Murray Gell-Mann: Beauty and truth in physics

Tłumaczenie: Maciek Wcislik Korekta: Jaroslaw Danilczuk

Thank you for putting up these pictures of my colleagues over here.

Dziękuję za umieszczenie tych obrazów z moimi kolegami.

(Laughter) We'll be talking about them.

(śmiech). Porozmawiamy sobie o nich później.

Now, I'm going try an experiment. I don't do experiments, normally. I'm a theorist.

Teraz spróbuję wykonać eksperyment. Normalnie nie eksperymentuję. Jestem teoretykiem.

But I'm going see what happens if I press this button.

Ale sprawdzę co się stanie jeśli nacisnę ten przycisk.

Sure enough. OK. I used to work in this field of elementary particles.

Wystarczająco dobrze. OK. Pracowałem w dziedzinie cząstek elementarych.

What happens to matter if you chop it up very fine?

Co się stanie z materią jeśli bardzo się ją rozdrobni?

What is it made of?

Z czego jest zrobiona?

And the laws of these particles are valid throughout the universe,

A prawa tych cząstek są obowiązujące dla całego wszechświata,

and they're very much connected with the history of the universe.

i są bardzo związane z jego historią.

We know a lot about four forces. There must be a lot more,

Wiemy dużo o czterech rodzajach oddziaływania. Pewnie jest ich znacznie więcej,

but those are at very, very small distances,

ale na bardzo, bardzo małych odległościach

and we haven't really interacted with them very much yet.

i nie badaliśmy ich zbytnio do tej pory.

The main thing I want to talk about is this:

Przede wszystkim chcę powiedzieć o tym

that we have this remarkable experience in this field of fundamental physics

że mamy to niezwykłe doświadczenie w dziedzinie fundamentalnej fizyki

that beauty is a very successful criterion for choosing the right theory.

że piękno jest bardzo dobrym kryterium do wybierania właściwej teorii.

And why on earth could that be so?

Jakim cudem jest to możliwe?

Well, here's an example from my own experience.

No cóż, oto przykład z mojego doświadczenia.

It's fairly dramatic, actually, to have this happen.

Właściwie to całkiem uderzające, że tak się stało.

Three or four of us, in 1957,

Troje lub czworo z nas, w 1957 roku,

put forward a partially complete theory of one of these forces, this weak force.

zaprezentowało częściowo kompletną teorię na temat jednego z tych oddziaływań, słabego oddziaływania.

And it was in disagreement with seven -- seven, count them, seven experiments.

I była ona w sprzeczności z siedmioma -- siedmioma, policzcie sobie, siedmioma eksperymentami.

Experiments were all wrong.

Wszystkie eksperymenty były błędne.

And we published before knowing that,

I opublikowaliśmy ją nie wiedząc o tym,

because we figured it was so beautiful, it's gotta be right!

ponieważ stwierdziliśmy że jest tak piękna, że musi być prawidłowa!

The experiments had to be wrong, and they were.

Eksperymenty musiały być błędne i były.

Now our friend over there, Albert Einstein,

Teraz, nasz przyjaciel, o tam, Albert Einstein

used to pay very little attention when people said,

zazwyczaj nie przykładał zbyt dużej wagi kiedy ludzie mówili,

"You know, there's a man with an experiment that seems to disagree with special relativity.

"Wiesz, jest człowiek z eksperymentem który wydaje się być w sprzeczności ze szczególną teorią względności.

DC Miller. What about that?" And he would say, "Aw, that'll go away." (Laughter)

DC Miller. Co ty na to?" A on zazwyczaj odpowiadał "A, to minie" (śmiech).

Now, why does stuff like that work? That's the question.

Teraz, dlaczego to tak działa? Oto jest pytanie.

Now, yeah, what do we mean by beautiful? That's one thing.

I jeszcze, co rozumiemy przez piękno? To jeden z problemów.

I'll try to make that clear -- partially clear.

