John Francis: Walk the earth ... my 17-year vow of silence | TED

Tłumaczenie: Anna Ułanowicz Korekta: Grzegorz Piekarczyk

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Brawa)

Thank you for being here.

Dziękuję, że tu jesteście.

And I say "thank you for being here" because I was silent for 17 years.

I mówię, że dziękuję wam za bycie tu, ponieważ nie odzywałem się przez 17 lat.

And the first words that I spoke were in Washington, D.C.,

I pierwsze słowa, jakie wymówiłem, wypowiedziałem w Waszyngtonie

on the 20th anniversary of Earth Day.

na 20 rocznicę Dnia Ziemi.

And my family and friends had gathered there to hear me speak.

Moja rodzina i przyjaciele zgromadzili się tam, żeby słuchać, jak mówię.

And I said, "Thank you for being here."

I powiedziałem: "Dziękuję wam, że tu jesteście."

My mother, out in the audience, she jumped up,

Moja matka, na widowni, podskoczyła:

"Hallelujah, Johnny’s talking!"

"Alleluja, Johnny mówi!"

(Laughter)

(Śmiech)

Imagine if you were quiet for 17 years

Wyobraźcie sobie, jakbyście byli cicho przez 17 lat,

and your mother was out in the audience, say.

a wasza matka była na widowni.

My dad said to me, "That’s one" --

Mój tata powiedział do mnie: "To jedno..."

I’ll explain that.

Wytłumaczę to.

But I turned around because I didn’t recognize where my voice was coming from.

Ale odwróciłem się, ponieważ nie rozpoznałem, skąd dochodzi mój głos.

I hadn’t heard my voice in 17 years,

Nie słyszałem mojego głosu od 17 lat,

so I turned around and I looked and I said,

więc odwróciłem się, spojrzałem i powiedziałem:

"God, who's saying what I’m thinking?"

"Boże, kto wypowiada to, co myślę?"

And then I realized it was me, you know, and I kind of laughed.

I wtedy zdałem sobie sprawę, że to ja i rozbawiło mnie to.

And I could see my father: "Yeah, he really is crazy."

I mogłem zobaczyć mojego ojca... "Tak, on naprawdę zwariował."

Well, I want to take you on this journey.

Więc, chcę was zabrać w tę podróż.

And the journey, I believe, is a metaphor for all of our journeys.

Ta podróż jest, jak wierzę, metaforą dla wszystkich naszych podróży.

Even though this one is kind of unusual,

Nawet jeśli ta właśnie jest nieco nietypowa.

I want you to think about your own journey.

Chcę, żebyście pomyśleli o swojej własnej podróźy.

My journey began in 1971

Moja podróż rozpoczęła się w 1971 r.,

when I witnessed two oil tankers collide beneath the Golden Gate,

kiedy byłem świadkiem jak dwa tankowce zderzyły się pod Golden Gate,

and a half a million gallons of oil spilled into the bay.

a pół miliona galonów ropy wylało się do zatoki.

It disturbed me so much

To mną tak wstrząsnęło,

that I decided that I was going to give up riding and driving in motorized vehicles.

że zdecydowałem, że zrezygnuję z jeżdżenia czy prowadzenia pojazdów zmotoryzowanych.

That’s a big thing in California.

To duża rzecz w Kalifornii.

And it was a big thing in my little community of Point Reyes Station

I była to duża rzecz dla mojej małej społeczności w Point Reyes Station.

in Inverness, California, because there were only

w Inverness, w Kalifornii, ponieważ było tam tylko

about 350 people there in the winter – this was back in '71 now.

około może 350 ludzi zimą - to było w 71 roku.

And so when I came in and I started walking around, people --

Więc kiedy przyszedłem i zacząłem przechadzać się, ludzie...

they just knew what was going on.

po prostu wiedzieli, co się działo.

And people would drive up next to me

Ludzie podjeżdżali do mnie

and say, "John, what are you doing?"

i pytali: "Co robisz, John?"

