòn đá

and having two choices:

và có hai sự lựa chọn:

I either put that stone to one side

Tôi có thể để hòn đá qua một bên

and learn more about it, or I put that stone back

và xem xét về thứ đó, hoặc tôi đặt hòn đá lại

and I carry on with my dream job of sailing around the world.

và thực hiện ước mơ chèo thuyền đi khắp thế giới của mình.

I chose the first.

Tôi đã chọn cách thứ nhất.

I put it to one side and I began a new journey of learning,

Tôi đặt nó qua một bên và bắt đầu một hành trình mới của sự học hỏi,

speaking to chief executives, experts, scientists, economists

nói chuyện với các giám đốc, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà kinh tế

to try to understand just how our global economy works.

để cố gắng hiểu cách mà nền kinh tế toàn cầu hoạt động.

And my curiosity took me to some extraordinary places.

Và sự tò mò của tôi đưa tôi đến những nơi khác thường.

This photo was taken in the burner of a coal-fired power station.

Đây là bức ảnh được được chụp trong lò đốt ở một nhà máy nhiệt điện.

Tôi bị thu hút bởi than, thứ căn bản cho nhu cầu năng lượng toàn cầu,

I was fascinated by coal, fundamental to our global energy needs,

but also very close to my family.

những cũng rất gần gũi với gia đình tôi.

My great-grandfather was a coal miner,

Ông cố tôi là một thợ mỏ,

and he spent 50 years of his life underground.

và ông dành 50 năm cuộc đời mình dưới lòng đất.

This is a photo of him, and when you see that photo,

Đây là bức ảnh của ông, và khi bạn nhìn vào bức ảnh,

you see someone from another era.

bạn thấy ai đó từ một thời đại trước.

No one wears trousers with a waistband quite that high

Chẳng ai lại mặc quần với thắt lưng cao như vậy

in this day and age. (Laughter)

ở thời đại này. (Cười)

But yet, that's me with my great-grandfather,

Nhưng không, đó là tôi với ông cố,

and by the way, they are not his real ears. (Laughter)

và nhân tiện, đó không phải là tai thật của ông ấy. (Cười)

We were close. I remember sitting on his knee listening to his mining stories.

Chúng tôi đã rất thân thiết. Tôi thường nhớ trong lòng ông nghe chuyện đào mỏ.

He talked of the camaraderie underground,

Ông nói về tình bạn ở dưới mỏ,

and the fact that the miners used to save the crusts of their sandwiches

và việc những người thợ mở thường để dành những mẩu bánh sandwich

to give to the ponies they worked with underground.

cho những con ngựa làm việc cùng họ ở dưới lòng đất.

It was like it was yesterday.

Đó giống như chỉ mới ngày hôm qua.

And on my journey of learning,

Và trong cuộc hành trình học hỏi,

I went to the World Coal Association website,

Tôi vào trang web của Hiệp hội than thế giới,

and there in the middle of the homepage, it said,

và ở giữa trang chủ, nó nói,

"We have about 118 years of coal left."

"Chúng ta còn than cho khoảng 118 năm."

And I thought to myself, well, that's well outside my lifetime,

Và tôi nói với mình, rằng nó nằm ngoài cuộc đời mình,

and a much greater figure than the predictions for oil.

và nó còn lớn hơn nhiều so với những dự đoán về dầu.

But I did the math, and I realized that my great-grandfather

Nhưng tôi đã làm một phép tính, và tôi nhận ra rằng ông cố của tôi

had been born exactly 118 years before that year,

đã sinh ra trước đó đúng 118 năm,

and I sat on his knee until I was 11 years old,

và tôi ngồi trong lòng ông cho đến khi tôi 11 tuổi,

and I realized it's nothing

và tôi nhận ra số đó chẳng là gì

in time, nor in history.

so với thời gian, hay lịch sử

And it made me make a decision I never thought I would make:

Nó làm tôi đưa ra quyết định mà tôi không bao giờ nghĩ mình sẽ làm:

to leave the sport of solo sailing behind me

là từ bỏ môn trèo thuyền đơn

and focus on the greatest challenge I'd ever come across:

và tập trung vào thử thách lớn nhất mà tôi từng gặp phải:

the future of our global economy.

tương lai của nền kinh tế toàn cầu.