Spróbuję to wyjaśnić -- częściowo wyjaśnić.

Why should it work, and is this something to do with human beings?

Dlaczego to powinno tak działać i czy ma to coś wspólnego z ludźmi?

I'll let you in on the answer to the last one that I offer,

Zaoferuję odpowiedź na ostatnie z nich,

and that is, it has nothing to do with human beings.

i to jest: to nie ma nic wspólnego z ludźmi.

Somewhere in some other planet, orbiting some very distant star,

Gdzieś na jakiejś innej planecie, orbitującej wokół jakiejś bardzo odległej gwiazdy,

maybe in a another galaxy,

być może w innej galaktyce,

there could well be entities that are at least as intelligent as we are,

mogą się znajdować istoty co najmniej tak inteligentne jak my,

and are interested in science. It's not impossible; I think there probably are lots.

zainteresowane nauką. To nie jest niemożliwe; uważam że prawdopodobnie jest ich dużo.

Very likely, none is close enough to interact with us.

Bardzo możliwe, że żadna nie jest wystarczająco blisko żeby się z nami spotkać.

But they could be out there, very easily.

Ale mogą tam być, bardzo łatwo.

And suppose they have, you know, very different sensory apparatus, and so on.

I przypuśćmy że mają, wiecie, zupełnie inny zestaw zmysłów i tak dalej.

They have seven tentacles, and they have 14 little funny-looking compound eyes,

Mają siedem macek i 14 małych, zabawnie wyglądających złożonych oczu

and a brain shaped like a pretzel.

i mózg w kształcie precla.

Would they really have different laws?

Czy naprawdę mieliby inne prawa?

There are lots of people who believe that, and I think it is utter baloney.

Jest mnóstwo ludzi, którzy w to wierzą, a według mnie to kompletna bzdura.

I think there are laws out there,

Myślę że istnieją prawa

and we of course don't understand them at any given time very well

i oczywiście nie rozumiemy ich jeszcze zbyt dobrze

-- but we try. And we try to get closer and closer.

-- ale staramy się. I staramy się dotrzeć bliżej i bliżej.

And someday, we may actually figure out the fundamental unified theory

I pewnego dnia możemy w zasadzie odkryć zunifikowaną fundamentalną teorię

of the particles and forces, what I call the "fundamental law."

cząstek i oddziaływań, którą nazywamy "prawem podstawowym".

We may not even be terribly far from it.

Możemy nawet nie być tak strasznie daleko od tego.

But even if we don't run across it in our lifetimes,

Ale nawet jeśli do niego nie dojdziemy za naszego życia,

we can still think there is one out there,

cały czas możemy myśleć że takie istnieje,

and we're just trying to get closer and closer to it.

a my po prostu staramy się do niego coraz bardziej zbliżyć.

I think that's the main point to be made.

Uważam że to jest główny cel do osiągnięcia.

We express these things mathematically.

Wyrażamy te sprawy przy pomocy matematyki.

And when the mathematics is very simple --

A kiedy matematyka jest bardzo prosta --

when in terms of some mathematical notation,

kiedy przy pomocy pewnych wyrażeń matematycznych

you can write the theory in a very brief space, without a lot of complication --

można zapisać teorię na bardzo małej przestrzeni, bez zbędnych komplikacji --

that's essentially what we mean by beauty or elegance.

to jest właściwie to co rozumiemy przez piękno lub elegancję.

Here's what I was saying about the laws. They're really there.

Oto co mówiłem o prawach. Naprawdę istnieją.

Newton certainly believed that.

Newton z pewnością w to wierzył.

And he said, here, "It is the business of natural philosophy to find out those laws."

I powiedział, "Jednym z zadań filozofii naturalnej jest znalezienie tych praw."

The basic law, let's say -- here's an assumption.

Podstawowe prawo, powiedzmy -- to założenie.

The assumption is that the basic law really takes the form

Musimy założyć że to podstawowe prawo rzeczywiście przybiera formę

of a unified theory of all the particles.

zunifikowanej teorii wszystkich cząstek.