And I’d say, "Well, I’m walking for the environment."

Odpowiadałem: "Cóż, chodzę dla ochrony środowiska."

And they said, "No, you’re walking to make us look bad, right?

A oni odpowiadali: "Nie, chodzisz, żebyśmy źle wyglądali, co nie?"

You’re walking to make us feel bad."

"Chodzisz, żebyśmy się źle poczuli."

And maybe there was some truth to that,

I może było w tym ziarno prawdy,

because I thought that if I started walking, everyone would follow.

ponieważ myślałem, że jeśli zacznę chodzić, to wszyscy powinni, wiecie, podążyć za tym.

Because of the oil, everybody talked about the polllution.

Z powodu ropy, wszyscy mówili o zanieczyszczniach.

And so I argued with people about that, I argued and I argued.

Więc spierałem się o to z ludźmi, i spierałem, i spierałem.

I called my parents up.

Zadzwoniłem do moich rodziców.

I said, "I’ve given up riding and driving in cars."

I powiedziałem: "Zrezygnowałem z jeżdżenia samochodami."

My dad said, "Why didn’t you do that when you were 16?"

Mój tata odpowiedział: "Czemu nie zrobiłeś tego, kiedy miałeś 16 lat?"

(Laughter)

(Śmiech)

I didn’t know about the environment then.

Nie wiedziałem wtedy o środowisku.

They’re back in Philadelphia.

Oni są w Filadelfii.

And so I told my mother, "I’m happy though, I’m really happy."

Więc powiedziałem mojej matce: "Jestem szczęśliwy, jestem naprawdę szczęśliwy."

She said, "If you were happy, son, you wouldn’t have to say it."

Odpowiedziała: "Gdybyś był szczęśliwy, synu, nie musiałbyś tego mówić."

Mothers are like that.

Takie są matki.

And so, on my 27th birthday I decided, because I argued so much

Więc, na moje 27 urodziny zdecydowałem, że ponieważ tak dużo się kłócę,

and I talk so much, that I was going to stop speaking

i tak dużo mówię, że przestanę mówić

for just one day -- one day -- to give it a rest.

na tylko jeden dzień - jeden dzień, żeby odpocząć.

And so I did.

I tak zrobiłem.

I got up in the morning and I didn’t say a word.

Wstałem rano i nie powiedziałem ani słowa.

And I have to tell you, it was a very moving experience,

Muszę wam powiedzieć, że to było bardzo poruszające doświadczenie,

because for the first time, I began listening -- in a long time.

ponieważ po raz pierwszy... od bardzo dawna, zacząłem słuchać.

And what I heard, it kind of disturbed me.

A to co usłyszałem, wstrząsnęło mną.

Because what I used to do, when I thought I was listening,

Ponieważ to co zwykle robiłem, kiedy myślałem, że słucham,

was I would listen just enough to hear what people had to say

to słuchałem tylko tyle, żeby usłyszeć, co ludzie mają do powiedzenia

and think that I could -- I knew what they were going to say,

i myśleć, że mogę... wiedziałem, co mają zamiar powiedzieć,

and so I stopped listening.

więc przestawałem słuchać.

And in my mind, I just kind of raced ahead

W swojej głowie, po prostu wybiegałem do przodu

and thought of what I was going to say back,

i zastanawiałem się, co odpowiem,

while they were still finishing up.

kiedy oni jeszcze kończyli.

And then I would launch in.

I wtedy się wstrzelałem.

Well, that just ended communication.

Cóż, to po prostu kończyło komunikację.

So on this first day I actually listened.

Więc to był pierwszy dzień, kiedy rzeczywiście słuchałem.

And it was very sad for me,

To było dla mnie bardzo smutne,

because I realized that for those many years I had not been learning.

ponieważ zdałem sobie sprawę, że przez tyle lat nie uczyłem się.

