Jonathan Drori: Why we don't understand as much as we think

Tłumaczenie: Kinga Skorupska Korekta: Krystian Aparta

I'm going to try and explain why it is that perhaps

Postaram się pokazać, że chyba rozumiemy mniej,

we don't understand as much as we think we do.

niż nam się wydaje.

I'd like to begin with four questions.

Zacznę od czterech pytań.

This is not some sort of cultural thing for the time of year.

Nie chodzi o hołdowanie jakimś zwyczajom.

That's an in-joke, by the way.

To taki nasz prywatny dowcip.

But these four questions, actually,

Te pytania będą trudne nawet dla tych,

are ones that people who even know quite a lot about science find quite hard.

którzy wiedzą sporo o nauce.

And they're questions that I've asked of science television producers,

Zadałem je producentom programów popularnonaukowych,

of audiences of science educators --

słuchaczom wykładów naukowych,

so that's science teachers -- and also of seven-year-olds,

nauczycielom przedmiotów ścisłych, oraz siedmiolatkom.

and I find that the seven-year-olds do marginally better

Ci ostatni radzą sobie troszkę lepiej,

than the other audiences, which is somewhat surprising.

co jest zaskakujące.

So the first question, and you might want to write this down,

Podam teraz pierwsze pytanie.

either on a bit of paper, physically, or a virtual piece of paper

Możecie je zapisać, albo "zanotować" w umyśle.

in your head. And, for viewers at home, you can try this as well.

Tak samo oglądający na ekranie.

A little seed weighs next to nothing and a tree weighs a lot, right?

Nasionko prawie nic nie waży, a drzewo całkiem sporo.

I think we agree on that. Where does the tree get the stuff that makes up this chair,

Skąd drzewo bierze to, z czego zrobione jest to krzesło?

right? Where does all this stuff come from?

Skąd się to wszystko wzięło?

(Knocks)

(Stukanie)

And your next question is, can you light a little torch-bulb

Następne pytanie: Czy można zapalić małą żarówkę

with a battery, a bulb and one piece of wire?

przy pomocy baterii, żarówki i kawałka przewodu?

And would you be able to, kind of, draw a -- you don't have to draw

Jesteście to w stanie rozrysować?

the diagram, but would you be able to draw the diagram,

Jesteście to w stanie rozrysować?

if you had to do it? Or would you just say,

Nie rysujcie, tylko pytam.

that's actually not possible?

Czy sądzicie, że to niemożliwe?

The third question is, why is it hotter in summer than in winter?

Trzy: Czemu latem jest cieplej niż zimą?

I think we can probably agree that it is hotter in summer than in winter,

Myślę, że zgadzamy się, że w lecie jest cieplej,

but why? And finally, would you be able to --

ale czemu tak jest?

and you can sort of scribble it, if you like --

Możecie to naszkicować,

scribble a plan diagram of the solar system,

narysować model Układu Słonecznego

showing the shape of the planets' orbits?

pokazujący kształt orbit planet.

Would you be able to do that?

Możecie to zrobić?

And if you can, just scribble a pattern.

Jeśli tak, narysujcie ten schemat.

OK. Now, children get their ideas not from teachers,

Dzieci uczą się nie od nauczycieli,

as teachers often think, but actually from common sense,

ale dzięki zdrowemu rozsądkowi,

from experience of the world around them,

doświadczaniu świata, interakcji z rówieśnikami,

from all the things that go on between them and their peers,

doświadczaniu świata, interakcji z rówieśnikami,

and their carers, and their parents, and all of that. Experience.

opiekunom, rodzicom i różnorakim doświadczeniom.

And one of the great experts in this field, of course, was, bless him,

Jednym z ekspertów w tej dziedzinie był Kardynał Wolsey.

Cardinal Wolsey. Be very careful what you get into people's heads

Trzeba uważać, co się ludziom wkłada do głowy,

because it's virtually impossible to shift it afterwards, right?

bo potem raczej nie można tego zmienić.

(Laughter)

(Śmiech)

I'm not quite sure how he died, actually.

Zaraz, jak on umarł?

Was he beheaded in the end, or hung?

Ścięcie czy stryczek?

(Laughter)

(Śmiech)

Now, those questions, which, of course, you've got right,

Dobrze odpowiedzieliście na pytania, nie odpisywaliście.

and you haven't been conferring, and so on.

Dobrze odpowiedzieliście na pytania, nie odpisywaliście.

And I -- you know, normally, I would pick people out and humiliate,

Zwykle wybieram kilkoro "ofiar",

but maybe not in this instance.

ale może nie tym razem.