And I quickly realized it wasn't just about energy.

Và tôi nhanh chóng nhận ra nó không chỉ là năng lượng.

It was also materials.

Nó còn là vật liệu.

In 2008, I picked up a scientific study

Năm 2008, tôi tìm được một nghiên cứu khoa học

looking at how many years we have

xem xét về việc chúng ta có bao nhiêu năm

of valuable materials to extract from the ground:

chúng ta có để tiếp tục khai thác vật liệu từ lòng đất:

copper, 61; tin, zinc, 40; silver, 29.

Đồng, 61; thiếc, kém, 40; bạc, 29.

These figures couldn't be exact, but we knew those materials were finite.

Những con số này không thể chính xác, nhưng ta được rằng vật liệu kia là có hạn.

We only have them once.

Ta chỉ có chúng một lần.

And yet, our speed that we've used these materials has increased rapidly,

Thế nhưng, tốc độ mà ta đang tiêu thụ chúng thì đang tăng lên nhanh chóng,

exponentially.

theo hàm luỹ thừa.

With more people in the world with more stuff,

Với càng nhiều người trên thế giới với nhiều vật dụng hơn,

we've effectively seen 100 years of price declines

chúng ta đã chứng kiến việc giá cả giảm trong 100 năm

in those basic commodities erased in just 10 years.

ở các hàng hoá cơ bản bị xoá bỏ chỉ trong 10 năm.

And this affects all of us.

Và nó ảnh hưởng tới tất cả chúng ta.

It's brought huge volatility in prices,

Nó tạo ra sự biến động vô cùng lớn về giá.

so much so that in 2011,

lớn đến nỗi mà vào năm 2011,

your average European car manufacturer

các hãng sản xuất ô tô trung bình

saw a raw material price increase

đã chứng kiến giá vật liệu tăng

of 500 million Euros,

500 triệu Euros,

wiping away half their operating profits

tiêu hao một nửa giá trị sản xuất của họ

through something they have absolutely no control over.

bởi vì những thứ mà họ hoàn toàn không thể kiểm soát được.

And the more I learned, the more I started to change my own life.

Và khi tôi càng hiểu, tôi càng thay đổi cuộc sống của mình nhiều hơn.

I started traveling less, doing less, using less.

Tôi bắt đầu đi ít hơn, làm việc, sử dụng ít hơn.

It felt like actually doing less was what we had to do.

Nó như thể thực sự thì làm ít là những gì chúng ta phải làm.

But it sat uneasy with me.

Nhưng nó không hề dễ dàng với tôi.

It didn't feel right.

Nó không đúng cho lắm.

It felt like we were buying ourselves time.

Như thể chúng ta đang đánh đổi lấy thời gian.

We were eking things out a bit longer.

Chúng ta đang níu kéo mọi việc lâu hơn.

Even if everybody changed, it wouldn't solve the problem.

Kể vả khi mọi người thay đổi, nó cũng không giải quyết được vấn đề.

It wouldn't fix the system.

Nó không thể sửa được một hệ thống.

It was vital in the transition, but what fascinated me was,

Nó rất quan trọng trong sự chuyển đổi, nhưng thứ thu hút tôi là,

in the transition to what? What could actually work?

trong sự chuyển đổi tới cái gì? liệu nó có thực sự hiệu quả.

