Nina Jablonski breaks the illusion of skin color

Translator: Trinh Tran Reviewer: Vi Phan

Interestingly, Charles Darwin

Thật bất ngờ, Charles Darwin

was born a very lightly pigmented man,

được sinh ra với màu da sáng,

in a moderately-to-darkly pigmented world.

trong một thế giới vốn mang màu da trung bình-đậm.

Over the course of his life,

Trong suốt cuộc đời mình,

Darwin had great privilege.

Darwin đã có được những đặc ân to lớn.

He lived in a fairly wealthy home.

Ông sống trong một gia đình thuộc hàng khá giả.

He was raised by very supportive and interested parents.

Ông được nuôi dưỡng bởi cha mẹ là những người nhiệt thành và tâm huyết.

And when he was in his 20s

Khi 20,

he embarked upon a remarkable voyage on the ship the Beagle.

ông bắt đầu một chuyến hải hành đặc biệt trên con tàu The Beagle.

And during the course of that voyage,

Và trong suốt chuyến hành trình đó,

he saw remarkable things:

ông đã thấy những điều rất đặc biệt:

tremendous diversity of plants and animals, and humans.

sự đa dạng đến kỳ lạ của những loài động thực vật và con người.

And the observations that he made

Và những quan sát

on that epic journey

trong chuyến đi lịch sử ấy

were to be eventually distilled

cuối cùng đã được đúc kết

into his wonderful book, "On the Origin of Species,"

trong một quyển sách tuyệt vời của ông, "Nguồn gốc các loài"

published 150 years ago.

được xuất bản 150 năm về trước.

Now what is so interesting

Điều gây ngạc nhiên

and to some, the extent, what's a bit infamous

và ở một khía cạnh nào đó, gây nhiều tranh cãi

about "The Origin of Species,"

về cuốn "Nguồn gốc các loài"

is that there is only one line in it

là chỉ có vỏn vẹn một dòng trong đó

about human evolution.

nói về sự tiến hóa của loài người.

"Light will be thrown on the origin of man

"Một ngày nào đó nguồn gốc của loài người

and his history."

và lịch sử sẽ được tiết lộ."

It wasn't until much longer,

Không lâu

much later,

sau đó

that Darwin actually spoke

Darwin thực sự nói

and wrote about humans.

và viết về loài người.

Now in his years of

Trong những năm

traveling on the Beagle,

lênh đênh trên The Beagle

and from listening to the accounts

và từ những gì nghe được từ những lời kể lại

or explorers and naturalists,

các nhà thám hiểm và tự nhiên học

he knew that skin color

ông nhận thấy rằng màu da

was one of the most important ways

là một trong những cách quan trọng nhất

in which people varied.

để thấy sự đang dạng ở loài người.

And he was somewhat interested in the pattern of skin color.

Và ông có gì đó hứng thú với kiểu màu da.

He knew that darkly pigmented peoples

Ông biết rằng các chủng người có màu da đậm

were found close to the equator;

thường được tìm thấy ở gần xích đạo

lightly pigmented peoples, like himself,

chủng người có màu da nhạt như ông

were found closer to the poles.

được tìm thấy ở gần vùng cực.

So what did he make of all this?

Vậy ông đưa ra kết luận gì cho những điều trên?

Well he didn't write anything about it in The Origin of Species.

Ông không viết gì về điều này trong "Nguồn gốc các loài".

But much later, in 1871,

Nhưng khá lâu sau đó, vào năm 1871,

he did have something to say about it.

ông đã đề cập đôi điều về nó.

And it was quite curious. He said,

Nó khá kỳ lạ. Ông nói,

"Of all the differences between the races of men,

"Trong số những khác biệt giữa các chủng tộc người,

the color of the skin is the most conspicuous

màu da là điểm dễ nhận thấy và

and one of the best marked."

đáng chú ý nhất.

And he went on to say,

Và ông tiếp tục khẳng định,

"These differences do not coincide

"Những điểm khác biệt này không trùng với

with corresponding differences in climate."

sự khác biệt khí hậu tương ứng."

So he had traveled all around.

Ông đã đi nhiều nơi.

He had seen people of different colors

Ông đã thấy nhiều người với nhiều màu da khác nhau

living in different places.

sống ở những nơi khác nhau.

