Murray Gell-Mann: Beauty and truth in physics

Translator: Duc Hoang Reviewer: Julie Quynh Nguyen

Cám ơn đã đặt những bức ảnh của đồng nghiệp tôi ở đây. (Tiếng cười)

Thank you for putting up these pictures of my colleagues over here.

(Laughter) We'll be talking about them.

Chúng ta sẽ nói về họ

Bây giờ tôi sẽ làm một thí nghiệm.

Now, I'm going try an experiment. I don't do experiments, normally. I'm a theorist.

Thông thường, tôi không làm những thí nghiệm, tôi là nhà lý luận.

Nhưng tôi sẽ xem chuyện gì xảy ra nếu như tôi nhấn cái nút này.

But I'm going see what happens if I press this button.

Được rồi. OK. Tôi đã từng làm trong lĩnh vực hạt sơ cấp.

Sure enough. OK. I used to work in this field of elementary particles.

Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn chia một vật thành những phần rất nhỏ?

What happens to matter if you chop it up very fine?

Nó được tạo thành từ cái gì?

What is it made of?

Quy luật của những hạt này là đúng cho toàn vũ trụ

And the laws of these particles are valid throughout the universe,

và chúng liên kết chặt chẽ với lịch sử hình thành của vũ trụ

and they're very much connected with the history of the universe.

Chúng ta biết rất nhiều về bốn loại tương tác,

We know a lot about four forces. There must be a lot more,

thực sự là có nhiều hơn thế

như những lực ở các khoảng cách rất nhỏ

but those are at very, very small distances,

và chúng ta thực sự chưa được tiếp xúc với chúng nhiều

and we haven't really interacted with them very much yet.

Vấn đề chính mà tôi muốn nói tới là:

The main thing I want to talk about is this:

chúng ta có những trải nghiệm đặc biệt trong lĩnh vực vật lý cơ bản

that we have this remarkable experience in this field of fundamental physics

và vẻ đẹp là một yếu tố thành công trong việc lựa chọn một học thuyết đúng

that beauty is a very successful criterion for choosing the right theory.

Tại sao lại như thế?

And why on earth could that be so?

Ừm...Đây là một ví dụ từ chính kinh nghiệm của tôi

Well, here's an example from my own experience.

Khá là như phim, nó diễn ra như thế này:

It's fairly dramatic, actually, to have this happen.

ba, bốn người chúng tôi, vào năm 1957

Three or four of us, in 1957,

đưa ra một thuyết chưa hoàn chỉnh về một trong những tương tác, tương tác yếu.

put forward a partially complete theory of one of these forces, this weak force.

Và nó bất đồng với bảy -- thật đấy, bảy thí nghiệm.

And it was in disagreement with seven -- seven, count them, seven experiments.

Nhưng các thí nghiệm ấy đều sai.

Experiments were all wrong.

Và chúng tôi công bố nó trước khi biết được điều này,

And we published before knowing that,

vì chúng tôi nghĩ rằng: "nó thật đẹp, chắc hẳn nó phải đúng."

because we figured it was so beautiful, it's gotta be right!

Những thí nghiệm phải là sai, và thực sự là vậy.

The experiments had to be wrong, and they were.

Người bạn của chúng ta ở đây, Albert Einstein

Now our friend over there, Albert Einstein,

thường không quan tâm lắm khi người khác nói:

used to pay very little attention when people said,

"Ông biết không, có một người có một thí nghiệm bất đồng với thuyết tương đối hẹp,

"You know, there's a man with an experiment that seems to disagree with special relativity.

DC Miller đấy." Và Einstein sẽ nói, "chậc, nó sẽ đi tong thôi" (tiếng cười)

DC Miller. What about that?" And he would say, "Aw, that'll go away." (Laughter)

Làm sao những thứ như vậy có thể xảy ra? Đó mới là vấn đề

Now, why does stuff like that work? That's the question.

Và chúng ta có ý gì khi nói tới vẻ đẹp?

Now, yeah, what do we mean by beautiful? That's one thing.

Tôi sẽ cố làm rõ nó một phần

I'll try to make that clear -- partially clear.

Tại sao nó phải như thế, và nó liên quan gì tới loài người?

