John Francis: Walk the earth ... my 17-year vow of silence | TED

John Francis đi vòng quanh thế giới

Translator: Anh Tran Reviewer: Ha Tran

(Music)

(Nhạc)

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you for being here.

Cám ơn vì đã có mặt ở đây.

And I say "thank you for being here" because I was silent for 17 years.

Và tôi nói cám ơn sự có mặt của các bạn ở đây là vì tôi đã câm lặng trong suốt 17 năm.

And the first words that I spoke were in Washington, D.C.,

Và những lời đầu tiên tôi nói là ở Washington, DC,

on the 20th anniversary of Earth Day.

trong dịp lễ kỷ niệm 20 năm Ngày trái đất (Earth day).

And my family and friends had gathered there to hear me speak.

Và gia đình và bè bạn của tôi đã tụ họp lại đó để nghe tôi diễn thuyết.

And I said, "Thank you for being here."

Và tôi nói "Cám ơn vì đã có mặt ở đây".

My mother, out in the audience, she jumped up,

Mẹ tôi, ngồi giữa khán thính giả, bà đã nhảy lên,

"Hallelujah, Johnny’s talking!"

"Hallelujah, Johnny đang nói chuyện kìa!"

(Laughter)

(Tiếng cười)

Imagine if you were quiet for 17 years

Thử tưởng tượng bạn câm lặng trong suốt 17 năm

and your mother was out in the audience, say.

và mẹ bạn đang giờ ngồi giữa khán thính giả, bà sẽ nói như vậy.

My dad said to me, "That’s one" --

Cha tôi nói: "lần thứ nhất" --

I’ll explain that.

Tôi sẽ giải thích điều này.

But I turned around because I didn’t recognize where my voice was coming from.

Nhưng tôi quay lại bởi vì tôi đã không nhận ra giọng nói của mình từ đâu vang tới.

I hadn’t heard my voice in 17 years,

Tôi đã không nghe được tiếng nói của mình trong 17 năm qua,

so I turned around and I looked and I said,

nên tôi quay lại nhìn rồi nói.

"God, who's saying what I’m thinking?"

"Ôi Thượng Đế, ai đang nói cái tôi đang suy nghĩ vậy?"

And then I realized it was me, you know, and I kind of laughed.

Và sau đó tôi nhận ra đó là chính tôi, bạn biết không, và tôi cười.

And I could see my father: "Yeah, he really is crazy."

Và tôi có thể nhìn thấy cha tôi -- "Ừ, nó điên thiệt rồi."

Well, I want to take you on this journey.

Tôi muốn dẫn dắt bạn đi vào hành trình này.

And the journey, I believe, is a metaphor for all of our journeys.

Và tôi tin hành trình này là 1 ẩn dụ cho tất cả những cuộc hành trình của chúng ta.

Even though this one is kind of unusual,

Và mặc dù là điều này khá là lạ lẫm,

I want you to think about your own journey.

tôi muốn các bạn hãy nghĩ về hành trình của chính mình.

My journey began in 1971

Hành trình của tôi bắt đầu vào năm 1971

when I witnessed two oil tankers collide beneath the Golden Gate,

khi tôi chứng kiến 2 tàu chở dầu va vào nhau ở Golden Gate,

and a half a million gallons of oil spilled into the bay.

và gần 2 triệu lít dầu tràn ra khắp vùng vịnh.

It disturbed me so much

Chuyện đó làm tôi lo âu rất nhiều

that I decided that I was going to give up riding and driving in motorized vehicles.

và tôi đã quyết định là tôi sẽ ko sử dụng bất cứ loại xe cộ nào nữa.

That’s a big thing in California.

Đó là một vấn đề lớn ở California.

And it was a big thing in my little community of Point Reyes Station

Và cũng là 1 vấn đề lớn cho cộng đồng Point Reyes Station nhỏ bé của tôi

in Inverness, California, because there were only

ở Inverness, California, vì chỉ có khoảng

about 350 people there in the winter – this was back in '71 now.

350 người ở đó vào mùa đông - đó là năm 1971.

And so when I came in and I started walking around, people --

Và khi tới đó tôi bắt đầu đi bộ, mọi người--

they just knew what was going on.

họ biết có gì đó đang xảy ra.

