Let's clean up the space junk orbiting Earth | Natalie Panek

Translator: ha ng Reviewer: Hoai Anh Nguyen

Our lives depend

Cuộc sống chúng ta lệ thuộc

on a world we can't see.

vào một thế giới chúng ta không thấy

Think about your week so far.

Thử nghĩ về tuần vừa rồi của bạn xem.

Have you watched TV, used GPS,

Có phải bạn đã xem TV, sử dụng định vị,

checked the weather or even ate a meal?

kiểm tra thời tiết và thậm chí đã có một bữa ngon lành?

These many things that enable our daily lives

Những thứ này diễn ra trong cuộc sống hàng ngày

rely either directly or indirectly

đều phụ thuộc vào các vệ tinh

on satellites.

một cách trực tiếp hay gián tiếp.

Trong khi chúng ta không để ý

And while we often take for granted

các dịch vụ từ vệ tinh cung cấp,

the services that satellites provide us,

the satellites themselves deserve our attention

thì thực sự các vệ tinh đó đáng để chúng ta quan tâm

as they are leaving a lasting mark

khi chúng đang để lại dấu hiệu cuối cùng

on the space they occupy.

trên không gian của chúng.

People around the world rely on satellite infrastructure every day

Con người trên khắp thế giới sống nhờ vào các vệ tinh mỗi ngày

for information, entertainment and to communicate.

với mục đích thông tin, giải trí và để giao tiếp.

There's agricultural and environmental monitoring,

Kể cả việc giám sát nông nghiệp và môi trường,

Internet connectivity, navigation.

kết nối internet, định hướng.

Satellites even play a role

Các vệ tinh thậm chí đóng vai trò

trong hoạt động của thị trường năng lượng và tài chính.

in the operation of our financial and energy markets.

Nhưng những vệ tinh chúng ta phụ thuộc

But these satellites that we rely on

hàng ngày

day in and day out

have a finite life.

có tuổi thọ nhất định.

They might run out of propellant,

Chúng có thể cạn kiệt nhiên liệu,

they could malfunction,

chúng có thể gặp sự cố,

or they may just naturally reach the end of their mission life.

hoặc chúng chỉ cơ bản hoàn thành xong nhiệm vụ của đời mình.

At this point, these satellites effectively become space junk,

Và lúc này, các vệ tinh thực sự trở thành rác thải vũ trụ,

cluttering the orbital environment.

làm hỗn loạn môi trường quỹ đạo.

So imagine you're driving down the highway on a beautiful, sunny day

Tưởng tượng bạn đang lái xe trên quốc lộ vào một ngày đẹp trời đầy nắng

out running errands.

để làm một công việc vặt.

You've got your music cranked,

Bạn bật nhạc lớn tiếng,

your windows rolled down,

hạ thấp cửa sổ xuống,

với những làn gió mát lạnh thổi qua mái tóc.

with the cool breeze blowing through your hair.

Feels nice, right?

Tuyệt vời, phải không ?

Everything is going smoothly

Mọi thứ đều suôn sẻ

cho đến khi xe của bạn bất ngờ "dở chứng" và dừng lại

until suddenly your car stutters and stalls

right in the middle of the highway.

ngay giữa đường quốc lộ.

Và bạn không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc bỏ chiếc xe ở lại

So now you have no choice but to abandon your car

where it is on the highway.

trên đường quốc lộ.

Maybe you were lucky enough

Có lẽ bạn may mắn

to be able to move it out of the way and into a shoulder lane

có thể chuyển được chiếc xe vào lề

so that it's out of the way of other traffic.

để tránh đường cho các xe khác.

A couple of hours ago,

Một vài giờ trước,

your car was a useful machine that you relied on in your everyday life.

chiếc xe là một bộ máy hữu ích mà bạn phải sử dụng hàng ngày.

