David Binder: The arts festival revolution

Translator: Thu-Huong Ha Reviewer: Morton Bast

Translator: Nhu Khue Reviewer: Tan Doan Nhut

Sydney. I had been waiting my whole life to get to Sydney.

Sydney. Cả cuộc đời tôi luôn mong mỏi được đến Sydney.

I got to the airport, to the hotel, checked in,

Tôi xuống sân bay, tới khách sạn, làm thủ tục nhận phòng,

and, sitting there in the lobby, was a brochure

rồi ngồi đợi ở hành lang. Ở đó có một tờ bướm

for the Sydney Festival. I thumbed through it,

về Lễ hội Sydney.

and I came across a show called "Minto: Live."

Tôi tình cờ tham dự chương trình biểu diễn có tên "Minto: Sống."

The description read: "The suburban streets of Minto

Được giới thiệu rằng: Những con phố ngoại ô ở Minto

become the stage for performances

sẽ trở thành sân khấu trình diễn

created by international artists

được sáng tạo bởi các nghệ sĩ quốc tế

in collaboration with the people of Minto."

cùng sự hợp tác của người dân vùng Minto

What was this place called Minto?

Vậy có gì ở cái nơi tên là Minto này?

Sydney, như tôi biết, là thành phố của những vùng ngoại ô

Sydney, as I would learn, is a city of suburbs,

and Minto lies southwest, about an hour away.

và Minto nằm ở phía tây nam Sydney, khoảng một giờ đi đường

I have to say, it wasn't exactly what I had in mind

Tôi phải thừa nhận rằng, mọi thứ không giống như tôi tưởng tượng

for my first day down under.

khi ngày đầu tiên đi tới đây

I mean, I'd thought about the Harbour Bridge or Bondi Beach,

Ý tôi là, tôi đã nghĩ đến Cầu Cảng hay Bãi biển Bondi,

but Minto? But still, I'm a producer,

Còn Minto ư? Dù gì, thì tôi cũng là một nhà sản xuất

and the lure of a site-specific theater project

và sự quyến rũ của các dự án sân khấu tại nơi nào đó

was more than I could resist. (Laughter)

lớn hơn nhiều so với sức chống cự của tôi

So, off I went into Friday afternoon traffic,

Vậy nên, tôi đã xuống đường vào một chiều thứ sáu

and I'll never forget what I saw when I got there.

và tôi không bao giờ quên những gì mình nhìn thấy tại đó

For the performance, the audience walked

Ở buổi công diễn, khán giả qua lại

around the neighborhood from house to house,

trải dài từ nhà này đến nhà khác

and the residents, who were the performers,

và dân địa phương, cũng là những người trình diễn,

they came out of their houses, and they performed

bước ra khỏi nhà, rồi biểu diễn

these autobiographical dances on their lawns,

những điệu nhảy tự sáng tạo trên bãi cỏ,

on their driveways. (Laughter)

trên lối đi nhà họ. (Cười)

The show is a collaboration with a U.K.-based

Buổi diễn là sự hợp tác với công ty biểu diễn của Anh

performance company called Lone Twin.

mang tên Love Twin

Lone Twin had come to Minto and worked

Love Twin đã đến Minto và làm việc

with the residents, and they had created these dances.

với người dân nơi đây, cùng sáng tạo nên những điệu nhảy này

This Australian-Indian girl, she came out and started

Một cô gái người Ấn gốc Australia xuất hiện và bắt đầu

to dance on her front lawn,

múa trên bãi cỏ trước sân nhà,

and her father peered out the window to see

còn bố cô thì hé nhìn từ cửa sổ

what all the noise and commotion was about,

để xem sao lại có tiềng ồn ào và sự hỗn độn này,

and he soon joined her.

rồi chẳng mấy chốc ông nhập bọn.

And he was followed by her little sister.

Đi theo ông là em gái cô ấy

And soon they were all dancing this joyous,

Và ngay lập tức, họ đều nhảy múa đầy hồ hởi,

exuberant dance right there on their lawn. (Laughter)

điệu múa hưng phấn ở ngay đấy, trên bãi cỏ nhà họ

And as I walked through the neighborhood,

Trong khi tôi dạo quanh khu vực này

I was amazed and I was moved by the incredible

tôi đã ngạc nhiên và bị lôi cuốn vào

sense of ownership this community clearly felt

cộng đồng này cảm nhận được rất rõ ràng tinh thần làm chủ đến khó tin

about this event.

trong sự kiện này.