Now, some people call that a theory of everything.

Teraz, niektórzy ludzie nazywają ją teorią wszystkiego.

That's wrong because the theory is quantum mechanical.

To błąd, ponieważ jest to teoria oparta o mechanikę kwantową.

And I won't go into a lot of stuff about quantum mechanics and what it's like, and so on.

I nie będę się wdawał w detale na temat mechaniki kwantowej i z czym to się je.

You've heard a lot of wrong things about it anyway. (Laughter)

I tak słyszeliście już dużo bzdur na ten temat. (śmiech).

There are even movies about it with a lot of wrong stuff.

Powstały nawet o niej filmy z mnóstwem błędów.

But the main thing here is that it predicts probabilities.

Ale głównie chodzi o to, że przewiduje prawdopodobieństwa.

Now, sometimes those probabilities are near certainties.

Czasami te prawdopodobieństwa są bliskie pewności.

And in a lot of familiar cases, they of course are.

I w wielu podobnych przypadkach rzeczywiście są pewne.

But other times they're not, and you have only probabilities for different outcomes.

Ale w innych nie są i mamy tylko prawdopodobieństwa dla różnych możliwości.

So what that means is that the history of the universe is not determined just by the fundamental law.

A to znaczy że historia wszechświata nie jest zdeterminowana tylko przez prawo podstawowe.

It's the fundamental law and this incredibly long series of accidents,

Tylko przez prawo podstawowe i ten niewiarygodnie długi ciąg przypadków,

or chance outcomes, that are there in addition.

lub wyników prawdopodobieństwa, dodanych do tego.

And the fundamental theory doesn't include those chance outcomes; they are in addition.

A fundamentalna teoria nie zawiera tych wyników prawdopodobieństwa; one są dodatkiem.

So it's not a theory of everything. And in fact, a huge amount of the information

Więc nie jest to teoria wszystkiego. I faktycznie, olbrzymie ilości informacji

in the universe around us comes from those accidents,

w otaczającym nas wszechświecie pochodzi z tych przypadków,

and not just from the fundamental laws.

a nie tylko z praw fundamentalnych.

Now, it's often said that getting closer and closer

Jest takie powiedzenie że dochodzenie bliżej i bliżej

to the fundamental laws by examining phenomena at low energies, and then higher energies,

do praw fundamentalnych przez sprawdzanie zjawisk małych energii, a potem większych energii,

and then higher energies, or short distances, and then shorter distances,

a potem jeszcze większych, lub krótkich odległości, a potem krótszych

and then still shorter distances, and so on, is like peeling the skin of an onion.

a potem jeszcze krótszych odległości i tak dalej, jest jak obieranie warstw cebuli.

And we keep doing that,

I cały czas to robimy,

and build more powerful machines, accelerators for particles.

i budujemy potężniejsze urządzenia, akceleratory cząstek.

We look deeper and deeper into the structure of particles,

Spoglądamy coraz głębiej i głębiej w struktury cząstek

and in that way we get probably closer and closer to this fundamental law.

i w ten sposób prawdopodobnie zbliżamy się do tego prawa podstawowego.

Now, what happens is that as we do that, as we peel these skins of the onion,

To co się dzieje kiedy to robimy, kiedy obieramy kolejne warstwy cebuli,

and we get closer and closer to the underlying law,

i dostajemy się bliżej i bliżej do leżącego tam prawa,

we see that each skin has something in common with the previous one,

widzimy że każda warstwa ma coś wspólnego z poprzednią

and with the next one. We write them out mathematically,

i z następną. Zapisujemy je matematycznie

and we see they use very similar mathematics.

i widzimy że używają bardzo podobnej matematyki.

They require very similar mathematics.

Wymagają bardzo podobnej matematyki.

That is absolutely remarkable, and that is a central feature

To absolutnie godne podziwu i jest to główna cecha

of what I'm trying to say today.

o której staram się dzisiaj opowiedzieć.

