Steven Pinker and Rebecca Newberger Goldstein: The long reach of reason

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Ramazan Şen

["Rebecca Newberger Goldstein"]

["Rebecca Newberger Goldstein"]

["Steven Pinker"]

["Steven Pinker"]

["The Long Reach of Reason"]

["Mantığın Uzun Vadeli Etkisi"]

Cabbie: Twenty-two dollars. Steven Pinker: Okay.

Taksici: Yirmi iki dolar. Steven Pinker: Tamam.

Rebecca Newberger Goldstein: Reason appears to have fallen on hard times:

Rebecca Newberger Goldstein: Mantık, zor zamanlar geçirmiş gibi gözüküyor:

Popular culture plumbs new depths of dumbth

Popüler kültür aptallığı derinleştiriyor

and political discourse has become a race

ve politik söylemler de dibe doğru giden bir yarış

to the bottom.

hâlini aldı.

We're living in an era of scientific creationism,

Bilimsel yaratılışçılık, 9/11 komplo teorileri, ruhsal yardımlar ve

9/11 conspiracy theories, psychic hotlines,

dinî tutuculuğun yeniden güçlendiği

and a resurgence of religious fundamentalism.

bir dönemde yaşıyoruz.

People who think too well

İyi düşünen insanlar genellikle

are often accused of elitism,

elitizm ile suçlanıyorlar ve

and even in the academy,

akademide bile,

there are attacks on logocentrism,

mantığın düşüncemizi yönetmesine izin verme suçu olan

the crime of letting logic dominate our thinking.

sözmerkezciliğe saldırılar var.

SP: But is this necessarily a bad thing?

SP: Ama bu ille de kötü bir şey midir?

Perhaps reason is overrated.

Belki de mantık abartılmış bir şeydir.

Many pundits have argued that a good heart

Birçok bilgin, iyi bir kalbin

and steadfast moral clarity

ve sabit ahlaki netliğin, fazla eğitimli

are superior to triangulations of overeducated policy wonks,

entelektüel uzmanların nirengilemelerine üstün geldiğini söylüyor,

like the best and brightest and that dragged us

tıpkı en iyi ve parlak olanların bizi Vietnam

into the quagmire of Vietnam.

batağına soktuğu gibi.

And wasn't it reason that gave us the means

Ayrıca mantık, gezegenimizi yağmalamaya

to despoil the planet

ve kendi türümüzü toplu katliamla

and threaten our species with weapons of mass destruction?

tehdit etmemize sebep olan şey değil miydi?

In this way of thinking, it's character and conscience,

Bu bağlamda düşününce, bizi kurtaracak olan karakter ve bilinç,

not cold-hearted calculation, that will save us.

acımasız hesaplar değil.

Besides, a human being is not a brain on a stick.

Üstelik insan, bir sopa üzerinde duran beyinden ibaret değildir.

My fellow psychologists have shown that we're led

Psikolog arkadaşlarım, vücudumuz ve duygularımızla

by our bodies and our emotions

yönetildiğimizi ve zayıf mantık gücümüzü

and use our puny powers of reason

gerçek sonrası yaşadığımız içgüdüsel

merely to rationalize our gut feelings after the fact.

duyguları rasyonelleştirmek için kullandığımızı gösteriyorlar.

RNG: How could a reasoned argument logically entail

RNG: Gerekçeli bir iddia nasıl olur da mantıklı bir şekilde

the ineffectiveness of reasoned arguments?

gerekçeli iddiaların etkisizliğine yol açar?

Look, you're trying to persuade us of reason's impotence.

Bak, bizi aklın zayıflığına ikna etmeye çalışıyorsun.

You're not threatening us or bribing us,

Oylama ya da güzellik yarışması yaparak meseleyi

suggesting that we resolve the issue

çözmemizi önererek

with a show of hands or a beauty contest.

bizi tehdit etmiyor ya da ayartmıyorsun.

By the very act of trying to reason us into your position,

Bizi, senin pozisyonuna inandırmaya çalışarak,

you're conceding reason's potency.

aklın gücünü kabulleniyorsun.