And people would drive up next to me

Và họ đến gặp tôi

and say, "John, what are you doing?"

và nói: "Này John, anh đang làm cái gì vậy?"

And I’d say, "Well, I’m walking for the environment."

Và tôi trả lời: "À, tôi đi bộ vì môi trường"

And they said, "No, you’re walking to make us look bad, right?

Và họ nói : "Không, anh đi bộ làm cho chúng tôi trông tệ hại, đúng không?

You’re walking to make us feel bad."

Anh đi bộ làm chúng tôi thấy hổ thẹn với bản thân?"

And maybe there was some truth to that,

Và có lẽ họ nói có phần đúng,

because I thought that if I started walking, everyone would follow.

bởi vì tôi nghĩ rằng nếu tôi bắt đầu đi bộ, bạn biết đấy, họ sẽ làm theo.

Because of the oil, everybody talked about the polllution.

Bởi vì dầu tràn, mọi người bàn tán về sự ô nhiễm.

And so I argued with people about that, I argued and I argued.

Và tôi đã tranh luận với mọi người về điều đó, tôi đã tranh luận và tranh luận

I called my parents up.

Tôi gọi về cho cha mẹ của tôi.

I said, "I’ve given up riding and driving in cars."

Tôi nói: "Con sẽ không lái xe hơi nữa."

My dad said, "Why didn’t you do that when you were 16?"

Cha tôi nói: "Sao mày không làm vậy khi mày 16 tuổi ấy?"

(Laughter)

(Tiếng cười)

I didn’t know about the environment then.

Thời đó tôi không biết gì về môi trường.

They’re back in Philadelphia.

Cha mẹ tôi trở về Philadelphia.

And so I told my mother, "I’m happy though, I’m really happy."

Và tôi kể cho mẹ tôi nghe: "Dù sao con cũng thấy vui, con thật sự rất vui."

She said, "If you were happy, son, you wouldn’t have to say it."

Bà nói: "Con trai, nếu con thấy vui, con không cần phải nói ra."

Mothers are like that.

Bà mẹ nào cũng như nhau.

And so, on my 27th birthday I decided, because I argued so much

Và vào ngày sinh nhật thứ 27 của tôi, tôi đã đưa ra quyết định, vì tôi tranh luận quá nhiều

and I talk so much, that I was going to stop speaking

và nói quá nhiều, bạn thấy đấy, nên tôi quyết định là sẽ ngưng, không nói nữa

for just one day -- one day -- to give it a rest.

chỉ trong 1 ngày -- 1 ngày thôi -- cho nó thảnh thơi 1 tí.

And so I did.

Và tôi đã làm vậy.

I got up in the morning and I didn’t say a word.

Sáng sớm thức dậy tôi đã không nói 1 lời nào.

And I have to tell you, it was a very moving experience,

Và tôi phải thú thật với các bạn, đó là 1 kinh nghiệm rất sâu sắc,

because for the first time, I began listening -- in a long time.

vì đó là lần đầu tiên, tôi bắt đầu lắng nghe -- trong 1 thời gian dài.

And what I heard, it kind of disturbed me.

Và cái tôi nghe được, khá là làm cho tôi lo lắng.

Because what I used to do, when I thought I was listening,

Vì những điều tôi đã từng làm, khi tôi nghĩ là tôi đang lắng nghe,

was I would listen just enough to hear what people had to say

là tôi chỉ nghe đủ cái mọi người cần nói thôi,

and think that I could -- I knew what they were going to say,

và tôi nghĩ có thể là tôi biết cái họ định nói,

and so I stopped listening.

và vì vậy tôi không lắng nghe nữa.

And in my mind, I just kind of raced ahead

Và tôi nghĩ, giống như là tôi cứ lo đua thẳng về phía trước

and thought of what I was going to say back,

và nghĩ về việc nên trả lời như thế nào,

while they were still finishing up.

trong khi họ còn đang nói dang dở.

And then I would launch in.

Rồi tôi lại bắt đầu tranh luận.

Well, that just ended communication.

và kết thúc cuộc nói chuyện.

So on this first day I actually listened.

Và trong cái ngày đầu tiên ấy, tôi thực sự đã lắng nghe.

And it was very sad for me,

Và tôi rất buồn,

because I realized that for those many years I had not been learning.

vì tôi nhận ra rằng trong ngần ấy năm tôi chẳng học được cái gì cả.