Giờ đây, nó chỉ là một đống sắt vụn

Now, it's a useless hunk of metal

taking up space in a valuable transportation network.

chiếm lĩnh không gian của mạng lưới giao thông

And imagine international roadways all cluttered with broken down vehicles

Và tưởng tượng các con đường quốc tế đều bị quá tải bởi các phương tiện hư hỏng

đang chắn đường của các phương tiện khác.

that are just getting in the way of other traffic.

và tưởng tượng các mảnh vỡ đang vung vãi khắp nơi

And imagine the debris that would be strewn everywhere

if a collision actually happened,

Nếu một vụ va chạm xảy ra,

thousands of smaller pieces of debris

thì hàng ngàn mảnh vụn nhỏ hơn

becoming new obstacles.

sẽ trở thành trở ngại mới.

This is the paradigm of the satellite industry.

Đây là ví dụ điển hình của ngành công nghiệp vũ trụ.

Satellites that are no longer working

Những vệ tinh không còn hoạt động

are often left to deorbit over many, many years,

thường bị di rời khỏi quỹ đạo trong nhiều năm,

or only moved out of the way as a temporary solution.

hoặc chỉ được di dời đi như là một giải pháp tạm thời.

And there are no international laws in space

Và không hề có bất kì luật quốc tế nào về vũ trụ

để buộc chúng ta phải dọn dẹp

to enforce us to clean up after ourselves.

So the world's first satellite, Sputnik I,

Nên vệ tinh đầu tiên, Sputnik I,

was launched in 1957,

được phóng vào năm 1957

and in that year, there were only a total of three launch attempts.

và trong năm đó, chỉ có tổng cộng ba vụ phóng

Decades later and dozens of countries from all around the world

các thập kỉ sau, hàng chục nước ở trên thế giới

đã phóng hơn hàng ngàn vệ tinh vào quỹ đạo

have launched thousands of more satellites into orbit,

and the frequency of launches is only going to increase in the future,

và xu hướng này sẽ ngày càng gia tăng trong tương lai

especially if you consider things like the possibility

đặc biệt nếu bạn nghĩ đến hậu quả của

of 900-plus satellite constellations being launched.

việc phóng hơn 900 chòm sao vệ tinh

Now, we send satellites to different orbits

Ta gửi các vệ tinh vào quỹ đạo khác nhau

depending on what they're needed for.

tùy vào mục đích của chúng

One of the most common places we send satellites

Nơi phổ biến nhất của vệ tinh

là quỹ đạo tầm thấp,

is the low Earth orbit,

possibly to image the surface of Earth

có thể chụp ảnh bề mặt trái đất

at up to about 2,000 kilometers altitude.

từ độ cao tới 2000km.

Satellites there are naturally buffeted by Earth's atmosphere,

Các vệ tinh này ảnh hưởng bởi bầu khí quyển trái đất,

so their orbits naturally decay,

nên quỹ đạo của chúng dĩ nhiên bị hư hại

và cuối cùng là cháy rụi,

and they'll eventually burn up,

probably within a couple of decades.

có lẽ trong vòng vài thập kỉ.

Another common place we send satellites

Một vị trí phổ biến khác của các vệ tinh

is the geostationary orbit

là quỹ đạo địa tĩnh

at about 35,000 kilometers altitude.

với độ cao khoảng 35.000 km

Satellites there remain in the same place above Earth as the Earth rotates,

Các vệ tinh ở cùng vị trí cao hơn trái đất khi trái đất xoay,

which enables things like communications or television broadcast, for example.

để phục vụ các mục đích như giao tiếp hay phát sóng TV.

Satellites in high orbits like these could remain there for centuries.

Các vệ tinh ở quỹ đạo cao như thế này có thể tồn tại hàng thế kỉ.

And then there's the orbit coined "the graveyard,"

Và rồi có một quỹ đạo được gọi là "bãi tha ma"

với những vỡ vụn và các vệ tinh bị vứt bỏ

the ominous junk or disposal orbits,

where some satellites are intentionally placed

nơi các vệ tinh được chủ ý đưa tới

at the end of their life

vào cuối đời của chúng

so that they're out of the way of common operational orbits.

