A shark-deterrent wetsuit (and it's not what you think) | Hamish Jolly

Hamish Jolly: Bộ đồ lặn "chống chỉ định" cá mập ( và nó không như bạn nghĩ )

Translator: Trang Rương Reviewer: Nhu PHAM

Scientific breakthrough,

Đột phá trong khoa học,

the kind that can potentially save lives,

thứ có thể cứu được nhiều mạng người,

can sometimes be lying right out in the open

đôi khi lại nằm ngay trước mắt,

for us to discover,

in the evolved, accumulated body

ẩn trong tiến trình tiến hóa

of human anecdote, for example,

của cơ thể con người

or in the time-tested adaptations

hay trong sự thích nghi theo thời gian

that we observe in the natural world around us.

từ thế giới tự nhiên quanh ta.

Science starts with observation,

Khoa học khởi đầu từ quan sát,

but the trick is to identify the patterns and signatures

nhưng thủ thuật để nhận biết các mẫu hình và đặc thù

mà ta đã vô tình bỏ sót

that we might otherwise dismiss

as myth or coincidence,

isolate them, and test them with scientific rigor.

đó là: tách riêng chúng ra và kiểm tra kĩ lưỡng bằng khoa học.

And when we do, the results will often surprise.

Kết quả thường sẽ gây ngạc nhiên.

Western Australia has had a particular problem

Miền Tây nước Úc vừa gặp vấn đề đặc biệt

with shark attacks over the last three years,

với sự tấn công của cá mập trong 3 năm gần đây.

unfortunately and tragically culminating

Thật không may và bi thảm

khi có 5 vụ cá mập làm chết người chỉ trong 10 tháng

in five fatal shark attacks in a 10-month period

during that time.

But Western Australia is not alone in this.

Không chỉ riêng miền Tây nước Úc,

The incident of shark engagements on humans

số lượng những vụ cá mập "săn" người thế này

is escalating worldwide.

gia tăng trên toàn cầu.

And so it's not surprising, perhaps,

Điều này không thực sự bất ngờ

that in July of this year,

khi vào tháng 7 năm nay,

Shark Attack Mitigation Systems in collaboration

Bộ Phòng Chống Cá Mập Tấn Công ( SAMS)

with the University of Western Australia Oceans Institute

cùng với trường Đại Học Hải Dương Tây Úc

made an announcement which captured the attention

đã công bố điều, thu hút sự chú ý của truyền thông

of the worldwide media and of ocean users

và những người đi biển trên khắp thế giới.

worldwide,

and that was around the development of technology

Đó là phát triển công nghệ

to mitigate or reduce the risk of shark attack

giúp hạn chế hoặc giảm thiểu nguy cơ cá mập tấn công

based on the science of what sharks can see.

dựa trên nền tảng : Cá mập có thể nhìn thấy gì.

And I have for you today

Hôm nay, tôi sẽ kể cho các bạn

the story of that journey,

câu chuyện của hành trình đó,

but also the notion that science can be

cũng là quan điểm cho rằng khoa học

as powerful as a translator

có sức mạnh như một thông dịch viên

as it can be for invention.

trong lĩnh vực sáng chế.

When we began this process,

Khoảng 3 năm về trước,

we were looking, it was about three years ago,

chúng tôi bắt đầu nghiên cứu

and we'd just had the first two fatal shark attacks

từ sau hai vụ cá mập làm chết người đầu tiên

in Western Australia,

tại miền Tây nước Úc,

and by chance, in a previous role,

và tình cờ thay,

I happened to be having dinner with Harry Butler.

tôi đã có dịp ăn tối cùng Harry Butler

Now Harry Butler, who most Australians would know is a famous naturalist,

một nhà tự nhiên học nổi tiếng,

had spent a lot of time in the marine environment.

Ông dành rất nhiều thời gian nghiên cứu

Harry Butler is a precursor, if you like,

môi trường biển và là người tiền nhiệm

to the late Steve Irwin.

của Steve Irwin .