Reason isn't up for grabs here. It can't be.

Burada akıl herkes için değildir. Olamaz.

You show up for that debate

Bu tartışmaya girdin

and you've already lost it.

ve sen zaten tartışmayı kaybettin.

SP: But can reason lead us in directions

SP: Fakat akıl bizim iyi, edepli veya ahlaki yönlere

that are good or decent or moral?

gitmemize yol açabilir mi?

After all, you pointed out that reason

Sonuç olarak, aklın sona giden bir yol olduğunu

is just a means to an end,

belirttin ve son da mantıklı kişinin

and the end depends on the reasoner's passions.

tutkularına bağlıdır.

Reason can lay out a road map to peace and harmony

Akıl, eğer akılcı kişi barış ve uyum istiyorsa,

barış ve uyum için bir yol haritası oluşturabilir,

if the reasoner wants peace and harmony,

but it can also lay out a road map to conflict and strife

fakat akılcı kimse çatışma ve kavga tutkusu besliyorsa,

if the reasoner delights in conflict and strife.

çatışma ve kavga için de bir yol haritası oluşturabilir.

Can reason force the reasoner to want

Akıl, akılcı kişiyi daha az zulüm ve

less cruelty and waste?

israf istemeye itebilir mi?

RNG: All on its own, the answer is no,

RNG: Tek başına, hayır;

but it doesn't take much to switch it to yes.

fakat bunu evete çevirmek için çok bir şey gerekmez.

You need two conditions:

İki duruma ihtiyacın var:

The first is that reasoners all care

Birincisi, bütün akılcılar kendilerinin refahlarıyla

about their own well-being.

ilgilenirler.

That's one of the passions that has to be present

Bu, aklın işe yaraması için mevcut olması

in order for reason to go to work,

gereken tutkulardan bir tanesidir

and it's obviously present in all of us.

ve görünüşe göre bu hepimizde var.

We all care passionately

Hepimiz, bir tutkuyla

about our own well-being.

kendi refahımızla ilgileniriz.

The second condition is that reasoners

İkinci durum ise akılcılar,

are members of a community of reasoners

birbirinin refahlarını etkileyebilecek olan,

who can affect one another's well-being,

fikir alışverişinde bulunan ve birbirlerinin

can exchange messages,

düşüncelerini anlayan

and comprehend each other's reasoning.

akılcılar topluluğunun üyeleridir.

And that's certainly true of our gregarious

Bu da bizim sosyal ve konuşkan,

and loquatious species,

bir dil içgüdüsüyle donatılmış türümüz

well endowed with the instinct for language.

için kesinlikle doğrudur.

SP: Well, that sounds good in theory,

SP: Peki, teoride kulağa güzel geliyor,

but has it worked that way in practice?

fakat pratikte de bu şekilde mi işledi?

In particular, can it explain

Bilhassa, bu TED'de beş yıl önce

a momentous historical development

bahsettiğim önemli bir tarihi gelişmeyi

that I spoke about five years ago here at TED?

açıklayabilir mi?

Namely, we seem to be getting more humane.

Yani, sanırım daha insancıl olmaya başlıyoruz.

Centuries ago, our ancestors would burn cats alive

Asırlar önce atalarımız popüler bir eğlence olarak

as a form of popular entertainment.

kedileri canlı canlı yakarlardı.

Knights waged constant war on each other

Şövalyeler, birbirlerinin

by trying to kill as many of each other's peasants as possible.

köylüsünü öldürmeye çalışarak, karşılıklı olarak durmadan savaştılar.

Governments executed people for frivolous reasons,

Devletler, lahana çalmak veya kralın bahçesini

like stealing a cabbage

eleştirmek gibi boş sebeplerle

or criticizing the royal garden.

insanları idam etti.

The executions were designed to be as prolonged

Bu idamlar olabildiğince uzun ve acılı olmak

and as painful as possible, like crucifixion,

üzere tasarlandı; çarmıha germe, bağırsaklarını çıkarma,

disembowelment, breaking on the wheel.

tekerlek işkencesi gibi.