It struck me that the system itself, the framework within which we live,

Nó làm tôi cảm thấy bản thân hệ thống, mà ta đang sống trong các khuôn khổ của nó,

is fundamentally flawed,

là sai một cách căn bản,

and I realized ultimately

và cuối cùng tôi nhận ra

that our operating system, the way our economy functions,

rằng hệ thống của chúng ta, cách mà nền kinh tế hoạt động,

the way our economy's been built, is a system in itself.

cách nền kinh tế được xây dựng, là một hệ thống trong chính nó.

At sea, I had to understand complex systems.

Lúc ở biển, tôi phải hiểu những hệ thống phức tạp.

I had to take multiple inputs,

Tôi phải lấy rất nhiều nguồn thông tin,

I had to process them,

tôi phải xử lý chúng,

and I had to understand the system to win.

và tôi phải hiểu hệ thống đó để chiến thắng.

I had to make sense of it.

Tôi phải cố hiểu được nó.

And as I looked at our global economy, I realized it too is that system,

Và khi tôi nhìn vào nền kinh tế thế giới, tôi nhận ra nó cũng là một hệ thống,

but it's a system that effectively can't run in the long term.

nhưng nó là một hệ thống mà thực sự không lâu bền.

And I realized we've been perfecting what's effectively a linear economy

Và tôi nhận ra ta đã và đang hoàn thiện hoá nền kinh tế theo đường thẳng

for 150 years,

trong 150 năm,

where we take a material out of the ground,

nơi ta lấy các vật liệu ra khỏi lòng đất,

we make something out of it, and then ultimately

chúng ta làm ra cái gì đó từ nó, và cuối cùng

that product gets thrown away, and yes, we do recycle some of it,

sản phẩm đó bị vứt đi, và đúng, chúng ta có tái chế một số,

but more an attempt to get out what we can at the end,

nhưng cuối cùng lại có nỗ lực hơn để từ bỏ những gì ta có thể,

not by design.

chứ không phải là thiết kế.

It's an economy that fundamentally can't run in the long term,

Nó là một nền kinh tế mà về bản chất không thể hoạt động lâu dài,

and if we know that we have finite materials,

và ta biết rằng ta chỉ có nguồn vật liệu có hạn,

why would we build an economy that would effectively use things up,

tại sao chúng ta lại tạo ra một nền kinh tế mà sẽ sử dụng hết mọi thứ,

that would create waste?

sẽ tạo ra rác thải?

Life itself has existed for billions of years

Bản thân cuộc sống đã tồn tại hàng tỉ năm

and has continually adapted to use materials effectively.

và sẽ liên tục thích nghi để sử dụng vật liệu một cách có hiệu quả.

It's a complex system, but within it, there is no waste.

Nó là một hệ thống phức tạp, nhưng bên trong nó, không hề có rác.

Everything is metabolized.

Mọi thứ được chuyển hoá.

It's not a linear economy at all, but circular.

Nó là không phải là nên kinh tế theo đường thẳng, mà là theo vòng tròn.

And I felt like the child in the garden.

Và tôi thấy giống như một đứa trẻ trong một khu vườn.

For the first time on this new journey, I could see exactly where we were headed.

Lần đầu tiên trong hành trình mới này, tôi có thể thực sự thấy được mục đích.

If we could build an economy that would use things rather than use them up,

Nếu chúng ta có thể tạo nên nền kinh tế mà sử dụng mọi thứ thay vì tiêu thụ hết,

we could build a future that really could work in the long term.

chúng ta có thể tạo nên một tương lai mà có thể tồn tại lâu dài.

I was excited.

Tôi đã rất thích thú.

This was something to work towards.

Đây là thứ ta cần để hướng đến.

We knew exactly where we were headed. We just had to work out how to get there,

Chúng ta biết mình đang hướng đến cái gì. Ta chỉ cần tìm ra cách để đến được đó,

and it was exactly with this in mind

và đó chính là suy nghĩ trong tôi

that we created the Ellen MacArthur Foundation in September 2010.

khi chúng tôi lập lên tổ chức Ellen MacArthur vào tháng chín năm 2010.