And yet he rejected the idea

Và ông phủ nhận ý kiến cho rằng

that human skin pigmentation

sắc tố da của con người

was related to the climate.

có liên quan tới khí hậu.

If only Darwin lived today.

Giá như Darwin còn sống tới ngày nay.

If only Darwin had NASA.

Giá như Darwin có được NASA.

Now, one of the wonderful things that NASA does

Bây giờ, một trong những điều tuyệt vời nhất mà NASA làm được

is it puts up a variety of satellites

là đưa các vệ tinh

that detect all sort of interesting things about our environment.

phát hiện tất cả những điều lý thú xung quanh môi trường của ta.

And for many decades now

Và qua nhiều thập kỷ, giờ đây

there have been a series of TOMS satellites

đã có một loạt các vệ tinh TOMS

that have collected data about the radiation of the Earth's surface.

thu thập dữ liệu về bức xạ trên bề mặt Trái Đất.

The TOMS 7 satellite data, shown here,

Dữ liệu của vệ tinh TOMS 7, được trình bày ở đây

show the annual average

chỉ ra lượng bức xạ tử ngoại

ultraviolet radiation at the Earth's surface.

trung bình hàng năm trên bề mặt Trái Đất.

Now the really hot pink and red areas

Những vùng đỏ và hồng đậm

are those parts of the world that receive the highest amounts

là những vùng trên trái đất

of UV during the year.

nhận lượng UV cao nhất trong năm.

The incrementally cooler colors --

Những màu nhạt hơn--

blues, greens, yellows, and finally grays --

xanh biển, xanh lá cây, vàng, và xám ở cuối

indicate areas of much lower ultraviolet radiation.

biểu thị vùng bức xạ tử ngoại thấp hơn.

What's significant to the story of human skin pigmentation

Điều đáng chú ý trong câu chuyện về sắc tố da của con người

is just how much of the Northern Hemisphere

là bao nhiêu phần của Bắc bán cầu

is in these cool gray zones.

nằm trong những vùng xám nhạt này.

This has tremendous implications for our understanding

Đây là gợi ý quan trọng trong việc tìm hiểu về

of the evolution of human skin pigmentation.

sự tiến hóa của sắc tố da ở con người.

And what Darwin could not appreciate,

Và điều mà Darwin vẫn chưa làm sáng tỏ,

or didn't perhaps want to appreciate at the time,

hay có lẽ chưa muốn làm rõ vào thời điểm đó,

is that there was a fundamental relationship

là có một mối quan hệ căn bản

between the intensity of ultraviolet radiation

giữa cường độ bức xạ tử ngoại

and skin pigmentation.

và sắc tố da.

And that skin pigmentation itself

Và bản thân sắc tố da

was a product of evolution.

chính là một sản phẩm của tiến hóa.

And so when we look at a map of skin color,

Vậy khi chúng ta nhìn vào bản đồ màu da,

and predicted skin color, as we know it today,

và màu da được dự đoán, như cái chúng ta biết ngày nay,

what we see is a beautiful gradient

cái mà chúng ta thấy là một gradient tuyệt đẹp

from the darkest skin pigmentations toward the equator,

từ sắc tố da đậm nhất về phía xích đạo

and the lightest ones toward the poles.

đến những sắc tố nhạt hơn về phía cực.

What's very, very important here

Điều rất, rất quan trọng ở đây

is that the earliest humans

là loài người buổi ban đầu

evolved in high-UV environments,

đã tiến hóa trong những môi trường có UV cao

in equatorial Africa.

ở vùng xích đạo thuộc châu Phi.

The earliest members of our lineage,

Những thành viên đầu tiên trong giống loài chúng ta,

the genus Homo, were darkly pigmented.

họ Homo, có da đậm màu.

And we all share this incredible heritage

Và tất cả chúng ta đều có đặc điểm đáng kinh ngạc này

of having originally been

ban đầu tất cả

darkly pigmented,

đều có màu da đậm,

two million to one and half million years ago.

từ cách đây 2 đến 1.5 triệu năm về trước.

Now what happened in our history?

Vậy điều gì đã xảy ra trong lịch sử của chúng ta?

Let's first look at the relationship

Đầu tiên hãy nhìn vào mối liên hệ

of ultraviolet radiation to the Earth's surface.

giữa bức xạ tử ngoại và bề mặt Trái Đất.