Respectable people kept slaves.

Saygıdeğer insanlar köleler edindiler.

For all our flaws, we have abandoned

Eksikliklerimizden ötürü, tüm bu acımasız

these barbaric practices.

uygulamaları terk ettik.

RNG: So, do you think it's human nature that's changed?

RNG: Yani, insan doğasının değiştiğini mi düşünüyorsun?

SP: Not exactly. I think we still harbor instincts

SP: Tam olarak değil. Hâlâ şiddete dönüşebilecek bazı

that can erupt in violence,

içgüdülerimizin olduğunu düşünüyorum;

like greed, tribalism, revenge, dominance, sadism.

açgözlülük, aşiretçilik, intikam, güç ve sadizm gibi.

But we also have instincts that can steer us away,

Fakat bizi bunlardan uzaklaştıracak içgüdülerimiz de var;

like self-control, empathy, a sense of fairness,

Abraham Lincoln'ün "doğamızın daha iyi olan melekleri"

what Abraham Lincoln called

olarak tanımladığı irade,

the better angels of our nature.

empati ve adalet duygusu gibi.

RNG: So if human nature didn't change,

RNG: Yani, insan doğası değişmediyse,

what invigorated those better angels?

bu daha iyi melekleri güçlendiren neydi?

SP: Well, among other things,

SP: Diğer şeylerin yanı sıra,

our circle of empathy expanded.

empati çemberimiz genişledi.

Years ago, our ancestors would feel the pain

Yıllar önce atalarımız yalnızca aileleri

only of their family and people in their village.

ve köylerindeki insanlar için acı hissediyordu.

But with the expansion of literacy and travel,

Okuryazarlığın ve seyahatin artışıyla birlikte,

people started to sympathize

insanlar daha geniş çemberlere,

with wider and wider circles,

the clan, the tribe, the nation, the race,

klanlara, kavimlere, ülkelere,

ırklara ve sonunda tüm insanlığa

and perhaps eventually, all of humanity.

sempati duymaya başladı.

RNG: Can hard-headed scientists

RNG: Dikbaşlı bilim insanları, sevgi dolu

really give so much credit to soft-hearted empathy?

empatiye gerçekten çok itibar edebilirler mi?

SP: They can and do.

SP: Evet ve zaten yapıyorlar.

Neurophysiologists have found neurons in the brain

Nöropsikologlar beyinde, insanların diğer insanların

that respond to other people's actions

hareketlerine kendi hareketlerine verdiği karşılık

the same way they respond to our own.

ile aynı karşılığı veren nöronlar buldular.

Empathy emerges early in life,

Empati hayatta çok erken oluşur,

perhaps before the age of one.

muhtemelen bir yaşından önce.

Books on empathy have become bestsellers,

Empati üzerine yazılmış kitaplar

like "The Empathic Civilization"

çok satanlar hâline geliyor;

and "The Age of Empathy."

"Empati Medeniyeti" ve "Empati Çağı" gibi.

RNG: I'm all for empathy. I mean, who isn't?

RNG: Empatiyi destekliyorum. Yani, kim desteklemez ki?

But all on its own, it's a feeble instrument

Fakat kendi başına, ahlaki bir gelişme yaratmanın

for making moral progress.

zayıf bir aracı.

For one thing, it's innately biased

Öncelikle, doğal olarak kan bağlarına,

toward blood relations, babies

bebeklere ve sıcakkanlı, tüylü

and warm, fuzzy animals.

hayvanlara eğilimli.

As far as empathy is concerned,

Konu empati olunca,

ugly outsiders can go to hell.

çirkin üçüncü şahıslar cehenneme gidebilirler.

And even our best attempts to work up sympathy

Ayrıca, bizimle bağı olmayanlara karşı üretmeye çalıştığımız

for those who are unconnected with us

en iyi sempati çabaları bile fena hâlde

fall miserably short, a sad truth about human nature

başarısız olur, Adam Smith'in belirttiği,

that was pointed out by Adam Smith.

insanların doğası hakkındaki acı gerçek.

