Sisonke Msimang: If a story moves you, act on it | TED

Translator: Joseph Geni Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Ramazan Şen

So earlier this year,

Bu yılın başlarında

I was informed that I would be doing a TED Talk.

bir TED konuşması yapacağımın bilgisini aldım.

So I was excited, then I panicked,

Heyecanlandım, panikledim,

then I was excited, then I panicked,

sonra heyecanlandım, sonra panikledim,

and in between the excitement and the panicking,

heyecan ve panik arasında

I started to do my research,

araştırmamı yapmaya başladım ve öncelikli olarak

Google'da iyi bir TED konuşmasının nasıl yapıldığını araştırdım.

and my research primarily consisted of Googling how to give a great TED Talk.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And interspersed with that,

Bununla birlikte Google'da

I was Googling Chimamanda Ngozi Adichie.

Chimamanda Ngozi Adichie'yi araştırdım.

How many of you know who that is?

O'nu kaçınız tanıyor?

(Cheers)

(Tezahüratlar)

So I was Googling her because I always Google her

Google'da onu araştırdım, çünkü bunu hep yaparım,

çünkü bir hayranıyım ve

because I'm just a fan,

but also because she always has important and interesting things to say.

çünkü daima söyleyecek önemli ve ilginç şeyleri vardır.

Bu araştırmaların sonucunda

And the combination of those searches

kept leading me to her talk

tek bir hikâyenin tehlikeleri ve

bazı insanları anlamak için tek bir açıdan

on the dangers of a single story,

on what happens when we have a solitary lens

baktığımız zaman neler olduğu üzerine yaptığı

through which to understand certain groups of people,

konuşmasına yönlendim,

and it is the perfect talk.

muhteşem bir konuşma.

It's the talk that I would have given if I had been famous first.

Ondan önce meşhur olsaydım, bu konuşmayı ben yapardım.

(Gülüşmeler)

(Laughter)

You know, and you know, like, she's African and I'm African,

Biliyorsunuz, o Afrikalı, ben de Afrikalıyım ve

and she's a feminist and I'm a feminist,

o bir feminist, ben de bir feministim,

and she's a storyteller and I'm a storyteller,

o bir hikâye anlatıcı ve ben de öyleyim,

so I really felt like it's my talk.

yani gerçekten benim konuşmammış gibi geldi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I decided that I was going to learn how to code,

Ve karar verdim, kodlamayı öğrenecektim,

and then I was going to hack the internet

sonra internet korsanlığını öğrenecektim ve

and I would take down all the copies of that talk that existed,

bu konuşmanın tüm kopyalarını bulup onları

and then I would memorize it,

ezberleyecek ve buraya gelip

kendi konuşmammış gibi sunacaktım.

and then I would come here and deliver it as if it was my own speech.

So that plan was going really well, except the coding part,

Kodlama kısmı hariç, plan gayet iyi gidiyordu ve sonra

and then one morning a few months ago,

birkaç ay önce, bir sabah

I woke up

haberlerde

bir başkan adayının eşinin şöyle bir

to the news that the wife of a certain presidential candidate

had given a speech that --

konuşma yaptığını duydum --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

that sounded eerily like a speech given by one of my other faves,

-- bu ürkütücüydü, diğer favorim olan Michelle Obama'nın yaptığı konuşmalardan

Michelle Obama.

birisine benziyordu.

(Cheers)

(Tezahüratlar)

And so I decided that I should probably write my own TED Talk,

Böylece kendi TED konuşmamı yazmam gerektiğine karar verdim

ve bunun için de buradayım.

and so that is what I am here to do.

I'm here to talk about my own observations about storytelling.

Hikâye anlatımı üzerine gözlemlerimden bahsetmek için buradayım.

I want to talk to you about the power of stories, of course,

Elbette hikâyelerin gücünden bahsetmek istiyorum, fakat aynı zamanda

but I also want to talk about their limitations,

özellikle toplumsal adaletle ilgilenenler için, hikâyelerin

particularly for those of us who are interested in social justice.

kısıtlamalarından da bahsetmek istiyorum.

So since Adichie gave that talk seven years ago,

Adichie yedi yıl önce bu konuşmayı yaptığından beri,

there has been a boom in storytelling.

hikâye anlatımında bir patlama yaşanıyor.

Stories are everywhere,

Her yerde hikâyeler var ve

and if there was a danger in the telling of one tired old tale,

eğer eski bir masalı anlatmak tehlikeli bir şeyse, o zaman

then I think there has got to be lots to celebrate about the flourishing

birçok hikâyenin ve sesin ortaya çıkması konusunda da kutlanacak

of so many stories and so many voices.