In those early days of our evolution,

Trong những thời điểm tiến hóa đầu tiên của chúng ta

looking at the equator,

hãy nhìn vào đường xích đạo,

we were bombarded by high levels of ultraviolet radiation.

chúng ta bị áp đảo bởi bức xạ tử ngoại dày đặc.

The UVC, the most energetic type,

Tử ngoại C, loại mạnh nhất,

was occluded by the Earth's atmosphere.

bị hấp thụ bởi khí quyển trái đất.

But UVB and UVA

Còn tử ngoại B và A

especially, came in unimpeded.

đặc biệt, lại lọt qua.

UVB turns out to be incredibly important.

Tử ngoại B có sức mạnh đến khó tin.

It's very destructive,

Nó gây nhiều nguy hại,

but it also catalyzes the production of vitamin D in the skin,

nhưng đồng thời cũng xúc tác quá trình sản xuất vitamin D trong da,

vitamin D being a molecule that we very much need

vitamin D là một phân tử mà chúng ta rất cần

for our strong bones, the health of our immune system,

cho xương chắc khỏe, cho hệ miễn dịch khỏe mạnh,

and myriad other important functions in our bodies.

và vô số những chức năng khác trong cơ thể chúng ta.

So, living at the equator, we got

Khi sống gần xích đạo, chúng ta hấp thụ

lots and lots of ultraviolet radiation

rất nhiều bức xạ tử ngoại

and the melanin --

và sắc tố melenin--

this wonderful, complex, ancient polymer

hợp chất cao phân tử kỳ lạ, phức tạp này

compound in our skin --

kết hợp ở trong da--

served as a superb natural sunscreen.

đóng vai trò như một tấm chắn tự nhiên hoàn hảo.

This polymer is amazing

Hợp chất cao phân tử này gây ngạc nhiên

because it's present in so many different organisms.

bởi nó hiện diện trong khá nhiều cơ thể sống khác nhau.

Melanin, in various forms, has probably been on the Earth

Melanin, ở nhiều dạng khác nhau, có lẽ đã có mặt trên Trái Đất

a billion years,

hàng tỷ năm,

and has been recruited over and over again

và được biến đổi hết lần này đến lần khác

by evolution, as often happens.

bởi sự tiến hóa như điều vẫn thường xảy ra.

Why change it if it works?

Tại sao lại thay đổi nếu nó thực sự hoạt động?

So melanin was recruited, in our lineage,

Ở loài chúng ta,

and specifically in our earliest ancestors

và đặc biệt là ở những tổ tiên đầu tiên của chúng ta

evolving in Africa,

đang trong quá trình tiến hóa ở châu Phi

to be a natural sunscreen.

melanin bị biến đổi để trở thành một tấm chắn tự nhiên.

Where it protected the body

Ở nơi đó nó bảo vệ cơ thể

against the degradations of ultraviolet radiation,

khỏi sự biến đổi của bức xạ cực tím,

the destruction, or damage to DNA,

khỏi sự phá hủy ADN

and the breakdown of a very important molecule called folate,

và sự tan rã của một phân tử rất quan trọng được gọi là folate,

which helps to fuel cell production,

phân tử cung cấp năng lượng cho sự sản sinh tế bào,

and reproduction in the body.

và quá trình tái tạo lại trong cơ thể.

So, it's wonderful. We evolved this very protective,

Quả là thật tuyệt vời. Chúng ta đã biến đổi

wonderful covering of melanin.

một cách thần kỳ, lớp bao phủ melanin.

But then we moved.

Nhưng rồi chúng ta lại thay đổi nơi ở.

And humans dispersed -- not once, but twice.

Loài người bắt đầu phân tán-- không phải một mà tới hai lần.

Major moves, outside of our equatorial homeland,

Cuộc di chuyển lớn nhất là vượt khỏi xích đạo,

from Africa into other parts of the Old World,

từ châu Phi đến những vùng khác của Cựu Thế giới,

and most recently, into the New World.

và gần đây nhất là đến Tân Thế giới.

When humans dispersed into these latitudes,

Khi con người phân tán ra những nơi này

what did they face?

họ đã gặp phải điều gì?

