When we design for disability, we all benefit | Elise Roy

Translator: Phương Thảo Lê Reviewer: Phuong Quach

I'll never forget the sound

Tôi sẽ không bao giờ quên

of laughing with my friends.

tiếng cười đùa cùng bạn bè.

I'll never forget the sound

Tôi sẽ không bao giờ quên

of my mother's voice right before I fell asleep.

giọng nói của mẹ trước khi tôi đi vào giấc ngủ.

And I'll never forget the comforting sound of water

Và tôi sẽ không bao giờ quên âm thanh êm dịu của nước

trickling down a stream.

nhỏ giọt xuống dòng suối.

Imagine my fear, pure fear,

Hãy hình dung nỗi sợ của tôi, nỗi sợ hãi rất nguyên sơ,

when, at the age of 10,

khi tôi được 10 tuổi,

I was told I was going to lose my hearing.

tôi được bảo là mình sẽ bị mất thính giác.

And over the next five years,

Và suốt 5 năm sau đó,

it progressed until I was classified as profoundly deaf.

chuyện bắt đầu xảy ra cho đến khi tôi bị xếp vào diện bị điếc hoàn toàn.

But I believe that losing my hearing

Nhưng tôi tin việc mất đi thính lực

was one of the greatest gifts I've ever received.

là một trong những món quà tuyệt vời nhất mà tôi từng được nhận.

You see, I get to experience the world in a unique way.

Bạn biết đấy, tôi phải trải nghiệm thế giới theo một cách đặc biệt.

And I believe that these unique experiences

Và tôi tin rằng những kinh nghiệm đặc biệt

that people with disabilities have

mà những người khuyết tật có được

is what's going to help us make and design a better world

sẽ giúp chúng ta tạo dựng nên một thế giới tốt đẹp hơn

for everyone -- both for people with and without disabilities.

cho tất cả mọi người -- bất kể người đó có khuyết tật hay không.

Tôi từng là luật sư bảo vệ quyền lợi người khuyết tật,

I used to be a disability rights lawyer,

and I spent a lot of my time focused on enforcing the law,

và tôi đã dành nhiều thời gian tập trung vào việc thực thi pháp luật,

ensuring that accommodations were made.

đảm bảo rằng các điều luật được thông qua.

And then I had to quickly learn international policy,

Và sau đó, tôi nhanh chóng phải tìm hiểu về các chính sách quốc tế,

because I was asked to work on the UN Convention

vì tôi được mời làm việc cho Công Ước Liên Hiệp Quốc

that protects people with disabilities.

về bảo vệ quyền lợi người khuyết tật.

As the leader of the NGO there,

Với vai trò là lãnh đạo của tổ chức phi chính phủ,

I spent most of my energy trying to convince people

tôi cố gắng hết sức để thuyết phục mọi người

about the capabilities of people with disabilities.

về những khả năng của người khuyết tật.

But somewhere along the way,

Nhưng đâu đó trên suốt chặng đường,

và sau vài lần đổi công tác

and after many career transitions

mà ba mẹ tôi không mấy hài lòng --

that my parents weren't so happy about --

(Laughter)

(Cười)

I stumbled upon a solution

Tôi tình cờ tìm ra một phương án

that I believe may be an even more powerful tool

mà tôi tin rằng nó có thể là một công cụ đủ mạnh

to solve some of the world's greatest problems,

để giải quyết một vài vấn đề lớn nhất thế giới,

disability or not.

khuyết tật hay không.

Và phương pháp đó gọi là thiết lập tư duy.

And that tool is called design thinking.

Design thinking is a process for innovation and problem solving.

Thiết lập tư duy là quá trình đổi mới và giải quyết vấn đề.

There are five steps.

Có năm bước:

The first is defining the problem

Đầu tiên, xác định vấn đề

và hiểu rõ mặt hạn chế của nó.

and understanding its constraints.

The second is observing people in real-life situations

Thứ hai, quan sát mọi người trong tình huống thực tế,

và cảm thông với họ.

and empathizing with them.