çok şey olduğunu düşünüyorum.

Stories are the antidote to bias.

Hikâyeler, önyargının panzehiridir.

In fact, today, if you are middle class and connected via the internet,

Aslında günümüzde orta sınıf bir bireyseniz ve internet bağlantınız varsa,

bir tıkla ya da bir dokunuşla

you can download stories at the touch of a button

or the swipe of a screen.

hikâyeler indirebilirsiniz.

You can listen to a podcast

Kalküta'da Dalit olarak büyümenin nasıl

about what it's like to grow up Dalit in Kolkata.

bir şey olduğu hakkında bir yayın dinleyebilirsiniz.

You can hear an indigenous man in Australia

Avustralya'da yerli bir adamın itibar ve gururla

talk about the trials and triumphs of raising his children in dignity

çocuk yetiştirme denemeleri ve zaferlerinden bahsedişini

dinleyebilirsiniz.

and in pride.

Stories make us fall in love.

Hikâyeler bizi âşık ederler.

They heal rifts and they bridge divides.

Çatlakları iyileştirir ve parçaları birleştirirler.

Stories can even make it easier for us

Hatta hikâyeler, toplumumuzda

to talk about the deaths of people in our societies

önemli olmayan insanların ölümleri hakkında konuşmamızı

bile kolaylaştırabilir, çünkü önemsememizi sağlar.

who don't matter, because they make us care.

Right?

Değil mi?

I'm not so sure,

Çok emin değilim ve

aslında Hikâye Merkezi adlı bir yer için çalışıyorum.

and I actually work for a place called the Centre for Stories.

And my job is to help to tell stories

İşimse bir siyah olmanın veya bir Müslüman olmanın, bir göçmen

that challenge mainstream narratives about what it means to be black

olmanın ya da daima konuşulan bu kategorilere ait birisi olmanın

or a Muslim or a refugee or any of those other categories

ne anlama geldiği hakkında, yaygın anlatımlara meydan okuyan

that we talk about all the time.

hikâyelerin anlatılmasına yardım etmek.

But I come to this work

Fakat bu işe uzun süren

after a long history as a social justice activist,

bir toplumsal adalet aktivistliği döneminden sonra ulaştım

and so I'm really interested in the ways

ve insanların kurgusal olmayan

that people talk about nonfiction storytelling

hikâyelerden, eğlenceden fazlasıymış gibi, toplumsal

as though it's about more than entertainment,

eylem için hızlandırıcı olmakla ilgiliymiş gibi

as though it's about being a catalyst for social action.

bahsetme biçimleriyle ilgileniyorum.

It's not uncommon to hear people say

İnsanların, hikâyelerin dünyayı daha iyi bir yer hâline

that stories make the world a better place.

getirdiğini söylemeleri alışılmamış bir şey değildir.

Increasingly, though, I worry that even the most poignant stories,

Fakat gittikçe, en üzücü hikâyelerin bile, özellikle de kimsenin

particularly the stories about people who no one seems to care about,

ilgilenmediği insanlar hakkındaki hikâyelerin, toplumsal adalete doğru

eylem yoluna girebilme ihtimali beni endişelendiriyor.

can often get in the way of action towards social justice.

Now, this is not because storytellers mean any harm.

Bunun nedeni hikâye anlatıcıların zarar vermesi değil.

Quite the contrary.

Tam tersi.

Storytellers are often do-gooders like me and, I suspect, yourselves.

Hikâye anlatıcılar genelde, benim gibi ve sizin gibi, iyi niyetlidir.

And the audiences of storytellers

Ve bu anlatıcıların dinleyicileri de

are often deeply compassionate and empathetic people.

genelde derinden şefkatli ve anlayışlı insanlardır.

Still, good intentions can have unintended consequences,

Yine de, iyi niyet istenmeyen sonuçlar doğurabilir ve bu hikâyelerin

and so I want to propose that stories are not as magical as they seem.

göründükleri kadar büyülü olmadıklarını söylemek istiyorum.

So three -- because it's always got to be three --

Hikâyelerin muhakkak dünyayı iyi bir yer hâline

three reasons why I think

getirmediklerini düşünmemin

that stories don't necessarily make the world a better place.

üç - çünkü hep üç olur - nedeni var.

Firstly, stories can create an illusion of solidarity.

Birincisi, hikâyeler bir dayanışma illüzyonu yaratabilir.

