Jonathan Drori: Why we don't understand as much as we think

Jonathan Drori với " Những điều mà chúng ta nghĩ là mình biết"

Translator: Phan Tuan Phuc Reviewer: Trang Le

I'm going to try and explain why it is that perhaps

Tôi sẽ cố gắng giải thích tại sao có những điều mà có lẽ

we don't understand as much as we think we do.

chúng ta không hiểu rõ như chúng ta nghĩ

I'd like to begin with four questions.

Tôi muốn bắt đầu với bốn câu hỏi

This is not some sort of cultural thing for the time of year.

Không phải là những câu hỏi về những sự kiện văn hóa trong một năm

That's an in-joke, by the way.

Chỉ có một nhóm người là biết đến những thứ đó

But these four questions, actually,

Nhưng bốn câu hỏi này thực sự

are ones that people who even know quite a lot about science find quite hard.

là những câu hỏi mà thậm chí cả những người am hiểu khoa học cũng cảm thấy khó trả lời

And they're questions that I've asked of science television producers,

Và chúng là những câu hỏi mà tôi đã hỏi những nhà sản xuất các chương trình khoa học,

of audiences of science educators --

những khán giả của các chương trình giáo dục khoa học

so that's science teachers -- and also of seven-year-olds,

và cả những giáo viên khoa học -- và tôi cũng hỏi cả những đứa trẻ khoảng 7 tuổi,

and I find that the seven-year-olds do marginally better

và tôi nhận thấy rằng những đứa trẻ 7 tuổi còn trả lời tốt hơn đôi chút

than the other audiences, which is somewhat surprising.

những người khác, điều này thật đáng ngạc nhiên.

So the first question, and you might want to write this down,

Và đây là câu hỏi đầu tiên, bạn có thể muốn viết câu trả lời xuống

either on a bit of paper, physically, or a virtual piece of paper

một mảnh giấy hay tưởng tượng ra câu trả lời

in your head. And, for viewers at home, you can try this as well.

trong đầu. Và, cả những khán giả đang theo dõi, các bạn cũng có thể thử trả lời câu hỏi này.

A little seed weighs next to nothing and a tree weighs a lot, right?

Một hạt giống nhỏ bé sẽ lớn lên thành một cây to lớn đúng không ?

I think we agree on that. Where does the tree get the stuff that makes up this chair,

Tôi nghĩ chúng ta đều biết điều đó. Vậy cái cây này lấy nguyên liệu từ đâu để có thể lớn lên và cung cấp gỗ để làm nên chiếc ghế này?

right? Where does all this stuff come from?

Nguyên liệu đó lấy từ đâu ?

(Knocks)

Cốc cốc

And your next question is, can you light a little torch-bulb

và câu hỏi tiếp theo dành cho các bạn là, liệu bạn có thể thắp sáng một bóng đèn nhỏ

with a battery, a bulb and one piece of wire?

với một cục pin, một bóng đèn và một đoạn dây?

And would you be able to, kind of, draw a -- you don't have to draw

và liệu bạn có thể vẽ, không quan trọng nhưng liệu bạn có

the diagram, but would you be able to draw the diagram,

thể vẽ sơ đồ

if you had to do it? Or would you just say,

nều bạn phải làm không? Hay bạn chỉ có thể nói là

that's actually not possible?

điều đó thực sự là không thể?

The third question is, why is it hotter in summer than in winter?

Câu hỏi thứ ba là tại sau mùa hè lại nóng hươn mùa đông?

I think we can probably agree that it is hotter in summer than in winter,

Tôi nghĩ là chúng ta có đều biết là mùa hè nóng hơn mùa đông

but why? And finally, would you be able to --

nhưng tại sao ? Và cuối cùng là liệu bạn có thể

and you can sort of scribble it, if you like --

phác ra nều bạn muốn

scribble a plan diagram of the solar system,

một sơ đồ về hệ mặt trời,

showing the shape of the planets' orbits?

thể hiện những hình dáng của quỹ đạo ?

Would you be able to do that?

Liệu bạn có khả năng?

And if you can, just scribble a pattern.