"Minto: Live" brought Sydneysiders into dialogue

"Minto: Sống" dẫn dắt người dân Sydney vào cuộc hội thoại

with international artists, and really celebrated

với các nghệ sĩ quốc tế và thật sự đã tôn vinh được

the diversity of Sydney on its own terms.

sự đa dạng của Sydney theo cách riêng của nó

The Sydney Festival which produced "Minto: Live" I think

Tôi nghĩ Lễ hội Sydney, nơi diễn ra "Minto: Sống"

represents a new kind of 21st-century arts festival.

là tiêu biểu cho một dạng mới của lễ hội nghệ thuật thế kỉ 21.

These festivals are radically open.

Những lễ hội như thế này hoàn toàn cởi mở.

They can transform cities and communities.

Chúng có làm thể biến chuyển những thành phố và cộng đồng.

To understand this, I think it kind of makes sense

Để thấu hiểu điều này, tôi nghĩ về cơ bản ta cần có ý thức

to look where we've come from.

xem chúng ta đến từ đâu.

Modern arts festivals were born

Lễ hội nghệ thuật hiện đại ra đời

in the rubble of World War II.

sau Thế Chiến thứ II.

Civic leaders created these annual events

Các nhà lãnh đạo tổ chức những sự kiện thường niên

to celebrate culture as the highest

để tôn vinh văn hóa

expression of the human spirit.

như biểu hiện mạnh mẽ nhất ý chí của con người.

In 1947, the Edinburgh Festival was born

Vào năm 1947, Lễ hội Edinburgh ra đời

and Avignon was born and hundreds of others

rồi đến Lễ hội Avignon, và hàng trăm lễ hội khác

would follow in their wake.

tiếp bước chúng.

The work they did was very, very high art,

Những tác phẩm họ tạo nên thật sự là tầm cao của nghệ thuật,

and stars came along like Laurie Anderson

và có những ngôi sao xuất hiện như Laurie Anderson

and Merce Cunningham and Robert Lepage

hay Merce Cunningham hay Robert Lepage

đã tạo nên những kiệt tác trong tiến trình này,

who made work for this circuit,

and you had these seminal shows like "The Mahabharata"

ta cũng có những buổi diễn các vở lớn như "The Mahabharata"

and the monumental "Einstein on the Beach."

hay vở "Einstein bên bờ biển" bất hủ.

But as the decades passed,

Nhưng qua nhiều thập kỉ,

these festivals, they really became the establishment,

những lễ hội này đã thật sự trở thành khuôn mẫu

and as the culture and capital accelerated,

và vì văn hóa cùng với xã hội biến đổi mau chóng,

the Internet brought us all together,

Internet gắn kết chúng ta lại với nhau,

high and low kind of disappeared,

ở nhiều nơi, thể loại này biến mất,

a new kind of festival emerged.

và một dạng mới thay thế nó.

The old festivals, they continued to thrive, but

Những lễ hội xưa kia, vẫn tiếp tục thịnh đạt, nhưng

from Brighton to Rio to Perth, something new was emerging,

từ Brington đến Rio đến Perth, điều mới mẻ đang nảy nở,

and these festivals were really different.

và những lễ hội này hoàn toàn khác biệt.

They're open, these festivals, because, like in Minto,

Chúng rất phóng khoáng, vì như ta đã thấy ở Minto,

they understand that the dialogue

con người hiểu rằng sự trò chuyện

between the local and the global is essential.

giữa một vùng đất với thế giới là điều cần thiết.

They're open because they ask the audience to be a player,

Những lễ hội này cởi mở vì chúng biến khán giả trở thành người chơi,

a protagonist, a partner, rather than a passive spectator,

diễn viên, người cộng tác, hơn là một khán giả thụ động,

and they're open because they know that imagination

và những lễ hội này cởi mở vì họ hiểu rằng trí tưởng tượng

cannot be contained in buildings,

không thể bị giới hạn trong những tòa nhà,

and so much of the work they do

và phần lớn buổi diễn

is site-specific or outdoor work.

là là tại các địa điểm hoặc công việc ngoài trời.

So, the new festival, it asks the audience to play

Thế nên, lễ hội kiểu mới đòi hỏi khán giả

an essential role in shaping the performance.