Newton called it -- that's Newton, by the way -- that one.

Newton nazwał to -- swoją drogą to Newton -- o tamten.

This one is Albert Einstein. Hi, Al! And anyway,

Ten tutaj to Albert Einstein. Cześć Al!

he said, "nature conformable to herself" -- personifying nature as a female.

Powiedział "natura podobna do samej siebie" -- personifikując naturę jako kobietę.

And so what happens is that the new phenomena,

I okazuje się, że to nowe zjawisko,

the new skins, the inner skins of the slightly smaller skins of the onion

nowe warstwy, wewnętrzne warstwy ciut mniejszych warstw cebuli

that we get to, resemble the slightly larger ones.

do których docieramy, przypominają te trochę większe.

And the kind of mathematics that we had for the previous skin

I matematyka, której używaliśmy do poprzedniej warstwy

is almost the same as what we need for the next skin.

jest prawie taka sama jak ta, której potrzebujemy do następnej.

And that's why the equations look so simple.

I dlatego właśnie równania wyglądają tak prosto.

Because they use mathematics we already have.

Ponieważ stosują matematykę, którą już znamy.

A trivial example is this: Newton found the law of gravity,

Trywialny przykład: Newton odkrył prawo grawitacji,

which goes like one over the square of the distance between the things gravitated.

które brzmi jak, jeden przez kwadrat odległości pomiędzy obiektami przyciągającymi się.

Coulomb, in France, found the same law for electric charges.

Coulomb, we Francji, znalazł to samo prawo dla ładunków elektrycznych.

Here's an example of this similarity.

Oto przykład tego podobieństwa.

You look at gravity, you see a certain law.

Patrząc na grawitację widzimy pewne prawo.

Then you look at electricity. Sure enough. The same rule.

Potem patrzymy na elektryczność. Pewnie. Ta sama zasada.

It's a very simple example.

To bardzo prosty przykład.

There are lots of more sophisticated examples.

Jest mnóstwo bardziej skomplikowanych przykładów.

Symmetry is very important in this discussion.

Symetria jest tu bardzo ważna.

You know what it means. A circle, for example,

Rozumiecie co to znaczy. Okrąg na przykład,

is symmetric under rotations about the center of the circle.

jest symetryczny względem obrotu wokół swojego środka.

You rotate around the center of the circle, the circle remains unchanged.

Kiedy obracacie okrąg wokół środka, okrąg pozostaje bez zmian.

You take a sphere, in three dimensions, you rotate around the center of the sphere,

Kiedy weźmiecie sferę, w trzech wymiarach, obracacie ją wokół środka

and all those rotations leave the sphere alone.

i te wszystkie obroty nie zmieniają sfery.

They are symmetries of the sphere.

To symetrie sfery.

So we say, in general, that there's a symmetry

Dlatego mówimy, ogólnie, że istnieje symetria

under certain operations if those operations leave the phenomenon,

dla pewnych działań, jeśli te działania zostawiają zjawisko,

or its description, unchanged.

lub jego opis, bez zmian.

Maxwell's equations are of course symmetrical

Równania Maxwella są oczywiście symetryczne

under rotations of all of space.

względem obrotów przestrzeni.

Doesn't matter if we turn the whole of space around by some angle,

Nie ma znaczenie czy przekręcimy całą przestrzeń dookoła o jakiś kąt,

it doesn't leave the -- doesn't change the phenomenon of electricity or magnetism.

to nie zostawia -- nie zmienia zjawiska elektryczności czy magnetyzmu.

There's a new notation in the 19th century that expressed this,

W 19-tym wieku istniał zapis do wyrażania tego

and if you use that notation, the equations get a lot simpler.

i jeśli użyjemy tego zapisu, równania stają się znacznie prostsze.

Then Einstein, with his special theory of relativity,

Następnie Einstein, ze swoją szczególną teorią względności,

looked at a whole set of symmetries of Maxwell's equations,

spojrzał na cały zbiór symetrii w równaniach Maxwella,

which are called special relativity.

które są nazwane szczególną względnością.