Và nều bạn có thể, hãy phác họa hình mẫu đó ra,

OK. Now, children get their ideas not from teachers,

OK. Ngày nay, bọn trẻ nghĩ ra những ý tưởng không phải là từ thầy cô giáo của chúng

as teachers often think, but actually from common sense,

như giáo viên thường nghĩ, nhưng thực tế là từ các giác quan,

from experience of the world around them,

từ trải nghiệm về thế giới xung quanh chúng,

from all the things that go on between them and their peers,

từ tất cả những điều xảy ra giữa chúng và bạn bè,

and their carers, and their parents, and all of that. Experience.

và những người chăm sóc chúng, tất cả những điều như thế. Trải nghiệm

And one of the great experts in this field, of course, was, bless him,

Và một trong những chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực này,

Cardinal Wolsey. Be very careful what you get into people's heads

Cardinal Wolsey đã từng nói hãy thật cẩn thận với những gì trong đầu con người

because it's virtually impossible to shift it afterwards, right?

bởi vì nó không thể lấy ra khỏi đầu sau đó được nữa, đúng không

(Laughter)

Cười

I'm not quite sure how he died, actually.

Tôi thực tế không biết chắc tại sao ông ấy chết

Was he beheaded in the end, or hung?

Có phải ông ấy bị treo cổ hay chặt đầu ?

(Laughter)

Cười

Now, those questions, which, of course, you've got right,

Bây giờ, những câu hỏi này, dĩ nhiên là bạn đã từng nghe qua,

and you haven't been conferring, and so on.

và bạn chưa từng bàn luận với ai cả.

And I -- you know, normally, I would pick people out and humiliate,

Và tôi -- bạn biết đấy, như bình thường tôi sẽ chọn một người và làm người đó xầu hổ

but maybe not in this instance.

nhưng trong trường hợp này thì không.

A little seed weighs a lot and, basically, all this stuff,

Một hạt giống nhỏ khá nặng, và về cơ bản,

99 percent of this stuff, came out of the air.

99 phần trăm khối lượng hạt giống này là từ không khí.

Now, I guarantee that about 85 percent of you, or maybe it's fewer at TED,

Bây giờ, tôi đảm bảo rằng khoảng 85 % trong số các bạn, có thể sẽ ít hơn đối với những người tham dự TED

will have said it comes out of the ground. And some people,

sẽ trả lời rằng nó đến từ mặt đất. Và một số người,

probably two of you, will come up and argue with me afterwards,

có thể 2 trong số các bạn, sẽ đến và tranh luận với tôi sau đây ít phút,

and say that actually, it comes out of the ground.

và nói rằng thật sự thì nó đến từ mặt đất.

Now, if that was true, we'd have trucks going round the country,

Bây giờ, nếu đó là sự thật, chúng ta có những chiếc xe tải khắp nơi trên đất nước,

filling people's gardens in with soil, it'd be a fantastic business.

đổ đầy đất vào vườn của mọi người, điều đó thật là một việc kinh doanh tuyệt vời.

But, actually, we don't do that.

Nhưng thực sự thì chung ta phải làm như vậy.

The mass of this comes out of the air.

Phần lớn gỗ làm chiếc ghế này là xuất phát từ không khí.

Now, I passed all my biology exams in Britain.

Tôi đã vượt qua những bài kiểm tra sinh học ở Anh.

I passed them really well, but I still came out of school

Tôi thực sự vượt qua khá là tốt, nhưng tôi vẫn tốt nghiệp

thinking that that stuff came out of the ground.

với suy nghĩ rằng gỗ là đến từ lòng đất.

Second one: can you light a little torch-bulb with a battery bulb and one piece of wire?

Câu hỏi thứ hai: bạn có thể thăp sáng một chiếc bóng đèn với môt cục pin và một đoạn dây không ?

Yes, you can, and I'll show you in a second how to do that.

Vâng, bạn có thể, và tôi sẽ chỉ cho bạn cách làm thế nào trong giây lát nữa.

Now, I have some rather bad news,

Giờ tôi có một vài tin khá xấu,

which is that I had a piece of video that I was about to show you,

đó là tôi có một đoạn video mà tôi định cho các bạn xem,

which unfortunately -- the sound doesn't work in this room,

nhưng thật không may -- lại không có âm thanh trong căn phòng này,

so I'm going to describe to you, in true "Monty Python" fashion,

cho nên tôi sẽ mô tả cho bạn, theo phong cách hài hước Monty Python,

what happens in the video. And in the video, a group of researchers

những điều xảy ra trong video đó. Và trong video này có một nhóm các nhà nghiên cứu

go to MIT on graduation day.

