Francis de los Reyes: Sanitation is a basic human right

Translator: Trang Tran-Do Reviewer: Tammy Tammy

I am an engineering professor,

Tôi là một giáo sư kĩ thuật,

and for the past 14 years

và trong 14 năm qua,

I've been teaching crap.

tôi giảng dạy về phân.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Not that I'm a bad teacher,

Không phải vì tôi là một giáo viên tồi,

but I've been studying and teaching

mà bởi vì tôi đã được học và dạy

about human waste

về chất thải của con người

and how waste is conveyed

và cách các chất thải vận chuyển

through these wastewater treatment plants,

thông qua hệ thống máy móc xử lý chất thải,

and how we engineer and design

và cách chúng ta bố trí, thiết kế

these treatment plants so that we can protect

những hệ thống này để có thể bảo vệ

surface water like rivers.

nguồn nước như là các con sông.

I've based my scientific career

Sự nghiệp khoa học của tôi dựa trên

on using leading-edge molecular techniques,

việc sử dụng kĩ thuật phân tử tiên tiến,

DNA- and RNA-based methods

những phương pháp dựa trên DNA và RNA

to look at microbial populations in biological reactors,

để hiểu rõ hơn về vi sinh vật trong phản ứng sinh học

and again to optimize these systems.

và tối ưu các hệ thống đó.

And over the years,

Và qua nhiều năm,

I have developed an unhealthy obsession with toilets,

tôi phát triển sự ám ảnh không lành mạnh với các nhà vệ sinh,

and I've been known to sneak into toilets

tôi được biết đến vì lẻn vào các nhà vệ sinh

and take my camera phone

và lấy điện thoại chụp hình

all over the world.

trên khắp thế giới.

But along the way, I've learned

Nhưng cùng với đó, tôi đã học được

that it's not just the technical side,

rằng không chỉ về mặt kĩ thuật,

but there's also this thing called the culture of crap.

mà còn có cả thứ gọi là văn hóa đại tiện.

So for example,

Ví dụ như,

how many of you are washers

bao nhiêu trong số các bạn rửa

and how many of you are wipers?

và bao nhiêu trong số các bạn chùi?

(Laughter)

(Tiếng cười)

If, well, I guess you know what I mean.

Nếu, chà, tôi nghĩ các bạn hiểu ý tôi.

If you're a washer, then you use water

Nếu bạn rửa, bạn dùng nước

for anal cleansing. That's the technical term.

để rửa hậu môn. Đó là về mặt kĩ thuật.

And if you're a wiper,

Và nếu là bạn là người chùi,

then you use toilet paper

thì bạn phải dùng giấy vệ sinh.

or, in some regions of the world

Hoặc ở một số vùng trên thế giới

where it's not available, newspaper

không có giấy vệ sinh, thì giấy báo

or rags or corncobs.

hoặc giẻ hoặc lõi ngô.

And this is not just a piece of trivia,

Đây không chỉ là mảnh thông tin linh tinh

but it's really important to understand

mà nó thật sự quan trọng để hiểu được

and solve the sanitation problem.

và giải quyết vấn đề an toàn vệ sinh.

And it is a big problem:

Và nó là một vấn đề lớn:

There are 2.5 billion people in the world

Có 2.5 tỉ người trên trái đất

who don't have access to adequate sanitation.

không tiếp cận được với vệ sinh môi trường (VSMT).

For them, there's no modern toilet.

Họ không có nhà vệ sinh/toa lét hiện đại.

And there are 1.1 billion people

Có 1.1 tỉ người

whose toilets are the streets

đi vệ sinh bên đường

or river banks or open spaces,

hoặc ở bờ sông hoặc không gian mở,

and again, the technical term for that is

và thuật ngữ chuyên môn cho nó là

open defecation,

đại tiện lộ thiên.

but that is really simply

nhưng nó thật sự đơn giản là

shitting in the open.

đi tiêu tại không gian mở.

And if you're living in fecal material

Nếu bạn sống ở vùng có phân sống

and it's surrounding you, you're going to get sick.

và chúng ở xung quanh bạn, bạn sẽ bị bệnh.