Why should it work, and is this something to do with human beings?

Tôi sẽ minh hoạ bằng câu trả lời cho câu hỏi cuối cùng mà tôi đưa ra

I'll let you in on the answer to the last one that I offer,

vậy đấy, nó không liên quan tới loài người

and that is, it has nothing to do with human beings.

Ở các hành tinh ngoài kia, quay quanh một số các ngôi sao rất xa

Somewhere in some other planet, orbiting some very distant star,

có thể là ở một thiên hà khác,

maybe in a another galaxy,

có thể có những loài thông minh, ít nhất là như chúng ta vậy,

there could well be entities that are at least as intelligent as we are,

và họ hứng thú với khoa học. Nó không vô lý; tôi nghĩ là có rất nhiều

and are interested in science. It's not impossible; I think there probably are lots.

Rất có thể, chưa có loài nào đủ gần để tương tác với chúng ta

Very likely, none is close enough to interact with us.

Nhưng họ có thể ở ngoài kia.

But they could be out there, very easily.

cứ tưởng tượng rằng họ có hệ thống giác quan rất khác chúng ta

And suppose they have, you know, very different sensory apparatus, and so on.

Họ có bảy cái tua, và có mười bốn cặp mắt nhỏ xinh

They have seven tentacles, and they have 14 little funny-looking compound eyes,

và có một bộ não như một cái bánh quy xoắn

and a brain shaped like a pretzel.

Liệu họ có những quy luật khác chúng ta?

Would they really have different laws?

Có rất nhiều người tin vào điều đó, và tôi tin rằng nó hoàn toàn xàm xí

There are lots of people who believe that, and I think it is utter baloney.

Tôi nghĩ có những quy luật ngoài kia

I think there are laws out there,

và tất nhiên chúng ta không thể hiểu rõ chúng vào bất cứ thời điểm nào

and we of course don't understand them at any given time very well

-- nhưng chúng ta đã cố. Và chúng ta đã đến ngày càng gần hơn

-- but we try. And we try to get closer and closer.

Và một ngày nào đó, chúng ta có thể tìm ra được một lý thuyết căn bản chung nhất

And someday, we may actually figure out the fundamental unified theory

của các loại hạt và các loại tương tác, cái mà tôi gọi là quy luật cơ bản

of the particles and forces, what I call the "fundamental law."

Chúng ta có thể thậm chí không cách xa lắm

We may not even be terribly far from it.

Nhưng nếu chúng ta không bắt gặp nó khi còn sống

But even if we don't run across it in our lifetimes,

chúng ta vẫn có thể nghĩ rằng có một quy luật ngoài kia

we can still think there is one out there,

và chúng ta chỉ cố gắng để tiến đến gần nó hơn

and we're just trying to get closer and closer to it.

và tôi nghĩ đó là vấn đề chính

I think that's the main point to be made.

chúng ta diễn đạt những thứ này bằng toán học

We express these things mathematically.

Và khi các công thức trở nên đơn giản

And when the mathematics is very simple --

khi đề cập tới một số những khái niệm toán học

when in terms of some mathematical notation,

chúng ta có thể viết ra một thuyết rất ngắn gọn, không có nhiều thứ phức tạp

you can write the theory in a very brief space, without a lot of complication --

và nó, về cơ bản, là thứ mà tôi muốn nói đến khi nhắc tới vẻ đẹp, và sự cuốn hút

that's essentially what we mean by beauty or elegance.

Đây là những gì tôi đang nói về các quy luật

Here's what I was saying about the laws. They're really there.

Newton chắc chắn đã tin vào điều đó

Newton certainly believed that.

và ông ấy nói ở đây: "Trách nhiệm của khoa học tự nhiên là tìm ra các quy luật đó"

And he said, here, "It is the business of natural philosophy to find out those laws."

Quy luật căn bản, ừm -- đây là một giả dụ

The basic law, let's say -- here's an assumption.

giả dụ đó là quy luật căn bản thật sự nằm trong khuôn mẫu

The assumption is that the basic law really takes the form

của một học thuyết chung nhất cho tất cả các hạt

of a unified theory of all the particles.