Conditions were significantly colder,

Điều kiện môi trường rõ ràng lạnh hơn,

but they were also less intense

nhưng cường độ tử ngoại

with respect to the ultraviolet regime.

cũng đồng thời giảm đi.

So if we're somewhere in the Northern Hemisphere,

Nếu chúng ta đang ở nơi nào đó của Bắc bán cầu,

look at what's happening to the ultraviolet radiation.

hãy xem điều gì đang xảy ra với bức xạ tử ngoại.

We're still getting a dose of UVA.

Chúng ta vẫn sẽ hứng lấy một lượng lớn tử ngoại A.

But all of the UVB,

Nhưng tất cả,

or nearly all of it,

hay phần phần lớn tử ngoại B

is dissipated through the thickness of the atmosphere.

bị chặn lại bởi tầng khí quyển.

In the winter, when you are skiing in the Alps,

Vào mùa đông, khi bạn đang trượt tuyết ở dãy Alps,

you may experience ultraviolet radiation.

bạn có thể cảm thấy bức xạ tử ngoại.

But it's all UVA,

Nhưng tất cả chúng đều là tử ngoại A.

and, significantly, that UVA

và tử ngoại A thì hoàn toàn

has no ability to make vitamin D in your skin.

không có khả năng tạo ra vitamin D cho da của bạn.

So people inhabiting northern hemispheric environments

Vậy nên những người sinh sống ở môi trường vùng Bắc bán cầu

were bereft of the potential

gặp bất lợi trong việc

to make vitamin D in their skin for most of the year.

tạo ra vitamin D trong da vào hầu hết các thời điểm trong năm.

This had tremendous consequences

Điều này có tác động to lớn

for the evolution of human skin pigmentation.

đến sự tiến hóa của sắc tố da.

Because what happened, in order to ensure health and well-being,

Để đảm bảo sức khỏe và an toàn

these lineages of people

những giống người

dispersing into the Northern Hemisphere

chọn đến ở Bắc bán cầu

lost their pigmentation.

đã để mất đi sắc tố của mình.

There was natural selection

Một quá trình chọn lọc đã diễn ra

for the evolution of lightly pigmented skin.

trong sự tiến hóa của sắc tố da sáng.

Here we begin to see the evolution

Đến đây, chúng ta bắt đầu nhận thấy sự tiến hóa

of the beautiful sepia rainbow

của cái gọi là "cầu vồng tuyệt đẹp của màu da"

that now characterizes all of humanity.

cấu thành nên tất cả loài người ngày nay.

Lightly pigmented skin evolved not just once,

Màu da sáng tiến hóa không chỉ một,

not just twice, but probably three times.

hai, mà có lẽ là ba lần.

Not just in modern humans,

Không chỉ ở loài người hiện đại,

but in one of our distant unrelated ancestors,

mà ở cả những tổ tiên xa xôi của chúng ta,

the Neanderthals.

giống người Neanderthal.

A remarkable, remarkable testament

Một bằng chứng thuyết phục

to the power of evolution.

về sức mạnh tiến hóa.

Humans have been on the move for a long time.

Con người đã di chuyển không ngừng trong một thời gian dài.

And just in the last 5,000 years,

Và chỉ trong vòng 5000 năm trở lại đây,

in increasing rates, over increasing distances.

con người đã di chuyển nhiều hơn và xa hơn.

Here are just some of the biggest movements of people,

Đây là một vài cuộc di tản lớn của loài người

voluntary movements, in the last 5,000 years.

những cuộc di tản có chủ đích, trong khoảng 5000 năm trở lại đây.

Look at some of the major latitudinal transgressions:

Hãy nhìn vào một vài cuộc di tản lớn theo vĩ độ:

people from high UV areas

người từ vùng có UV cao

going to low UV and vice versa.

đi đến vùng có UV thấp và ngược lại.

And not all these moves were voluntary.

Nhưng không phải tất cả cuộc di tản này đều là tự nguyện.

Between 1520 and 1867,

Giữa những năm 1520 và 1867,

12 million, 500 people

12 triệu 500 người

were moved from high UV

bị đưa từ những vùng có UV cao

to low UV areas

tới vùng có UV thấp

in the transatlantic slave trade.

trong cuộc buôn nô lệ xuyên Đại Tây Dương

Now this had all sorts of invidious social consequences.