I was 27. I thought I knew everything.

Lúc đó tôi 27 tuổi.Tôi tưởng cái gì mình cũng biết hết.

I didn’t.

Nhưng tôi chẳng biết gì cả.

And so I decided I’d better do this for another day,

Và tôi quyết định tiếp tục làm như vậy.

and another day, and another day until finally,

và từng ngày từng ngày trôi qua cho tới cuối cùng,

I promised myself for a year I would keep quiet

tôi hứa với bản thân mình tôi sẽ giữ yên lặng trong 1 năm

because I started learning more and more and I needed to learn more.

vì tôi bắt đầu học được nhiều và tôi cần phải học nhiều nữa.

So for a year I said I would keep quiet,

Và trong 1 năm ấy tôi đã giữ yên lặng,

and then on my birthday I would reassess what I had learned

và trong ngày sinh nhật tôi sẽ đánh giá lại xem mình đã học được những gì

and maybe I would talk again.

và nhiều khi tôi sẽ nói chuyện chở lại.

Well, that lasted 17 years.

và vậy là 17 năm đã trôi qua.

Now during that time -- those 17 years -- I walked and I played the banjo

Trong suốt khoản thời gian -- 17 năm đó -- tôi đã đi và chơi đàn banjo

and I painted and I wrote in my journal, and

và tôi vẽ và tôi viết báo và

I tried to study the environment by reading books.

tôi cố tìm hiểu về môi trường qua sách vở.

And I decided that I was going to go to school. So I did.

Và tôi quyết định rằng tôi sẽ đi học lại. Và tôi đã làm vậy.

I walked up to Ashland, Oregon,

Tôi đi bộ tới Ashland, Oregon,

where they were offering an environmental studies degree.

nơi mà họ có cấp chứng chỉ cho 1 chương trình học về môi trường.

It’s only 500 miles.

Xa khoảng 800 cây số.

And I went into the Registrar’s office and --

Và tôi đi tới văn phòng đăng ký và ...

"What, what, what?"

Cái gì, cái gì, cái gì?

I had a newspaper clipping.

Và tôi có 1 bài báo cắt ra.

"Oh, so you really want to go to school here?

Ồ, vậy ra anh rất muốn được đi học ở đây phải không?

You don’t …?

Nhưng anh không ....?

We have a special program for you." They did.

Chúng tôi có 1 chương trình đặc biệt cho anh.

And in those two years, I graduated with my first degree -- a bachelor’s degree.

Và sau 2 năm đó, tôi đã tốt nghiệp với tấm bằng đầu tiên của mình -- 1 tấm bằng cử nhân.

And my father came out, he was so proud.

Và cha tôi xuất hiện, ông rất hãnh diện về tôi.

He said, "Listen, we’re really proud of you son,

Ông nói : "Nghe này con trai, cha mẹ rất tự hào về con,

but what are you going to do with a bachelor’s degree?

nhưng con sẽ làm gì với tấm bằng cử nhân này?

You don’t ride in cars, you don’t talk --

Con không lái xe, không nói chuyện,

you’re going to have to do those things."

rồi con cũng phải làm những điều đó thôi."

(Laughter)

(Tiếng cười)

I hunched my shoulder, I picked my backpack up again

Tôi khom người xuống, cầm lấy balô và 1 lần nữa

and I started walking.

tôi bắt đầu đi tiếp.

I walked all the way up to Port Townsend, Washington, where I built a wooden boat,

Tôi đi tới tận Port Townsend, Washington, ở đó tôi làm 1 cái thuyền gỗ,

rode it across Puget Sound

dùng nó băng qua Puget Sound.

and walked across Washington [to] Idaho and down to Missoula, Montana.

Idaho -- Tôi đi xuyên suốt Washington, Idaho và xuống tận Missoula, Montana,

I had written the University of Montana two years earlier

Tôi đã gửi thư cho trường đại học Montana 2 năm trước

and said I'd like to go to school there.

rằng tôi rất muốn được học ở đó.

I said I'd be there in about two years.

Tôi nói tôi sẽ ở đó trong 2 năm tới.

(Laughter)

(Vỗ tay)

And I was there. I showed up in two years and they --

Và tôi đến nơi trình diện sau 2 năm.