When I asked him about

Khi tôi hỏi ông ấy

what the solution to the problem might be,

giải pháp nào cho vấn đề này,

the answer was quite surprising.

thì câu trả lời khá là kinh ngạc

He said, "Take a black wetsuit,

" Lấy một bộ đồ lặn,

band it in yellow stripes like a bumblebee,

sơn sọc vàng như ong nghệ,

and you'll be mimicking the warning systems

và tập tành học theo hệ thống cảnh giác

of most marine species."

của phần lớn các loài dưới biển."

I didn't think about that much at the time,

Tôi, vào lúc đó, không mấy quan tâm

and it wasn't until the next three fatal shark attacks happened,

cho tới khi ba vụ cá mập tấn công kế tiếp xảy ra,

and it caused me to think,

tôi nhận ra,

maybe there's some merit to this idea.

có lẽ ý tưởng này đáng được tuyên dương.

And I turned to the web

Vậy nên, tôi thử tìm kiếm trên mạng

to see if there might be some clues.

And it turns out the web is awash

và phát hiện ra tràn ngập

with this sort of evidence that supports

các loại bằng chứng như thế này,

this sort of thinking.

củng cố cho suy nghĩ đó.

So biologically, there are plenty of species

Xét về mặt sinh học, có vô vàn loài

that display banding or patterns, warning patterns,

phô ra các dải màu và kiểu hình mang tính cảnh báo,

to either be cryptical in the water

để ẩn mình trong nước

or warn against being attacked,

hoặc đề phòng bị tấn công,

not the least of which is the pilot fish

Cá thuyền (pilot fish)

which spends a big slab of its life

dành ra hẳn một phần lớn quãng đời

around the business end of a shark.

để làm trợ thủ đắc lực cho cá mập.

On the human side, Walter Starck, an oceanographer,

Về phía con người thì, Walter Starck, một nhà hải dương học,

has been painting his wetsuit since the 1970s,

đã và đang tô vẽ cho đồ lặn từ những năm 1970,

and anthropologically,

Xét về khía cạnh nhân loại học,

Pacific island tribes painted themselves in bands

các bộ tộc thuộc vùng đảo Thái Bình Dương đã tự tô vẽ

in a sea snake ceremony

trong lễ cúng tế rắn biển

to ward off the shark god.

để xua đi thần cá mập.

So what's going on here?

Vậy chuyện gì đang diễn ra?

Is this an idea lying wide out in the open

Phải chăng đây là 1 ý tưởng rõ rành rạch

for us to consider and define?

để ta suy ngẫm và phát triển ?

We know that sharks use a range of sensors

Cá mập sử dụng nhiều loại phần tử cảm ứng

when they engage, particularly for attack,

khi giao chiến, tấn công,

but the sight sensor is the one that they use

nhưng lại dùng cảm ứng thị lực để xác định mục tiêu

to identify the target, and particularly

in the last number of meters before the attack.

đặc biệt, ở vài mét cuối cùng trước khi tấn công.

It makes sense to pay attention to the biological anecdote

Việc chú ý tới điều vặt về mặt sinh học này thực sự có lý

because that's time-tested evolution

bởi đó là sự tiến hóa qua nhiều thiên niên kỉ.

over many millennia.

But isn't human anecdote also an evolution of sorts,

Liệu giai thoại loài người cũng là sự tiến hóa về loài,

the idea that there's a kernel of truth

rằng chỉ một phần sự thật cũng được xem là quan trọng,

thought to be important,

passed down from generation to generation,

để được truyền từ thế hệ này sang thế hệ kia,

so that it actually ends up shaping human behavior?

và ăn sâu vào việc tái tạo hành vi con người ?

I wanted to test this idea.