Adam Smith: Let us suppose that the great empire

Adam Smith: Farz edelim ki

of China was suddenly swallowed up by an earthquake,

Çin İmparatorluğu'nu birden bir deprem yuttu

and let us consider how a man of humanity in Europe

ve düşünelim; Avrupa'daki insanlık bu korkunç faciayı

would react on receiving intelligence

öğrenince nasıl bir

of this dreadful calamity.

tepki verirdi.

He would, I imagine, first of all express very strongly

Tahmin ediyorum ki önce, üzgün insanlara karşı

his sorrow for the misfortune of that unhappy people.

duyduğu büyük üzüntüyü ifade ederdi.

He would make many melancholy reflections

İnsan hayatının riskliliği hakkında

upon the precariousness of human life,

bir sürü melankolik yorumlar yapardı

and when all these humane sentiments

ve bu acıma duyguları iyice ifade

edildikten sonra, böyle bir kaza olmamış gibi,

had been once fairly expressed,

he would pursue his business or his pleasure

işini ve tutkularını sürdürmeye

with the same ease and tranquility

aynı kolaylık ve sükûnetle

as if no such accident had happened.

devam ederdi.

If he was to lose his little finger tomorrow,

Eğer yarın küçük parmağını kaybedecek olsa

he would not sleep tonight,

bu gece uyumazdı,

but provided he never saw them,

fakat onları hiç görmemek kaydıyla,

he would snore with the most profound security

yüz milyonlarca kardeşinin yıkımı üzerinde,

over the ruin of a hundred million of his brethren.

en derin güvenlik içinde horlardı.

SP: But if empathy wasn't enough to make us more humane,

SP: Fakat, empati bizim daha insancıl olmamızı sağlamakta

what else was there?

yeterli değilse, başka ne olabilir?

RNG: Well, you didn't mention what might be

RNG: En etkili "daha iyi meleklerimiz"den

one of our most effective better angels: reason.

birisi olabilecek olan akıldan bahsetmedin.

Reason has muscle.

Aklın kasları vardır.

It's reason that provides the push to widen

Empati çemberimizi genişletmeye bizi iten

that circle of empathy.

şey akıldır.

Every one of the humanitarian developments

Bahsetmiş olduğun her insancıl gelişme

that you mentioned originated with thinkers

düşünürlerden çıkmıştır,

who gave reasons for why some practice

onlar bazı uygulamaların savunulamayacağı konusunda

was indefensible.

sebepler göstermiştir.

They demonstrated that the way people treated

İnsanların belli grup insanlara davranış şekilleri

some particular group of others

kendilerine davranılmasında

was logically inconsistent

ısrar ettikleri şekille

with the way they insisted on being treated themselves.

mantıksızca tutarsızdı.

SP: Are you saying that reason

SP: Aklın aslında insanların

can actually change people's minds?

akıllarını değiştirebileceğini mi söylüyorsun?

Don't people just stick with whatever conviction

İnsanlar sadece işlerine gelen

serves their interests

veya içlerinde büyüdükleri

or conforms to the culture that they grew up in?

kültüre uygun inanç neyse ona bağlı kalmazlar mı?

RNG: Here's a fascinating fact about us:

RNG: Bizimle ilgili ilginç gerçek şu:

Contradictions bother us,

Çelişkiler bizi sıkar,

at least when we're forced to confront them,

en azından yüzyüze gelmeye zorlandığımızda,

which is just another way of saying

bu da mantığa karşı duyarlı olduğumuzu

that we are susceptible to reason.

söylemenin diğer bir yolu.

And if you look at the history of moral progress,

Eğer ahlaki ilerlemenin tarihine bakarsak,

you can trace a direct pathway from reasoned arguments

mantıklı argümanlardan esasen ne hissettiğimizdeki

to changes in the way that we actually feel.

değişimlere kadar direkt bir yol izleyebilirsiniz.