đến trường đại học MIT vào ngày lễ tốt nghiệp.

We chose MIT because, obviously, that's a very long way away

Chúng tôi chọn MIT bởi vì, thật ra mà nói thì nó khá xa

from here, and you wouldn't mind too much,

nơi này cho nên các bạn sẽ không bận tâm về nó,

but it sort of works the same way in Britain

nhưng nó cũng hoạt động tương tự như ở Anh

and in the West Coast of the USA.

và ở Bờ Tây nước Mĩ.

And we asked them these questions, and we asked those questions

Và tôi đã hỏi họ những câu hỏi này, và tôi cũng hỏi những câu này đối với

of science graduates, and they couldn't answer them.

những sinh viên khoa học vừa mới tốt nghiệp, và họ không thể trả lời được.

And so, there's a whole lot of people saying,

Và vì thế, có rất nhiều người nói rằng'

"I'd be very surprised if you told me that this came out of the air.

" Tôi rất bất ngờ nếu anh nói với tôi rằng gỗ sinh ra từ không khí

That's very surprising to me." And those are science graduates.

Điều đó làm tôi rất ngạc nhiên, " Và đó là những sinh viên khoa học vừa tốt nghiệp

And we intercut it with, "We are the premier science university in the world,"

Chúng họ còn chêm vào, " Chúng tôi là những nhà khoa học hàng đầu thế giới."

because of British-like hubris.

bởi vì chúng tôi cao ngạo như kiểu người Anh.

(Laughter)

Cười

And when we gave graduate engineers that question,

Và khi chúng tôi đem hỏi những kĩ sư đã tốt nghiệp,

they said it couldn't be done.

họ nói rằng điều đó không thể xảy ra.

And when we gave them a battery, and a piece of wire, and a bulb,

Khi chúng tôi đưa cho họ một cục pin, một đoạn dây, và một cái bóng đèn,

and said, "Can you do it?" They couldn't do it. Right?

và nói, " các anh có thể thắp sáng nó không ? Họ không thể làm được.

And that's no different from Imperial College in London, by the way,

Và điều đó không khác đối với Trương Cao đẳng Imperial,

it's not some sort of anti-American thing going on.

tôi không hề có ý bêu xấu người Mĩ.

As if. Now, the reason this matters is we pay lots and lots of money

Giờ lí do việc này là vấn đề bởi vì chúng ta tiêu rất nhiều tiền

for teaching people -- we might as well get it right.

để giáo dục con người-- chúng ta cần phải làm tốt điều đó.

And there are also some societal reasons

Và cũng có một vài lí do xã hội rằng

why we might want people to understand what it is that's happening

tại sao chúng ta lại muốn mọi người hiểu những gì đang xảy ra

in photosynthesis. For example, one half of the carbon equation

trong quá trình quang hợp. Ví dụ, một nửa lượng các-bon mà nó hấp thụ

is how much we emit, and the other half of the carbon equation,

bằng với lượng các-bon mà chúng ta thải ra,

as I'm very conscious as a trustee of Kew,

tôi có nhận thức về điều này kể từ khi tôi điều hành Kew,

is how much things soak up, and they soak up carbon dioxide out of the atmosphere.

là việc quang hợp đã hấp thụ bao nhiêu lượng khí các-bon-nic

That's what plants actually do for a living.

Đó là việc mà thực vật phải làm để tồn tại.

And, for any Finnish people in the audience, this is a Finnish pun:

Và, đối với những khán giả Phần Lan, đây là một chiếc biển hiệu tiếng Phần Lan:

we are, both literally and metaphorically, skating on thin ice

chúng ta đang thực sự trượt trên một lớp băng mỏng

if we don't understand that kind of thing.

nếu chúng ta không hiều điều ra vấn đề.

Now, here's how you do the battery and the bulb.

Đây là cách bạn nối pin với bóng đèn.

It's so easy, isn't it? Of course, you all knew that.