A little seed weighs a lot and, basically, all this stuff,

Nasionko waży całkiem sporo,

99 percent of this stuff, came out of the air.

ale 99% reszty wzięło się z powietrza.

Now, I guarantee that about 85 percent of you, or maybe it's fewer at TED,

Około 85% osób, może na TED trochę mniej,

will have said it comes out of the ground. And some people,

odpowiada, że z ziemi,

probably two of you, will come up and argue with me afterwards,

a po wykładzie ktoś przychodzi udowodnić mi,

and say that actually, it comes out of the ground.

że się mylę.

Now, if that was true, we'd have trucks going round the country,

Ktoś zbiłby niezły interes na uzupełnianiu znikającej ziemi.

filling people's gardens in with soil, it'd be a fantastic business.

Ktoś zbiłby niezły interes na uzupełnianiu znikającej ziemi.

But, actually, we don't do that.

Ale jest inaczej.

The mass of this comes out of the air.

Masa drzewa bierze się z powietrza.

Now, I passed all my biology exams in Britain.

Byłem dobry z biologii,

I passed them really well, but I still came out of school

ale nawet po maturze myślałem, że to pochodzi z ziemi.

thinking that that stuff came out of the ground.

ale nawet po maturze myślałem, że to pochodzi z ziemi.

Second one: can you light a little torch-bulb with a battery bulb and one piece of wire?

Czy można zapalić żarówkę baterią i drutem?

Yes, you can, and I'll show you in a second how to do that.

Jasne, zaraz pokażę.

Now, I have some rather bad news,

Mam złą wiadomość,

which is that I had a piece of video that I was about to show you,

przygotowałem dla was film,

which unfortunately -- the sound doesn't work in this room,

w którym niestety nie działa dźwięk,

so I'm going to describe to you, in true "Monty Python" fashion,

więc go opiszę - jak w Monty Pythonie.

what happens in the video. And in the video, a group of researchers

Badacze jadą do MIT w dzień zakończenia studiów.

go to MIT on graduation day.

Badacze jadą do MIT w dzień zakończenia studiów.

We chose MIT because, obviously, that's a very long way away

Wybraliśmy MIT, bo jest dość daleko,

from here, and you wouldn't mind too much,

więc się nie obrazicie,

but it sort of works the same way in Britain

ale tak samo jest w Wielkiej Brytanii

and in the West Coast of the USA.

i na Zachodnim Wybrzeżu USA.

And we asked them these questions, and we asked those questions

Absolwenci kierunków ścisłych nie poradzili sobie

of science graduates, and they couldn't answer them.

z tymi pytaniami.

And so, there's a whole lot of people saying,

Wiele osób mówiło,

"I'd be very surprised if you told me that this came out of the air.

że trudno im uwierzyć, że chodzi o powietrze.

That's very surprising to me." And those are science graduates.

że trudno im uwierzyć, że chodzi o powietrze.

And we intercut it with, "We are the premier science university in the world,"

A puszą się, że ich uczelnia jest najlepsza,

because of British-like hubris.

niczym Brytyjczycy.

(Laughter)

(Śmiech)

And when we gave graduate engineers that question,

Kiedy zapytaliśmy świeżo upieczonych inżynierów,

they said it couldn't be done.

powiedzieli, że to niemożliwe.

And when we gave them a battery, and a piece of wire, and a bulb,

Daliśmy im baterię, drut i żarówkę i zapytaliśmy:

and said, "Can you do it?" They couldn't do it. Right?

"Umiecie to zrobić?" Nie potrafili.

And that's no different from Imperial College in London, by the way,

Tak samo jest w Imperial College w Londynie.

it's not some sort of anti-American thing going on.

Nie wyśmiewam tu Amerykanów.

As if. Now, the reason this matters is we pay lots and lots of money

To ważne, bo skoro finansujemy naukę,

for teaching people -- we might as well get it right.

lepiej robić to mądrze.

And there are also some societal reasons

Zrozumienie fotosyntezy

why we might want people to understand what it is that's happening

przydaje się też z powodów społecznych.

in photosynthesis. For example, one half of the carbon equation

Na przykład, połowa obiegu dwutlenku węgla

is how much we emit, and the other half of the carbon equation,

pochodzi z jego emisji, a reszta, co znam dobrze,

as I'm very conscious as a trustee of Kew,

jako członek Kew,

is how much things soak up, and they soak up carbon dioxide out of the atmosphere.

to ilość, którą wchłaniają rośliny.

That's what plants actually do for a living.

Bez tego rośliny nie przeżyją.