Time and again, a thinker would lay out an argument

Zaman zaman bir düşünür bazı uygulamaların

as to why some practice was indefensible,

neden savunulamaz, mantıksız, mevcut değerlerle tutarsız

irrational, inconsistent with values already held.

olduğuna dair bir argüman getirecektir.

Their essay would go viral,

Yazıları yayılır,

get translated into many languages,

birçok dile çevrilir,

get debated at pubs and coffee houses and salons,

publarda, kahvecilerde, salonlarda

and at dinner parties,

ve akşam yemeği partilerinde tartışılır,

and influence leaders, legislators,

liderleri, kanun yapıcıları,

popular opinion.

genel geçer görüşü etkiler.

Eventually their conclusions get absorbed

Sonunda kararları, bizi buraya getiren

into the common sense of decency,

orijinal argümanın izlerini silerek

erasing the tracks of the original argument

ahlakın sağduyusu içinde

that had gotten us there.

absorbe edilir.

Few of us today feel any need to put forth

Bugün çok azımız köleliğin,

a rigorous philosophical argument

halk önünde idamın veya çocukları dövmenin

as to why slavery is wrong

neden yanlış olduğu konusunda

or public hangings or beating children.

şiddetli bir felsefik tartışmaya girmeye ihtiyaç duyarız.

By now, these things just feel wrong.

Artık bunlar yanlış geliyor.

But just those arguments had to be made,

Ama bu tartışmalar yapılmalıydı

and they were, in centuries past.

ve yüzyıllar önce yapıldı.

SP: Are you saying that people needed

SP: İnsanların kazıkta sapkınları

a step-by-step argument to grasp

yakmalarında bir şeylerin yanlış olduğunu

why something might be a wee bit wrong

anlamaları için adım adım bir argümana mı

with burning heretics at the stake?

ihtiyaçları olduğunu söylüyorsun?

RNG: Oh, they did. Here's the French theologian

RNG: Öyleydi. İşte Fransız din bilgini

Sebastian Castellio making the case.

Sebastian Castellio durumu ortaya koyuyor.

Sebastian Castellio: Calvin says that he's certain,

Sebastian Castellio: Calvin emin olduğunu söylüyor

and other sects say that they are.

ve diğer mezhepler de öyle diyor.

Who shall be judge?

Kim yargıç olacak?

If the matter is certain, to whom is it so? To Calvin?

Eğer mesele kesinse, kime göre öyle? Calvin'e mi?

But then, why does he write so many books about manifest truth?

Ama sonra neden manifesto gerçeği hakkında bu kadar çok kitap yazıyor?

In view of the uncertainty, we must define heretics

Belirsizlik olduğunda, sapkınlığı basit şekilde

simply as one with whom we disagree.

hemfikir olmadığımız olarak tanımlamalıyız.

And if then we are going to kill heretics,

Eğer sapkınlığı yok edeceksek,

the logical outcome will be a war of extermination,

mantıklı sonucu yok etme savaşı olacaktır,

since each is sure of himself.

çünkü her biri kendinden emindir.

SP: Or with hideous punishments

SP: Ya da tekerlek işkencesi gibi

like breaking on the wheel?

kötü cezalar ile?

RNG: The prohibition in our constitution

RNG: Anayasamızda zalim ve

of cruel and unusual punishments

alışılmadık cezaların yasaklanması

was a response to a pamphlet circulated in 1764

1764'te İtalyan hukukçu Cesare Beccaria

by the Italian jurist Cesare Beccaria.

tarafından dağıtılan bir broşüre cevaptı.

Cesare Beccaria: As punishments become more cruel,

Cesare Beccaria: Cezalar daha zalim hâle geldikçe,

the minds of men, which like fluids

aynı onları çevreleyen

always adjust to the level of the objects

objelerin düzeylerine ayarlanan

that surround them, become hardened,

sıvılar gibi insan aklı sertleşir

and after a hundred years of cruel punishments,

ve yüz yıllık zalim cezalardan sonra

breaking on the wheel causes no more fear

tekerlek işkencesi artık daha önce hapsin

than imprisonment previously did.

yarattığından fazla korkuya sebep olmaz.