I tell this story because they really helped me.

Tôi kể câu chuyện này vì họ thật sự đã giúp đỡ tôi rất nhiều.

There are two stories in Montana.

Có tới 2 chuyện xảy ra ở Montana.

The first story is I didn’t have any money -- that’s a sign I used a lot.

đầu tiên là tôi không có đồng xu nào -- đây là cái dấu hiệu tôi xài rất nhiều.

And they said,"Don't worry about that."

Và họ nói, " Đừng lo về chuyện đó."

The director of the program said, "Come back tomorrow."

vị giám đốc của chương trình đó nói rằng : " ngày mai hãy quay lại đây."

He gave me 150 dollars,

Ông cho tôi 150 đô la,

and he said, "Register for one credit.

rồi nói: " hãy đăng ký 1 học phần.

You’re going to go to South America, aren’t you?"

Anh đang đi về Nam Mỹ phải không?"

And I said --

Và tôi nói --

Rivers and lakes, the hydrological systems, South America.

Những con sông, hồ nước, vòng tuần hoàn nước, Nam Mỹ.

So I did that.

Và tôi đã làm vậy.

He came back; he said to me,

Ông trở lại và nói với tôi,

"OK John, now that you've registered for that one credit,

ông nói : "Được rồi John, bây giờ anh đã đăng ký 1 học phần,

you can have a key to an office, you can matriculate --

đó là cái chìa khóa để anh được xét duyệt làm sinh viên của trường

you’re matriculating, so you can use the library.

anh đang chờ xét duyệt nên anh cũng có thể sử dụng thư viện.

And what we’re going to do

Và cái chúng tôi làm là

is, we’re going to have all of the professors allow you to go to class.

chúng tôi sẽ nói với tất cả giáo sư cho phép anh được vào lớp học,

They’re going to save your grade,

và họ sẽ lưu trữ điểm của anh

and when we figure out how to get you the rest of the money,

và tới khi tôi nghĩ ra cách kiếm ra số tiền còn lại cho anh,

then you can register for that class and they’ll give you the grade."

thì anh có thể đăng ký lớp học đó và họ sẽ cấp bằng cho anh."

Wow, they don’t do that in graduate schools, I don’t think.

Wow, tôi nghĩ là họ không thường làm vậy ở những trường sau đại học.

But I use that story because they really wanted to help me.

Tôi kể câu chuyện này vì họ thật sự muốn giúp đỡ cho tôi.

They saw that I was really interested in the environment,

Họ thấy tôi có hứng thú với môi trường,

and they really wanted to help me along the way.

và họ thật sự muốn giúp đỡ tôi

And during that time, I actually taught classes without speaking.

trong khoảng thời gian đó, tôi có đi dạy nhiều lớp mà ko nói 1 lời nào.

I had 13 students when I first walked into the class.

Và tôi có 13 sinh viên khi tôi lần đầu lên lớp,

I explained, with a friend who could interpret my sign language,

và tôi đã giải thích với 1 người bạn làm thông dịch ngôn ngữ ký hiệu cho tôi,

that I was John Francis, I was walking around the world,

là tôi tên John Francis, tôi đi bộ vòng quanh thế giới,

I didn’t talk and this was the last time

tôi không nói chuyện và đó là lần cuối cùng

this person’s going to be here interpreting for me.

người này đứng ra phiên dịch cho tôi.

All the students sat around and they went ...

Tất cả sinh viên ngồi xung quanh tôi rồi họ như thế này này...

(Laughter)

(Tiếng cười)

I could see they were looking for the schedule,

Tôi thấy họ đang coi lại thời khóa biểu

to see when they could get out.

để xem khi nào có thể đi được.

They had to take that class with me.

Họ buộc phải học lớp của tôi.

Two weeks later, everyone was trying to get into our class.

2 tuần sau, mọi người cố gắng để được gia nhập lớp của tôi.

And I learned in that class -- because I would do things like this ...

Và tôi đã học được nhiều từ cái lớp đó -- vì tôi đã làm mấy cái như thế này này ..

and they were all gathered around, going, "What's he trying to say?"

và tất cả họ quây quần xung quanh, nào, ông ta định nói gì?

"I don't know, I think he's talking about clear cutting." "Yeah, clear cutting."