And, for any Finnish people in the audience, this is a Finnish pun:

Nie wiem, czy ktoś zrozumie tą fińską grę słów:

we are, both literally and metaphorically, skating on thin ice

dosłownie i w przenośni chodzimy po cienkim lodzie,

if we don't understand that kind of thing.

jeśli nie rozumiemy takich podstaw.

Now, here's how you do the battery and the bulb.

A co z baterią i żarówką?

It's so easy, isn't it? Of course, you all knew that.

Proste, co nie? Na pewno zgadliście.

But if you haven't played with a battery and a bulb,

Ale jeśli nie bawiliście się tym,

if you've only seen a circuit diagram,

widzieliście tylko schemat,

you might not be able to do that, and that's one of the problems.

może się to wam nie udać, a to problem.

So, why is it hotter in summer than in winter?

Czemu jest cieplej latem?

We learn, as children, that you get closer to something that's hot,

Dzieci uczą się: im bliżej, tym cieplej

and it burns you. It's a very powerful bit of learning,

i można się sparzyć. To ważna wiedza,

and it happens pretty early on.

uczymy się tego wcześnie.

By extension, we think to ourselves, "Why it's hotter in summer than in winter

Dlatego myślimy: jest cieplej, bo jesteśmy bliżej Słońca.

must be because we're closer to the Sun."

Dlatego myślimy: jest cieplej, bo jesteśmy bliżej Słońca.

I promise you that most of you will have got that.

Odpowiedziała tak większość.

Oh, you're all shaking your heads,

Kręcicie głowami,

but only a few of you are shaking your heads very firmly.

ale tylko niektórzy z przekonaniem,

Other ones are kind of going like this. All right.

inni nieśmiało chichoczą.

It's hotter in summer than in winter because the rays from the Sun

Cieplej jest latem, bo promienie Słońca

are spread out more, right, because of the tilt of the Earth.

są bardziej rozproszone przez nachylenie Ziemi.

And if you think the tilt is tilting us closer, no, it isn't.

Nachylenie nie zbliża nas do Słońca.

The Sun is 93 million miles away, and we're tilting like this, right?

Słónce jest 150 mln km stąd, a my nachylamy się tak.

It makes no odds. In fact, in the Northern Hemisphere,

To nie ma żadnego znaczenia, na północnej półkuli

we're further from the Sun in summer,

latem jesteśmy dalej od Słońca, to nie ma znaczenia.

as it happens, but it makes no odds, the difference.

latem jesteśmy dalej od Słońca, to nie ma znaczenia.

OK, now, the scribble of the diagram of the solar system.

A teraz diagram Układu Słonecznego.

If you believe, as most of you probably do,

Jeśli uważacie, że jest cieplej, bo jesteśmy bliżej Słońca,

that it's hotter in summer than in winter because we're closer to the Sun,

Jeśli uważacie, że jest cieplej, bo jesteśmy bliżej Słońca,

you must have drawn an ellipse.

to narysowaliście elipsę.

Right? That would explain it, right?

To by wszystko wyjaśniało.

Except, in your -- you're nodding -- now, in your ellipse,

Widzę, że potakujecie. Ale w przypadku elipsy,

have you thought, "Well, what happens during the night?"

co się dzieje nocą?

Between Australia and here, right, they've got summer

W Australii jest teraz lato,

and we've got winter, and what --

a tutaj mamy zimę...

does the Earth kind of rush towards the Sun at night,

Czy Ziemia nocą pędzi ku Słońcu,

and then rush back again? I mean, it's a very strange thing going on,

a rano się oddala? Dzieje się coś dziwnego,

and we hold these two models in our head, of what's right and what isn't right,

mamy w głowie dwa modele, możliwego i niemożliwego,

and we do that, as human beings, in all sorts of fields.

ludzie myślą tak w każdej dziedzinie.

So, here's Copernicus' view of what the solar system looked like as a plan.

To kopernikański model Układu Słonecznego,

That's pretty much what you should have on your piece of paper. Right?

coś takiego pewnie narysowaliście.

And this is NASA's view. They're stunningly similar.

A to obrazek NASA. Bardzo podobny.

I hope you notice the coincidence here.

Widzicie to dziwne podobieństwo?

What would you do if you knew that people had this misconception,

Co zrobić z faktem, że ludzie mają mylne przekonania,

right, in their heads, of elliptical orbits

wyobrażenia eliptycznych orbit,

caused by our experiences as children?

dzięki doświadczeniom z dzieciństwa?

What sort of diagram would you show them of the solar system,

Jaki diagram Układu Słonecznego

to show that it's not really like that?

przekona ich, że jest inaczej?

You'd show them something like this, wouldn't you?

Diagram "z lotu ptaka", prawda?