Bây giờ, một số người gọi nó là thuyết vạn vật

Now, some people call that a theory of everything.

Nó sai vì thực sự thuyết đó là cơ học lượng tử

That's wrong because the theory is quantum mechanical.

Và tôi sẽ không đào sâu vào vấn đề này, nó như thế nào,..v.v

And I won't go into a lot of stuff about quantum mechanics and what it's like, and so on.

Đằng nào thì mọi người cũng nhồi tai bằng cả đống thứ sai về nó rồi (cười to)

You've heard a lot of wrong things about it anyway. (Laughter)

Thậm chí còn có những bộ phim sai lệch về nó

There are even movies about it with a lot of wrong stuff.

Nhưng cái chính ở đây là nó tiên đoán các khả năng

But the main thing here is that it predicts probabilities.

Một số lúc những khả năng đó rất gần với thực tế

Now, sometimes those probabilities are near certainties.

Và trong rất nhiều những trường hợp, nó đúng là như thế thật

And in a lot of familiar cases, they of course are.

Nhưng những lúc khác nó không phải, và ta chỉ có những suy đoán cho các kết quả khác nhau

But other times they're not, and you have only probabilities for different outcomes.

nên nó có nghĩa là lịch sử vũ trụ không chỉ được xác định bởi quy luật cơ bản

So what that means is that the history of the universe is not determined just by the fundamental law.

mà nó là quy luật cơ bản và những chuỗi rất dài các biến cố

It's the fundamental law and this incredibly long series of accidents,

hoặc thêm vào đó là các kết quả ngẫu nhiên

or chance outcomes, that are there in addition.

Và thuyết cơ bản không bao gồm các kết quả ngẫu nhiên này; chúng chỉ là phụ

And the fundamental theory doesn't include those chance outcomes; they are in addition.

nên nó không phải là thuyết vạn vật. Thực sự thì, nó là một khối thông tin cực lớn

So it's not a theory of everything. And in fact, a huge amount of the information

trong vũ trụ quanh ta, đến từ các biến cố ấy

in the universe around us comes from those accidents,

và nó không chỉ bắt nguồn từ những quy luật cơ bản.

and not just from the fundamental laws.

Bây giờ, nếu ta càng tiến tới gần hơn các quy luật cơ bản

Now, it's often said that getting closer and closer

bằng cách quan sát những hiện tượng ở mức năng lượng thấp, rồi mức cao hơn

to the fundamental laws by examining phenomena at low energies, and then higher energies,

và cao hơn nữa, hoặc ở khoảng cách gần, và gần hơn nữa

and then higher energies, or short distances, and then shorter distances,

và càng gần hơn nữa, cứ thế, giống như đang bóc vỏ của một củ hành

and then still shorter distances, and so on, is like peeling the skin of an onion.

và chúng ta cứ tiếp tục làm như thế

And we keep doing that,

và dựng lên những cỗ máy mạnh mẽ hơn, các máy gia tốc hạt

and build more powerful machines, accelerators for particles.

Chúng ta càng hiểu sâu hơn về cấu trúc của các hạt

We look deeper and deeper into the structure of particles,

và bằng cách đó chúng ta có thể tiến gần và gần hơn tới quy luật cơ bản

and in that way we get probably closer and closer to this fundamental law.

Bây giờ, thứ xảy ra là trong khi chúng ta bóc vỏ của củ hành

Now, what happens is that as we do that, as we peel these skins of the onion,

và chúng ta tiến gần, và gần hơn tới quy luật cơ bản

and we get closer and closer to the underlying law,

chúng ta có thể thấy rằng mỗi lớp vỏ có một cái gì đó giống với lớp vỏ trước

we see that each skin has something in common with the previous one,

và với lớp trước nữa. Chúng ta biểu đạt chúng bằng các biểu thức toán học

and with the next one. We write them out mathematically,

và chúng ta có thể thấy rằng nó có các công thức rất giống nhau

and we see they use very similar mathematics.

Chúng yêu cầu những kiến thức toán rất giống nhau

They require very similar mathematics.

và đây là điều rất đáng chú ý, và là ý chính

That is absolutely remarkable, and that is a central feature

của những thứ mà tôi đang cố diễn tả

of what I'm trying to say today.