Tôi muốn kiểm chứng bằng cách đặt nó dưới góc nhìn khoa học

I wanted to put some science

to this anecdotal evidence,

because if science could support this concept,

bởi vì nếu được khoa học củng cố,

then we might have at least part of the solution

chúng ta phần nào đã có cách giải quyết

to shark attack right under our very nose.

cho việc cá mập tấn công.

To do that, I needed some experts

Để làm được như vậy, tôi cần vài chuyên gia về tầm nhìn và thần kinh học cá mập,

in shark vision and shark neurology,

and a worldwide search, again,

một nghiên cứu toàn cầu, một lần nữa,

led to the University of W.A.

dẫn tới trường Đại Học W.A.

on the doorstep here, with the Oceans Institute.

và viện Hải Dương Học.

And professor Nathan Hart and his team

Giáo sư Nathan Hart cùng với đội ngũ của ông ấy

had just written a paper which tells us,

cũng vừa hoàn thành một bản luận

confirms that predatory sharks see

chứng thực rằng cá mập săn mồi

in black and white, or grayscale.

chỉ thấy màu trắng - đen, hoặc thang màu xám.

So I called up Nathan,

Tôi liên lạc với Nathan, dù có đôi chút lúng túng, về ý tưởng

a little bit sheepishly, actually, about this idea

that maybe we could use these patterns and shapes

sử dụng những kiểu mẫu và hình dáng này

to produce a wetsuit to try and mitigate the risk of shark attack,

đúc ra một bộ đồ lặn giảm thiểu nguy cơ cá mập tấn công,

and fortunately, he thought that was a good idea.

và ông ấy cho rằng đây là 1 ý hay.

So what ensued is a collaborative bit of research

Tiếp theo là hợp tác nghiên cứu

supported by the West Australian State Government.

được khuyến khích bởi Ủy Ban Tây Úc.

And we did three key things.

Chúng tôi đã làm đúng ba điều then chốt.

The first is that we mapped the characteristics,

Điều thứ nhất: xâu chuỗi các đặc tính,

the physical characteristics of the eyes

đặc điểm thể trạng mắt

of the three main predatory sharks,

của ba loài cá mập săn mồi chính :

so the great white, tiger and bull shark.

cá mập trắng, cá mập hổ và cá mập bò.

We did that genetically

Chúng tôi thực hành trên khía cạnh di truyền và tổ chức cấu trúc hình thể.

and we did that anatomically.

The next thing we did was to understand,

Tiếp theo là tìm hiểu, những gì mắt nhìn thấy

using complex computer modeling,

what that eye can see

sử dụng kiểu mô hình phức tạp trên máy tính,

at different depths, distances,

tại những mực sâu, khoảng cách

light conditions, and water clarity in the ocean.

điều kiện ánh sáng, độ trong khác nhau.

And from there, we were able to pinpoint

Từ đó, chỉ ra hai đặc tính chủ yếu:

two key characteristics:

what patterns and shapes would present the wearer

những kiểu và hình dáng này sẽ làm cho người mặc

as hidden or hard to make out in the water, cryptic,

khó bị nhận ra dưới nước,

and what patterns and shapes might provide

tạo ra tương phản lớn nhất cũng như

the greatest contrast but provide the greatest

breakup of profile

giúp họ không bị nhầm lẫn là con mồi hay thức ăn của cá mập.

so that that person wasn't confused for shark prey

or shark food.

Điều cần làm tiếp theo là chuyển những thông tin này

The next thing we needed to do was to convert this

into wetsuits that people might actually wear,

vào loại đồ lặn mà người ta có thể mặc,

and to that end, I invited Ray Smith,

để làm được điều đó, tôi đã mời Ray Smith,

a surfer, industrial designer, wetsuit designer,

một tay lướt sóng, nhà thiết kế công nghiệp và đồ lặn,

and in fact the guy that designed the original Quiksilver logo,

người đã thiết kế logo đầu tiên của Quiksilver,

to come over and sit with the science team

đến để bàn với đội nghiên cứu

and interpret that science

và chuyển thể loại khoa học đó

into aesthetic wetsuits that people might actually wear.

vào trong những bộ đồ lặn có thẩm mỹ và mặc được.