There is nothing like that feel-good factor you get

Dağa tırmandığınızı hissettiren veya

from listening to a fantastic story

ölüm hücresindeki bir mahkûma

arkadaşlık ettiğinizi hissettiren fantastik bir hikâyeden aldığınız

where you feel like you climbed that mountain, right,

or that you befriended that death row inmate.

iyi hissetme faktöründen öte bir şey yoktur.

But you didn't.

Aslında yapmadınız.

You haven't done anything.

Hiçbir şey yapmadınız.

Sosyal eylem açısından dinlemek,

Listening is an important

but insufficient step towards social action.

önemli fakat yetersiz bir adımdır.

İkincisi, sempatik ve insan olan

Secondly, I think often we are drawn

karakterlere ve kahramanlara

towards characters and protagonists

who are likable and human.

sıklıkla kapıldığımızı düşünüyorum.

And this makes sense, of course, right?

Bu mantıklı geliyor, değil mi?

Because if you like someone, then you care about them.

Çünkü birisini severseniz, onunla ilgilenirsiniz.

But the inverse is also true.

Fakat tam tersi de doğru.

If you don't like someone,

Birisini sevmezseniz,

then you don't care about them.

onunla ilgilenmezsiniz.

Onunla ilgilenmezseniz, kendinizi,

And if you don't care about them,

onun hayatını şekillendiren durumları düşünmek için gereken

you don't have to see yourself as having a moral obligation

to think about the circumstances that shaped their lives.

manevi yükümlülüğe sahipmiş gibi görmek zorunda olmazsınız.

Ben bunu 14 yaşımdayken öğrendim.

I learned this lesson when I was 14 years old.

I learned that actually, you don't have to like someone

Aslında öğrendiğim şey şuydu; insanların bilgeliğini görmek

ve onların yanında olmak için,

to recognize their wisdom,

and you certainly don't have to like someone

insanları sevmenize

to take a stand by their side.

gerek yoktur.

So my bike was stolen

Bisikletim çalınmıştı,

while I was riding it --

hem de ben üzerindeyken --

(Gülüşmeler)

(Laughter)

eğer yavaş sürüyorsanız bu mümkündür, ben öyle yapıyordum.

which is possible if you're riding slowly enough, which I was.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So one minute I'm cutting across this field

Bir an, büyüdüğüm yer olan Nairobi civarında

in the Nairobi neighborhood where I grew up,

kestirmeden gidiyordum,

and it's like a very bumpy path,

çok tümsekli bir yoldu ve

bisiklete binerken, aslında

and so when you're riding a bike,

you don't want to be like, you know --

şöyle olmasını istemezsiniz, bilirsiniz --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Öyle gidiyordum, yavaşça pedalı çevirerek ve

And so I'm going like this, slowly pedaling,

and all of a sudden, I'm on the floor.

birden kendimi yerde buldum.

I'm on the ground, and I look up,

Yerdeydim, yukarıya baktım ve

and there's this kid peddling away in the getaway vehicle,

bisiklet üzerinde kaçan bir çocuk gördüm,

which is my bike,

bu benim bisikletimdi ve

and he's about 11 or 12 years old, and I'm on the floor,

çocuk 11 veya 12 yaşındaydı ve ben yerdeydim.

and I'm crying because I saved a lot of money for that bike,

Ağlıyordum çünkü o bisiklet için çok para biriktirmiştim,

ağlıyordum ve ayağa kalkıp çığlık atmaya başladım.

and I'm crying and I stand up and I start screaming.

Instinct steps in, and I start screaming, "Mwizi, mwizi!"

İçgüdülerim devreye girdi ve "Mwizi, mwizi!" diye bağırmaya başladım,

which means "thief" in Swahili.

Svahilicede bu "hırsız" demek.

And out of the woodworks, all of these people come out

Ağaçların ardından insanlar ortaya çıktı ve

and they start to give chase.

kovalamaya başladılar.

Burası Afrika, halk adaleti hareket hâlinde.

This is Africa, so mob justice in action.

Right?

Değil mi?

And I round the corner, and they've captured him,

Ve köşede onu sıkıştırdılar

they've caught him.

ve yakaladılar.

Suçlu yakalandı ve

The suspect has been apprehended,

bisikletimi geri vermesini ve

and they make him give me my bike back,

and they also make him apologize.

özür dilemesini sağladılar.

Again, you know, typical African justice, right?

Bilirsiniz, tipik Afrika adaleti, değil mi?

Özür dilemesini sağladılar.

And so they make him say sorry.