đóng vai trò thiết yếu để định hình buổi diễn.

Companies like De La Guarda, which I produce, and Punchdrunk

Các buổi diễn như De La Guarda mà tôi sản xuất và Punchdrunk

create these completely immersive experiences

tạo nên những trải nghiệm hoàn toàn đắm chìm

that put the audience at the center of the action,

đặt khán giả vào trung tâm của hành động,

but the German performance company Rimini Protokoll

nhưng công ty biểu diễn Đức Rimini Protokoll

takes this all to a whole new level.

đã nâng mọi thứ lên một tầm cao mới.

In a series of shows that includes "100 Percent Vancouver,"

Trong chuỗi chương trình có cả buổi "100 Percent Vancouver",

"100 Percent Berlin," Rimini Protokoll makes shows

"100 Percent Berlin", Rimini Protokoll đã tạo nên những buổi diễn

that actually reflect society.

phản ánh được thực tế xã hội.

Rimini Protokoll chooses 100 people that represent that city

Khi ấy, Rimini Protokoll chọn 100 người đại diện cho một thành phố

at that moment in terms of race and gender and class,

dựa trên chủng tộc, giới tính và tầng lớp,

through a careful process that begins three months before,

qua một quá trình kĩ lưỡng bắt đầu ba tháng trước đó,

and then those 100 people share stories about

rồi sau đó 100 người này sẽ chia sẻ những câu chuyện

themselves and their lives, and the whole thing

về chính họ và cuộc sống của họ, và lúc ấy mọi thứ

becomes a snapshot of that city at that moment.

bỗng biến thành một bức ảnh chụp lại khoảnh khắc của thành phố này.

LIFT has always been a pioneer in the use of venues.

LIFT luôn tiên phong trong việc sử dụng nơi trình diễn

They understand that theater and performance

Họ hiểu rằng

can happen anywhere.

có thể diễn ra ở mọi nơi

You can do a show in a schoolroom,

Họ có thể làm một buổi diễn trong phòng học,

in an airport, — (Laughter) —

ở sân bay, (tiếng cười)

in a department store window.

ở trước cửa một cửa hàng.

Artists are explorers. Who better to show us the city anew?

Nghệ sĩ là những nhà thám hiểm cho ta thấy một thành phố khác lạ?

Artists can take us to a far-flung part of the city

Những nghệ sĩ có thể đưa ta đến miền xa xôi của thành phố ấy

that we haven't explored, or they can take us into

nơi ta chưa từng khám phá, hay họ dẫn ta

that building that we pass every day but we never went into.

vào tòa nhà ta đi qua mỗi ngày nhưng chưa hề vào bên trong.

An artist, I think, can really show us people

Một nghệ sĩ, theo tôi, thật sự có thể giúp nhân loại thấy rằng

that we might overlook in our lives.

chúng ta có thể nhìn sâu vào cuộc sống này.

Back to Back is an Australian company of people

Back to Back là một công ty Australia với những con người

with intellectual disabilities. I saw their amazing show

khiếm khuyết về trí tuệ. Tôi đã xem màn biểu diễn tuyệt vời của họ

in New York at the Staten Island Ferry Terminal

ở Bến phà Staten Island Ferry, New York

at rush hour.

trong giờ cao điểm.

We, the audience, were given headsets and seated

Chúng tôi, những khán giả, được trao cho tai nghe và ngồi

on one side of the terminal.

về một phía của bến.

The actors were right there in front of us,

Các diễn viên ở ngay trước mặt chúng tôi,

right there among the commuters,

giữa những người đi làm vé tháng,

and we could hear them,

chúng tôi có thể nghe thấy

but we might not have otherwise seen them.

nhưng mặt khác chúng tôi dường như chẳng nhìn thấy họ.

So Back to Back takes site-specific theater and uses it

Vậy nên, Back to Back dựng sân khấu site-specific và dùng nó

to gently remind us about who and what we choose

để khẽ nhắc ta về việc ta chọn ai và điều gì

to edit out of our daily lives.