Rất dễ phải không ? Dĩ nhiên là bạn đã biết điều đó.

But if you haven't played with a battery and a bulb,

Nhưng nếu bạn chưa từng nghịch pin và bóng đèn,

if you've only seen a circuit diagram,

nếu bạn chỉ nhìn thấy những sơ đồ,

you might not be able to do that, and that's one of the problems.

bạn sẽ không thể làm được điều này, và đó chính là vấn đề.

So, why is it hotter in summer than in winter?

Vậy, tại sao mùa hè lại nóng hơn mùa đông?

We learn, as children, that you get closer to something that's hot,

Chúng ta học từ bé rằng chúng ta đến gần một thứ gì đó nóng,

and it burns you. It's a very powerful bit of learning,

thì nó sẽ đốt cháy bạn. Đó là một kiến thức rất hay,

and it happens pretty early on.

và nó có từ khá sớm.

By extension, we think to ourselves, "Why it's hotter in summer than in winter

Mở rộng ra, chúng ta thử nghĩ xem " Tại sao mùa hè lại nóng hơn mùa đông

must be because we're closer to the Sun."

có phải là xo chúng ta ở gần mặt trời hơn."

I promise you that most of you will have got that.

Tôi chắc rằng hầu hết các bạn đều nghĩ như vậy.

Oh, you're all shaking your heads,

Oh, các bạn đang lắc đầu,

but only a few of you are shaking your heads very firmly.

nhưng chỉ số ít các bạn lắc đầu một cách chắc chắn.

Other ones are kind of going like this. All right.

Số khác thì lắc như thế này.

It's hotter in summer than in winter because the rays from the Sun

Trời nóng mùa hè nóng hơn mùa đông là bởi vì các tia sáng từ mặt trời

are spread out more, right, because of the tilt of the Earth.

mở rộng hơn do trục của Trái Đất.

And if you think the tilt is tilting us closer, no, it isn't.

Và nếu bạn nghĩ trục Trái Đất đẩy chúng ta gần hơn thì càng không phải.

The Sun is 93 million miles away, and we're tilting like this, right?

Mặt trời cách đây 93 triệu dặm và chúng ta chỉ di chuyển thế này, phải không?

It makes no odds. In fact, in the Northern Hemisphere,

Điều đó không nói lên gì cả. Sự thật là ở Northern Hemisphere,

we're further from the Sun in summer,

chúng ta ở xa mặt trời hơn vào mùa hè,

as it happens, but it makes no odds, the difference.

cho nên điều đó không nói lên điều gì cả

OK, now, the scribble of the diagram of the solar system.

OK, giờ hãy vẽ nhanh sơ đồ hệ mặt trời.

If you believe, as most of you probably do,

Nếu bạn tin rằng , hầu hết các bạn đều tin thế,

that it's hotter in summer than in winter because we're closer to the Sun,

là trời nóng hơn vào mùa hè bởi vì chúng ta ở gần mặt trời hơn,

you must have drawn an ellipse.

bạn phải vẽ những hình elip.

Right? That would explain it, right?

Phải không? Điều đó giải thích cho những gì bạn nghĩ, phải không?

Except, in your -- you're nodding -- now, in your ellipse,

Các bạn đang gật đầu,

have you thought, "Well, what happens during the night?"

có bao giờ bạn nghĩ, " Điều gì xảy ra vào ban đêm?"

Between Australia and here, right, they've got summer

Giữa Úc và ở đây, họ thì đang mùa hè

and we've got winter, and what --

còn chúng ta thì là mùa đông,

does the Earth kind of rush towards the Sun at night,

chả lẽ Trái đất chạy về phía Mặt trời vào buổi tối

and then rush back again? I mean, it's a very strange thing going on,

và rồi quay trở lại ngay? Ý tôi là có điều rất lạ đang xảy ra,

and we hold these two models in our head, of what's right and what isn't right,

và chúng ta tưởng tượng ra trong đầu hai tư tưởng, suy nghĩ điều gì là đúng là sai

and we do that, as human beings, in all sorts of fields.

và chúng ta làm như vậy trên mọi lĩnh vực.

So, here's Copernicus' view of what the solar system looked like as a plan.

Đây là quan điểm của Co-péc-níc về hệ mặt trời.