Newton gọi nó là - tiện thể, đây là Newton

Newton called it -- that's Newton, by the way -- that one.

còn đây là Albert Einstein. Chào Al! và dù sao đi nữa,

This one is Albert Einstein. Hi, Al! And anyway,

ông ấy nói, "Thiên nhiên theo đúng ý của cô ấy" -- Coi thiên nhiên là phụ nữ

he said, "nature conformable to herself" -- personifying nature as a female.

và điều xảy ra đó là các hiện tượng mới,

And so what happens is that the new phenomena,

các lớp vỏ mới, các thứ ở trong của các lớp vỏ nhỏ hơn của củ hành

the new skins, the inner skins of the slightly smaller skins of the onion

mà chúng ta chạm tới, chúng tương tự với các lớp lớn hơn

that we get to, resemble the slightly larger ones.

và các công thức toán mà chúng ta diễn tả các lớp vỏ trước

And the kind of mathematics that we had for the previous skin

gần giống với những công thức ta cần cho lớp da kế tiếp

is almost the same as what we need for the next skin.

và đó là tại sao các phương trình lại đơn giản hoá đến như vậy.

And that's why the equations look so simple.

Bởi vì chúng sử dụng các kiến thức toán có sẵn

Because they use mathematics we already have.

Một ví dụ thường thấy nữa là: Newton phát hiện ra định luật vạn vật hấp dẫn

A trivial example is this: Newton found the law of gravity,

,một trên bình phương của khoảng cách các vật tương tác.

which goes like one over the square of the distance between the things gravitated.

Coulomb, ở Pháp, tìm thấy quy luật tương tự cho các nguồn điện.

Coulomb, in France, found the same law for electric charges.

Đây là một ví dụ của sự giống nhau này

Here's an example of this similarity.

Nhìn vào lực hấp dẫn, ta có thể thấy một quy luật xác định.

You look at gravity, you see a certain law.

Sau đó bạn nhìn vào điện trường. Cũng cùng một quy luật

Then you look at electricity. Sure enough. The same rule.

Đây là một ví dụ rất đơn giản nữa

It's a very simple example.

Có rất nhiều ví dụ phức tạp nữa

There are lots of more sophisticated examples.

Tính cân đối rất quan trọng trong cuộc thảo luận này

Symmetry is very important in this discussion.

Bạn biết rồi đấy. Ví dụ như một vòng tròn

You know what it means. A circle, for example,

nó đối xứng quanh tâm của nó

is symmetric under rotations about the center of the circle.

bạn xoay nó xung quanh tâm của nó, vòng tròn không thay đổi

You rotate around the center of the circle, the circle remains unchanged.

Bạn lấy một quả cầu, trong không gian ba chiều, bạn xoay nó quanh tâm

You take a sphere, in three dimensions, you rotate around the center of the sphere,

và tất cả các chiều quay đều chỉ cho ra hình một quả cầu.

and all those rotations leave the sphere alone.

Đó là tính đối xứng của quả cầu

They are symmetries of the sphere.

Nói chung là, sẽ có một sự đối xứng

So we say, in general, that there's a symmetry

dưới những sự vận động thích hợp nếu các vận động này sinh ra một hiện tượng,

under certain operations if those operations leave the phenomenon,

hoặc sự mô tả của nó, không thay đổi.

or its description, unchanged.

Phương trình của Maxwell thực sự đối xứng

Maxwell's equations are of course symmetrical

Dưới sự quay của cả không gian

under rotations of all of space.

Nó không ảnh hưởng khi chúng ta quay cả không gian đi vài độ,

Doesn't matter if we turn the whole of space around by some angle,

nó sẽ không làm thay đổi hiện tượng của điện trường hay từ tính

it doesn't leave the -- doesn't change the phenomenon of electricity or magnetism.

Có một khái niệm vào thế kỷ 19 có thể minh hoạ điều này

There's a new notation in the 19th century that expressed this,

và nếu ta dùng khái niệm đó, phương trình sẽ đơn giản hơn rất nhiều.

and if you use that notation, the equations get a lot simpler.