để chúng tránh khỏi con đường của các quỹ đạo khác

Of the nearly 7,000 satellites launched since the late 1950s,

Trong số gần 7000 vệ tinh được phóng kể từ những năm 1950

only about one in seven is currently operational,

chỉ có 1 phần 7 hiện đang hoạt động,

and in addition to the satellites that are no longer working,

và bên cạnh những vệ tinh không còn hoạt động,

there's also hundreds of thousands of marble-sized debris

là hàng trăm ngàn mảnh vụn kích cỡ viên đá

and millions of paint chip-sized debris

và hàng triệu mảnh vụn li ti

that are also orbiting around the Earth.

cũng đang xoay quanh trái đất

Space debris is a major risk to space missions,

Các mảnh vụn là mối nguy lớn đến các chuyến bay không gian,

but also to the satellites that we rely on each and every day.

cũng như đối với các vệ tinh mà chúng ta sử dụng hàng ngày.

Now, because space debris and junk has become increasingly worrisome,

Hiện nay, do các mảnh vụn và rác này đang ngày càng nguy hiểm,

there have been some national and international efforts

nên các quốc gia và cộng đồng quốc tế đã và đang nỗ lực

to develop technical standards

đề ra các tiêu chuẩn kỹ thuật

giúp chúng ta hạn chế việc gia tăng thêm các mảnh vụn.

to help us limit the generation of additional debris.

So for example, there are recommendations

Vì vậy cũng đã có những đề xuất

for those low-Earth orbiting spacecraft

đối với các vệ tinh bay ở quỹ đạo tầm thấp

to be made to deorbit in under 25 years,

sẽ bị bắn ra khỏi quỹ đạo trong vòng 25 năm,

but that's still a really long time,

nhưng thời gian như vậy vẫn là quá lâu,

especially if a satellite hasn't been working for years.

đặc biệt đối với một vệ tinh đã không hoạt động trong nhiều năm.

There's also mandates for those dead geostationary spacecraft

Và cũng có cả quy định dành cho những vệ tinh chết ở địa tĩnh

to be moved into a graveyard orbit.

phải được chuyển ra bãi tha ma.

But neither of these guidelines is binding under international law,

Nhưng những luật này không được ban hành theo luật quốc tế,

and the understanding is that they will be implemented through national mechanisms.

và hiển nhiên là sẽ được thực hiện theo cơ chế quốc gia.

Những quy định này cũng không dài hạn,

These guidelines are also not long-term,

they're not proactive,

không chủ động,

nor do they address the debris that's already up there.

cũng như không giải quyết các mảnh vụn đã tồn tại ở đó.

They're only in place to limit the future creation of debris.

Nó chỉ giúp hạn chế sự tạo ra các mảnh vụn trong tương lai

Space junk is no one's responsibility.

Rác thải vũ trụ không phải là vấn đề cá nhân.

Now, Mount Everest is actually an interesting comparison

Và đỉnh Everest thực sự là ví dụ so sánh thú vị

of a new approach to how we interact with our environments,

hướng tiếp cận mới cách chúng ta tương tác với môi trường,

as it's often given the dubious honor

vì nó được trao danh hiệu

là bãi rác cao nhất thế giới.

of being the world's highest garbage dump.

Hàng thập kỷ sau các cuộc chinh phục nóc nhà của thế giới,

Decades after the first conquest of the world's highest peak,

tons of rubbish left behind by climbers

việc hàng tấn rác bị những nhà leo núi bỏ lại

has started to raise concern,

đã dấy lên quan ngại,

and you may have read in the news that there's speculation

và có thể bạn cũng đã nghe tin có khả năng

that Nepal will crack down on mountaineers

Nepal sẽ hạn chế số người leo núi

with stricter enforcement of penalties and legal obligations.

bằng việc tăng cường các hình phạt và quy định nghiêm ngặt hơn.

The goal, of course, is to persuade climbers

Dĩ nhiên, mục tiêu là để khiến các nhà leo núi

phải dọn dẹp sạch sẽ khi ra đi,

to clean up after themselves,

so maybe local not-for-profits will pay climbers who bring down extra waste,

Có thể các tổ chức PLN bản địa sẽ trả tiền cho những nhà leo núi làm giảm lượng rác.

hoặc các đoàn thám hiểm nên tổ chức các chuyến đi dọn rác tình nguyện.

or expeditions might organize voluntary cleanup trips.