For a punishment to achieve its objective,

Bir cezanın amacına ulaşması için

it is only necessary that the harm that it inflicts

verdiği zarar suçtan dolayı oluşan yararı

outweighs the benefit that derives from the crime,

aşması gereklidir

and into this calculation ought to be factored

ve bu hesaplamanın içine

the certainty of punishment

cezanın kesinliği ve

and the loss of the good

suçun işlenmesinin yaratacağı

that the commission of the crime will produce.

iyilik kaybı da dâhil edilmelidir.

Everything beyond this is superfluous,

Bunun ötesindeki her şey gereksiz

and therefore tyrannical.

ve bundan dolayı zalimliktir.

SP: But surely antiwar movements depended

SP: Ancak elbette ki savaş karşıtı hareketler

on mass demonstrations

toplu gösterilere, halk müziği

and catchy tunes by folk singers

şarkıcılarının ilgi çekici ezgilerine ve

savaşın insani maliyetini gösteren iç burkan fotoğraflara bağlıydı.

and wrenching photographs of the human costs of war.

RNG: No doubt, but modern anti-war movements

RNG: Şüphe yok, ama modern savaş karşıtı hareketler

reach back to a long chain of thinkers

savaş karşıtı duygularımızı

who had argued as to why we ought to mobilize

harekete geçirmemiz gerektiğini savunan

our emotions against war,

bir dizi düşünüre dayanıyor,

such as the father of modernity, Erasmus.

modernitenin babası Erasmus gibi.

Erasmus: The advantages derived from peace

Erasmus: Barıştan türeyen avantajlar

diffuse themselves far and wide,

uzağa nüfuz ederler

and reach great numbers,

ve büyük sayılara ulaşırlar,

while in war, if anything turns out happily,

savaşta ise mutluluğa dönüşen bir şeyin

the advantage redounds only to a few,

avantajının yararı sadece birkaç kişiye olur,

and those unworthy of reaping it.

onlar da bunu biçmesi gerekmeyenlerdir.

One man's safety is owing to the destruction of another.

Bir kişinin güvenliği diğerinin mahvolmasına sebep oluyor.

One man's prize is derived from the plunder of another.

Bir kişinin ödülü diğerinin yağmalanmasından doğar.

The cause of rejoicings made by one side

Bir tarafın sevincinin sebebi

is to the other a cause of mourning.

diğerinin yasının sebebidir.

Whatever is unfortunate in war,

Savaşta şanssızlık olan şey

is severely so indeed,

şiddetle öyledir

and whatever, on the contrary,

ve tersi olan şeylere

is called good fortune,

iyi şans denir,

is a savage and a cruel good fortune,

vahşi ve zalim bir iyi talihtir,

an ungenerous happiness deriving its existence from another's woe.

diğerinin üzüntüsünden var olan haksız bir mutluluktur.

SP: But everyone knows that the movement

SP: Ama herkes bilir ki köleliği

to abolish slavery depended on faith and emotion.

kaldıran hareket inanca ve duyguya bağlıydı.

It was a movement spearheaded by the Quakers,

Quakers tarafından öncülüğü yapılan bir hareketti

and it only became popular when Harriet Beecher Stowe's novel

ve ancak Harriet Beecher Stowe'ın romanı "Tom Amca'nın Kulübesi"

"Uncle Tom's Cabin" became a bestseller.

en iyi satan kitaplar arasına girince popüler oldu.

RNG: But the ball got rolling a century before.

RNG: Ama top bir yüzyıl önce yuvarlanmaya başlamıştı.

John Locke bucked the tide of millennia

John Locke bu uygulamaya çok doğal olarak bakılan

that had regarded the practice as perfectly natural.

milenyumun gelgitlerine atıldı.