Einstein, với thuyết tương đối hẹp của ông ấy

Then Einstein, with his special theory of relativity,

đã đào sâu vào sự đối xứng trong các phương trình của Maxwell,

looked at a whole set of symmetries of Maxwell's equations,

cái mà được gọi là thuyết tương đối hẹp.

which are called special relativity.

và những sự đối xứng này, do đó làm cho các phương trình thậm chí ngắn hơn, đẹp hơn

And those symmetries, then, make the equations even shorter, and even prettier, therefore.

Nhìn vào đây! Ta không cần phải hiểu những thứ này có nghĩa là gì!

Let's look. You don't have to know what these things mean, doesn't make any difference.

Nhưng ta có thể chỉ nhìn vào dạng của chúng (tiếng cười)

But you can just look at the form. (Laughter) You can look at the form.

Ở trên cùng là cả một danh sách dài

You see above, at the top, a long list

của các phương trình với ba ẩn số cho ba chiều không gian: x, y và z.

of equations with three components for the three directions of space: x, y and z.

sau đó, sử dụng véc tơ và một số tính chất đối xứng, ta có các phương trình tiếp.

Then, using vector analysis, you use rotational symmetry, and you get this next set.

Và dùng tiếp sự đối xứng của thuyết tương đối hẹp và ta có thậm chí đơn giản hơn

Then you use the symmetry of special relativity and you get an even simpler set

dưới này, cho ta thấy rằng tính đối xứng ngày càng trở nên đẹp hơn

down here, showing that symmetry exhibits better and better.

và nếu nó càng trở nên đối xứng, thì chúng trở nên càng đơn giản và cuốn hút.

The more and more symmetry you have, the better you exhibit the simplicity and elegance of the theory.

hai cái cuối của các phương trình đầu nói rằng nguồn điện và dòng điện

The last two, the first equation says that electric charges and currents

làm tăng giá trị tất cả các miền điện trường và từ trường.

give rise to all the electric and magnetic fields.

những phương trình kế tiếp nói rằng không có từ tình nào khác

The next -- second -- equation says that there is no magnetism other than that.

từ tính duy nhất bắt nguồn từ nguồn điện và dòng điện

The only magnetism comes from electric charges and currents.

Ngày nào đó chúng ta sẽ tìm thấy một số lỗ hổng trong lập luận đó

Someday we may find some slight hole in that argument.

nhưng hiện tại, nó vẫn được cho là đúng

But for the moment, that's the case.

Bây giờ, đây là một bước phát triển thú vị nhiều người chưa được nghe tới

Now, here is a very exciting development that many people have not heard of.

Họ có thể biết một chút, nhưng khá khó để giải thích chúng một cách chi tiết,

They should have heard of it, but it's a little tricky to explain in technical detail,

nên tôi sẽ không giải thích, mà chỉ đề cập tới nó (tiếng cười)

so I won't do it. I'll just mention it. (Laughter)

Chen Ning Yang, chúng tôi thường gọi là Yang thật thà -- (tiếng cười)

But Chen Ning Yang, called by us "Frank" Yang -- (Laughter)

-- và Bob Mills đã đưa ra, 50 năm trước,

-- and Bob Mills put forward, 50 years ago,

sự khái quát của những phương trình của Maxwell, với tính đối xứng mới.

this generalization of Maxwell's equations, with a new symmetry.

nó chưa bao giờ xuất hiện trước đó

A whole new symmetry.

Kiến thức toán rất giống nhau, nhưng tính đối xứng rất khác.

Mathematics very similar, but there was a whole new symmetry.

Họ mong rằng nó có thể đóng góp cho ngành vật lý hạt nhân bằng một cách nào đó

They hoped that this would contribute somehow to particle physics

-- Tự thân nó không đóng góp cho vật lý hạt nhân

-- didn't. It didn't, by itself, contribute to particle physics.

nhưng một trong số chúng ta khái quát hoá nó hơn, và cuối cùng nó cũng có đóng góp.

But then some of us generalized it further. And then it did!

Và nó cho ta một sự mô tả cực đẹp của tương tác mạnh và tương tác yếu

And it gave a very beautiful description of the strong force and of the weak force.