It's going to get into your drinking water,

Chúng sẽ lẫn vào nước uống,

into your food, into your immediate surroundings.

đồ ăn, những thứ ngay xung quanh bạn.

So the United Nations estimates

Liên Hiệp Quốc ước tính

that every year, there are 1.5 million child deaths

mỗi năm, có 1.5 triệu trẻ em chết

because of inadequate sanitation.

bởi không có đủ điều kiện về vệ sinh.

That's one preventable death every 20 seconds,

Đó là cái chết có thể ngăn ngừa, trong mỗi hai mươi giây

171 every hour,

171 (cái chết có thể ngăn ngừa) mỗi giờ,

4,100 every day.

4100 mỗi ngày.

And so, to avoid open defecation,

Vậy, để tránh "đại tiện lộ thiên",

municipalities and cities

Các thị trấn và thành phố

build infrastructure, for example, like pit latrines,

đang xây dựng cơ sở hạ tầng, như hố xí

in peri-urban and rural areas.

ở ngoại thành và nông thôn.

For example, in KwaZulu-Natal province in South Africa,

Ví dụ, ở huyện KwaZulu-Natal, Nam Phi,

they've built tens of thousands of these pit latrines.

họ đã xây dựng hàng chục ngàn hố xí.

But there's a problem when you scale up

Nhưng có một vấn đề khi mở rộng quy mô

to tens of thousands, and the problem is,

nhiều hơn chục ngàn, và vấn đề đó là,

what happens when the pits are full?

phải làm thế nào khi hố xí đầy?

This is what happens.

Đây là điều sẽ xảy ra khi đó.

People defecate around the toilet.

Mọi người đại tiện xung quanh nhà vệ sinh.

In schools, children defecate on the floors

Ở trường, trẻ em đại tiện trên sàn

and then leave a trail outside the building

để lại những vệt dài ở ngoài các tòa nhà

and start defecating around the building,

và đi ngoài quanh tòa nhà.

and these pits have to be cleaned

Hố xí cần được rửa dọn thường xuyên

and manually emptied.

và làm sạch thủ công.

And who does the emptying?

Nhưng ai sẽ là người dọn chúng?

You've got these workers

Chính là những người lao công này

who have to sometimes go down into the pits

họ thường phải đi xuống các hố xí

and manually remove the contents.

và loại bỏ chất thải bằng tay.

It's a dirty and dangerous business.

Công việc này khá bẩn thỉu và nguy hiểm.

As you can see, there's no protective equipment,

Bạn có thể thấy, không có dụng cụ bảo vệ

no protective clothing.

không có quần áo bảo hộ.

There's one worker down there.

Có một người lao công ở dưới đó.

I hope you can see him.

Tôi hy vọng các bạn có thể nhìn thấy anh ta.

He's got a face mask on, but no shirt.

Anh ta đeo mặt nạ, nhưng không mặc áo.

And in some countries, like India,

Ở một số nước, như Ấn Độ,

the lower castes are condemned

những người thuộc tầng lớp thấp

to empty the pits,

buộc phải dọn hố xí,

and they're further condemned by society.

và họ còn bị xã hội chỉ trích.

So you ask yourself, how can we solve this

Hãy tự hỏi bản thân, làm thế nào ta giải quyết vấn đề này,

and why don't we just build Western-style flush toilets

sao chúng ta không xây nhà vệ sinh kiểu tự hoại phương Tây

for these two and a half billion?

cho hai tỉ rưỡi người này?

And the answer is, it's just not possible.

Và câu trả lời là, điều này không thể.

In some of these areas, there's not enough water,

Ở một số vùng này, không có đủ nước,

there's no energy,

không có năng lượng,

it's going to cost tens of trillions of dollars

sẽ tốn đến hàng ngàn tỉ đô la

to lay out the sewer lines

để đặt các đường ống thoát nước,

and to build the facilities

để xây các cơ sở,

and to operate and maintain these systems,

để vận hành và duy trì các hệ thống này,

and if you don't build it right,

và nếu không xây dựng đúng cách,

you're going to have flush toilets

bạn sẽ có nhà vệ sinh tự hoại

that basically go straight into the river,

đơn giản xả thẳng xuống sông,

just like what's happening in many cities

giống như điều diễn ra tại nhiều thành phố

in the developing world.