Third, throwing out hundreds of ideas -- the more the better,

Thứ ba, ném ra cả trăm ý tưởng, càng nhiều càng tốt,

the wilder the better.

càng điên rồ càng tốt

Fourth, prototyping: gathering whatever you can,

Thứ tư, thử nghiệm: tập hợp bất cứ thứ gì bạn có thể

whatever you can find,

bất cứ thứ gì bạn tìm thấy,

to mimic your solution, to test it

để mô phỏng giải pháp và kiểm chứng nó

and to refine it.

và trao chuốt nó.

And finally, implementation:

Và cuối cùng, bổ sung:

ensuring that the solution you came up with is sustainable.

đảm bảo giải pháp mà bạn mang đến đủ khả năng chống đỡ được.

Warren Berger says that design thinking teaches us to look sideways,

Warren Berger nói rằng thiết lập tư duy dạy chúng ta có cái nhìn đa chiều,

to reframe, to refine, to experiment

để hệ thống lại, lọc lại và thử nghiệm

and, probably most importantly,

và, có lẽ quan trọng nhất là,

ask those stupid questions.

hỏi những câu ngu ngốc.

Design thinkers believe that everyone is creative.

Người thiết lập tư duy tin rằng tất cả mọi người đều sáng tạo.

They believe in bringing people from multiple disciplines together,

Họ tin vào việc mang mọi người đi theo phương pháp kỷ cương cùng nhau,

because they want to share multiple perspectives

bởi vì họ muốn chia sẻ nhiều quan điểm

and bring them together and ultimately merge them

tập hợp chúng lại và cuối cùng hợp nhất chúng lại.

to form something new.

để tạo thành một thứ mới mẻ.

Design thinking is such a successful and versatile tool

Thiết lập tư duy là một phương pháp rất hiệu quả và linh hoạt

that it has been applied in almost every industry.

nó đã được ứng dụng trong hầu hết các ngành công nghiệp.

I saw the potential that it had for the issues I faced,

Tôi nhận thấy tiềm năng giải quyết được các vấn đề mà tôi đối mặt,

so I decided to go back to school

vì thế tôi quyết định quay trở lại trường

and get my master's in social design.

để học lấy tấm bằng cao học ngành hoạch định xã hội học.

This looks at how to use design to create positive change in the world.

Nó giúp ta biết cách để áp dụng thiết kế tạo ra thay đổi tích cực trên thế giới.

While I was there,

Trong thời gian học ở đó.

I fell in love with woodworking.

tôi đã yêu thích nghề mộc.

But what I quickly realized

Nhưng tôi nhanh chóng nhận ra

was that I was missing out on something.

là mình đã bỏ sót điều gì đó.

As you're working with a tool,

Khi bạn làm việc với một dụng cụ,

right before it's about to kick back at you --

ngay trước khi nó đánh ngược trở lại bạn -

which means the piece or the tool jumps back at you --

có nghĩa là một vật hoặc công cụ bật ngược lại --

it makes a sound.

nó tạo ra âm thanh.

And I couldn't hear this sound.

Tôi không nghe được âm thanh đó.

So I decided,

vì thế tôi ĐÃ quyết định,

why not try and solve it?

sao không tìm cách giải quyết?

My solution was a pair of safety glasses

Giải pháp của tôi là một cặp kính bảo vệ

that were engineered to visually alert the user

được thiết kế để báo vào thị giác người sử dụng

to pitch changes in the tool,

nhằm hỗ trợ thay đổi công cụ,

before the human ear could pick it up.

trước khi tai con người nghe được nó.

Why hadn't tool designers thought of this before?

Tại sao các nhà thiết kế dụng cụ không nghĩ tới điều này trước đó?

(Laughter)

(Cười)

Two reasons: one, I was a beginner.

Có hai lí do: Một, tôi là người mới bắt đầu.

I wasn't weighed down by expertise or conventional wisdom.

Tôi không đặt nặng việc thành thạo hoặc sự hiểu biết thông thường.

The second is: I was Deaf.

Thứ hai: Tôi bị điếc.