Many schools of thought fed our thinking and pointed to this model:

Rất nhiều luồng ý tưởng nuôi dưỡng suy nghĩ của chúng tôi và chỉ về một hình mẫu:

industrial symbiosis, performance economy, sharing economy, biomimicry,

cộng sinh trong công nghiệp, kinh tế hiệu quả, kinh tế chia sẻ, phỏng sinh,

and of course, cradle-to-cradle design.

và tất nhiên, 'thiết kế tái sinh'.

Materials would be defined as either technical or biological,

Vật liệu sẽ được định nghĩa cả về kĩ thuật và sinh học,

waste would be designed out entirely,

thiết kế sẽ loại bỏ hoàn toàn nguồn thải.

and we would have a system that could function

và chúng ta sẽ có một hệ thống có thể vận hành

absolutely in the long term.

về lâu dài.

So what could this economy look like?

Vậy nền kinh tế đó sẽ như thế nào?

Maybe we wouldn't buy light fittings, but we'd pay for the service of light,

Có lẽ chúng ta sẽ không mua các vật dụng chiếu sáng, mà sẽ trả tiền cho dịch vụ này

and the manufacturers would recover the materials

và các nhà sản xuất sẽ thu lại được các vật liệu

and change the light fittings when we had more efficient products.

và thay thế các loại đèn khi họ có những sản phẩm hiệu quả hơn.

What if packaging was so nontoxic it could dissolve in water

Nếu như bao bì không còn độc hại nó có thể phân huỷ trong nước

and we could ultimately drink it? It would never become waste.

và cuối cùng ta lại có thể uống? Nó sẽ không bao giờ trở thành rác.

What if engines were re-manufacturable,

Nếu như các động cơ có thể sản xuất lại,

and we could recover the component materials

và chúng ta có thể thu lại được các nguyên liệu

and significantly reduce energy demand.

và giảm thiểu được đáng kể nhu cầu năng lượng.

What if we could recover components from circuit boards, reutilize them,

Nếu như ta có thể lấy lại được nguyên liệu từ các bảng mạch, tái sử dụng,

and then fundamentally recover the materials within them

sau đó phục hồi một cách căn bản các vật liệu trong nó.

through a second stage?

trong bước thứ hai?

What if we could collect food waste, human waste?

Nếu như ta có thể thu gom thức ăn thừa, rác thải?

What if we could turn that into fertilizer, heat, energy,

Nếu như ta có thể biến chúng thành phân bón, nhiệt, năng lượng,

ultimately reconnecting nutrients systems

cuối cùng liên kết lại hệ thống các chất dinh dưỡng

and rebuilding natural capital?

và xây dựng lại nguồn lực tài nguyên thiên nhiên?

And cars -- what we want is to move around.

Và ô tô -- thứ ta muốn khi phải đi ra ngoài.

We don't need to own the materials within them.

Chúng ta không cần sử hữu vật liệu bên trong chúng.

Could cars become a service

Liệu ô tô có thể trở thành một dịch vụ

and provide us with mobility in the future?

và cung cấp cho ta sự di động trong tương lai?

All of this sounds amazing, but these aren't just ideas, they're real today,

Tất cả chúng nghe thật tuyệt vời, nhưng nó không chỉ là ý tưởng, chúng là có thực,

and these lie at the forefront of the circular economy.

và nằm ở vi trí quan trọng nhất của nền kinh tế xoay vòng.

What lies before us is to expand them and scale them up.

Thứ chờ đợi phía trước ta là việc phải mở rộng và nâng tầm quy mô của chúng.

So how would you shift from linear to circular?

Vậy làm cách nào để chuyển từ dạng đường thẳng thành dạng vòng?

Well, the team and I at the foundation thought you might want to work

Đội của tôi ở tổ chức nghĩ rằng bạn có thể làm việc

với những trường đại học hàng đầu thế giới,

with the top universities in the world,

với những nhà lãnh đạo doanh nghiệp,

with leading businesses within the world,

với những buổi triệu tập lớn nhất trên thế giới,

with the biggest convening platforms in the world,

và với các chính phủ.

and with governments.