I was 27. I thought I knew everything.

Miałem 27 lat. Myślałem, że wiem wszystko.

I didn’t.

Nie wiedziałem.

And so I decided I’d better do this for another day,

Więc zdecydowałem, że lepiej przeciągnę to jeszcze o dzień

and another day, and another day until finally,

i kolejny, i kolejny, aż w końcu

I promised myself for a year I would keep quiet

obiecałem sobie, że zachowam ciszę przez rok,

because I started learning more and more and I needed to learn more.

ponieważ zacząłem się uczyć coraz więcej i potrzebowałem nauczyć się więcej.

So for a year I said I would keep quiet,

Więc powiedziałem, że przez rok zachowam ciszę

and then on my birthday I would reassess what I had learned

i potem w moje urodziny, zrewiduję to, czego się nauczyłem

and maybe I would talk again.

i może znowu zacznę mówić.

Well, that lasted 17 years.

Cóż, trwało to 17 lat.

Now during that time -- those 17 years -- I walked and I played the banjo

Podczas tego czasu - tych 17 lat - chodziłem i grałem na banjo

and I painted and I wrote in my journal, and

i malowałem i pisałem mój dziennik i

I tried to study the environment by reading books.

próbowałem uczyć się o środowisku czytając książki.

And I decided that I was going to go to school. So I did.

Zdecydowałem, że pójdę do szkoły. I tak zrobiłem.

I walked up to Ashland, Oregon,

Poszedłem do Ashland, w Oregonie,

where they were offering an environmental studies degree.

gdzie mieli studia z zakresu ochrony środowiska.

It’s only 500 miles.

To tylko 500 mil.

And I went into the Registrar’s office and --

Więc poszedłem do sekretariatu i...

"What, what, what?"

Co, co, co?

I had a newspaper clipping.

Miałem wycinek z gazety.

"Oh, so you really want to go to school here?

Oh, więc naprawdę chcesz chodzić tu do szkoły?

You don’t …?

Ty nie...?

We have a special program for you." They did.

Mamy dla ciebie specjalny program. I mieli.

And in those two years, I graduated with my first degree -- a bachelor’s degree.

Podczas tych dwóch lat, zdobyłem swój pierwszy stopień naukowy - licencjat.

And my father came out, he was so proud.

Mój ojciec pojawił się, był taki dumny.

He said, "Listen, we’re really proud of you son,

Powiedział: "Słuchaj, jesteśmy z ciebie, synu, naprawdę dumni,

but what are you going to do with a bachelor’s degree?

ale co zamierzasz zrobić z tym licencjatem?

You don’t ride in cars, you don’t talk --

Nie jeździsz samochodem, nie mówisz,

you’re going to have to do those things."

będziesz musiał robić te rzeczy."

(Laughter)

(Śmiech)

I hunched my shoulder, I picked my backpack up again

Zgarbiłem ramiona, podniosłem znowu mój plecak

and I started walking.

i zacząłem chodzić.

I walked all the way up to Port Townsend, Washington, where I built a wooden boat,

Przeszedłem całą drogę aż do Port Townsend, w stanie Waszyngton, gdzie zbudowałem drewnianą łódź,

rode it across Puget Sound

przemierzyłem nią Puget Sound.

and walked across Washington [to] Idaho and down to Missoula, Montana.

Idaho... Przeszedłem przez Waszyngton, Idaho i do Missoula, w Montanie.

I had written the University of Montana two years earlier

Napisałem do Uniwersytetu w Montanie dwa lata wcześniej

and said I'd like to go to school there.

i powiedziałem, że chciałbym się tam uczyć.

I said I'd be there in about two years.

I że będę tam za około dwa lata.

(Laughter)

(Śmiech)

And I was there. I showed up in two years and they --

I byłem tam. Pojawiłem się po dwóch latach i oni...

I tell this story because they really helped me.

Opowiadam tę historię, bo naprawdę mi pomogli.