And here's an example of one of the first drawings.

Đây là một trong những bản phác đầu.

So this is what I call a "don't eat me" wetsuit.

Tôi gọi nó là "Đừng "chén" tôi".

So this takes that banding idea,

Bộ đồ này thể hiện ý tưởng sơn màu,

takes that banding idea, it's highly visible,

ở mức độ có thể nhìn thấy rõ rệt nhất

provides a highly disruptive profile,

tạo một nhân ảnh "dễ vỡ",

and is intended to prevent the shark

ngăn cá mập để ý đến bạn

from considering that you would be ordinary food,

như loại thức ăn thông thường,

and potentially even create confusion for the shark.

thậm chí làm nó bối rối.

And this one's configured to go with a surfboard.

Bộ đồ này đi kèm với một tấm ván lướt sóng.

You can see that dark, opaque panel on the front,

Bạn có thể thấy cái ván tối màu, đục mờ phía trước ấy,

and it's particularly better for the surface,

nó hoạt động tốt hơn trên bề mặt nước,

where being backlit and providing a silhouette

nơi ngược sáng và khó để tạo ra

is problematic.

bóng hình thể.

Second iteration is the cryptic wetsuit,

Mẫu thứ hai là một bộ đồ khó thể nhận diện,

or the one which attempts to hide the wearer

giấu người mặc

in the water column.

trong những cột nước.

There are three panels on this suit,

Có 3 mảng trên bộ đồ,

and in any given conditions,

trong bất cứ điều kiện nào,

one or more of those panels

một hay nhiều mảng này

will match the reflective spectra of the water

sẽ khớp với quang phổ phản xạ của nước

so as to disappear fully or partially,

biến mất hoàn toàn hoặc một phần nào đó,

leaving the last panel or panels

những mảng còn lại

to create a disruptive profile in the water column.

tạo nên một nhân ảnh dễ phai mờ trong cột nước.

And this one's particularly well-suited

Lần này, nó đặc biệt phù hợp

to the dive configuration,

cho nhu cầu của nghề lặn,

so when you're deeper under the water.

chẳng hạn như lúc xuống sâu dưới biển.

So we knew that we had

Chúng tôi biết rằng mình có được nền tảng khoa học vững chắc.

some really solid science here.

We knew, if you wanted to stand out,

nếu muốn mình nổi bật, bạn cần phải trông thật "ngựa vằn",

you needed to look stripy,

and we knew if you wanted to be cryptic,

nếu muốn ẩn mình đi, bạn cần phải trông như thế này.

you needed to look like this.

But the acid test is always going to be,

Nhưng buổi kiểm tra xương máu sẽ luôn là

how would sharks really behave

cá mập hành động ra sao

in the context of these patterns and shapes.

khi chạm mặt với những mẫu hình này.

And testing to simulate a person in a wetsuit

Thử nghiệm bằng cách lấy thế thân mặc đồ lặn để trong nước

in the water with a predatory shark

với một con cá mập ăn thịt, trong môi trường tự nhiên

in a natural environment

is actually a lot harder than you might think.

thì khó hơn nhiều so với tưởng tượng.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So we have to bait the rig,

Chúng tôi phải gắn mồi câu hoàn chỉnh,

because we need to get the statistical number

để lấy số liệu cụ thể

of samples through to get the scientific evidence,

cùng với chứng cứ khoa học,

and by baiting the rig,

bằng cách đó,

we're obviously changing shark behavior.

chúng tôi hiển nhiên thay đổi được hành vi của con cá mập.

We can't put humans in the water.

Chúng tôi không thể nào dùng người thật.

We're ethically precluded from even using

về đạo đức, cũng khó thể sử dụng

humanoid shapes and baiting them up in the water.

vật hình người làm mồi câu ngâm trong nước.