Nên, chúng ta có thể nói lại một điều đã đề cập trước đó

So here we say, again, what we said before:

rằng mỗi lớp cỏ của củ hành có một sự tương đồng với lớp vỏ kẻ tiếp.

that each skin of the onion shows a similarity to the adjoining skins.

nên các công thức toán học cho lớp vỏ này rất giống với lớp vỏ mới

So the mathematics for the adjoining skins is very similar to what we need for the new one.

và vì vậy chúng rất đẹp

And therefore it looks beautiful

vì chúng ta đã biết làm sao để viết chúng một cách ngắn gọn, đẹp đẽ.

because we already know how to write it in a lovely, concise way.

Nên tôi muốn nói là. Tôi tin có một thuyết đồng nhất ẩn dưới tất cả các quy tắc

So here are the themes. We believe there is a unified theory underlying all the regularities.

Và càng tiến tới chúng thì chúng càng thể hiện sự đơn giản.

Steps toward unification exhibit the simplicity.

Sự đối xứng cho ta thấy sự đơn giản đó

Symmetry exhibits the simplicity.

Và có một sự tương đồng tự thân giữa các quy mô --nói cách khác,

And then there is self-similarity across the scales -- in other words,

từ lớp vỏ hành sang lớp vỏ hành khác

from one skin of the onion to another one.

Sự tương đồng. Và nó giải thích cho hiện tượng này

Proximate self-similarity. And that accounts for this phenomenon.

nó sẽ giải thích tại sao vẻ đẹp là một yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn một thuyết đúng

That will account for why beauty is a successful criterion for selecting the right theory.

Newton từng nói:

Here's what Newton himself said:

"Tự nhiên rất dịu dàng và theo đúng bản thân cô ấy"

"Nature is very consonant and conformable to her self."

Một việc mà ông ấy phải suy nghĩ là một thứ mà chúng ta cho là hiển nhiên ngày nay

One thing he was thinking of is something that most of us take for granted today,

nhưng vào thời đó thì không như thế

but in his day it wasn't taken for granted.

Câu chuyện là thế này, nó không chắc chắn đúng, nhưng rất nhiều người kể nó.

There's the story, which is not absolutely certain to be right, but a lot of people told it.

Vào thời đó, khi có dịch hạch ở Cambridge,

Four sources told it. That when they had the plague in Cambridge,

Ông ấy trở về trang trại của mẹ -- vì trường đại học đã đóng cửa --

and he went down to his mother's farm -- because the university was closed --

ông ấy thấy một quả táo rơi từ trên cây, trên đầu ông ấy, gì cũng được.

he saw an apple fall from a tree, or on his head or something.

Và ông ấy bất ngờ nhận ra rằng lực hút quả táo về phía trái đất

And he realized suddenly that the force that drew the apple down to the earth

có thể cũng là lực ảnh hưởng chuyển động của các hành tinh và mặt trăng

could be the same as the force regulating the motions of the planets and the moon.

Đó là một sự thống nhất lớn vào thời đó, mặc dù hiện nay ta cho nó là hiển nhiên

That was a big unification for those days, although today we take it for granted.

Nó là lực hấp dẫn.

It's the same theory of gravity.

Nên ông ấy nói rằng đó là quy luật của tự nhiên, sự hoà hợp:

So he said that this principle of nature, consonance:

"Quy luật này của tự nhiên rất khác với quan niệm của các nhà triết học,

"This principle of nature being very remote from the conceptions of philosophers,

tôi đã kiềm chế mô tả nó trong cuốn sách,

I forbore to describe it in that book,

để khỏi đụng phải một cuộc khủng hoảng không cần thiết ..."

lest I should be accounted an extravagant freak ... "

Chúng ta cần phải coi chừng việc đó,(cười) đặc biệt là ở buổi gặp mặt này

That's what we all have to watch out for, (Laughter) especially at this meeting.

"...và do đó làm cho người đọc có định kiến với nội dung chính của cuốn sách"

" ... and so prejudice my readers against all those things which were the main design of the book."

Ai trong thời đại này có thể tuyên bố rằng đó là sự kiêu ngạo của trí tuệ loài người?

Now, who today would claim that as a mere conceit of the human mind?