Cho đến bây giờ điều này đã để lại những hậu quả xã hội vô cùng nặng nề.

But it also had deleterious

Nó đồng thời mang đến

health consequences to people.

nhiều tác hại cho sức khỏe con người.

So what? We've been on the move.

Vậy thì sao nào? Chúng ta vẫn di chuyển không ngừng.

We're so clever we can overcome all of these

Chúng ta đủ thông minh để có thể

seeming biological impediments.

vượt qua tất cả những trở ngại

về mặt sinh học.

Well, often we're unaware

Chúng ta thường không nhận biết

of the fact that we're living

thực tế là chúng ta đang sống trong

in environments in which our skin

những môi trường mà da chúng ta

is inherently poorly adapted.

vốn đã rất khó thích nghi.

Some of us with lightly pigmented skin

Một vài người trong chúng ta có sắc tố da sáng

live in high-UV areas.

lại sống ở vùng có UV cao.

Some of us with darkly pigmented skin

Một vài người có sắc tố da tối

live in low-UV areas.

thì lại sống ở nơi có UV thấp.

These have tremendous consequences for our health.

Điều này có tác hại to lớn đối với sức khỏe của chúng ta.

We have to, if we're lightly pigmented,

Nếu chúng ta có da sáng màu,

be careful about the problems of skin cancer,

chúng ta cần phải lưu ý đến nguy cơ ung thư da

and destruction of folate in our bodies,

và sự phá hủy folate bên trong cơ thể

by lots of sun.

nếu tiếp xúc với ánh mặt trời quá nhiều.

Epidemiologists and doctors

Các chuyên gia dịch tễ học và các bác sĩ

have been very good about telling us

rất giỏi trong việc khuyên chúng ta

about protecting our skin.

bảo vệ da mình.

What they haven't been so good about instructing people

Nhưng họ vẫn chưa đưa ra chỉ dẫn thuyết phục lắm

is the problem of darkly pigmented people

cho vấn đề ở người có sắc tố da đậm

living in high latitude areas,

sống ở vùng có vĩ độ cao

or working inside all the time.

hay làm việc trong nhà phần lớn thời gian.

Because the problem there is just as severe,

Vì vấn đề ở đây không những nghiêm trọng,

but it is more sinister,

mà còn rất nguy hiểm

because vitamin D deficiency,

bởi sự thiếu hụt vitamin D,

from a lack of ultraviolet B radiation,

xuất phát từ việc thiếu hụt bức xạ tử ngoại B,

is a major problem.

là một vấn đề nguy cấp.

Vitamin D deficiency creeps up on people,

Việc thiếu hụt vitamin D làm con người ngạc nhiên,

and causes all sorts of health problems to their bones,

và gây ra nhiều vấn đề sức khỏe cho xương và

to their gradual decay of their immune systems,

làm suy giảm

or loss of immune function,

hay làm mất chức năng miễn dịch,

and probably some problems

và một vài vấn đề

with their mood and health,

ảnh hưởng tới tâm trạng và

their mental health.

sức khỏe tinh thần.

So we have, in skin pigmentation,

Vậy với sắc tố da, chúng ta đang nắm giữ

one of these wonderful products of evolution

một trong những sản phẩm tuyệt vời nhất của sự tiến hóa

that still has consequences for us today.

còn ảnh hưởng cho đến ngày nay.

And the social consequences,

Và như chúng ta đã biết, những ảnh hưởng về mặt xã hội,

as we know, are incredibly profound.

thì to lớn vô cùng.

We live in a world where we

Chúng ta sống trong một thế giới, nơi mà

have lightly and darkly pigmented people

người da màu và người da trắng

living next to one another,

sống cạnh nhau

but often brought into proximity initially

nhưng lúc đầu thường được xem như

as a result of very invidious social interactions.

kết quả của những phân biệt về mặt xã hội.

So how can we overcome this?

Vậy chúng ta có thể làm gì để khắc phục nó?

How can we begin to understand it?

Làm thế nào chúng ta hiểu được nó?

Evolution helps us.

Sự tiến hóa giúp ta làm điều đó.

200 years after Darwin's birthday,

200 năm sau ngày sinh Darwin,

we have the first moderately pigmented President of the United States.

chúng ta có vị tổng thống da màu đầu tiên của Hoa Kỳ.