And those symmetries, then, make the equations even shorter, and even prettier, therefore.

I te symetrie powodują, że równania stają się jeszcze krótsze i dlatego jeszcze ładniejsze.

Let's look. You don't have to know what these things mean, doesn't make any difference.

Popatrzmy. Nie musicie wiedzieć co tam jest napisane, to nie ma teraz znaczenia.

But you can just look at the form. (Laughter) You can look at the form.

Popatrzcie po prostu na formę. (śmiech). Możecie popatrzeć na formę.

You see above, at the top, a long list

Widzicie na samej górze, długą listę

of equations with three components for the three directions of space: x, y and z.

równań z trzema zmiennymi dla trzech wymiarów przestrzeni: x, y i z.

Then, using vector analysis, you use rotational symmetry, and you get this next set.

Potem, przy pomocy analizy wektorowej, używamy symetrii obrotowej i otrzymujemy następną listę.

Then you use the symmetry of special relativity and you get an even simpler set

Potem używamy symetrii szczególnej względności i otrzymujemy jeszcze prostszą listę,

down here, showing that symmetry exhibits better and better.

tę na dole, ukazującą istnienie tej symetrii coraz lepiej.

The more and more symmetry you have, the better you exhibit the simplicity and elegance of the theory.

Im więcej symetrii mamy, tym lepiej możemy pokazać prostotę i elegancję teorii.

The last two, the first equation says that electric charges and currents

Ostatnie dwa, pierwsze równanie mówi że ładunki elektryczne i prądy

give rise to all the electric and magnetic fields.

są przyczyną wszystkich pól elektrycznych i magnetycznych.

The next -- second -- equation says that there is no magnetism other than that.

Następne -- drugie -- równanie mówi że nie ma magnetyzmu innego niż ten.

The only magnetism comes from electric charges and currents.

Jedyny magnetyzm pochodzi od ładunków elektrycznych i prądów.

Someday we may find some slight hole in that argument.

Kiedyś być może znajdziemy małą dziurę w tej argumentacji.

But for the moment, that's the case.

Ale na tę chwilę ona obowiązuje.

Now, here is a very exciting development that many people have not heard of.

Teraz, istnieje bardzo ekscytujące odkrycie o którym niewielu ludzi słyszało.

They should have heard of it, but it's a little tricky to explain in technical detail,

Powinni o tym usłyszeć, ale jest trochę zabawy z wyjaśnianiem detali technicznych,

so I won't do it. I'll just mention it. (Laughter)

więc tego nie zrobię. Tylko napomknę. (śmiech).

But Chen Ning Yang, called by us "Frank" Yang -- (Laughter)

Mianowicie, Chen Ning Yang, przezywany przez nas "Frank" Yang -- (śmiech)

-- and Bob Mills put forward, 50 years ago,

-- i Bob Mills zaprezentowali 50 lat temu,

this generalization of Maxwell's equations, with a new symmetry.

uogólnienie równań Maxwella, z nową symetrią.

A whole new symmetry.

Całkiem nową symetrią.

Mathematics very similar, but there was a whole new symmetry.

Bardzo podobna matematyka, ale była tam całkiem nowa symetria.

They hoped that this would contribute somehow to particle physics

Mieli nadzieję że to wniesie jakiś wkład do fizyki cząstek

-- didn't. It didn't, by itself, contribute to particle physics.

-- ale nie. Samo z siebie nic to nie wniosło do fizyki cząstek.

But then some of us generalized it further. And then it did!

Ale później niektórzy z nas uogólnili to jeszcze bardziej. I wtedy wniosło!

And it gave a very beautiful description of the strong force and of the weak force.

I dało przepiękny opis mocnej siły i słabej siły.