There are two stories in Montana.

Są dwie historie z Montany.

The first story is I didn’t have any money -- that’s a sign I used a lot.

Pierwsza - że nie miałem żadnych pieniędzy...to znak, którego dużo używałem.

And they said,"Don't worry about that."

A oni powiedzieli: "Nie martw się o to."

The director of the program said, "Come back tomorrow."

Dyrektor programu powiedział: "Wróć jutro."

He gave me 150 dollars,

Dał mi 150 dolarów.

and he said, "Register for one credit.

i powiedział: "Zarejestruj się na jedne zajęcia.

You’re going to go to South America, aren’t you?"

Wybierasz się do Ameryki Południowej, co nie?"

And I said --

I powiedziałem...

Rivers and lakes, the hydrological systems, South America.

Jeziora i rzeki, systemy hydrologiczne, Ameryka Południowa.

So I did that.

Więc to zrobiłem.

He came back; he said to me,

Wrócił i powiedział do mnie,

"OK John, now that you've registered for that one credit,

powiedział: "OK John, teraz, jak już się zarejestrowałeś na te zajęcia,

you can have a key to an office, you can matriculate --

możesz mieć klucz do biura, możesz zdawać egzaminy...

you’re matriculating, so you can use the library.

Zdajesz egzaminy, więc możesz korzystać z biblioteki.

And what we’re going to do

Więc to co zrobimy,

is, we’re going to have all of the professors allow you to go to class.

to namówimy wszystkich profesorów, żeby pozwolili ci chodzić na zajęcia,

They’re going to save your grade,

zapiszą twoje oceny

and when we figure out how to get you the rest of the money,

i kiedy wymyślimy, skąd wziąć resztę pieniędzy,

then you can register for that class and they’ll give you the grade."

zarejestrujesz się na te zajęcia i dostaniesz oceny."

Wow, they don’t do that in graduate schools, I don’t think.

Wow, nie robią tego w szkołach wyższych, nie sądzę.

But I use that story because they really wanted to help me.

Ale przytoczyłem tę historię, ponieważ naprawdę chcieli mi pomóc.

They saw that I was really interested in the environment,

Zobaczyli, że naprawdę interesuję się środowiskiem

and they really wanted to help me along the way.

i naprawdę chcieli mi przy tym pomóc.

And during that time, I actually taught classes without speaking.

Przez ten czas, uczyłem nie mówiąc.

I had 13 students when I first walked into the class.

Miałem 13 studentów, kiedy pierwszy raz wszedłem do klasy

I explained, with a friend who could interpret my sign language,

i wytłumaczyłem przez przyjaciela, który mógł tłumaczyć mój język znaków,

that I was John Francis, I was walking around the world,

że jestem John Francis, że chodziłem po świecie,

I didn’t talk and this was the last time

że nie mówię i że to ostatni raz,

this person’s going to be here interpreting for me.

kiedy ktoś będzie dla mnie tłumaczył.

All the students sat around and they went ...

Wszyscy studenci usiedli i zrobili...

(Laughter)

(Śmiech)

I could see they were looking for the schedule,

Widziałem, że patrzą na rozkład zajęć,

to see when they could get out.

żeby zobaczyć, kiedy będą mogli się wycofać.

They had to take that class with me.

Musieli wziąć te zajęcia ze mną.

Two weeks later, everyone was trying to get into our class.

Dwa tygodnie później, wszyscy próbowali dostać się na nasze zajęcia.

And I learned in that class -- because I would do things like this ...

I nauczyłem się w tej klasie... ponieważ robiłem takie rzeczy...

and they were all gathered around, going, "What's he trying to say?"

i wszyscy siedzili dookoła, zgadując, co on próbuje powiedzieć?

"I don't know, I think he's talking about clear cutting." "Yeah, clear cutting."

Nie wiem, myślę, że mówi o wycince. Tak, o wycince.

