Ben Katchor's comics of bygone New York

Translator: Vũ Đậu Thế Reviewer: Nguyen Huu Nam

I'm going to read a few strips.

Tôi sẽ đọc một vài mẩu truyện tranh.

These are, most of these are

Đây, hầu hết trong số này là

from a monthly page I do

từ một trang báo tôi làm hàng tháng

in and architecture and design magazine

trong một tạp chí về kiến trúc và thiết kế

called Metropolis.

có tên Metropolis.

And the first story is called

Và câu chuyện đầu tiên có tên gọi là

"The Faulty Switch."

" Cái công tắc bị rò"

Another beautifully designed new building

Một tòa nhà mới khác được thiết kế đẹp

ruined by the sound of a common wall light switch.

bị hủy hoại bởi bởi âm thanh của một công tắc đèn tường phổ biến.

It's fine during the day

Mọi thứ vẫn ổn suốt cả ngày

when the main rooms are flooded with sunlight.

khi những phòng chính tràn ngập ánh nắng.

But at dusk

Nhưng trong bóng đêm

everything changes.

mọi thứ thay đổi.

The architect spent hundreds of hours

Người kiến trúc sư dành hàng trăm giờ

designing the burnished brass switchplates

để thiết kế những cái ổ cắm điện được làm bằng đồng sáng bóng

for his new office tower.

cho tòa nhà văn phòng mới của anh ấy.

And then left it to a contractor

Và sau đó để lại cho một nhà thầu

to install these 79-cent switches behind them.

để lắp đặt những thiết bị chuyển mạch ở phía sau chúng.

We know instinctively where to reach

Một cách bản năng, chúng ta biết vị trí cần tiếp cận

when we enter a dark room.

khi chúng ta bước vào một phòng tối.

We automatically throw the little nub of plastic upward.

Chúng ta tự động đưa tay vào vị trí có bảng nhỏ bằng nhựa trồi lên mặt tường.

But the sound we are greeted with,

Nhưng âm thanh mà chúng ta được chào đón

as the room is bathed in the simulated glow

khi như căn phòng được tắm trong ánh sáng mô phỏng

of late-afternoon light,

của ánh sáng buổi chiều tà,

recalls to mind

gợi nhớ cho trí óc

a dirty men's room

một căn phòng của một gã bẩn thỉu

in the rear of a Greek coffee shop.

ở phía sau của một cửa hàng cà phê Hy Lạp.

(Laughter)

(Cười)

This sound colors our first impression of any room;

Âm thanh này tô điểm ấn tượng đầu tiên của chúng tôi ở bất cứ căn phòng nào;

it can't be helped.

điều này là không thể tránh khỏi.

But where does this sound,

Nhưng từ đâu mà âm thanh này,

commonly described as a click, come from?

thứ được miêu tả như tiếng click chuột này, xuất hiện?

Is it simply the byproduct of a

Nó chỉ đơn giản là sản phẩm phụ của một

crude mechanical action?

hoạt động cơ học thô sơ?

Or is it an imitation

Hay nó là một sự bắt chước

of one half the set of sounds we make

của một nửa các bộ âm thanh chúng ta làm

to express disappointment?

để diễn tả sự thất vọng?

The often dental consonant

Âm răng thông thường

of no Indo-European language.

của ngôn ngữ không thuộc về vùng châu Âu hay Indonesia.

Or is it the amplified sound

Hay nó là âm thanh khuếch đại

of a synapse firing

của một vụ bắn ra các khớp thần kinh

in the brain of a cockroach?

trong não bộ của một con gián?

In the 1950s they tried their best

Trong những năm 1950, họ đã cố hết sức

to muffle this sound

để giảm thiểu âm thanh này

with mercury switches

với thiết bị chuyển mạch bằng thủy ngân

and silent knob controls.

và những nút điều chỉnh câm.

But today these improvements

Tuy nhiên hiện nay những cải tiến này

seem somehow inauthentic.

không hiểu vì sao, lại tỏ ra không đáng tin cậy.

The click is the modern

Tiếng lách cách là hình ảnh mới

triumphal clarion

của tiếng kèn khải hoàn

proceeding us through life,

tiếp diễn trong đời sống của chúng ta,

announcing our entry into every lightless room.

thông báo quyền bước vào của chúng ta vào mọi căn phòng không ánh sáng.