My unique experience of the world helped inform my solution.

Kinh nghiệm độc nhất thế giới giúp tôi thấm nhuần giải pháp của mình.

And as I went on, I kept running into more and more solutions

Và khi tôi tiếp tục, tôi vẫn tiếp tục vận dụng thật nhiều giải pháp

that were originally made for people with disabilities,

được tạo ra dành riêng cho người khuyết tật,

and that ended up being picked up,

và cuối cùng đã được chọn,

embraced and loved by the mainstream,

được chở che và yêu thương bởi xu thế chủ đạo,

disability or not.

dù có khuyết tật hay không.

This is an OXO potato peeler.

Đây là dụng cụ gọt khoai hiệu OXO.

It was originally designed for people with arthritis,

Nó đơn thuần được thiết dành cho người bị chứng viêm khớp,

but it was so comfortable, everybody loved it.

nhưng nó cũng rất tiện lợi, ai cũng thích nó.

Text messaging: that was originally designed for people who are Deaf.

Thông điệp ở đây là: Nó được thiết kế dành cho người điếc.

And as you know, everybody loves that, too.

Như bạn biết đó, mọi người cũng rất thích nó.

(Laughter)

(Cười)

I started thinking:

Tôi bắt đầu nghĩ:

What if we changed our mindset?

Nếu như chúng ta thay đổi cách nghĩ của mình?

What if we started designing for disability first --

Nếu chúng ta bắt đầu thiết kế dành cho người khuyết tật trước --

not the norm?

không theo nguyên tắc?

As you see, when we design for disability first,

Như bạn thấy, khi chúng tôi thiết kế dành cho người khuyết tật trước,

we often stumble upon solutions that are not only inclusive,

chúng tôi tình cờ tìm ra các giải pháp mà không hề nghĩ trước đó,

but also are often better than when we design for the norm.

nhưng thường là tốt hơn so với việc thiết kế theo nguyên tắc.

And this excites me,

Điều này làm tôi thấy hứng thú,

because this means that the energy it takes to accommodate someone

bởi vì điều đó có nghĩa là năng lượng tiêu hao để giúp ai đó

with a disability

bị khuyết tật

can be leveraged, molded and played with

có thể dùng lực đẩy, đúc nặn và chơi với nó

as a force for creativity and innovation.

như sức ảnh hưởng của sự sáng tạo và cải tiến.

This moves us from the mindset of trying to change the hearts

Điều này chuyển chúng tôi từ lối suy nghĩ cố gắng thay đổi những trái tim

and the deficiency mindset of tolerance,

và lối suy nghĩ thiếu sự khoan dung,

to becoming an alchemist,

để trở thành một nhà giả kim,

the type of magician that this world so desperately needs

loại pháp sư mà thế giới này liều lĩnh cần có

to solve some of its greatest problems.

để giải quyết các vấn đề to lớn.

Now, I also believe

Giờ tôi cũng tin rằng

that people with disabilities have great potential to be designers

người khuyết tật có tiềm năng rất lớn trở thành các nhà thiết kế

within this design-thinking process.

cùng với quá trình thiết lập tư duy này.

Without knowing it, from a very early age,

Thiếu sự hiểu biết từ khi còn rất nhỏ,

I've been a design thinker, fine-tuning my skills.

tôi đã là một nhà thiết lập tư duy, điều chỉnh kỹ năng của mình.

Design thinkers are, by nature, problem solvers.

Những nhà thiết lập tư duy là, trở thành người giải quyết vấn đề.

So imagine listening to a conversation

Vậy thử hình dung việc lắng nghe một cuộc trò chuyện

and only understanding 50 percent of what is said.

và chỉ hiểu khoảng 50% câu chuyện.

You can't ask them to repeat every single word.

Bạn không thể yêu cầu họ lặp lại từng lời một.

They would just get frustrated with you.

Họ sẽ chỉ tức giận với bạn mà thôi.