That's pretty much what you should have on your piece of paper. Right?

Đây là những gì mà bạn đã vẽ lên giấy phải không?

And this is NASA's view. They're stunningly similar.

Và đây là cách nhìn của NASA. Chúng trông rất tuyệt.

I hope you notice the coincidence here.

Tôi hi vọng các bạn chú ý đến sự trùng hợp ở đây.

What would you do if you knew that people had this misconception,

Bạn sẽ làm gì nếu bạn biết rằng mọi người đã quan niệm nhầm,

right, in their heads, of elliptical orbits

ngay trong đầu về những quỹ đạo elip.

caused by our experiences as children?

do kinh nghiệm khi còn bé?

What sort of diagram would you show them of the solar system,

Loại sơ đồ hệ mặt trời nào mà bạn sẽ chỉ cho họ ,

to show that it's not really like that?

để chỉ ra rằng nó không thực sự như thế này?

You'd show them something like this, wouldn't you?

Bạn sẽ cho chúng xem những thứ như thể này phải không?

It's a plan, looking down from above.

Chính là sơ đồ, nhìn từ trên xuống.

But, no, look what I found in the textbooks.

Nhưng hãy nhìn vào những gì tôi đã tìm thấy trong sách.

That's what you show people, right? These are from textbooks,

Đây là những gì bạn cho mọi người thấy phải không? những cái này là từ sách giáo khoa,

from websites, educational websites --

từ các website giáo dục--

and almost anything you pick up is like that.

và hầu hết những gì bạn thấy là như thế này.

And the reason it's like that is because it's dead boring

Và lí do nó như thế là bởi vì thật là chán khi

to have a load of concentric circles,

chỉ toàn là những đường trong đồng tâm,

whereas that's much more exciting, to look at something at that angle,

mặc dù điều đó là thú vị hơn, nhìn vào thứ gì đó từ góc nhìn như thế,

isn't it? Right? And by doing it at that angle,

phải không? Và bởi vì như vậy,

if you've got that misconception in your head, then that

nếu bạn có những quan niệm sai lầm trong đầu, thì

two-dimensional representation of a three-dimensional thing will be ellipses.

đó chỉ là hình ảnh hai chiều biểu diễn cho hình ành ba chiều sẽ là những hình elip.

So you've -- it's crap, isn't it really? As we say.

Và bạn sẽ tự nhủ -- chết tiệt, có nhẽ nào như thế?

So, these mental models -- we look for evidence that reinforces our models.

Vậy những hình mẫu này -- chúng ta tìm kiếm chứng cứ để củng cố hình mẫu của chúng ta

We do this, of course, with matters of race, and politics, and everything else,

Chúng ta làm thế hầu hết trên tất cả các lĩnh vực bao gồm cả chính trị,

and we do it in science as well. So we look, just look --

và chúng ta cung là thế cả trong khoa học. Cho nên chúng ta nhìn, chỉ nhìn

and scientists do it, constantly -- we look for evidence

và những nhà khoa học cũng thế, -- không ngừng chúng ta tìm kiếm chứng cứ

that reinforces our models, and some folks are just all too able

để củng cố hình mẫu của chúng ta, và một vài người thừa khả năng

and willing to provide the evidence that reinforces the models.

và sốt sắng cung cấp bằng chứng để bao biện cho những hình mẫu này.

So, being I'm in the United States, I'll have a dig at the Europeans.

Vì vậy việc ở Mĩ của tôi sẽ làm buồn lòng người Châu Âu.

These are examples of what I would say is bad practice in science

Đây là những ví dụ về những thứ mà tôi cho là thói quen làm việc không tốt

teaching centers. These pictures are from La Villette in France

ở những trung tâm giáo dục khoa học. Những bức hình này là từ La Villette ở Pháp

and the welcome wing of the Science Museum in London.

và sự chào đón của Bảo tàng Khoa học Luân Đôn.