The sound made flicking a wall switch off

Âm thanh gõ nhẹ lên một cái công tắc trên tường để tắt điện

is of a completely different nature.

lại có bản chất hoàn toàn khác.

It has a deep melancholy ring.

Nó có một tiếng chuông buồn sâu thẳm.

Children don't like it.

Lũ trẻ không thích nó.

It's why they leave lights on around the house. (Laughter)

Đó là lí do tại sao chúng để đèn sáng ở quanh nhà (cười)

Adults find it comforting.

Người lớn lại thấy nó dễ chịu.

But wouldn't it be an easy matter

Tuy nhiên cũng không phải chuyện dễ dàng

to wire a wall switch

để mắc điện cho một công tắc trên tường

so that it triggers the muted horn of a steam ship?

để nó gây ra tiếng còi âm ỉ của một con tàu hơi nước?

Or the recorded crowing of a rooster?

hay tiếng một con gà gáy được ghi âm?

Or the distant peel of thunder?

hay một tràng sấm rền từ xa?

Thomas Edison went through

Thomas Edison đã thử qua

thousands of unlikely substances

hàng ngàn chất không có kết quả hứa hẹn

before he came upon the right one

trước khi ông tìm ra chất chính xác

for the filament of his electric light bulb.

cho dây tóc của bóng đèn sợi đốt của mình.

Why have we settled so quickly

Tại sao chúng ta thỏa mãn nhanh chóng

for the sound of its switch?

với âm thanh của công tắc điện của nó?

That's the end of that.

Đó là kết thúc của câu chuyện.

(Applause)

(Vỗ tay)

The next story is called

Câu chuyện tiếp theo có tên là

"In Praise of the Taxpayer."

"Ngợi ca người nộp thuế."

That so many of the city's most venerable taxpayers

Chuyện là có rất nhiều người trả thuế đáng kính bậc nhất của thành phố

have survived yet another commercial building boom,

đã sống sót thêm lần nữa qua một cuộc bùng nổ về những căn hộ cho thuê,

is cause for celebration.

Đó là lí do của buổi kỉ niệm.

These one or two story structures,

Ở đây có một hay hai kết cấu câu chuyện,

designed to yield only enough income

được dựng lên để đem lại con số thu nhập vừa đủ

to cover the taxes on the land

nhằm che giấu phần thuế đất

on which they stand,

nơi họ đang ở,

were not meant to be permanent buildings.

không phải là một tòa nhà vĩnh cửu.

Yet for one reason or another

Tuy nhiên vì một hay nhiều lí do khác nhau

they have confounded the efforts of developers

Họ đã hủy hoại nỗ lực của những nhà phát triển

to be combined into lots

để được kết hợp vào các miếng đất

suitable for high-rise construction.

phù hợp với việc xây dựng các tòa nhà cao tầng.

Although they make no claim to architectural beauty,

Tuy họ không thừa nhận nét đẹp kiến trúc,

they are, in their perfect temporariness,

nhưng họ, trong hiện tại,

a delightful alternative

là một phương án hài hòa

to the large-scale structures

với cấu trúc quy mô lớn

that might someday take their place.

mà một ngày nào đó có thể thế chỗ chúng

The most perfect examples

Những ví dụ hoàn hảo nhất

occupy corner lots.

nằm ở trong các góc

They offer a pleasant respite

Chúng cho ta một chỗ nghỉ ngơi dễ chịu

from the high-density development around them.

tránh xa sự phát triển mật độ cao xung quanh.

A break of light and air,

Một quãng nghỉ của ánh sáng và không khí,

an architectural biding of time.

một sự đợi chờ đầy tính kiến trúc của thời gian.

So buried in signage

Bị chôn vùi trong bản thiết kế

are these structures,

là những cấu trúc đấy,

that it often takes a moment

thường mất một ít thời gian

to distinguish the modern

để phân biệt

specially constructed taxpayer

người trả thuế xây dựng đặc biệt tân thời

from its neighbor:

với người hàng xóm:

the small commercial building

Tòa nhà thương mại nhỏ

from an earlier century,

từ thế kỉ trước,

whose upper floors have been sealed,

những tầng trên đã bị niêm phong

and whose groundfloor space

và không gian tầng trệt

now functions as a taxpayer.

giờ đây hoạt động như một người đóng thuế.

The few surfaces not covered by signs

Một vài mặt ngoài không bị che phủ bời các tín hiệu

are often clad in a distinctive, dark

thường bị bao bọc trong một lớp

green-gray, striated aluminum siding.

vách tường bằng nhôm cách biệt, màu xanh xám, tối và có vạch kẻ.