So without even realizing it,

Mà thậm chí không nhận ra điều đó,

my solution was to take the muffled sound I heard,

giải pháp của tôi là nghe được âm thanh bị chặn lại mà tôi nghe thấy,

that was the beat,

đó là nhịp điệu,

and turn it into a rhythm and place it with the lips I read.

và biến nó thành một giai điệu, đặt nó lên môi và đọc.

Years later, someone commented that my writing had a rhythm to it.

Vài năm sau đó, nhiều người nhận xét bài viết của tôi có giai điệu trong đó.

Well, this is because I experience conversations as rhythms.

Vâng, đó là vì tôi cảm nhận các cuộc nói chuyện bằng giai điệu.

I also became really, really good at failing.

Tôi cũng trở nên thật sự, thật sự giỏi trong việc gặp thất bại.

(Laughter)

(Cười)

Quite literally.

Thật sự từ bỏ.

My first semester in Spanish, I got a D.

Kì học đầu tiên ở Tây Ban Nha, tôi bị điểm D.

But what I learned was that when I picked myself up

Nhưng tôi cũng học được rằng khi tôi tự vực mình dậy

and changed a few things around,

và thay đổi một vài thứ xung quanh mình,

eventually, I succeeded.

Kết cục tôi đã thành công.

Similarly, design thinking encourages people to fail

Tương tự như vậy, việc thiết lập tư duy khuyến khích mọi người thất bại

and fail often,

và thất bại thường xuyên,

because eventually, you will succeed.

bởi vì cuối cùng, bạn sẽ thành công.

Very few great innovations in this world

Có rất ít các cuộc cách mạng vĩ đại trên thế giới này

have come from someone succeeding on the first try.

có được từ những người thành công ngay từ lúc đầu.

I also experienced this lesson in sports.

Tôi cũng từng nếm trải bài học này từ thể thao.

I'll never forget my coach saying to my mom,

Tôi không bao giờ quên huấn luyện viên đã nói với mẹ tôi,

"If she just didn't have her hearing loss,

"Nếu như cô ấy không bị điếc,

she would be on the national team."

cô ấy sẽ nằm trong đội tuyển quốc gia."

But what my coach, and what I didn't even know at the time,

Nhưng điều mà huấn luyện viên và tôi thậm chí không biết được lúc đó là,

was that my hearing loss actually helped me excel at sports.

việc mất thính giác thật sự giúp tôi vượt trội trong thể thao.

You see, when you lose your hearing, not only do you adapt your behavior,

Việc mất thính giác không những làm bạn thích nghi với hành vi của mình

but you also adapt your physical senses.

mà còn làm bạn thích ứng với các cảm giác thể chất.

One example of this

Có một ví dụ, đó là

is that my visual attention span increased.

khoảng cách tâm điểm thị giác của tôi tăng lên.

Imagine a soccer player, coming down the left flank.

Hãy hình dung một cầu thủ bóng đá đang chạy xuống phía cánh trái.

Imagine being goalkeeper, like I was,

Hình dung có một thủ môn, như tôi chẳng hạn,

and the ball is coming down the left flank.

và bóng đang đi về phía cánh trái.

A person with normal hearing would have the visual perspective of this.

Một người có thính giác bình thường sẽ thấy mục tiêu theo hướng đó.

I had the benefit of a spectrum this wide.

Tôi có thuận lợi là nhìn thấy quang cảnh rộng.

So I picked up the players over here,

Vì thế tôi dẫn dắt các cầu thủ ở đây,

that were moving about and coming down the field.

đang di chuyển đi xuống sân.

And I picked them up quicker, so that if the ball was passed,

Và tôi bắt kịp họ ngay lập tức vì thế nếu bóng sượt qua,

I could reposition myself and be ready for that shot.

tôi có thể xoay trở lại vị trí và sẵn sàng cho cú ghi điểm.

So as you can see,

Như các bạn thấy đó,

I've been a design thinker for nearly all my life.

tôi đã là một nhà thiết lập tư duy gần như cả đời mình.

My observation skills have been honed so that I pick up on things

khả năng quan sát của tôi được mài giũa vì thế tôi chọn những thứ này

that others would never pick up on.

mà không chọn những thứ khác.