He argued that it was inconsistent

Rasyonel devletin prensipleriyle

with the principles of rational government.

tutarsız olduğunu iddia etti.

John Locke: Freedom of men under government

John Locke: Devlet çatısı altında

is to have a standing rule to live by

kişinin özgürlüğü o toplumdaki herkes için

common to everyone of that society

geçerli şekilde yaşamak üzere yürürlükte yasaya

and made by the legislative power erected in it,

sahip olması ve içinde yükselen yasama gücüyle yapılmasıdır,

a liberty to follow my own will in all things

yasa öyle söylese de söylemese de

where that rule prescribes not,

her şeyde kendi irademi kullanma özgürlüğü,

not to be subject to the inconstant,

başka bir adamın kararsız,

uncertain, unknown, arbitrary will of another man,

belirsiz, bilinmeyen, keyfi isteklerine maruz kalmamaktır,

as freedom of nature is to be under no other restraint

çünkü özgürlüğün doğası doğanın yasaları hariç

but the law of nature.

başka bir kısıtlama altında olmamaktır.

SP: Those words sound familiar.

SP: Bu sözler tanıdık geliyor.

Where have I read them before? Ah, yes.

Nerede okumuştum. Evet.

Mary Astell: If absolute sovereignty be not necessary

Mary Astell: Eğer devlette mutlak egemenlik gerekli değilse,

in a state, how comes it to be so in a family?

nasıl oluyor da ailede gerekli oluyor?

Or if in a family, why not in a state?

Ya da ailede öyleyse, neden devlette değil?

Since no reason can be alleged for the one

Diğerini güçlü şekilde desteklemeyen için

that will not hold more strongly for the other,

bir gerekçe iddia edilemeyeceğinden,

if all men are born free,

eğer bütün erkekler özgür doğduysa,

how is it that all women are born slaves,

nasıl oluyor da bütün kadınlar köle doğuyor,

as they must be if being subjected

çünkü eğer erkeklerin kararsız,

to the inconstant, uncertain,

belirsiz, bilinmeyen, keyfi isteklerine

unknown, arbitrary will of men

maruz kalıyorlarsa, öyle olmalılar,

be the perfect condition of slavery?

ki bu kölelik için mükemmel şarttır?

RNG: That sort of co-option

RNG: Bu tür bir ortak seçenek

is all in the job description of reason.

mantığın iş tanımında bulunur.

One movement for the expansion of rights

Hakların genişlemesi için bir hareket

inspires another because the logic is the same,

diğerine ilham verir, çünkü mantığı aynıdır

and once that's hammered home,

ve bir kez can evinden vurdu mu,

it becomes increasingly uncomfortable

tutarsızlığı göz ardı etmek

to ignore the inconsistency.

giderek rahatsızlık verir.

In the 1960s, the Civil Rights Movement

1960'larda Sivil Haklar Hareketi

inspired the movements for women's rights,

kadın hakları, çocuk hakları,

children's rights, gay rights and even animal rights.

eşcinsel hakları ve hatta hayvan hakları hareketlerine ilham verdi.

But fully two centuries before,

Ancak tam iki yüzyıl önce,

the Enlightenment thinker Jeremy Bentham

Aydınlanma düşünürü Jeremy Bentham

had exposed the indefensibility

hayvanlara eziyet gibi

of customary practices such as

alışılagelmiş uygulamaların

savunulamayacağını ortaya koydu.

the cruelty to animals.

Jeremy Bentham: The question is not, can they reason,

Jeremy Bentham: Soru, düşünebiliyorlar mı

nor can they talk, but can they suffer?

veya konuşabiliyorlar mı değil, acı çekebiliyorlar mı?

RNG: And the persecution of homosexuals.

RNG: Ve eşcinsellere eziyet.

JB: As to any primary mischief,

JB: Başlıca kötülüğe gelince

it's evident that it produces no pain in anyone.

kimsede bir acı yaratmadığı aşikâr.

On the contrary, it produces pleasure.

Tersine memnuniyet yaratıyor.

The partners are both willing.

Her iki partner de istekli.