So here we say, again, what we said before:

Więc można powtórzyć, to co mówiliśmy wcześniej:

that each skin of the onion shows a similarity to the adjoining skins.

każda warstwa cebuli ukazuje podobieństwo do przylegających warstw.

So the mathematics for the adjoining skins is very similar to what we need for the new one.

Więc matematyka przylegających warstw jest bardzo podobna do tej, której potrzebujemy dla nowej warstwy.

And therefore it looks beautiful

I dlatego wygląda to pięknie.

because we already know how to write it in a lovely, concise way.

Ponieważ od razu wiemy jak zapisać to w przyjemny, zwięzły sposób.

So here are the themes. We believe there is a unified theory underlying all the regularities.

Stąd wątki. Wierzymy że za tymi wszystkimi regularnościami kryje się zunifikowana teoria.

Steps toward unification exhibit the simplicity.

Kroki w kierunku unifikacji odsłaniają prostotę.

Symmetry exhibits the simplicity.

Symetria odsłania prostotę.

And then there is self-similarity across the scales -- in other words,

A w dodatku istnieje samopodobieństwo pośród skal -- innymi słowy,

from one skin of the onion to another one.

między jedną warstwą cebuli, a kolejną.

Proximate self-similarity. And that accounts for this phenomenon.

Przybliżone samopodobieństwo. I to odpowiada za to zjawisko.

That will account for why beauty is a successful criterion for selecting the right theory.

To jest powód dlaczego piękno jest świetnym kryterium do wybierania właściwej teorii.

Here's what Newton himself said:

Oto co powiedział sam Newton:

"Nature is very consonant and conformable to her self."

"Natura jest bardzo harmonijna i podobna do samej siebie."

One thing he was thinking of is something that most of us take for granted today,

Jedna z rzeczy którą miał na myśli jest coś, co obecnie bierzemy za pewnik,

but in his day it wasn't taken for granted.

ale w jego czasach pewne nie było.

There's the story, which is not absolutely certain to be right, but a lot of people told it.

Istnieje ta historia, która niekoniecznie musi być prawdziwa, ale wielu ludzi ją opowiada.

Four sources told it. That when they had the plague in Cambridge,

Cztery źródła o niej mówią. Że kiedy wybuchła zaraza w Cambridge,

and he went down to his mother's farm -- because the university was closed --

a on pojechał na farmę swojej matki -- bo uniwersytet był zamknięty --

he saw an apple fall from a tree, or on his head or something.

zobaczył jak jabłko spada z drzewa lub na jego głowę czy jakoś tak.

And he realized suddenly that the force that drew the apple down to the earth

I nagle zrozumiał że siła która ściągnęła jabłko na ziemię

could be the same as the force regulating the motions of the planets and the moon.

może być tą samą, która kieruje ruchem planet i księżyca.

That was a big unification for those days, although today we take it for granted.

To była wielka unifikacja jak na tamte czasy, chociaż dzisiaj jest to dla nas oczywiste.

It's the same theory of gravity.

To ta sama teoria grawitacji.

So he said that this principle of nature, consonance:

Tak więc powiedział że ta zasada natury, jej harmonijność:

"This principle of nature being very remote from the conceptions of philosophers,

„To prawo natury jest znacznie oddalone od koncepcji filozofów,

I forbore to describe it in that book,

od opisania których powstrzymuję się w tej książce

lest I should be accounted an extravagant freak ... "

zatem powinienem być uznany co najmniej za ekstrawaganckiego dziwaka ... "

That's what we all have to watch out for, (Laughter) especially at this meeting.

To jest coś, na co wszyscy powinniśmy uważać. (śmiech). Szczególnie na tym spotkaniu.

" ... and so prejudice my readers against all those things which were the main design of the book."

" ... i uprzedzić czytelników na temat tych wszystkich rzeczy, które tworzyły główny rys tej książki."

Now, who today would claim that as a mere conceit of the human mind?

Kto dzisiaj twierdziłby że to jedynie zarozumiałość ludzkiego umysłu?