It's a plan, looking down from above.

Diagram "z lotu ptaka", prawda?

But, no, look what I found in the textbooks.

Ale zobaczcie, co jest w podręcznikach.

That's what you show people, right? These are from textbooks,

Bo przecież pokażemy ludziom podręczniki,

from websites, educational websites --

edukacyjne strony internetowe.

and almost anything you pick up is like that.

A wszędzie jest tak,

And the reason it's like that is because it's dead boring

bo inaczej byłoby nudno.

to have a load of concentric circles,

Tylko koncentryczne kręgi.

whereas that's much more exciting, to look at something at that angle,

Spoglądanie z ukosa jest fajniejsze.

isn't it? Right? And by doing it at that angle,

Ale w wyniku błędnego przekonania

if you've got that misconception in your head, then that

i takiej perspektywy

two-dimensional representation of a three-dimensional thing will be ellipses.

ta reprezentacja czegoś trójwymiarowego wyda się elipsą.

So you've -- it's crap, isn't it really? As we say.

Ale to przecież bzdura.

So, these mental models -- we look for evidence that reinforces our models.

Szukamy potwierdzenia swoich modeli poznawczych.

We do this, of course, with matters of race, and politics, and everything else,

Robimy tak w kwestii rasy, polityki i wszystkiego innego.

and we do it in science as well. So we look, just look --

Z nauką jest tak samo.

and scientists do it, constantly -- we look for evidence

Naukowcy cały czas szukają dowodów,

that reinforces our models, and some folks are just all too able

które potwierdzą ich modele,

and willing to provide the evidence that reinforces the models.

niektórzy są w tym aż za dobrzy.

So, being I'm in the United States, I'll have a dig at the Europeans.

Jako że jestem w USA, podokuczam Europejczykom.

These are examples of what I would say is bad practice in science

To są przykłady złych praktyk w edukacji.

teaching centers. These pictures are from La Villette in France

To zdjęcia z La Vilette we Francji

and the welcome wing of the Science Museum in London.

i z "Welcome Wing" w Muzeum Nauki w Londynie.

And, if you look at the, kind of the way these things are constructed,

Zobaczcie, jak to jest zbudowane.

there's a lot of mediation by glass, and it's very blue, and kind of professional --

Wszystko za szybami, bardzo błękitne i profesjonalne.

in that way that, you know, Woody Allen comes up

Przypomina się Woody Allen,

from under the sheets in that scene in "Annie Hall,"

w scenie z "Annie Hall",

and said, "God, that's so professional." And that you don't --

mówi spod kołdry "Boże, jak profesjonalnie!"

there's no passion in it, and it's not hands on, right,

Ale brak tu pasji, bezpośredniego doświadczenia.

and, you know, pun intended. Whereas good interpretation --

Przykładem dobrego podejścia

I'll use an example from nearby -- is San Francisco Exploratorium,

jest pobliskie San Francisco Exploratorium,

where all the things that -- the demonstrations, and so on,

gdzie wszystkie pokazy i instalacje

are made out of everyday objects that children can understand,

są z codziennych przedmiotów, zrozumiałych dla dzieci.

it's very hands-on, and they can engage with, and experiment with.

Mogą się nimi bawić i eksperymentować.

And I know that if the graduates at MIT

Wiem, że gdyby absolwenci MIT

and in the Imperial College in London had had the battery and the wire

i Imperial College w Londynie mieliby baterię i drucik,

and the bit of stuff, and you know, been able to do it,

i mieli okazję pobawić się takimi rzeczami,

they would have learned how it actually works,

nauczyliby się, jak to naprawdę działa,

rather than thinking that they follow circuit diagrams and can't do it.

zamiast bezsilnie kopiować schematy obwodów.

So good interpretation is more about

W dobrej interpretacji

things that are bodged and stuffed and of my world, right?

jest coś, czego da się dotknąć, coś z naszego świata.

And things that -- where there isn't an extra barrier

Bez dodatkowych barier ze szkła, obrobionego tytanu.

of a piece of glass or machined titanium,

Bez dodatkowych barier ze szkła, obrobionego tytanu.

and it all looks fantastic, OK?

Bez fantastyki, rozumiecie?

And the Exploratorium does that really, really well.

Exploratorium pokazuje to naprawdę dobrze,

And it's amateur, but amateur in the best sense,

jest amatorskie i to w najlepszym sensie,

in other words, the root of the word being of love and passion.

bo tu oznacza to miłość i pasję.

So, children are not empty vessels, OK?

Dziecko to nie puste naczynie.