And so we stand there facing each other,

Orada yüz yüze duruyorduk,

and he looks at me, and he says sorry,

bana baktı ve üzgün olduğunu söyledi

but he looks at me with this unbridled fury.

fakat bana aşırı kızgınlıkla bakıyordu.

He is very, very angry.

Çok, çok öfkeliydi.

And it is the first time that I have been confronted with someone

Temsil ettiğim şey yüzünden beni sevmeyen birisiyle ilk kez

who doesn't like me simply because of what I represent.

karşılaştığım an buydu.

Bana, şunu dermiş gibi bakıyordu;

He looks at me with this look as if to say,

"You, with your shiny skin and your bike, you're angry at me?"

"Sen, parlak ciltli ve bisikletli, bana kızgınsın öyle mi?"

So it was a hard lesson that he didn't like me,

Beni sevmediğini öğrenmek zor bir dersti,

but you know what, he was right.

ama biliyor musunuz, o haklıydı.

I was a middle-class kid living in a poor country.

Fakir bir ülkede yaşayan orta sınıf bir çocuktum ben.

Benim bisikletim vardı, onun ise çok az yiyeceği vardı.

I had a bike, and he barely had food.

Sometimes, it's the messages that we don't want to hear,

Bazen duymayı istediğimiz, gizlendiğimiz yerden çıkmayı

the ones that make us want to crawl out of ourselves,

istememizi sağlayan şey, aslında duymak istemediğimiz

that we need to hear the most.

mesajlardır.

For every lovable storyteller who steals your heart,

Kalbinizi çalan her cana yakın hikâye anlatıcı için,

sesleri kısılmış ve alay edilen, böyle güzel kıyafetlerle bir sahneye

there are hundreds more whose voices are slurred and ragged,

who don't get to stand up on a stage dressed in fine clothes like this.

çıkma noktasına gelemeyen yüzlerce insan vardır.

There are a million angry-boy-on-a-bike stories

Bisiklet üzerindeki kızgın çocuk hikâyesinden milyonlarca vardır ve

and we can't afford to ignore them

sırf kahramanlarını sevmiyoruz diye

simply because we don't like their protagonists

veya yetimhaneden alıp eve getirdiğimiz çocuk o değil diye,

or because that's not the kid that we would bring home with us

onların hikâyelerini

from the orphanage.

göz ardı edemeyiz.

The third reason that I think

Hikâyelerin dünyayı daha iyi

that stories don't necessarily make the world a better place

bir yer hâline getirmediğini düşünmemin üçüncü nedeni şu;

kişisel anlatıma kendimizi öyle çok kaptırıyoruz ki,

is that too often we are so invested in the personal narrative

that we forget to look at the bigger picture.

büyük resmi görmeyi unutuyoruz.

And so we applaud someone

Birileri bize utanç

when they tell us about their feelings of shame,

hislerinden bahsettiği zaman onları takdir ediyoruz,

but we don't necessarily link that to oppression.

fakat bunu baskıyla ilişkilendirmiyoruz.

Birileri mahcup hissettiğini söylediğinde anlayışla kafamızı sallıyoruz

We nod understandingly when someone says they felt small,

but we don't link that to discrimination.

ama bunu ayrımcılıkla ilişkilendirmiyoruz.

The most important stories, especially for social justice,

Özellikle de toplumsal adalet için, en önemli hikâyeler

are those that do both,

hem kişiseldir,

that are both personal and allow us to explore and understand the political.

hem de politik olanı keşfedip anlamamızı sağlarlar.

But it's not just about the stories we like

Fakat mesele yalnızca sevdiğimiz hikâyelere karşı

versus the stories we choose to ignore.

göz ardı ettiğimiz hikâyeler değil.

Increasingly, we are living in a society where there are larger forces at play,

Gitgide daha büyük güçlerin oynadığı ve hikâyelerin,

where stories are actually for many people beginning to replace the news.

haberlerin yerini almaya başladığı bir toplumda yaşıyoruz.

Yeah?

Değil mi?

We live in a time where we are witnessing the decline of facts,

Gerçeklerin yok oluşuna şahit olduğumuz,

when emotions rule

duyguların ve analizlerin yönettiği

and analysis, it's kind of boring, right?

bir zamanda yaşıyoruz, sıkıcı, değil mi?

Where we value what we feel more than what we actually know.

Bildiğimiz şeyden çok, hissettiğimiz şeye değer veriyoruz.

Pew Center'a ait, Amerika'daki eğilimler üzerine yazılan bir rapor,

A recent report by the Pew Center on trends in America

indicates that only 10 percent of young adults under the age of 30

30 yaş altındaki gençlerin yalnızca %10'unun

"medyaya çok güvendiğini" belirtiyor.