Rằng lực làm quả táo rơi xuống đất

That the force that causes the apple to fall to the ground

giống với lực làm cho các hành tinh và mặt trăng di chuyển,

is the same force that causes the planets and the moon to move around,

và nhiều thứ nữa? Mọi người biết điều đó. Đó là đặc tính của lực hấp dẫn

and so on? Everybody knows that. It's a property of gravitation.

Nó không phải là thứ có sẵn ở con người. Bộ não con người tất nhiên nhận thấy nó

It's not something in the human mind. The human mind can, of course, appreciate it

và tận hưởng nó, sử dụng nó, nhưng nó không bắt nguồn từ con người

and enjoy it, use it, but it's not -- it doesn't stem from the human mind.

Nó bắt nguồn từ đặc điểm của lực hấp dẫn.

It stems from the character of gravity.

Và nó đúng cho mọi thứ ta đang nói tới

And that's true of all the things we're talking about.

Nó là các đặc tính của định luật căn bản

They are properties of the fundamental law.

Định luật căn bản là việc những lớp vỏ khác nhau của củ hành lại giống nhau,

The fundamental law is such that the different skins of the onion resemble one another,

vậy nên toán học cho một lớp vỏ có thể giúp bạn biểu đạt đơn giản và cuốn hút

and therefore the math for one skin allows you to express beautifully and simply

hiện tượng của lớp vỏ tiếp theo.

the phenomenon of the next skin.

I muốn nói rằng Newton đã làm rất nhiều năm đó

I say here that Newton did a lot of things that year:

Trọng lực, quy luật chuyển động, vi phân, ánh sáng trắng bao gồm tất cả các màu.

gravity, the laws of motion, the calculus, white light composed of all the colors of the rainbow.

Thậm chí ông ấy có thể viết cả một bài luận về "Tôi Đã Làm Gì Vào Kỳ Nghỉ Hè."

And he could have written quite an essay on "What I Did Over My Summer Vacation."

(Tiếng cười)

(Laughter)

Nên chúng ta không cần cho rằng những quy luật này tách biệt với các định đề siêu hình

So we don't have to assume these principles as separate metaphysical postulates.

Chúng bắt nguồn từ lý thuyết cơ bản

They follow from the fundamental theory.

Và ta gọi chúng là các đặc tính trồi lên

They are what we call emergent properties.

Bạn không cần nhiều hơn để có nhiều hơn

You don't need -- you don't need something more to get something more.

Sự trồi lên có nghĩa là như vậy.

That's what emergence means.

Cuộc sống có thể trồi lên từ vật lý và hoá học, với rất nhiều biến cố,

Life can emerge from physics and chemistry, plus a lot of accidents.

Suy nghĩ của con người xuất hiện từ dây thần kinh và những biến cố.

The human mind can arise from neurobiology and a lot of accidents,

và các liên kết hoá học xuất hiện từ vật lý và một số biến cố.

the way the chemical bond arises from physics and certain accidents.

Ta không làm giảm sự quan trọng của các lĩnh vực này khi cho rằng

It doesn't diminish the importance of these subjects

chúng theo sau những thứ căn bản hơn, và các biến cố.

to know that they follow from more fundamental things, plus accidents.

Đó là một quy luật chung, và nhận ra điều này cực kỳ quan trọng.

That's a general rule, and it's critically important to realize that.

Bạn không cần nhiều hơn để có nhiều hơn.

You don't need something more in order to get something more.

Họ cứ hỏi như thế này khi đọc cuốn sách của tôi, The Quark and the Jaguar,"

People keep asking that when they read my book, "The Quark and the Jaguar,"

Và họ nói, "Không phải có cái gì đó nhiều hơn những gì ông có ở đây?"

and they say, "Isn't there something more beyond what you have there?"

Có thể họ cho rằng có cái gì đó siêu tự nhiên.

Presumably, they mean something supernatural.

Nhưng, thực sự là không. (Tiếng cười)

Anyway, there isn't. (Laughter)

Bạn không cần nhiều hơn để giải thích nhiều hơn.

You don't need something more to explain something more.

Cảm ơn rất nhiều. (vỗ tay)

Thank you very much. (Applause)