So, as "Monty Python" would have it,

To przypomina Lorda Tajnej Pieczęci z Monty Pythona:

this is a bit Lord Privy Seal to say so,

To przypomina Lorda Tajnej Pieczęci z Monty Pythona:

but this is -- children are not empty vessels.

Dzieci to nie puste naczynia.

They come with their own ideas and their own theories,

Mają własne pomysły i teorie.

and unless you work with those, then you won't be able to shift them,

Żeby je zmienić, musimy o tym pamiętać.

right? And I probably haven't shifted your ideas

Pewnie nie zmieniłem waszych modeli wszechświata.

of how the world and universe operates, either.

Pewnie nie zmieniłem waszych modeli wszechświata.

But this applies, equally, to matters of trying to sell new technology.

Ale tak samo jest np. w sprzedaży nowych technologii.

For example, we are, in Britain, we're trying to do a digital switchover

Wielkiej Brytanii próbują przełączyć wszystkich

of the whole population into digital technology [for television].

na telewizję cyfrową.

And it's one of the difficult things

Ale ludzie mają teorie,

is that when people have preconceptions of how it all works,

które mówią, jak to działa.

it's quite difficult to shift those.

Ciężko jest je zmienić.

So we're not empty vessels; the mental models that we have

Modele poznawcze z dzieciństwa utrzymują się w dorosłości.

as children persist into adulthood.

Modele poznawcze z dzieciństwa utrzymują się w dorosłości.

Poor teaching actually does more harm than good.

Złe nauczanie pogarsza sprawę.

In this country and in Britain, magnetism is understood better

Tu i w Anglii dzieci przed rozpoczęciem edukacji

by children before they've been to school than afterwards, OK?

lepiej rozumieją magnetyzm.

Same for gravity, two concepts, so it's -- which is quite humbling,

Tak samo z grawitacją. To uczy pokory.

as a, you know, if you're a teacher, and you look before and after,

Nauczyciele powinni się zastanowić.

that's quite worrying. They do worse in tests afterwards, after the teaching.

Po nauce w szkole ludzie gorzej wypadają w testach.

And we collude. We design tests,

A my kręcimy, piszemy testy,

or at least in Britain, so that people pass them. Right?

przynajmniej w Wielkiej Brytanii, tak by ludzie je zdawali.

And governments do very well. They pat themselves on the back.

Rządy dobrze sobie radzą. Chwalą się osiągnięciami.

OK? We collude, and actually if you --

A my jesteśmy z nimi w zmowie.

if someone had designed a test for me

Gdyby podczas matury z biologii sprawdzono,

when I was doing my biology exams,

Gdyby podczas matury z biologii sprawdzono,

to really understand, to see whether I'd understood

czy coś rozumiem,

more than just kind of putting starch and iodine together

nie tylko czy potrafię wykryć skrobię jodyną,

and seeing it go blue,

nie tylko czy potrafię wykryć skrobię jodyną,

and really understood that plants took their mass out of the air,

ale rozumiem, że rośliny biorą masę z powietrza,

then I might have done better at science.

mógłbym dostać lepszą ocenę.

So the most important thing is to get people to articulate their models.

Dajmy ludziom wysłowić ich modele poznawcze.

Your homework is -- you know, how does an aircraft's wing create lift?

Zadanie domowe: Czemu skrzydło samolotu daje siłę nośną?

An obvious question, and you'll have an answer now in your heads.

Proste pytanie, pewnie już znacie odpowiedź.

And the second question to that then is,

Pytanie dodatkowe:

ensure you've explained how it is that planes can fly upside down.

wyjaśnijcie, czemu samolot może latać do góry nogami.

Ah ha, right. Second question is, why is the sea blue? All right?

Drugie pytanie: Czemu morze jest niebieskie?

And you've all got an idea in your head of the answer.

Myślicie, że wiecie.

So, why is it blue on cloudy days? Ah, see.

Ale czemu jest niebieskie w pochmurne dni?

(Laughter)

(Śmiech)

I've always wanted to say that in this country.

W USA to inaczej brzmi.

(Laughter)

(Śmiech)

Finally, my plea to you is to allow yourselves, and your children,

Mój apel: pozwólcie sobie, dzieciom, znajomym...

and anyone you know, to kind of fiddle with stuff,

Bawić się i eksperymentować.

because it's by fiddling with things that you, you know,

Choć nie zastąpi to tradycyjnej nauki,

you complement your other learning. It's not a replacement,

Choć nie zastąpi to tradycyjnej nauki,

it's just part of learning that's important.

taka "zabawa" to niezbędny dodatek.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

Now -- oh, oh yeah, go on then, go on.

Nie przerywajcie sobie.

(Applause)

(Brawa)