Không biết nữa, tôi nghĩ ổng nói về việc đốn sạch rừng. Đúng rồi, đốn sạch rừng.

"No, no, no, that's not clear cutting, that’s -- he's using a handsaw."

Không, không phải việc đốn sạch rừng -- mà là ổng đang dùng 1 cái cưa tay.

"Well, you can’t clearcut with a ..."

chà, không thể đốn rừng bằng 1...

"Yes, you can clear cut ..."

Được, được chứ sao không...

"No, I think he’s talking about selective forestry."

Không phải, tôi nghĩ ổng đang nói về việc trồng rừng có chọn lọc.

Now this was a discussion class and we were having a discussion.

và lớp trở thành 1 buổi tranh luận.

I just backed out of that, you know, and I just kind of kept the fists from flying.

Tôi chỉ đứng ngoài và cố không xen vào.

But what I learned was that sometimes I would make a sign

Nhưng cái tôi nhận ra là thỉnh thoảng tôi ra dấu

and they said things that I absolutely did not mean,

và họ bàn về những chuyện hoàn toàn không đúng ý tôi,

but I should have.

nhưng đó những chuyện đáng lẽ tôi nên đưa ra từ trước.

And so what came to me is, if you were a teacher

Và tôi chợt nghĩ nếu bạn là 1 thầy giáo

and you were teaching, if you weren’t learning

và bạn đang giảng dạy, nếu bạn không học tập được gì cả

you probably weren’t teaching very well.

thì có lẽ bạn cũng chẳng dạy được gì.

And so I went on.

Và thế tôi tiếp tục.

My dad came out to see me graduate

Cha tôi đến dự lễ tốt nghiệp của tôi,

and, you know, I did the deal,

và, bạn biết đấy, tôi đã có thỏa thuận rồi,

and my father said, "We’re really proud of you son, but ... "

và cha tôi nói : " Chúng ta rất hãnh diện về con, nhưng ..."

You know what went on,

bạn biết chuyện gì rồi đấy,

he said, "You’ve got to start riding and driving and start talking.

ông nói : "Con phải bắt đầu lái xe và nói chuyện thôi.

What are you going to do with a master’s degree?"

Con định làm gì với cái bằng thạc sỹ?"

I hunched my shoulder, I got my backpack

Tôi cuối người xuống cầm cái ba lô

and I went on to the University of Wisconsin.

và tôi đi đến đại học Winconsin.

I spent two years there writing on oil spills.

Tôi bỏ ra 2 năm ở đó để viết về việc dầu tràn.

No one was interested in oil spills.

Chẳng ai quan tâm tới việc dầu tràn.

But something happened --

Nhưng có chuyện đã xảy ra --

Exxon Valdez.

vụ dầu tràn Exxon Valdez.

And I was the only one in the United States writing on oil spills.

Và tôi là người duy nhất ở Mỹ viết về dầu tràn.

My dad came out again.

Cha tôi đến gặp tôi 1 lần nữa.

He said, "I don't know how you do this, son --

Ông nói : "Cha không biết làm thế nào con làm được, con trai,

I mean, you don't ride in cars, you don’t talk.

ý cha là con không lái xe, con không nói chuyện.

My sister said maybe I should leave you alone,

Cô của con nói có lẽ cha nên để cho con như vậy,

because you seem to be doing a lot better

vì dường như con làm mọi chuyện tốt hơn

when you’re not saying anything."

khi con không nói gì cả."

(Laughter)

(Tiếng cười)

Well, I put on my backpack again.

Và tôi lại xách ba lô

I put my banjo on and I walked all the way to the East Coast,

với cây đàn banjo và tôi đi thẳng tới East Coast,

put my foot in the Atlantic Ocean --

đặt chân lên Đại Tây Dương -

it was seven years and one day it took me to walk across the United States.

tôi mất hết 7 năm và 1 ngày để đi xuyên nước Mỹ.

And on Earth Day, 1990 --

Và trong Ngày Trái Đất (Earth Day), năm 1990

the 20th anniversary of Earth Day -- that’s when I began to speak.

vào diệp kỷ niệm 20 năm thành lập Ngày Trái Đất cũng là lúc tôi bắt đầu nói chuyện.

And that’s why I said, "Thank you for being here."