Nhưng vẫn có nhiều người leo núi cám thấy

And yet still many climbers feel

that independent groups should police themselves.

các nhóm độc lập nên có ý thức tự quản.

Không hề có câu trả lời đơn giản

There's no simple or easy answer,

and even well-intentioned efforts at conservation

và thậm chí các nỗ lực thiện chí trong việc bảo tồn môi trường

thường giải quyết được các vấn đề.

often run into problems.

But that doesn't mean we shouldn't do everything in our power

Nhưng điều đó không có nghĩa chúng ta không nên cố gắng hết mình

to protect the environments that we rely and depend on,

để bảo vệ môi trường mà chúng ta phụ thuộc vào

and like Everest, the remote location and inadequate infrastructure

và giống như Everest, một nơi xa xôi và thiếu thốn cơ sở hạ tầng

of the orbital environment

môi trường không gian

make waste disposal a challenging problem.

khiến việc xử lý rác trở thành một thách thức.

But we simply cannot reach new heights

Nhưng cơ bản là ta không thể đạt được những độ cao mới

and create an even higher garbage dump,

và tạo ra bãi rác thậm chí lớn hơn,

one that's out of this world.

thứ mà không thuộc về thế giới này.

The reality of space

Thực tế của không gian

is that if a component on a satellite breaks down,

là nếu một bộ phận của vệ tinh bị hư hại,

thì cơ hội sửa chữa được là rất thấp,

there really are limited opportunities for repairs,

và tất nhiên giá thành là rất cao.

and only at great cost.

But what if we were smarter about how we designed satellites?

Nhưng chuyện gì xảy ra nếu chúng ta thiết kế vệ tinh thông minh hơn

What if all satellites,

Giá như như tất cả vệ tinh,

regardless of what country they were built in,

không phân biệt quốc gia mà nó được tạo ra

had to be standardized in some way

đều tuân theo tiêu chuẩn

for recycling, servicing

về tái chế, phục vụ

or active deorbiting?

hay việc bắn ra khỏi quỹ đạo?

What if there actually were international laws with teeth

Giá như thật sự có những luật lệ quốc tế đủ mạnh

để bắt buộc tống khứ những vệ tinh hết sử dụng

that enforced end-of-life disposal of satellites

instead of moving them out of the way

thay vì di chuyển nó sang quỹ đạo khác

như là một giải pháp tạm thời?

as a temporary solution?

Or maybe satellite manufacturers need to be charged a deposit

Hay có thể các nhà sản xuất vệ tinh sẽ bị tính một khoản phí

to even launch a satellite into orbit,

thậm chí trước khi phóng vệ tinh

and that deposit would only be returned

và khoản tiền đó sẽ chỉ được trả lại

if the satellite was disposed of properly

nếu vệ tinh được tiêu hủy đúng cách

or if they cleaned up some quota of debris.

hoặc nếu họ dọn dẹp một phần các mảnh vụn

Or maybe a satellite needs to have technology on board

Hoặc là vệ tinh cần có công nghệ trên khoang

để đẩy nhanh quá trình tiêu hủy.

to help accelerate deorbit.

There are some encouraging signs.

Có một vài động thái đáng khen ngợi

Ví dụ như vệ tinh của Anh, Techdemosat -1, phóng vào năm 2014,

The UK's TechDemoSat-1, launched in 2014, for example,

was designed for end-of-life disposal

được thiết kế tiêu hủy vào cuối vòng đời

via a small drag sail.

thông qua một cái buồm kéo nhỏ.

This works for the satellite because it's small,

Nó có thể được sử dụng với những vệ tinh nhỏ

but satellites that are higher or in larger orbits

nhưng đối với những vệ tinh ở trên các quỹ đạo cao hơn nữa

or are larger altogether, like the size of school buses,

hay với kích cỡ lớn như những chiếc xe buýt,

will require other disposal options.

phải cần có một phương pháp khác.

So maybe you get into things like high-powered lasers

Do đó, chúng ta có thể sử dụng những thứ như laser cường độ cao

or tugging using nets or tethers,

hoặc sử dụng lưới và dây cước để kéo,

nghe có vẻ điên rồ trong ngắn hạn.

as crazy as those sound in the short term.