để loại bỏ khỏi cuộc sống thường nhật của mình

So, the dialogue with the local and the global,

Qua cuộc đối thoại địa phương và toàn cầu,

the audience as participant and player and protagonist,

khán giả như người tham gia, nhạc sĩ, diễn viên chính,

the innovative use of site, all of these things

cách sử dụng sáng tạo không gian, tất cả những điều trên

come to play in the amazing work

đã làm nên một tác phẩm tuyệt vời

of the fantastic French company Royal de Luxe.

của đoàn kịch ấn tượng Royal de Luxe từ Pháp.

Royal de Luxe's giant puppets come into a city

Những chú rối khổng lồ của Royal de Luxe tiến vào thành phố

and they live there for a few days.

và sống tại đây vài ngày.

For "The Sultan's Elephant," Royal de Luxe

Với "Chú voi của Sultan", Royal de Luxe

came to central London and brought it to a standstill

đã vào trung tâm London và đem đến sự tĩnh lặng

with their story of a giant little girl and her friend,

với câu chuyện của cô bé khổng lồ và người bạn,

a time-traveling elephant.

chú voi xuyên thời gian của cô.

For a few days, they transformed a massive city

Trong vài ngày, họ đã biến một thành phố nặng nề

into a community where endless possibility reigned.

thành một cộng đồng nơi ngập tràn những khả năng bất tận.

The Guardian wrote, "If art is about transformation,

The Guardian nói: "Nếu nghệ thuật là sự biến chuyển,

then there can be no more transformative experience.

thì sẽ không còn những kinh nghiệm mang tính biến chuyển nữa."

What 'The Sultan's Elephant' represents is no less

Những gì được tượng trưng bởi "Chú voi của Sultan" không ít hơn

than an artistic occupation of the city

một buổi nghệ thuật sắp đặt của thành phố

and a reclamation of the streets for the people."

và sự cải tạo đường cho con người."

We can talk about the economic impacts of these festivals

Chúng ta có thể nói về ảnh hưởng của kinh tế đối với những lễ hội này

on their cities, but I'm much [more] interested in many more things,

trong thành phố của họ, nhưng tôi cũng rất hứng thú với nhiều thứ khác,

like how a festival helps a city to express itself,

như cách lễ hội giúp một thành phố tự thể hiện mình

how it lets it come into its own.

cách nó giúp chính nó công nhận bản thân

Festivals promote diversity,

Những lễ hội tôn vinh sự đa dạng,

they bring neighbors into dialogue,

chúng đem những vùng gần nhau vào cuộc hội thoại,

they increase creativity,

chúng nâng cao sự sáng tạo,

they offer opportunities for civic pride,

chúng trao cơ hội cho niềm tự tôn lãnh thổ,

they improve our general psychological well-being.

chúng cải thiện niềm vui tinh thần cơ bản của ta.

In short, they make cities better places to live.

Tóm lại, chúng giúp những thành phố này thành nơi tốt hơn để sống

Case in point:

Chẳng hạn như:

When "The Sultan's Elephant" came to London

Khi "Chú voi của Sultant" đến London

just nine months after 7/7, a Londoner wrote,

chỉ sau chín tháng kể từ ngày 7/7, một người London viết rằng,

"For the first time since the London bombings,

"Lần đầu tiên kể từ vụ những vụ đánh bom ở London,

my daughter called up with that sparkle back in her voice.

con gái tôi mới gọi điện với giọng hồ hởi như thế.

She had gathered with others

Nó tụ tập với mọi người

to watch 'The Sultan's Elephant,' and, you know,

để xem "Chú voi của Sultant", và, bạn biết đấy,

it just made all the difference."

sự kiện ấy đã tạo nên mọi sự thay đổi."

Lyn Gardner in The Guardian has written

Lyn Gardner của The Guardian đã viết rằng

that a great festival can show us a map of the world,

một lễ hội quy mô có thể cho ta thấy cả bản đồ thế giới,

a map of the city and a map of ourselves,

bản đồ thành phố và bản đồ của chính chúng ta,

but there is no one fixed festival model.

nhưng không ai từng sửa đổi mẫu hình của lễ hội.

I think what's so brilliant about the festivals,

Tôi nghĩ rằng điều gì quý giá trong những lễ hội,

the new festivals, is that they are really fully capturing

những lễ hội mới này, đó là việc chúng hoàn toàn nắm bắt được

the complexity and the excitement

sự phức tạp và sôi nổi

of the way we all live today.

trong cách sống của con người ngày nay.

Thank you very much. (Applause)

Xin trân trọng cảm ơn. (Vỗ tay)