Take-out sandwich shops,

Những shop có sandwich sẵn đem về,

film processing drop-offs,

Sự suy giảm của việc xử lý phim,

peep-shows and necktie stores.

phim ảnh khiêu dâm và cửa hàng cà vạt.

Now these provisional structures have,

Giờ đây, những công trình xây dựng tạm thời này,

in some cases,

trong một số trường hợp,

remained standing

vẫn giữ được vị trí đại diện

for the better part of a human lifetime.

cho phần tốt đẹp hơn trong đời người.

The temporary building

Tòa nhà tạm thời

is a triumph of modern industrial organization,

là một thắng lợi của tổ chức công nghiệp hiện đại,

a healthy sublimation

một sự thăng hoa mạnh

of the urge to build,

của các yêu cầu để xây dựng,

and proof that not every

và minh chứng rằng không phải tất cả

architectural idea

những ý tưởng kiến trúc

need be set in stone.

cần được khắc lên đá.

That's the end.

Đó là hồi kết của câu chuyện.

(Laughter)

(Cười)

And the next story is called, "On the Human Lap."

Và câu chuyện tiếp theo có tên là " Trên đôi chân loài người."

For the ancient Egyptians

Đối với những người Ai Cập cổ

the lap was a platform

đùi người là một nền bục

upon which to place

phía trên là nơi đặt

the earthly possessions of the dead --

nỗi ám ảnh trần thế về cái chết--

30 cubits from foot to knee.

30 cubits từ bàn chân tới đầu gối.

It was not until the 14th century

Mãi cho đến thế kỷ 14

that an Italian painter

một họa sĩ người Ý

recognized the lap

nhận ra đùi người

as a Grecian temple,

như một ngôi đền Hy Lạp,

upholstered in flesh and cloth.

bọc trong xác thịt và vải.

Over the next 200 years

Hơn 200 năm sau

we see the infant Christ

chúng ta thấy chúa giáng sinh

go from a sitting to a standing position

từ thế ngồi chuyển sang thế đứng

on the Virgin's lap,

trên đùi người trinh nữ,

and then back again.

và sau đó trở lại lần nữa.

Every child recapitulates this ascension,

Mọi đứa trẻ lặp lại hành vi này,

straddling one or both legs,

việc ngồi dạng ra, một hoặc hai chân,

sitting sideways,

ngồi ngang,

or leaning against the body.

hoặc nghiêng mình về phía cơ thể.

From there, to the modern ventriloquist's dummy,

Từ đó, hình nộm hiện đại của người nói tiếng bụng,

is but a brief moment in history.

chỉ là một khoảnh khắc ngắn ngủi trong lịch sử.

You were late for school again this morning.

Bạn lại muộn học sáng nay.

The ventriloquist must first make us believe

Nghệ nhân nói tiếng bụng đầu tiên làm chúng ta tin rằng

that a small boy is sitting on his lap.

có một cậu bé đang ngồi trên đùi anh ta.

The illusion of speech follows incidentally.

Ảo giác về lời nói theo sau một cách bất ngờ.

What have you got to say for yourself, Jimmy?

Bạn có gì để nói cho chính mình, Jimmy?

As adults we admire the lap

Khi người lớn chúng ta ngắm nhìn cái đùi

from a nostalgic distance.

từ một khoảng cách và hoài niệm.

We have fading memories

Chúng ta có những ký ức đang phai dần

of that provisional temple,

của ngôi đền lâm thời đó,

erected each time an adult sat down.

dựng lên mỗi lần người lớn ngồi xuống.

On a crowded bus there was always a lap to sit on.

Trên một chiếc xe bus đông đúc luôn có một cái đùi để ngồi lên.

It is children and teenage girls

Chính những đứa trẻ và cô gái tuổi teen

who are most keenly aware

là những người có ý thức sâu sắc

of its architectural beauty.

về vẻ đẹp kiến trúc của nó.

They understand the structural integrity

Họ hiểu rõ tính toàn vẹn cấu trúc

of a deep avuncular lap,

khi ngồi sâu trong lòng chú bác,

as compared to the shaky arrangement

khi so sánh với cách bố trí không vững

of a neurotic niece in high heels.

của một cô cháu gái dễ bị kích thích khi mang giày cao gót.