ở các nước đang phát triển.

And is this really the solution?

Nó thực sự có phải là giải pháp?

Because essentially, what you're doing is

Vì, cần thiết, việc bạn làm là

you're using clean water

bạn sử dụng nước sạch

and you're using it to flush your toilet,

bạn dùng nó để xả toa lét,

convey it to a wastewater treatment plant

chuyển nó sang các nhà máy xử lý nước thải

which then discharges to a river,

nơi sau đó xả ra sông,

and that river, again, is a drinking water source.

và con sông đó, nhắc lại, là nguồn nước uống.

So we've got to rethink sanitation,

Vậy chúng ta cần suy nghĩ lại về VSMT,

and we've got to reinvent the sanitation infrastructure,

chúng ta cần phát minh lại cơ sở hạ tầng vệ sinh môi trường,

and I'm going to argue that to do this,

và tôi sẽ tranh cãi, để làm việc này

you have to employ systems thinking.

bạn cần phải sử dụng tư duy hệ thống.

We have to look at the whole sanitation chain.

Ta phải nhìn vào toàn bộ chuỗi vệ sinh môi trường.

We start with a human interface,

Ta bắt đầu với thực thể con người,

and then we have to think about how feces

và rồi chúng ta phải nghĩ đến chất thải

are collected and stored,

được thu gom và lưu trữ như thế nào,

transported, treated and reused —

vận chuyển, xử lý và tái sử dụng -

and not just disposal but reuse.

không phải loại bỏ mà tái sử dụng.

So let's start with the human user interface.

Vậy hãy bắt đầu với con người sử dụng

I say, it doesn't matter if you're a washer or a wiper,

Tôi nói, sẽ không ảnh hưởng nếu bạn là người rửa hay chùi,

a sitter or a squatter,

người ngồi đứng hay ngồi xổm,

the human user interface should be clean

bề mặt cho con người dùng cần sạch sẽ

and easy to use, because after all,

dễ sử dụng, vì sau chót,

taking a dump should be pleasurable.

việc xả chất thải nên là niềm vui.

(Laughter)

(tiếng cười)

And when we open the possibilities

và khi chúng ta mở ra các khả năng

to understanding this sanitation chain,

để hiểu được chuỗi vệ sinh môi trường này,

then the back-end technology,

rồi công nghệ đằng sau nó,

the collection to the reuse, should not really matter,

việc thu gom đến tái sử dụng, thực sự không nên ảnh hưởng,

and then we can apply

rồi ta có thể ứng dụng

locally adoptable and context-sensitive solutions.

các giải pháp tùy chỉnh theo vùng và theo bối cảnh

So we can open ourselves to possibilities like,

ta có thể mở rộng cho các khả năng như,

for example, this urine-diverting toilet,

ví dụ, toa lét chuyển nước tiểu,

and there's two holes in this toilet.

có hai cái hỗ trong toa lét này.

There's the front and the back,

Có đằng trước và đằng sau,

and the front collects the urine,

cái đằng trước thu nhận nước tiểu,

and the back collects the fecal material.

cái đằng sau thu nhận phân.

And so what you're doing is you're separating the urine,

Vậy là việc bạn làm là phân tách nước tiểu,

which has 80 percent of the nitrogen

chất chứa 80% Ni-tơ

and 50 percent of the phosphorus,

và 50% Phốt pho,

and then that can then be treated

và có thể được xử lý

and precipitated to form things like struvite,

kết tủa để tạo những thứ như sỏi struvite

which is a high-value fertilizer,

là loại phân bón có giá trị cao,

and then the fecal material can then be disinfected

và rồi phân có thể được khử trùng

and again converted to high-value end products.

và lại được chuyển thành sản phẩm cuối có giá trị cao

Or, for example, in some of our research,

Hoặc, ví dụ, trong vài nghiên cứu của chúng tôi,

you can reuse the water by treating it

bạn có thể tái sử dụng nước qua cách xử lý nó

in on-site sanitation systems

qua hệ thống vệ sinh tại chỗ

like planter boxes or constructed wetlands.

như thùng trồng cây hoặc đầm lầy nhân tạo.