But nevertheless, we started the testing process

Chúng tôi bắt đầu thực nghiệm

in January of this year,

vào tháng Một năm nay,

initially with tiger sharks

ban đầu là với cá mập hổ

and subsequently with great white sharks.

và sau này là cá mập trắng.

The way we did that

Cách làm là lấy một cái trống thủng

was to get a perforated drum which is full of bait,

cho đầy mồi, bọc trong một lớp cao su tổng hợp Neoprene,

wrap it in a neoprene skin,

and then run two stereo underwater cameras

tiếp theo là chạy hai máy ghi hình dưới nước

to watch how the shark actually engages with that rig.

theo dõi cách lũ cá tiếp cận với miếng mồi giả.

And because we use stereo,

Và vì dùng máy ghi nổi,

we can capture all the statistics on how big the shark is,

chúng tôi có thể bao quát dữ liệu về kích thước của con cá mập,

what angle it comes in at, how quickly it leaves,

góc độ mà nó tiến đến, tốc độ mà nó bỏ đi,

and what its behavior is

hành vi nào của nó thì

in an empirical rather than a subjective way.

theo bản năng hơn là do xúc tiến.

Because we needed to preserve the scientific method,

Do phải lưu trữ phương pháp khoa học này,

we ran a control rig

chúng tôi đã cho chạy bộ đồ điều khiển

which was a black neoprene rig

màu đen bằng cao su Neoprene

just like a normal black wetsuit

như những bộ đồ lặn thông thường khác

against the, what we call,

chống lại công nghệ SAMS.

SAMS technology rig.

And the results were not just exciting,

Kết quả không chỉ khả quan, mà còn rất khích lệ,

but very encouraging,

and today I would like to just give you a snapshot

Hôm nay, tôi hân hạnh cho bạn chiêm ngưỡng

of two of those engagements.

hình ảnh của hai loại tiếp cận này.

So here we've got a four-meter tiger shark

Ở đây, ta có một con cá mập hổ dài 4m

engaging the black control rig,

từ từ tiến đến bộ điều khiển màu đen,

which it had encountered about

cái mà nó đã giáp mặt khoảng một phút rưỡi trước đó.

a minute and a half before.

Now that exact same shark had engaged,

Cùng một con cá mập đó tiếp xúc hay chạm mặt

or encountered this SAMS rig,

với bộ SAMS này,

which is the Elude SAMS rig,

một bộ SAMS Lẩn Tránh,

about eight minutes before,

tám phút trước đó,

and spent six minutes circling it, hunting for it,

nó đã dành khoảng sáu phút dạo vòng và đánh mùi

looking for what it could smell and sense but not see,

để tìm ra thứ mà nó chỉ có thể ngửi và cảm nhận chứ không nhìn thấy,

and this was the final engagement.

Đây là lần cuối nó tấn công.

Great white sharks are more confident than the tigers,

Cá mập trắng thì tự tin hơn nhiều so với cá mập hổ,

and here you see great white shark

Bạn thấy nó tấn công bộ điều khiển,

engaging a control rig,

so a black neoprene wetsuit,

cũng như bộ đồ lặn màu đen Neoprene,

and going straight to the bottom,

và đi thẳng xuống tận cùng,

coming up

tiến đến

and engaging.

và tấn công.

In contrast to the SAMS technology rig,

Đối nghịch với bộ công nghệ SAMS,

this is the banded one,

đây là cái được sơn sọc,

where it's more tactile,

dễ tiếp xúc hơn,

it's more investigative,

dễ dò la hơn,

it's more apprehensive,

nhạy cảm hơn,

and shows a reluctance to come straight in and go.

nó chần chừ trong việc tiến đến và xâu xé.

(Applause)

(Vỗ tay)

So, it's important for us that all the testing is done independently,

Những thử nghiệm này đều được xúc tiến riêng biệt

and the University of W.A. is doing the testing.

trường Đại Học Miền Tây Nước Úc thực hiện việc kiểm tra.