Và đó là lý do tại sao tôi nói, "Cám ơn vì đã có mặt ở đây".

Because it's sort of like that tree in the forest falling;

Vì nó giống như là 1 cái cây trong rừng đang ngã xuống

and if there's no one there to hear, does it really make a sound?

và nếu không có ai nghe được -- liệu nó có thật sự gây tiếng động?

And I’m thanking you, and I'm thanking my family

Và tôi cám ơn các bạn, cám ơn gia đình tôi,

because they had come to hear me speak.

vì họ đã đến để nghe tôi nói.

And that’s communication.

và đó là sự giao tiếp.

And they also taught me about listening -- that they listened to me.

Và họ cũng dạy tôi cách lắng nghe -- để họ lắng nghe tôi nói.

And it’s one of those things that came out of the silence,

và 1 trong những cái rút ra được từ sự im lặng,

the listening to each other.

là lắng nghe lẫn nhau.

Really, very important --

Thật sự, rất quan trọng--

we need to listen to each other.

chúng ta cần phải lắng nghe nhau.

Well, my journey kept going on.

và, hành trình của tôi tiếp tục.

My dad said, "That’s one,"

Cha tôi nói: "1 lần nữa"

and I still didn’t let that go.

và tôi vẫn không từ bỏ.

I worked for the Coastguard, was made a U.N. Goodwill Ambassador.

Tôi đã làm lính tuần phòng bờ biển (Coastguard), được làm 1 đại sứ thiện chí của Liên hiệp quốc.

I wrote regulations for the United States --

Tôi viết luật cho Hoa Kỳ.

I mean, I wrote oil spill regulations.

ý tôi là viết những quy định cho vấn đề dầu tràn.

20 years ago, if someone had said to me,

20 năm trước nếu có ai đó nói với tôi là:

"John, do you really want to make a difference?"

"John, anh có thật sự muốn tạo ra sự thay đổi ko?"

"Yeah, I want to make a difference."

"Vâng, tôi muốn tạo ra sự thay đổi."

He said, "You just start walking east;

Anh ta nói : "Anh cứ đi về hướng đông,

get out of your car and just start walking east."

xuống xe và cứ đi về hướng đông."

And as I walked off a little bit, they'd say, "Yeah, and shut up, too."

Và khi tôi đi được 1 quãng thì họ nói : "Ừ, rồi câm miệng lại luôn."

(Laughter)

(Tiếng cười)

"You’re going to make a difference, buddy."

Anh đang tạo ra sự thay đổi đó anh bạn."

How could that be, how could that be?

Như thế nào, như thế nào?

How could doing such a simple thing like walking and not talking

Như thế nào mà chỉ để làm những việc đơn giản như là đi và không nói chuyện

make a difference?

lại tạo ra sự khác biệt?

Well, my time at the Coast Guard was a really good time.

thời gian tôi ở Coast Guard rất tốt.

And after that -- I only worked one year --

và sau đó -- tôi chỉ làm trong 1 năm thôi --

I said, "That's enough. One year's enough for me to do that."

tôi nói: "đủ rồi, 1 năm là đủ cho tôi để làm cái việc đó rồi."

I got on a sailboat and I sailed down to the Caribbean,

Tôi lên 1 chiếc thuyền buồm và đi thẳng tới Caribê,

and walked through all of the islands, and to Venezuela.

đi bộ qua hết tất cả những hòn đảo rồi tới Venezuela.

And you know, I forgot the most important thing,

Và bạn biết không, tôi đã quên mất điều quan trọng nhất,

which is why I started talking, which I have to tell you.

là tại sao tôi lại bắt đầu nói chuyện lại, và tôi phải nói cho bạn biết.

I started talking because I had studied environment.

Tôi bắt đầu nói chyện lại là vì tôi đã học về môi trường,

I’d studied environment at this formal level,

Tôi đã học về môi trường ở mức này, cái mức chính thức này,

but there was this informal level.

và còn có 1 mức không chính thức khác.

And the informal level --

và ở cái mức không chính thức này --

I learned about people, and what we do and how we are.

tôi đã học về con người, về cái chúng ta làm và chúng ta tồn tại như thế nào.