"No, no, no, that's not clear cutting, that’s -- he's using a handsaw."

Nie, nie, nie, to nie jest wycinka, to jest... on używa piły.

"Well, you can’t clearcut with a ..."

Cóż, nie możesz zrobić wycinki z...

"Yes, you can clear cut ..."

Tak, możesz zrobić wycinkę...

"No, I think he’s talking about selective forestry."

Nie, myślę, że on mówi o leśnictwie selektywnym.

Now this was a discussion class and we were having a discussion.

To były zajęcia dyskusyjne i dyskutowaliśmy.

I just backed out of that, you know, and I just kind of kept the fists from flying.

Ja po prostu wycofywałem się z tego i wiecie, pilnowałem, żeby nie doszło do bójki.

But what I learned was that sometimes I would make a sign

Ale nauczyłem się, że czasami, kiedy robiłem jakiś znak,

and they said things that I absolutely did not mean,

oni mówili rzeczy, których zupełnie nie miałem na myśli,

but I should have.

a powinienem mieć.

And so what came to me is, if you were a teacher

Więc doszedłem do tego, że jeśli jesteś nauczycielem

and you were teaching, if you weren’t learning

i jeśli uczysz, to jeśli nie uczysz się sam,

you probably weren’t teaching very well.

prawdopodobnie uczysz niezbyt dobrze.

And so I went on.

Więc kontynuowałem.

My dad came out to see me graduate

Mój tata pojawił się, żeby zobaczyć, jak kończę studia

and, you know, I did the deal,

i, wiecie, dobiłem interesu,

and my father said, "We’re really proud of you son, but ... "

więc mój ojciec powiedział: "Jesteśmy z ciebie naprawdę dumni, synu, ale..."

You know what went on,

Wiecie, jak to szło.

he said, "You’ve got to start riding and driving and start talking.

powiedział: "Musisz zacząć jeździć i zacząć mówić

What are you going to do with a master’s degree?"

Co zrobisz z tą magisterką?"

I hunched my shoulder, I got my backpack

Zgarbiłem się, wziąłem plecak

and I went on to the University of Wisconsin.

i poszedłem na Uniwersytet Wisconsin.

I spent two years there writing on oil spills.

Spędziłem tam dwa lata pisząc o wyciekach ropy.

No one was interested in oil spills.

Nikt się nie interesował wyciekami ropy.

But something happened --

Ale coś się wydarzyło...

Exxon Valdez.

Exxon Valdez.

And I was the only one in the United States writing on oil spills.

A ja byłem jedynym w Stanach piszącym o wyciekach ropy.

My dad came out again.

Mój tata znowu się pojawił.

He said, "I don't know how you do this, son --

Powiedział: "Nie wiem, jak to, synu, robisz,

I mean, you don't ride in cars, you don’t talk.

znaczy, nie jeździsz samochodami, nie mówisz.

My sister said maybe I should leave you alone,

Moja siostra powiedziała, że może powinienem dać ci spokój.

because you seem to be doing a lot better

bo wydaje się, że idzie ci o wiele lepiej,

when you’re not saying anything."

kiedy nic nie mówisz.

(Laughter)

(Śmiech)

Well, I put on my backpack again.

Cóż, znowu założyłem mój plecak.

I put my banjo on and I walked all the way to the East Coast,

Wziąłem banjo i przeszedłem aż na Wschodnie Wybrzeże,

put my foot in the Atlantic Ocean --

zanurzyłem stopę w Atlantyku --

it was seven years and one day it took me to walk across the United States.

Przejście przez Stany zajęło mi siedem lat i jeden dzień.

And on Earth Day, 1990 --

I w Dniu Ziemi, 1990,

the 20th anniversary of Earth Day -- that’s when I began to speak.

w dwudziestą rocznicę Dnia Ziemi, wtedy zacząłem mówić.

And that’s why I said, "Thank you for being here."

I dlatego powiedziałem: "Dziękuję, że tu jesteście."