And, if you look at the, kind of the way these things are constructed,

Và, nếu bạn nhìn vào cách mà những điều này đươc tạo gây dựng nên,

there's a lot of mediation by glass, and it's very blue, and kind of professional --

có rất nhiều kính, và chúng rất xanh,và trông chuyên nghiệp

in that way that, you know, Woody Allen comes up

theo cách này, bạn biết đấy, Woody Allen đến

from under the sheets in that scene in "Annie Hall,"

từ dưới tờ giấy trong cảnh "Annie Hall"

and said, "God, that's so professional." And that you don't --

và nói, " Chúa ơi, thật là chuyên nghiệp." Và rẳng chẳng có

there's no passion in it, and it's not hands on, right,

tí đam mê nào cả, không phải là tự nguyện,

and, you know, pun intended. Whereas good interpretation --

(chơi chữ có chủ ý). Trái lại sự hiểu biết --

I'll use an example from nearby -- is San Francisco Exploratorium,

tôi sẽ đưa ra một ví dụ gần đây -- đó là bảo tàng San Francisco

where all the things that -- the demonstrations, and so on,

nơi mà tất cả mọi thứ -- những mô phỏng, và các thứ khác,

are made out of everyday objects that children can understand,

được tạo ra từ các vật dụng hàng ngày sao cho trẻ em có thể hiểu,

it's very hands-on, and they can engage with, and experiment with.

nó rất tự nhiên, và chúng có thể tham gia và thí nghiệm cùng.

And I know that if the graduates at MIT

Và tôi biết răng nếu những sinh viên tôt nghiệp trường đại học MIT

and in the Imperial College in London had had the battery and the wire

và cả trường cao đẳng Imperial ở Luân Đôn có pin và dây điện

and the bit of stuff, and you know, been able to do it,

và một vài công cụ, như bạn biết đấy, họ có thể làm được,

they would have learned how it actually works,

họ sẽ học được cách nó thật sự hoạt động như thế nào,

rather than thinking that they follow circuit diagrams and can't do it.

chứ không phải mặc định là phải theo sơ đồ mạch điện nên đã không thể làm được

So good interpretation is more about

Sự hiểu biết sâu sắc thiên về những

things that are bodged and stuffed and of my world, right?

gì được nuôi dưỡng trong thế giới quan của tôi, phải không?

And things that -- where there isn't an extra barrier

Và những điều khi không vướng phải rào cản

of a piece of glass or machined titanium,

bằng kính hay ti tan nào,

and it all looks fantastic, OK?

và điều đó thật tuyệt vời, OK?

And the Exploratorium does that really, really well.

Và bảo tàng thám hiểm đã thực sự làm rất tốt.

And it's amateur, but amateur in the best sense,

Cho dù nó rất đơn giản nhưng đơn giản theo một nghĩa tốt nhất,

in other words, the root of the word being of love and passion.

nói cách khác, cốt lõi là từ tình yêu và niềm đam mê.

So, children are not empty vessels, OK?

Cho nên, trẻ em không phải là những cái chai rỗng, OK?

So, as "Monty Python" would have it,

Như nhóm hài "Monty Python" từng khắc họa

this is a bit Lord Privy Seal to say so,

điều này khá giống phong cách Chúa tể Privy Seal,

but this is -- children are not empty vessels.

trẻ em không phải là những cái chai rỗng.

They come with their own ideas and their own theories,

Chúng mang theo những ý tưởng và thuyết của riêng chúng,

and unless you work with those, then you won't be able to shift them,

và nếu bạn không quan tâm đến những điều này, bạn sẽ không thể thay đổi chúng,

right? And I probably haven't shifted your ideas

phải không? Và tôi có thể đã không lay chuyển được ý nhĩ của bạn♫

of how the world and universe operates, either.

về việc thế giới và vũ trụ hoạt động thế nào,

But this applies, equally, to matters of trying to sell new technology.

Nhưng những điều này có thể được ứng dụng trong việc giao bán công nghệ mới

For example, we are, in Britain, we're trying to do a digital switchover

Ví dụ, chúng tôi ở Anh, đang cố gắng biến sự thay đổi của dân số

of the whole population into digital technology [for television].

vào công nghệ số [cho tivi ]

And it's one of the difficult things

Và một trong những điều rất khó

is that when people have preconceptions of how it all works,

là khi mọi người đã có những nhận thức chủ quan về việc làm thế nào,

it's quite difficult to shift those.

thì thật khó để lay chuyển họ

So we're not empty vessels; the mental models that we have

Cho nên chúng ta không phải là những cái chai rỗng, những tư tưởng khuôn mẫu mà chúng ta có

as children persist into adulthood.

khi còn là một đứa trẻ tồn tại đến khi ta lớn

Poor teaching actually does more harm than good.