And environment changed from just being about trees and birds

Và vấn đề môi trường đã chuyển đổi từ việc chỉ có cây cỏ, chim chóc

and endangered species to being about how we treated each other.

và những loài quý hiếm sang việc chúng ta đối xử với nhau như thế nào.

Because if we are the environment,

Vì nếu chúng ta là môi trường,

then all we need to do is look around us

thì tất cả nhũng gì chúng ta cần làm là nhìn xung quanh chúng ta

and see how we treat ourselves and how we treat each other.

và nhìn cách chúng ta đối xử với bản thân mình và người khác.

And so that’s the message that I had.

Và đó là thông điệp của tôi.

And I said, "Well, I'm going to have to spread that message."

Và tôi đã nói : " Tôi sẽ truyền bá thông điệp này."

And I got in my sailboat, sailed all the way through the Caribbean --

Và rồi tôi lên thuyền và đi tới tận Caribê.

it wasn't really my sailboat, I kind of worked on that boat --

Chiếc thuyền đó cũng không phải của tôi, tôi chỉ làm việc ở trển --

got to Venezuela and I started walking.

khi đến Venezuela rồi tôi lại tiếp tục đi.

This is the last part of this story, because it’s how I got here,

Đây là phần cuối của câu chuyện, về việc tôi tới đó như thế nào,

because I still didn't ride in motorized vehicles.

vì tôi vẫn không sử dụng 1 loại xe cộ nào hết.

I was walking through El Dorado -- it's a prison town, famous prison,

Tôi đi qua El Dorado -- đó là 1 chốn tù tội, có những nhà tù nổi tiếng,

or infamous prison -- in Venezuela, and I don’t know what possessed me,

cũng như không nổi tiếng -- ở Venezuela, tôi đã không biết cái gì đã chiếm lĩnh lấy tôi

because this was not like me.

vì nó dường như không phải là tôi.

There I am, walking past the guard gate and the guard stops and says,

và tôi đi qua cổng bảo vệ và người lính gác chặn tôi lại và nói,

"Pasaporte, pasaporte," and with an M16 pointed at me.

"Hộ chiếu đâu, hộ chiếu đâu" và chĩa khẩu M16 vào tôi.

And I looked at him and I said, "Passport, huh?

Tôi nhìn anh ta rồi nói: "Hộ chiếu hả,

I don't need to show you my passport. It’s in the back of my pack.

tôi không cần cho anh coi hộ chiếu, nó ở trong ba lô của tôi đây.

I'm Dr. Francis; I'm a U.N. Ambassador and I'm walking around the world."

Tôi là Tiến sỹ Francis, tôi là Đại sứ thiện chí của Liên hiệp quốc và tôi đi bộ vòng quanh thế giới."

And I started walking off.

nói rồi tôi bỏ đi.

What possessed me to say this thing?

Cái gì đã điều khiển tôi khiến tôi nói như vậy?

The road turned into the jungle.

và con đường rẽ tới 1 cánh rừng.

I didn’t get shot.

Tôi đã không bị bắn.

And I got to -- I start saying, "Free at last --

Và rồi tôi nói, cuối cùng cũng được tự do,

thank God Almighty, I’m free at last."

cám ơn Thượng đế toàn năng, cuối cùng tôi cũng được tự do,

"What was that about," I’m saying. What was that about?

Điều đó là sao, tôi tự hỏi, điều đó là sao?

It took me 100 miles to figure out that, in my heart, in me,

Tôi đi hết cả 100 dặm rồi mới nghĩ ra là trong tôi, trong trái tim tôi,

I had become a prisoner.

Tôi đã trở thành 1 kẻ tù tội.

I was a prisoner and I needed to escape.

Tôi là 1 tên tù và tôi cần phải thoát ra.

The prison that I was in was the fact that I did not drive

Nhà tù của tôi chính là cái thực tế mà tôi không lái xe

or use motorized vehicles.

hay sử dụng xe cộ gì hết.

Now how could that be?

Điều đó xảy ra như thế nào?

Because when I started, it seemed very appropriate to me

Vì ngay từ đầu, nó có vẻ như rất thích hợp cho tôi

not to use motorized vehicles.

khi không sử dụng xe cộ gì cả.