It'll be an ongoing process.

Nó vẫn đang được tiến hành

It's subject to peer review and subject to publication.

được đánh giá và phổ biến.

It's so important that this concept

Khái niệm này rất cần

is led with the science.

được dẫn dắt bởi khoa học.

From the perspective of Shark Attack Mitigation Systems,

Theo Bộ Phòng Chống Cá Mập Tấn Công,

we're a biotechnology licensing company,

là công ty công nghệ sinh học có giấy phép,

so we don't make wetsuits ourselves.

chúng tôi không thể tự tạo ra đồ lặn.

We'll license others to do that.

mà sẽ giao việc đó cho người khác.

But I thought you might be interested

Nhưng tôi nghĩ sẽ hứng thú khi chứng kiến Công Nghệ SAMS

in seeing what SAMS technology looks like

embedded in a wetsuit, and to that end,

được chuyển hóa vào bộ đồ lặn,

for the first time, live, worldwide --

lần đầu tiên, trực tiếp, toàn cầu --

(Laughter) —

( Tiếng cười) ---

I can show you what biological adaptation,

Tôi có thể chỉ cho các bạn thích ứng sinh học,

science and design looks like in real life.

khoa học và thiết kế trông như thế nào ngoài đời thực.

So I can welcome Sam, the surfer,

Vậy nên, mời Sam, một tay lướt sóng,

from this side. Where are you, Sam?

từ phía bên này không? Cậu đâu rồi, Sam?

(Applause)

( Vỗ Tay)

And Eduardo.

Và Eduardo.

(Applause)

( Vỗ tay)

Cheers, mate.

Hân hạnh.

Cheers.

Hân hạnh.

Thanks, gentlemen. (Applause)

Xin cám ơn. ( Vỗ tay)

So what have we done here?

Chúng tôi đã làm được gì ?

Well, to my mind, rather than take a blank sheet

Thà lấy một tờ giấy trắng

and use science as a tool for invention,

và sử dụng khoa học như công cụ sáng chế,

we've paid attention to the biological evidence,

chúng tôi chú ý đến các chứng cứ sinh học,

we've put importance to the

đặt nặng những bằng chứng

human anecdotal evidence,

về giai thoại của con người,

and we've used science as a tool

chúng tôi cũng đã sử dụng khoa học như một công cụ thông dịch,

for translation,

translation of something that was already there

thông dịch những gì có sẵn

into something that we can use for the benefit of mankind.

thành thứ đem lại lợi ích cho con người.

And it strikes me that this idea of science

Tôi cho rằng ý tưởng khoa học này

as a tool for translation rather than invention

là một công cụ phiên dịch hơn là một phát minh

is one that we can apply much more widely than this

thứ mà ta có thể áp dụng triệt để và rộng rãi hơn

in the pursuit of innovation.

trên con đường theo đuổi sự đổi mới.

After all, did the Wright brothers

Sau cùng thì, liệu có phải anh em nhà Wright

discover manned flight,

đã khám phá ra máy bay người lái,

or did they observe the biological fact of flight

hay họ đã quan sát thấy sự thật sinh học của việc bay lượn

and translate that mechanically, replicate it

và phiên dịch nó theo cách máy móc, kĩ thuật

in a way that humans could use?

tái tạo nó theo cách mà con người có thể sử dụng?

As for the humble wetsuit,

Còn về lĩnh vực đồ lặn,

who knows what oceanwear will look like

ai mà biết được sẽ như thế nào

in two years' time, in five years' time

trong vòng hai hay năm năm tới thậm chí năm mươi năm.

or in 50 years' time, but with this new thinking,

Nhưng với suy nghĩ mới mẻ này,

I'm guessing there's a fair chance

tôi phỏng đoán rằng bộ đồ đen tuyền

it won't be pure black.

sẽ rất khó thể xảy ra.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)