Việc giảng dạy lạc hậu thực sự có hại hơn có lơi.

In this country and in Britain, magnetism is understood better

Ở đây và ở Anh, từ trường được hiểu tốt hơn

by children before they've been to school than afterwards, OK?

bởi trẻ em trước khi chúng đến trường hơn là sau đó, OK?

Same for gravity, two concepts, so it's -- which is quite humbling,

Cũng giống như trọng lực, 2 khái niệm, khá là tương quan,

as a, you know, if you're a teacher, and you look before and after,

nhưng lại như một, bạn biết đấy, nếu bạn là một giáo viên, và bạn nhìn xa trông rộng

that's quite worrying. They do worse in tests afterwards, after the teaching.

điều đó thật đáng lo lắng. Chúng thể hiện rất kém trong những bài kiểm tra, sau khi được dạy dỗ.

And we collude. We design tests,

Và chúng tôi kết luận. Chúng tôi thiết kế những bài kiểm tra,

or at least in Britain, so that people pass them. Right?

hay ít nhất là ở Anh, sao cho mọi người có thể vượt qua nó. Phải không?

And governments do very well. They pat themselves on the back.

Và chính phủ làm rất tôt. Họ tự khen bản thân họ.

OK? We collude, and actually if you --

OK? Chúng tôi kết luận, và thực sự nếu bạn --

if someone had designed a test for me

hay ai đó thiết kế những bài kiểm tra cho tôi

when I was doing my biology exams,

khi tôi làm bài thi sinh học,

to really understand, to see whether I'd understood

để xem tôi có hiểu hay không

more than just kind of putting starch and iodine together

hơn là việc chỉ trộn tinh bột và i ót cùng với nhau

and seeing it go blue,

và xem chúng chuyển sang màu xang,

and really understood that plants took their mass out of the air,

và thực sự hiểu rằng khối lượng thực vật phần lớn là lầy từ không khí,

then I might have done better at science.

thì tôi đã có thể làm khoa học tốt hơn.

So the most important thing is to get people to articulate their models.

Cho nên điều quan trọng nhất là để cho mọi người thể hiện hình mẫu của họ.

Your homework is -- you know, how does an aircraft's wing create lift?

Bài tập về nhà của bạn là , làm thế nào mà một chiếc máy bay có thể cất cánh?

An obvious question, and you'll have an answer now in your heads.

Một câu hỏi rất rõ ràng và bạn có thể đã có câu trả lòi trong đầu.

And the second question to that then is,

Vế thứ hai là,

ensure you've explained how it is that planes can fly upside down.

đảm bảo rằng bạn có thể giải thích làm sao máy bay có thể bay lộn ngược được

Ah ha, right. Second question is, why is the sea blue? All right?

Câu hỏi thứ hai là tai sao biển lại có màu xanh?

And you've all got an idea in your head of the answer.

Bạn đã có câu trả lời rồi đúng không

So, why is it blue on cloudy days? Ah, see.

Vậy thì tại sao biển xanh ngay cả khi trời có mây?

(Laughter)

Cười

I've always wanted to say that in this country.

Tôi luôn muốn nói điều đó ở đát nước này

(Laughter)

Cười

Finally, my plea to you is to allow yourselves, and your children,

Cuối cùng, tôi muốn các bạn hãy để bản thân, con cái và bất cứ ai

and anyone you know, to kind of fiddle with stuff,

bạn biết đến nghịch ngợm với những câu hỏi này,

because it's by fiddling with things that you, you know,

bởi vì bằng cách đùa nghịch với những điều mà bạn biết,

you complement your other learning. It's not a replacement,

bạn sẽ đến với những kiến thức mới. Đó không phải là sự thay thế,

it's just part of learning that's important.

đó là một phần quan trọng trong việc học.

Thank you very much.

Cảm ơn các bạn rất nhiều

Now -- oh, oh yeah, go on then, go on.

Oh--oh yeah, tiếp tục đi

(Applause)

Vỗ tay