We thought you might want to work with the best analysts

Làm việc với những nhà phân tích giỏi nhất

và đặt câu hỏi,

and ask them the question,

"Liệu nền kinh tế vòng tròn có thể tránh lệ thuộc vào nhu cầu nguyên liệu?

"Can the circular economy decouple growth from resource constraints?

Is the circular economy able to rebuild natural capital?

Nhiệu kinh tế dạng vòng có thể xây dựng lại tài nguyên?

Could the circular economy replace current chemical fertilizer use?"

Liệu nó có thể thay thế việc dùng phân bón hoá học hiện tại?"

Yes was the answer to the decoupling,

Có là câu trả lời cho việc tách rời,

but also yes, we could replace current fertilizer use

và có, chúng ta có thể thay thế việc dùng phân bón hiện tại

by a staggering 2.7 times.

tới 2.7 lần.

But what inspired me most about the circular economy

Nhưng điều tôi hứng thú nhất về nền kinh tế vòng tròn

was its ability to inspire young people.

là khả năng truyền cảm hứng cho những người trẻ.

When young people see the economy through a circular lens,

Khi thế hệ trẻ thấy nên kinh tế qua thấu kính vòng tròn đó,

they see brand new opportunities on exactly the same horizon.

họ sẽ thấy những cơ hội hoàn toàn mới ở cùng một tầm nhìn.

They can use their creativity and knowledge

Họ có thể sử dụng sự sáng tạo và kiến thứ của họ

to rebuild the entire system,

để xây dựng lại hoàn toàn hệ thống,

and it's there for the taking right now,

và nó đang ở đó để chúng ta nắm bắt,

and the faster we do this, the better.

và chúng ta làm điều này càng nhanh, nó sẽ càng tốt.

So could we achieve this in their lifetimes?

Vậy liệu ta có thể đạt được điều này trong thế hệ nối tiếp?

Is it actually possible?

Liệu nó thực sự có thể thực hiện được?

I believe yes.

Tôi tin là có thể.

When you look at the lifetime of my great-grandfather, anything's possible.

Khi tôi nhìn vào cuộc đời của ông cố mình, mọi thứ là có thể.

When he was born, there were only 25 cars in the world;

Khi ông sinh ra, chỉ có 25 chiếc ô tô trên thế giới;

they had only just been invented.

người ta mới chỉ vừa phát minh ra nó.

When he was 14, we flew for the first time in history.

Khi ông 14 tuổi, lần đầu tiên trong lịch sử người ta có thể bay.

Now there are 100,000 charter flights

Giờ đây có 100,00 chuyến bay

every single day.

mỗi ngày.

When he was 45, we built the first computer.

Khi ông 45 tuổi, người ta tạo ra chiếc máy tính đầu tiên.

Many said it wouldn't catch on, but it did, and just 20 years later

Nhiều người nói nó sẽ không thể phổ biến, nhưng có, chỉ 20 năm sau,

we turned it into a microchip

chúng ta biến nó thành một vi mạch

of which there will be thousands in this room here today.

mà ngày hôm nay có tới hàng ngàn cái trong căn phòng này.

Ten years before he died, we built the first mobile phone.

10 năm trước khi ông mất, chúng ta có chiếc điện thoại di động đầu tiên.

It wasn't that mobile, to be fair,

Nó không phải là điện thoại đi động, nói đúng ra,

but now it really is,

nhưng bây giờ thì đúng,

and as my great-grandfather left this Earth, the Internet arrived.

và khi ông cố tôi qua đời, Internet đã xuất hiện.

Now we can do anything,

Giờ đây ta có thể làm mọi việc,

but more importantly,

nhưng quan trọng hơn,

now we have a plan.

bây giờ chúng ta có một kế hoạch.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)

(Applause)