But the thing that was different

Nhưng điều khác biệt là

was that every birthday, I asked myself about silence,

vào mỗi lần sinh nhật, tôi tự hỏi mình về sự câm lặng,

but I never asked myself about my decision to just use my feet.

nhưng tôi chưa bao giờ tự hỏi về cái quyết định là chỉ sử dụng đôi chân của mình.

I had no idea I was going to become a U.N. Ambassador.

Tôi chẳng hề biết là tôi sẽ trở thành 1 Đại sứ thiện chí.

I had no idea I would have a Ph.D.

Tôi chẳng hề nghĩ tôi sẽ là 1 tiến sỹ.

And so I realized that I had a responsibility to more than just me,

Và tôi nhận ra là tôi không chỉ có trách nhiệm đối với bản thân mình,

and that I was going to have to change.

nên tôi cần phải thay đổi.

You know, we can do it.

Bạn biết không, chúng ta có thể làm được điều đó.

I was going to have to change.

Tôi đã cố thay đổi.

And I was afraid to change,

Và tôi sợ điều đó,

because I was so used to the guy who only just walked.

vì tôi đã quen với việc là 1 người chỉ biết đi bộ thôi.

I was so used to that person that I didn’t want to stop.

Tôi đã quen với việc là 1 người thích đi nhưng không muốn dừng lại.

I didn’t know who I would be if I changed.

Tôi không biết tôi sẽ là ai nếu tôi thay đổi.

But I know I needed to.

Nhưng tôi biết là tôi cần phải làm vậy.

I know I needed to change, because it would be the only way

Tôi biết tôi cần phải thay đổi, vì đó là cách duy nhất

that I could be here today.

để tôi có mặt ở đây ngày hôm nay.

And I know that a lot of times

Và tôi biết là có rất nhiều lần

we find ourselves in this wonderful place where we’ve gotten to,

chúng ta tự thấy mình đến được cái nơi rất tuyệt vời,

but there’s another place for us to go.

nhưng ngoài kia vẫn còn 1 nơi khác cho chúng ta đi.

And we kind of have to leave behind the security of who we’ve become,

Và chúng ta đã bỏ lại sau lưng cái bí mật về việc chúng ta là ai,

and go to the place of who we are becoming.

và chỉ hướng tới việc chúng ta đang trở thành ai.

And so, I want to encourage you to go to that next place,

Và do vậy, tôi muốn khuyến khích các bạn hay tiếp tục đi,

to let yourself out of any prison that you might find yourself in,

để đẩy bản thân mình ra khỏi bất cứ nhà tù nào mà bạn thấy mình là tù nhân trong đó,

as comfortable as it may be, because we have to do something now.

vì chúng ta cần phải làm 1 cái gì đó ngay bây giờ.

We have to change now.

Chúng ta phải thay đổi ngay từ bây giờ.

As our former Vice President said,

Cũng như là nguyên phó Tổng thống của chúng ta đã nói,

we have to become activists.

Chúng ta phải trở thành những nhà hoạt động xã hội.

So if my voice can touch you,

Vậy nếu tiếng nói của tôi đánh động tới các bạn

if my actions can touch you, if my being here can touch you,

nếu hành động của tôi có ảnh hưởng tới các bạn, nếu việc tôi có mặt ở đây gợi nên điều gì đó ở các bạn.

please let it be.

thì làm ơn hãy để nó như vậy.

And I know that all of you have touched me

Và tôi biết tất cả các bạn đều đã gợi cảm xúc tới cho tôi

while I’ve been here.

khi tôi đứng trên đây.

So, let’s go out into the world

Vậy hãy bước ra ngoài kia

and take this caring, this love, this respect

và mang cái tình yêu, sự tôn trọng và sự quan tâm

that we’ve shown each other right here at TED,

mà chúng ta đã bày tỏ lẫn nhau ở ngay tại hội trường TED này,

and take this out into the world.

mang nó ra thế giới ngoài kia.

Because we are the environment,

Vì chúng ta chính là môi trường,

and how we treat each other

và cái cách chúng ta đối xử với nhau

is really how we’re going to treat the environment.

cũng là cách chúng ta đối xử với môi trường.

So I want to thank you for being here

Và tôi muốn cám ơn các bạn vì đã có mặt ở đây

and I want to end this in five seconds of silence.

và tôi muốn kết thúc buổi nói chuyện này trong 5 giây im lặng.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)