(Applause)

[Vỗ tay]

How wonderful is that?

Điều đó thật tuyệt phải không nào?

(Applause)

[Vỗ tay]

This man is significant for a whole host of reasons.

Người đàn ông này tuyệt vời bởi nhiều lý do.

But we need to think about how he compares,

Nhưng chúng ta cần nhìn vào cách mà ông so sánh

in terms of his pigmentation, to other people on Earth.

mình với những người khác trên Trái Đất, nhìn từ màu da.

He, as one of many urban admixed populations,

Ông là một ví dụ điển hình

is very emblematic

trong một dân số thành thị lai tạp

of a mixed parentage, of a mixed pigmentation.

giữa những tổ tiên, và màu da khác nhau.

And he resembles, very closely,

Và ông trông rất giống với

people with moderate levels of pigmentation

những người có màu da trung bình

who live in southern Africa, or Southeast Asia.

sống ở phía nam châu Phi hay Đông Nam Á.

These people have a tremendous potential

Những người này có nhiều cơ hội

to tan, to develop more pigment in their skin,

để làm sạm da, để tạp ra nhiều sắc tố trong da hơn,

as a result of exposure to sun.

khi phơi mình dưới nắng.

They also run the risk of vitamin D deficiency,

Họ cũng đối mặt với nguy cơ thiếu hụt vitamin D

if they have desk jobs, like that guy.

nếu làm những công việc văn phòng, như người đàn ông này.

So lets all wish for his great health,

Vậy hãy cầu chúc cho ông nhiều sức khỏe

and his awareness of his own skin pigmentation.

và chú ý đến sắc tố da của mình.

Now what is wonderful

Điều tuyệt vời

about the evolution of human skin pigmentation,

về sự tiến hóa của sắc tố da người

and the phenomenon of pigmentation,

và hiện tượng hình thành sắc tố ,

is that it is the demonstration,

đó là nó đã trở thành biểu tượng,

the evidence, of evolution

minh chứng của sự tiến hóa

by natural selection,

bởi chọn lọc tự nhiên,

right on your body.

diễn ra ngay trên cơ thể bạn.

When people ask you, "What is the evidence for evolution?"

Khi có ai đó hỏi bạn: "Bằng chứng bạn đã tiến hóa là gì?"

You don't have to think about some exotic examples, or fossils.

Bạn không cần nghĩ đến những ví dụ xa vời, hay những bằng chứng hóa thạch.

You just have to look at your skin.

Bạn chỉ cần nhìn vào da mình.

Darwin, I think, would have appreciated this,

Tôi nghĩ, Darwin đã nhận thấy rõ điều này,

even though he eschewed the importance

mặc dù ông đã không nhắc tới tầm quan trọng

of climate on the evolution of pigmentation during his own life.

của khí hậu tới sự tiến hóa của sắc tố da trong suốt cuộc đời mình.

I think, were he able to look

Tôi nghĩ là, nếu ông có cơ hội nhìn thấy

at the evidence we have today, he would understand it.

bằng chứng mà ngày nay chúng ta có, ông sẽ hiểu nó.

He would appreciate it.

Ông sẽ trân trọng nó.

And most of all, he would teach it.

Và trên hết, ông sẽ nắm bắt nó.

You, you can teach it.

Bạn, chính bạn cũng có thể nắm bắt nó.

You can touch it.

Bạn có thể chạm vào nó.

You can understand it.

Bạn có thể hiểu nó.

Take it out of this room.

Mang nó ra khỏi căn phòng này.

Take your skin color,

Tự hào màu da của mình

and celebrate it.

và vui sướng vì nó.

Spread the word.

Hãy cho thế giới biết điều đó.

You have the evolution

Bạn đã trải qua lịch sử

of the history of our species,

tiến hóa của giống loài chúng ta

part of it, written in your skin.

là một phần của nó, được thể hiện ngay trên làn da của bạn.

Understand it. Appreciate it. Celebrate it.

Hãy hiểu nó. Trân trọng nó. Vui mừng vì nó

Go out. Isn't it beautiful? Isn't it wonderful?

Hãy ra ngoài đi. Điều này có hay không nào? Có tuyệt vời không?

You are the products of evolution.

Các bạn chính là sản phẩm của sự tiến hóa.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)