Because it's sort of like that tree in the forest falling;

Ponieważ to tak, jak z tym drzewem upadającym w lesie,

and if there's no one there to hear, does it really make a sound?

jeśli nie ma nikogo, kto by je słyszał, czy naprawdę wydaje dźwięk?

And I’m thanking you, and I'm thanking my family

Dziękuję wam i dziękuję mojej rodzinie,

because they had come to hear me speak.

ponieważ przyszli usłyszeć, jak mówię.

And that’s communication.

I to jest komunikacja.

And they also taught me about listening -- that they listened to me.

Oni również nauczyli mnie o słuchaniu, że słuchali mnie.

And it’s one of those things that came out of the silence,

I to jedna z tych rzeczy, które wynikają z ciszy,

the listening to each other.

słuchanie się wzajemnie.

Really, very important --

Naprawdę, bardzo ważne...

we need to listen to each other.

powinniśmy słuchać się wzajemnie.

Well, my journey kept going on.

Cóż, moja podróż trwała.

My dad said, "That’s one,"

Mój tata powiedział: "To jedno"

and I still didn’t let that go.

a ja nadal nie odpuściłem.

I worked for the Coastguard, was made a U.N. Goodwill Ambassador.

Pracowałem dla Straży Wybrzeża, zostałem Ambasadorem Dobrej Woli UNICEF.

I wrote regulations for the United States --

Pisałem rozporządzenia dla Stanów Zjednoczonych...

I mean, I wrote oil spill regulations.

To znaczy, pisałem rozporządzenia dotyczące wycieków ropy.

20 years ago, if someone had said to me,

To znaczy, gdyby 20 lat temu ktoś do mnie powiedział:

"John, do you really want to make a difference?"

"John, chcesz zrobić coś naprawdę znaczącego?"

"Yeah, I want to make a difference."

"Tak, chciałbym zrobić coś znaczącego."

He said, "You just start walking east;

On na to: "Po prostu zacznij iść na wschód,

get out of your car and just start walking east."

wyjdź z samochodu i po prostu zacznij iść na wschód."

And as I walked off a little bit, they'd say, "Yeah, and shut up, too."

A jakbym już kawałek przeszedł, powiedziałby: "Tak, i jeszcze się zamknij.

(Laughter)

(Śmiech)

"You’re going to make a difference, buddy."

Zrobisz coś znaczącego, bracie."

How could that be, how could that be?

Jak to możliwe, jak to możliwe?

How could doing such a simple thing like walking and not talking

Jak to możliwe, że zrobienie takiej prostej rzeczy jak chodzenie i nie mówienie

make a difference?

robi różnicę?

Well, my time at the Coast Guard was a really good time.

Cóż, czas jaki spędziłem w Straży Wybrzeża był naprawdę dobry.

And after that -- I only worked one year --

A po tym - pracowałem tylko jeden rok -

I said, "That's enough. One year's enough for me to do that."

powiedziałem: "To już wystarczy, rok to dla mnie dosyć na robienie tego."

I got on a sailboat and I sailed down to the Caribbean,

Wszedłem na żaglówkę i pożeglowałem na Karaiby

and walked through all of the islands, and to Venezuela.

i przeszedłem przez całe wyspy i do Wenezueli.

And you know, I forgot the most important thing,

I wiecie, zapomniałem najważniejszej rzeczy,

which is why I started talking, which I have to tell you.

czyli dlaczego zacząłem mówić, co muszę wam powiedzieć.

I started talking because I had studied environment.

Zacząłem mówić, ponieważ studiowałem ochronę środowiska,

I’d studied environment at this formal level,

badałem ochronę środowiska na tym poziomie, na poziomie oficjalnym,

but there was this informal level.

ale był jeszcze poziom nieoficjalny.

And the informal level --

A na poziomie nieoficjalnym --

I learned about people, and what we do and how we are.