Và sau đó nhiều khả năng là

And then one really cool possibility

sẽ có ý tưởng về xe cứu hộ quỹ đạo hay kĩ sư vũ trụ.

is the idea of orbital tow trucks or space mechanics.

Imagine if a robotic arm

Hãy tưởng tượng nếu cánh tay robot

on some sort of space tow truck

trên một chiếc xe cứu hộ không gian

could fix the broken components on a satellite,

có thể sữa các thành phần bị hư trên vệ tinh,

making them usable again.

khiến chúng có thể được tái sử dụng.

Or what if that very same robotic arm

Hoặc giả sử có cánh tay robot

could refuel the propellant tank on a spacecraft

có thể tiếp nhiên liệu cho động cơ đẩy trên tàu

that relies on chemical propulsion

hoạt động theo nguyên lý đẩy hóa học

just like you or I would refuel the fuel tanks on our cars?

giống như bạn và tôi đổ xăng cho chiếc xe của mình?

Robotic repair and maintenance

Sử dụng robot sữa chữa và bảo trì

could extend the lives of hundreds of satellites orbiting around the Earth.

có thể kéo dài tuổi thọ của hàng trăm vệ tinh xoay quanh trái đất.

Whatever the disposal or cleanup options we come up with,

Bất cứ lựa chọn dọn dẹp hoặc xử lí thải mà chúng ta tìm ra,

it's clearly not just a technical problem.

đó không chỉ là vấn đề về kĩ thuật.

There's also complex space laws and politics that we have to sort out.

Mà còn cả luật lệ và chính trị vũ trụ mà chúng ta cần phải giải quyết.

Simply put, we haven't found a way to use space sustainably yet.

Đơn giản như, chúng ta vẫn chưa có cách khai thác không gian bền vững.

Exploring, innovating to change the way we live and work

Khám phá, đổi mới để thay đổi cách chúng ta sống và làm việc

are what we as humans do,

là thứ mà con người phải làm

and in space exploration,

và trong việc khám phá vũ trụ

chúng ta đang thật sự vượt qua ranh giới của trái đất.

we're literally moving beyond the boundaries of Earth.

But as we push thresholds in the name of learning and innovation,

Nhưng khi chúng ta tiến xa hơn trong việc nghiên cứu và cải tiến,

chúng ta phải nhớ rằng không bao giờ được chối bỏ trách nhiệm với môi trường

we must remember that accountability for our environments never goes away.

There is without doubt congestion in the low Earth and geostationary orbits,

Quỹ đạo thấp và đĩa tĩnh sẽ chắc chắn bị quá tải,

and we cannot keep launching new satellites

và chúng ta không thể phóng các vệ tinh mới

để thay thế những cái cũ đã hư hại

to replace the ones that have broken down

without doing something about them first,

mà không giải quyết nó trước.

just like we would never leave a broken down car

giống như việc chúng ta không thể bỏ chiếc xe hỏng

in the middle of the highway.

giữa đường cao tốc.

Next time you use your phone,

Lần sau khi bạn dùng điện thoại,

check the weather or use your GPS,

để kiểm tra thời tiết hoặc sử dụng GPS,

think about the satellite technologies that make those activities possible.

hãy nghĩ về công nghệ vệ tinh khiến cho chúng hoạt động.

Nhưng cũng hãy nghĩ về ảnh hưởng

But also think about the very impact

của vệ tinh lên môi trường xung quanh trái đất,

that the satellites have on the environment surrounding Earth,

and help spread the message that together we must reduce our impact.

và hãy giúp tuyên truyền thông điệp này để chúng ta có thể chung tay giảm hậu quả.

Quỹ đạo trái đất cực kì xinh đẹp

Earth orbit is breathtakingly beautiful

and our gateway to exploration.

và là cánh cổng để chúng ta khám phá.

It's up to us to keep it that way.

Điều đó phụ thuộc vào ta nếu ta muốn nó như vậy.

Cảm ơn.

Thank you.

(Applause)

(Vỗ tay)