The relationship between the lap and its owner

Mối liên hệ giữa cái đùi và người chủ

is direct and intimate.

là trực tiếp và mật thiết.

I envision a 36-story,

Tôi hình dung ra một câu chuyện 36,

450-unit residential high-rise --

đơn vị 450 tòa nhà chung cư cao tầng--

a reason to consider the mental health

một lí do để cân nhắc các vấn đề sức khỏe thần kinh

of any architect before granting

của bất cứ kiến trúc sư nào trước lúc cấp

an important commission.

môt giấy ủy quyền quan trọng.

The bathrooms and kitchens will,

Nhà tắm và bếp sẽ,

of course, have no windows.

đương nhiên là không có cửa sổ.

The lap of luxury

Đùi của những người sống xa hoa

is an architectural construct of childhood,

là một kiến trúc xây dựng của thời ấu thơ

which we seek, in vain,

thứ chúng ta tìm kiếm trong vô vọng,

as adults, to employ.

khi đã trưởng thành, để sử dụng.

That's the end.

Câu chuyện đến đó là kết thúc.

(Laughter)

(Cười)

The next story is called "The Haverpiece Collection"

Câu chuyện tiếp theo có tên là "Bộ sưu tập Haverpiece "

A nondescript warehouse,

Một nhà kho khó miêu tả rõ,

visible for a moment

có thể thấy được một lát

from the northbound lanes of the Prykushko Expressway,

từ những hẻm nhỏ phía Bắc của đường cao tốc Prykushko,

serves as the temporary resting place

được dùng như chỗ nghỉ ngơi tạm thời

for the Haverpiece collection

của bộ sưu tập Haverpiece

of European dried fruit.

của hoa quả châu Âu đã được sấy khô.

The profound convolutions

Các nếp cuộn sâu

on the surface of a dried cherry.

trên bề mặt quả anh đào đã được sấy khô.

The foreboding sheen of an extra-large date.

Những ánh lấp lánh có thể đoán trước của một ngày nhập hàng với lượng cực lớn.

Do you remember wandering as a child

Bạn còn nhớ việc đi dạo như một đứa trẻ

through those dark wooden

đi qua một loạt

storefront galleries?

phòng trưng bày cửa hàng bằng gỗ, tối màu?

Where everything was displayed

Khi mọi thứ được bày ra

in poorly labeled roach-proof bins.

trong những thùng chống mọt được dãn nhãn một cách qua loa.

Pears dried in the form

Lê được làm khô dưới dạng

of genital organs.

của cơ quan sinh dục/

Apricot halves

Những nửa mơ

like the ears of cherubim.

trông như những cái tai của thần cherubim.

In 1962 the unsold stock

Năm 1962, cổ phiếu chưa bán hết

was purchased by Maurice Haverpiece,

đã được mua lại bởi Maurice Haverpiece,

a wealthy prune juice bottler,

một công ty đóng chai nước ép mận giàu có,

and consolidated to form the core collection.

và nó được hợp nhất để hình thành nên bộ sưu tập chủ yếu.

As an art form it lies somewhere between

Là một hình thức nghệ thuật nó nằm đâu đó giữa

still-life painting and plumbing.

bức tranh tĩnh vật và hệ thống ống nước.

Upon his death in 1967,

Sau khi ông qua đời vào năm 1967,

a quarter of the items were sold off for compote

một phần tư của các mặt hàng này được bán đi để làm mứt quả

to a high-class hotel restaurant.

cho các nhà hàng khách sạn cấp cao.

(Laughter)

(Cười)

Unsuspecting guests were served

Các khách hàng không ngờ tới được phục vụ

stewed turn-of-the-century

một thứ được hầm từ đầu thế kỉ trước

Turkish figs for breakfast.

chính là những trái sung Thổ Nhĩ Kỳ trong bữa sáng.

(Laughter)

(Cười)

The rest of the collection remains here,

Phần còn lại của bộ sưu tập vẫn còn ở đây,

stored in plain brown paper bags

được lưu trữ trong túi giấy màu nâu

until funds can be raised

cho đến khi quỹ có thể được nâng lên

to build a permanent museum

để xây dựng một bảo tàng vĩnh cửu

and study center.

và một trung tâm học thuật.

A shoe made of apricot leather

Một chiếc giày làm bằng da khô của quả mơ

for the daughter of a czar.

cho con gái của Nga Hoàng.

That's the end. Thank you.

Câu chuyện tới đây là kết thúc. Cám ơn tất cả các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)