Uczyłem się o ludziach, co robimy i jacy jesteśmy.

And environment changed from just being about trees and birds

Ochrona środowiska zmieniła się od bycia po prostu o drzewach i ptakach

and endangered species to being about how we treated each other.

i zagrożonych gatunkach do bycia o tym, jak się wzajemnie traktujemy.

Because if we are the environment,

Ponieważ jeśli to my jesteśmy środowiskiem,

then all we need to do is look around us

wtedy wystarczy, jeśli rozejrzymy się dookoła

and see how we treat ourselves and how we treat each other.

i zobaczymy jak traktujemy siebie samych i jak traktujemy innych.

And so that’s the message that I had.

I to jest przesłanie, które miałem.

And I said, "Well, I'm going to have to spread that message."

Powiedziałem: "Cóż, będę musiał szerzyć to przesłanie."

And I got in my sailboat, sailed all the way through the Caribbean --

Więc wsiadłem na moją żaglówkę, przepłynąłem całą drogę przez Karaiby --

it wasn't really my sailboat, I kind of worked on that boat --

To nie była tak naprawdę moja żaglówka, tak jakby pracowałem na tej łodzi --

got to Venezuela and I started walking.

dotarłem do Wenezueli i zacząłem chodzić.

This is the last part of this story, because it’s how I got here,

To ostatnia część tej historii, ponieważ w ten sposób dotarłem tutaj,

because I still didn't ride in motorized vehicles.

ponieważ nadal nie jeździłem pojazdami zmotoryzowanymi.

I was walking through El Dorado -- it's a prison town, famous prison,

Szedłem przez El Dorado -- to miasto więzienne, sławne więzienie,

or infamous prison -- in Venezuela, and I don’t know what possessed me,

lub niesławne więzienie -- w Wenezueli, i nie wiem, co mnie opętało,

because this was not like me.

ponieważ to było zupełnie nie jak ja.

There I am, walking past the guard gate and the guard stops and says,

Jestem tam, przechodzę przez bramę i strażnik zatrzymuje się i mówi:

"Pasaporte, pasaporte," and with an M16 pointed at me.

"Pasaporte, pasaporte" z M16 skierowanym w moją stronę.

And I looked at him and I said, "Passport, huh?

Spojrzałem na niego i powiedziałem: "Paszport, hm,

I don't need to show you my passport. It’s in the back of my pack.

nie musze pokazywać ci mojego paszportu, jest z tyłu plecaka.

I'm Dr. Francis; I'm a U.N. Ambassador and I'm walking around the world."

Jestem Dr. Francis, jestem Ambasadorem UNICEF i chodzę po świecie."

And I started walking off.

I zacząłem odchodzić.

What possessed me to say this thing?

Co mnie opętało, żeby to powiedzieć?

The road turned into the jungle.

Droga zmieniła się w dżunglę.

I didn’t get shot.

Nie zastrzelono mnie.

And I got to -- I start saying, "Free at last --

I dotarłem do -- Zacząłem mówić, nareszcie wolny,

thank God Almighty, I’m free at last."

dzięki Bogu Wszechmogącemu, jestem nareszcie wolny.

"What was that about," I’m saying. What was that about?

O co w tym chodziło, mówię, o co chodziło?

It took me 100 miles to figure out that, in my heart, in me,

Zabrało mi 100 mil, żeby zrozumieć, że w głębi serca, we mnie,

I had become a prisoner.

stałem się więźniem.

I was a prisoner and I needed to escape.

Byłem więźniem i potrzebowałem uciec.

The prison that I was in was the fact that I did not drive

Więzieniem, w którym byłem, był fakt, że nie jeździłem

or use motorized vehicles.

czy nie używałem pojazdów zmotoryzowanych.

Now how could that be?

Jak to możliwe?

Because when I started, it seemed very appropriate to me

Ponieważ kiedy zaczynałem, wydawało mi się bardzo odpowiednie,

not to use motorized vehicles.