So we can open up all these possibilities

Vậy chúng ta có thể mở rộng tất cả các khả năng này

if we take away the old paradigm of flush toilets

nếu chúng ta bỏ đi những mô thức cũ về nhà vệ sinh tự hoại

and treatment plants.

và quy trình xử lý.

So you might be asking, who's going to pay?

Vậy, có lẽ bạn sẽ hỏi, ai sẽ chi trả?

Well, I'm going to argue that governments

À, tôi sẽ tranh luận rằng các chính phủ

should fund sanitation infrastructure.

nên tài trợ cho cơ sở hạ tầng vệ sinh môi trường (VSMT).

NGOs and donor organizations,

Các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức tài trợ

they can do their best, but it's not going to be enough.

họ có thể làm tất cả trong khả năng, nhưng như vậy vẫn sẽ không đủ.

Governments should fund sanitation

Các chính phủ nên tài trợ cho VSMT

the same way they fund roads

như là họ tài trợ xây dựng đường xá,

and schools and hospitals

trường học, bệnh viện,

and other infrastructure like bridges,

và cơ sở hạ tầng khác như cầu cống,

because we know, and the WHO has done this study,

vì chúng ta biết, và Tổ chức Y tế TG (WHO) đã nghiên cứu

that for every dollar that we invest

rằng mỗi đồng đô mà chúng ta đầu tư

in sanitation infrastructure,

cho cơ sở hạ tầng VSMT,

we get something like three to 34 dollars back.

chúng ta sẽ lấy lại được từ 3 đến 34 đô.

Let's go back to the problem of pit emptying.

Hãy quay trở lại vấn đề làm rỗng các hố xí.

So at North Carolina State University,

Tại Đại học bang North Carolina

we challenged our students to come up with a simple solution,

chúng tôi thử thách các sinh viên đưa ra các giải pháp đơn giản,

and this is what they came up with:

và đây là ý kiến họ đưa ra

a simple, modified screw auger

một trục vít điều chỉnh, đơn giản

that can move the waste up

có thể đưa chất thải lên

from the pit and into a collecting drum,

khỏi hố xí và đưa vào trống thu gom,

and now the pit worker

bây giờ các công nhân vệ sinh

doesn't have to go down into the pit.

không cần phải đi xuống các hố xí.

We tested it in South Africa, and it works.

Chúng tôi đã thử nghiệm tại Nam Phi, nó hoạt động.

We need to make it more robust,

Chúng tôi cần phải làm nó khỏe hơn,

and we're going to do more testing

chúng tôi sẽ thử nghiệm nhiều hơn

in Malawi and South Africa this coming year.

tại Malawi và Nam Phi trong năm tới.

And our idea is to make this

Ý tưởng của chúng tôi là biến nó

a professionalized pit-emptying service

thành dịch vụ chuyên nghiệp dọn dẹp các hố xí

so that we can create a small business out of it,

vậy là chúng tôi có thể kinh doanh một chút từ nó

create profits and jobs,

tạo ra lợi nhuận và việc làm,

and the hope is that,

với hy vọng là,

as we are rethinking sanitation,

khi chúng ta nghĩ lại về VSMT,

we are extending the life of these pits

chúng ta đang nới rộng dòng đời của các hố xí

so that we don't have to resort

như vậy chúng ta không phải nhờ cậy

to quick solutions

các giải pháp nhanh

that don't really make sense.

nhưng không hiệu quả.

I believe that access to adequate sanitation

Tôi tin là việc tiếp cận với VSMT phù hợp

is a basic human right.

là quyền cơ bản của con người.

We need to stop the practice

Chúng ta cần phải ngưng việc

of lower castes and lower-status people

những người ở giai tầng và địa vị thấp

going down and being condemned to empty pits.

bị xem thường và kết tội vì dọn dẹp các hố xí.

It is our moral, it is our social

Đó là đạo đức của chúng ta, là nghĩa vụ

and our environmental obligation.

xã hội và môi trường của chúng ta.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(vỗ tay).