If either of them be unwilling,

Eğer birinden biri istemeseydi,

the act is an offense,

davranış bir suç olurdu,

totally different in its nature of effects.

etkisinin doğasına tamamen aykırı.

It's a personal injury. It's a kind of rape.

Kişisel bir yaralanma. Bir tür tecavüz.

As to the any danger exclusive of pain,

Acı haricinde herhangi bir tehlikeye gelince,

the danger, if any, much consist

tehlike, eğer varsa, çoğunlukla

in the tendency of the example.

örneğin eğiliminden oluşur.

But what is the tendency of this example?

Peki bu örneğin eğilimi nedir?

To dispose others to engage in the same practices.

Aynı uygulamaları yapması için diğerlerini kontrol etmek.

But this practice produces not pain of any kind

Ama bu uygulama kimseye hiçbir

to anyone.

acı getirmez.

SP: Still, in every case, it took at least a century

SP: Yine de her şekilde bu büyük düşünürlerin

for the arguments of these great thinkers

argümanlarını bütün

to trickle down and infiltrate the population as a whole.

topluma aktarıp içine sızdırması en az bir yüzyıl aldı.

It kind of makes you wonder about our own time.

Şimdiki zamanı merak etmemize sebep oluyor.

Are there practices that we engage in

Kendilerine karşı argümanların

where the arguments against them are there for all to see

orada olduğunu herkesin gördüğü, yine de yapmakta

but nonetheless we persist in them?

ısrar ettiğimiz uygulamalar var mı?

RNG: When our great grandchildren look back at us,

RNG: Büyük torunlarımız geri dönüp bize baktıklarında

will they be as appalled by some of our practices

bazı uygulamalarımızla dehşete düşecekler mi?

as we are by our slave-owning, heretic-burning,

Çünkü onların köle sahibi olan, sapkın yakan,

wife-beating, gay-bashing ancestors?

karısını döven, eşcinsel hırpalayan atalarıyız.

SP: I'm sure everyone here could think of an example.

SP: Eminim herkes burada bir örnek düşünebilir.

RNG: I opt for the mistreatment of animals

RNG: Ben besi çiftliği fabrikalarında

in factory farms.

hayvanlara eziyeti seçtim.

SP: The imprisonment of nonviolent drug offenders

SP: Tehlikeli olmayan uyuşturucu suçlularının hapsedilmesi

and the toleration of rape in our nation's prisons.

ve ülkemizdeki hapishanelerde tecavüzün tolere edilmesi.

RNG: Scrimping on donations to life-saving charities

RNG: Gelişmekte olan ülkelerde hayat kurtaran derneklere

in the developing world.

yapılan bağışların eksiltilmesi.

SP: The possession of nuclear weapons.

SP: Nükleer silahlara sahip olunması.

RNG: The appeal to religion to justify

RNG: Diğer türlü savunulmayacak olanı

the otherwise unjustifiable,

haklı göstermek için dine başvurmak,

such as the ban on contraception.

doğum kontrolünün yasaklanması gibi.

SP: What about religious faith in general?

SP: Peki genelde dinî inanç?

RNG: Eh, I'm not holding my breath.

RNG: Fazla beklentim yok.

SP: Still, I have become convinced

SP: Yine de aklın türümüzün

that reason is a better angel

tadını çıkardığı ahlaki ilerlemeler için

that deserves the greatest credit

en fazla itibarı hak eden ve

for the moral progress our species has enjoyed

gelecekteki ahlaki ilerlemenin devamı için

and that holds out the greatest hope

en büyük umudu taşıyan

for continuing moral progress in the future.

daha iyi melek olduğuna ikna oldum.

RNG: And if, our friends,

RNG: Ve eğer arkadaşlarımız,

you detect a flaw in this argument,

bu argümanda bir eksik bulursanız,

just remember you'll be depending on reason

buna işaret etmenin akla bağlı

to point it out.

olduğunu sakın unutmayın.

Thank you. SP: Thank you.

Teşekkürler. SP: Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)