żeby nie używać pojazdów zmotoryzowanych.

But the thing that was different

Ale to, co było inne,

was that every birthday, I asked myself about silence,

to że w każde urodziny, pytałem siebie samego o ciszę,

but I never asked myself about my decision to just use my feet.

ale nigdy nie zapytałem siebie o moją decyzję, by używać tylko stóp.

I had no idea I was going to become a U.N. Ambassador.

Nie miałem pojęcia, że zostanę Ambasadorem UNICEF.

I had no idea I would have a Ph.D.

Nie miałem pojęcia, że będę miał doktorat.

And so I realized that I had a responsibility to more than just me,

Więc zdałem sobie sprawę, że odpowiadam za więcej niż tylko siebie,

and that I was going to have to change.

i że będę musiał się zmienić.

You know, we can do it.

Wiecie, możemy to zrobić.

I was going to have to change.

Musiałem się zmienić.

And I was afraid to change,

I bałem się zmienić,

because I was so used to the guy who only just walked.

ponieważ tak się przyzwyczaiłem do kogoś, kto tylko chodził.

I was so used to that person that I didn’t want to stop.

Tak bardzo się przyzwyczaiłem do tej osoby, że nie chciałem przestać.

I didn’t know who I would be if I changed.

Nie wiedziałem, kim będę, jeśli się zmienię.

But I know I needed to.

Ale wiedziałem, że muszę.

I know I needed to change, because it would be the only way

Wiedziałem, że potrzebuję się zmienić, ponieważ to jedyny sposób,

that I could be here today.

abym mógł dzisiaj być tutaj.

And I know that a lot of times

Wiem, że wielokrotnie

we find ourselves in this wonderful place where we’ve gotten to,

znajdujemy się w tym wspaniałym miejscu, do którego dotarliśmy,

but there’s another place for us to go.

ale jest kolejne miejsce dla nas do pójścia.

And we kind of have to leave behind the security of who we’ve become,

I musimy jakby opuścić bezpieczeństwo tego, kim się staliśmy,

and go to the place of who we are becoming.

i iść tam, gdzie jest ten, kim się dopiero stajemy.

And so, I want to encourage you to go to that next place,

Dlatego chcę zachęcić was, byście szli do tego kolejnego miejsca,

to let yourself out of any prison that you might find yourself in,

byście wydostali się z każdego więzienia, w jakim moglibyście się znaleźć,

as comfortable as it may be, because we have to do something now.

jak by nie było wygodne, ponieważ musimy coś zrobić teraz.

We have to change now.

Musimy się zmienić teraz.

As our former Vice President said,

Jak nasz poprzedni Vice-prezydent powiedział:

we have to become activists.

"Musimy się stać aktywistami."

So if my voice can touch you,

Więc, jeśli mój głos może was poruszyć,

if my actions can touch you, if my being here can touch you,

jeśli moje czyny was mogą poruszyć, jeśli moje bycie tutaj może was poruszyć,

please let it be.

proszę, pozwólcie na to.

And I know that all of you have touched me

I wiem, że wy wszyscy poruszyliście mnie,

while I’ve been here.

kiedy tutaj byłem.

So, let’s go out into the world

Więc wyjdźmy w świat,

and take this caring, this love, this respect

biorąc tę troskę, tę miłość, ten szacunek,

that we’ve shown each other right here at TED,

które okazywaliśmy sobie wzajemnie tutaj na TED,

and take this out into the world.

i wynieśmy to w świat.

Because we are the environment,

Ponieważ my jesteśmy środowiskiem,

and how we treat each other

a to jak się wzajemnie traktujemy,

is really how we’re going to treat the environment.

to jak będziemy tak naprawdę traktować środowisko.

So I want to thank you for being here

Więc chcę wam podziękować za bycie tutaj

and I want to end this in five seconds of silence.

i chcę zakończyć na pięciu sekundach ciszy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)