"place a lot of trust in the media."

Now, this is significant.

Şimdi, bu önemli.

It means that storytellers are gaining trust

Halkın çoğunluğunun medyaya olan güveni

at precisely the same moment

azalmaya başladığı anda,

that many in the media are losing the confidence in the public.

hikâye anlatıcıların güven kazandığı anlamına geliyor.

Bu iyi bir şey değil,

This is not a good thing,

because while stories are important

çünkü hikâyeler önemlidir ve birçok

and they help us to have insights in many ways,

açıdan sezgi sahibi olmamızı sağlarlar,

we need the media.

fakat medyaya ihtiyacımız var.

From my years as a social justice activist,

Toplumsal adalet aktivisti olduğum yıllardan

biliyorum, medya kuruluşlarının, güçlü hikâye anlatıcıların sesleriyle

I know very well that we need credible facts from media institutions

combined with the powerful voices of storytellers.

birleştirilmiş güvenilir gerçeklerine ihtiyacımız var.

That's what pushes the needle forward in terms of social justice.

Toplumsal adalet anlamında ibreyi döndüren şey budur.

In the final analysis, of course,

Son analizde, elbette,

it is justice

dünyayı daha iyi bir yer

that makes the world a better place,

hâline getiren şey adalettir,

hikâyeler değil. Değil mi?

not stories. Right?

Ve peşinde olduğumuz şey adaletse eğer,

And so if it is justice that we are after,

bence medyaya ya da hikâye anlatıcılara odaklanmamalıyız.

then I think we mustn't focus on the media or on storytellers.

We must focus on audiences,

Seyircilere, radyoyu açanlara,

on anyone who has ever turned on a radio

internet yayını dinlemiş olanlara

or listened to a podcast,

odaklanmalıyız, yani

and that means all of us.

bu hepimiz demek oluyor.

So a few concluding thoughts

Seyircilerin dünyayı daha iyi bir yer

on what audiences can do to make the world a better place.

hâline getirmek için neler yapabileceğine dair birkaç düşünce daha.

Birincisi, eğer seyirciler daha meraklı ve daha şüpheci olup

So firstly, the world would be a better place, I think,

if audiences were more curious and more skeptical

sevdikleri hikâyeleri oluşturan sosyal bağlam hakkında daha çok

and asked more questions about the social context

soru sorarlarsa eğer, dünya daha iyi bir yer hâline

that created those stories that they love so much.

gelebilir diye düşünüyorum.

Secondly, the world would be a better place

İkincisi, seyirciler hikâye anlatımının düşünsel

if audiences recognized that storytelling is intellectual work.

bir iş olduğunu fark ederlerse, dünya daha iyi bir yer hâline gelebilir.

And I think it would be important for audiences

Ayrıca seyircilerin en sevdikleri web sitelerde daha fazla

to demand more buttons on their favorite websites,

düğme talep etmelerinin önemli olduğunu düşünüyorum,

buttons for example that say,

örneğin, şöyle düğmeler;

"If you liked this story,

"Eğer bu hikâyeyi sevdiyseniz,

click here to support a cause your storyteller believes in."

hikâyeyi anlatanın inandığı bir amacı desteklemek için buraya tıklayın."

Or "click here to contribute to your storyteller's next big idea."

Veya "hikâye anlatıcının bir sonraki büyük fikrini desteklemek için tıklayın."

Often, we are committed to the platforms,

Genelde kendimizi platformlara adıyoruz,

hikâyeyi anlatan kişilere değil.

but not necessarily to the storytellers themselves.

And then lastly, I think that audiences can make the world a better place

Ve son olarak, seyircilerin telefonlarını kapatarak, ekranlarından

by switching off their phones,

uzaklaşarak ve güvenli görünenin

by stepping away from their screens

ardındaki gerçek dünyaya adım atarak

and stepping out into the real world beyond what feels safe.

dünyayı daha iyi bir yer hâline getirebileceklerini düşünüyorum.

Alice Walker has said,

Alice Walker şöyle demişti;

"Look closely at the present you are constructing.

"Oluşturduğunuz şimdiki zamana yakından bakın.

It should look like the future you are dreaming."

O, hayal ettiğiniz geleceğe benzemeli."

Storytellers can help us to dream,

Hikâye anlatıcılar hayal kurmamızı sağlayabilir

but it's up to all of us to have a plan for justice.

fakat bir adalet planına sahip olmak, bizim elimizdedir.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)