That the force that causes the apple to fall to the ground

Że siła która powoduje że jabłko spada na ziemię

is the same force that causes the planets and the moon to move around,

jest tą samą siłą, która odpowiada za ruch planet i księżyca,

and so on? Everybody knows that. It's a property of gravitation.

i tak dalej? Wszyscy to wiedzą. To właściwość grawitacji.

It's not something in the human mind. The human mind can, of course, appreciate it

To nie coś wymyślonego. Ludzki umysł może, oczywiście, docenić to

and enjoy it, use it, but it's not -- it doesn't stem from the human mind.

i cieszyć się tym, używać, ale to nie jest -- to nie pochodzi z ludzkiego umysłu.

It stems from the character of gravity.

To wynika z właściwości grawitacji.

And that's true of all the things we're talking about.

I to jest prawdziwe dla wszystkich rzeczy o których dzisiaj mówiliśmy.

They are properties of the fundamental law.

To są właściwości prawa podstawowego.

The fundamental law is such that the different skins of the onion resemble one another,

Prawo podstawowe mówi zaś, że różne warstwy cebuli są do siebie podobne,

and therefore the math for one skin allows you to express beautifully and simply

i dlatego matematyka dla jednej warstwy pozwala wyrazić pięknie i prosto

the phenomenon of the next skin.

fenomen następnej warstwy.

I say here that Newton did a lot of things that year:

Newton odkrył mnóstwo rzeczy tamtego roku:

gravity, the laws of motion, the calculus, white light composed of all the colors of the rainbow.

grawitację, prawa dynamiki, analizę, białe światło jako kompozycję wszystkich kolorów tęczy.

And he could have written quite an essay on "What I Did Over My Summer Vacation."

I mógł napisać spory esej pod tytułem "Co zrobiłem w czasie letnich wakacji."

(Laughter)

(śmiech).

So we don't have to assume these principles as separate metaphysical postulates.

Więc nie musimy zakładać tych zasad jako oddzielnych metafizycznych postulatów.

They follow from the fundamental theory.

One wywodzą się z teorii fundamentalnej.

They are what we call emergent properties.

Są czymś co nazywamy wyłaniającymi się właściwościami.

You don't need -- you don't need something more to get something more.

Nie potrzeba -- nie potrzeba czegoś więcej żeby otrzymać coś większego.

That's what emergence means.

Oto co wyłanianie się oznacza.

Life can emerge from physics and chemistry, plus a lot of accidents.

Życie potrafi wyłonić się z fizyki i chemii, plus mnóstwa przypadków.

The human mind can arise from neurobiology and a lot of accidents,

Ludzki umysł może powstać z neurobiologii i mnóstwa przypadków,

the way the chemical bond arises from physics and certain accidents.

w sposób w jaki chemiczne wiązanie powstaje z fizyki i pewnych przypdaków.

It doesn't diminish the importance of these subjects

To nie pomniejsza ważności tych tematów,

to know that they follow from more fundamental things, plus accidents.

wiedza że powstają z bardziej fundamentalnych rzeczy oraz przypadków.

That's a general rule, and it's critically important to realize that.

To ogólna zasada i jest bardzo ważne żeby to sobie uświadomić.

You don't need something more in order to get something more.

Nie potrzeba czegoś więcej po to żeby otrzymać coś więcej.

People keep asking that when they read my book, "The Quark and the Jaguar,"

Ludzie ciągle pytali o to po przeczytaniu mojej książki, Kwark i Jaguar.

and they say, "Isn't there something more beyond what you have there?"

Pytali, "Czy nie ma czegoś więcej poza tym co mamy?"

Presumably, they mean something supernatural.

Przypuszczalnie mając na myśli coś nadnaturalnego.

Anyway, there isn't. (Laughter)

Tak czy siak, nie ma. (śmiech).

You don't need something more to explain something more.

Nie potrzeba czegoś więcej, żeby wyjaśnić więcej.

Thank you very much. (Applause)

Dziękuję bardzo.