My constant need to adapt has made me a great ideator

Sự kiên định cần thích nghi đã biến tôi trở thành người có ý tưởng lớn

and problem solver.

và giải quyết các vấn đề.

And I've often had to do this within limitations and constraints.

Tôi thường phải làm điều này mà bị các giới hạn và miễn cưỡng.

This is something that designers also have to deal with frequently.

Đây là điều mà các nhà thiết kế phải thường xuyên thỏa hiệp.

My work most recently took me to Haiti.

Công việc của tôi gần đây hầu hết đưa tôi tới Haiti.

Design thinkers often seek out extreme situations,

Các nhà thiết lập tư duy thường tìm kiếm những trạng thái cực đoan,

because that often informs some of their best designs.

vì nó phù hợp với các thiết kế tốt nhất của họ.

And Haiti -- it was like a perfect storm.

Và Haiti -- Ở đó giống như một cơn bão kinh hoàng.

I lived and worked with 300 Deaf individuals

Tôi đã sống và làm việc với 300 người bị điếc.

that were relocated after the 2010 earthquake.

Nó đã được xây dựng lại sau trận động đất năm 2010.

But five and a half years later,

Nhưng một năm rưỡi sau đó,

there still was no electricity;

ở đó vẫn không có điện.

there still was no safe drinking water;

Vẫn không có nguồn nước uống an toàn;

there were still no job opportunities;

vẫn không có các cơ hội nghề nghiệp;

there was still rampant crime, and it went unpunished.

tội ác vẫn tràn lan và không bị trừng trị.

International aid organizations came one by one.

Các viện trợ quốc tế cứ đến rồi đi.

But they came

Nhưng họ đến

with pre-determined solutions.

với những giải pháp đã vạch ra trước.

They didn't come ready to observe and to adapt

Họ không đến để sẵn sàng quan sát và thích ứng

based on the community's needs.

dựa trên sự cần thiết của cộng đồng ở đó.

One organization gave them goats and chickens.

Có một tổ chức cho họ dê và gà.

But they didn't realize

Nhưng họ không nhận ra rằng

that there was so much hunger in that community,

có quá nhiều người đói trong cộng đồng.

that when the Deaf went to sleep at night and couldn't hear,

Khi những người khiếm thính đến ngủ qua đêm và không thể nghe được,

people broke into their yards and their homes

mọi người đã tràn vào sân và nhà của họ

and stole these chickens and goats,

trộm số dê và gà đó,

and eventually they were all gone.

kết cuộc thì chúng bị lấy đi hết.

Now, if that organization had taken the time

Bây giờ, nếu tổ chức đó bỏ chút thời gian

to observe Deaf people, to observe the community,

để quan sát những người khiếm thính, quan sát cộng đồng,

they would have realized their problem

họ sẽ nhận ra vấn đề của mình

and perhaps they would have come up with a solution,

và có lẽ họ sẽ nghĩ ra một giải pháp hữu hiệu,

something like a solar light,

cái gì đó như là đèn mặt trời,

lighting up a secure pen to put them in at night

soi sáng hàng rào bảo vệ ở đó vào ban đêm

to ensure their safety.

để đảm bảo an toàn cho họ.

You don't have to be a design thinker

Bạn không cần là một nhà thiết lập tư duy

to insert the ideas I've shared with you today.

để đưa các ý kiến như tôi đã chia sẻ với các bạn hôm nay.

You are creative.

Bạn có tính sáng tạo.

You are a designer --

Bạn là một nhà thiết kế --

everyone is.

tất cả mọi người ai cũng vậy.

Let people like me help you.

Hãy để mọi người như tôi giúp các bạn.

Let people with disabilities help you look sideways,

Hãy để những người khuyết tật giúp bạn nhìn được nhiều hướng,

and in the process,

và theo phương pháp,

solve some of the greatest problems.

giải quyết các vấn đề lớn lao nhất.

Là thế đấy. Cảm ơn!

That's it. Thank you.

(Applause)

(Vỗ tay)