Steven Pinker and Rebecca Newberger Goldstein: The long reach of reason

Tłumaczenie: Maciej Mackiewicz Korekta: Rysia Wand

["Rebecca Newberger Goldstein"]

["Rebecca Newberger Goldstein"]

["Steven Pinker"]

["Steven Pinker"]

["The Long Reach of Reason"]

["Daleki Zasięg Rozumu"]

Cabbie: Twenty-two dollars. Steven Pinker: Okay.

Taksówkarz: 22 dolary. Steven Pinker: Proszę.

Rebecca Newberger Goldstein: Reason appears to have fallen on hard times:

Rebecca Newberger Goldstein: Wydaje się, że rozum przeżywa ciężkie czasy:

Popular culture plumbs new depths of dumbth

popularna kultura nurza się w otchłaniach głupoty,

and political discourse has become a race

a dyskurs polityczny opada na samo dno.

to the bottom.

We're living in an era of scientific creationism,

Żyjemy w czasach naukowego kreacjonizmu,

9/11 conspiracy theories, psychic hotlines,

konspiracji na temat zamachu 11 września 2001 roku,

wróżek na telefon

and a resurgence of religious fundamentalism.

i odrodzenia religijnego fundamentalizmu.

People who think too well

Ludzie, którzy myślą zbyt sprawnie,

are often accused of elitism,

są oskarżani o elityzm.

and even in the academy,

Nawet na uczelniach

there are attacks on logocentrism,

mamy ataki na logocentryzm,

the crime of letting logic dominate our thinking.

czyli zbrodnię zdominowania myślenia przez logikę.

SP: But is this necessarily a bad thing?

SP: Ale czy to koniecznie coś złego?

Perhaps reason is overrated.

Być może przeceniasz rozum.

Many pundits have argued that a good heart

Wielu ekspertów dowodziło, że dobre serce

and steadfast moral clarity

i niezłomna moralna czystość

are superior to triangulations of overeducated policy wonks,

leżą ponad dywagacjami

przeintelektualizowanych politycznych maniaków,

like the best and brightest and that dragged us

jak tych najlepszych i najbłyskotliwszych,

którzy wciągnęli nas w szaleństwo Wietnamu.

into the quagmire of Vietnam.

And wasn't it reason that gave us the means

I czy to nie rozum

to despoil the planet

dał nam możliwość sprofanowania naszej planety

and threaten our species with weapons of mass destruction?

i zagrożenia naszego gatunku bronią masowego rażenia?

In this way of thinking, it's character and conscience,

Patrząc pod tym kątem to charakter i sumienie,

not cold-hearted calculation, that will save us.

a nie chłodne kalkulacje, mogą nas ocalić.

Besides, a human being is not a brain on a stick.

Poza tym, istota ludzka to nie mózg na patyku.

My fellow psychologists have shown that we're led

Psychologowie wykazali,

że kierują nami nasze ciała i emocje,

by our bodies and our emotions

and use our puny powers of reason

i że używamy małostkowej mocy rozumu

merely to rationalize our gut feelings after the fact.

do racjonalizacji przeczuć już po fakcie.

RNG: How could a reasoned argument logically entail

RNG: W jaki sposób rozumowanie może logicznie pociągać za sobą

the ineffectiveness of reasoned arguments?

nieskuteczność rozumowania?

Look, you're trying to persuade us of reason's impotence.

Starasz się przekonać nas o niemocy rozumu.

You're not threatening us or bribing us,

Nie grozisz nam, ani nie przekupujesz,

suggesting that we resolve the issue

sugerując, że można rozwiązywać problemy głosowaniem,

with a show of hands or a beauty contest.

bądź konkursem piękności.

By the very act of trying to reason us into your position,

Przez sam fakt tego, że starasz się uzasadnić swoje stanowisko

you're conceding reason's potency.

udowadniasz siłę rozumu.

Reason isn't up for grabs here. It can't be.

Rozum to nie jest złoto dla zuchwałych.

You show up for that debate

Bierzesz udział w debacie, więc od razu ją przegrałeś.

and you've already lost it.

SP: But can reason lead us in directions

SP: Ale czy rozum może nam wskazać,

that are good or decent or moral?

co jest dobre, przyzwoite czy moralne?

After all, you pointed out that reason

Zwróciłaś uwagę na to,

is just a means to an end,

że rozum jest środkiem do celu,

and the end depends on the reasoner's passions.

a cel zależy od namiętności rozumującego.

Reason can lay out a road map to peace and harmony

Rozum może słać drogę do pokoju i harmonii,

if the reasoner wants peace and harmony,

gdy pragnie się pokoju i harmonii,

but it can also lay out a road map to conflict and strife

ale może również pokazać drogę do konfliktów i walk,

if the reasoner delights in conflict and strife.

jeśli rozumujący rozkoszuje się w konfliktach i walkach.

Can reason force the reasoner to want

Czy rozum może zmusić rozumującego

do pragnienia mniejszej przemocy i strat?

less cruelty and waste?

RNG: All on its own, the answer is no,

RNG: Sam w sobie tego nie spowoduje,

but it doesn't take much to switch it to yes.

ale nie wiele potrzeba.

You need two conditions:

Potrzebne są dwa warunki:

The first is that reasoners all care

po pierwsze, każdy rozumujący

troszczy się o własny dobrobyt.

about their own well-being.

That's one of the passions that has to be present

To jest jedna z namiętności, która musi być obecna,

in order for reason to go to work,

by rozum mógł działać

i oczywiście jest obecna w każdym z nas.

and it's obviously present in all of us.

We all care passionately

Każdy z nas namiętnie dba

about our own well-being.

o swój dobrobyt.

The second condition is that reasoners

Drugi warunek zakłada, że rozumujący

are members of a community of reasoners

są członkami społeczeństwa rozumujących,

who can affect one another's well-being,

mających wpływ na swój wzajemny dobrobyt,

can exchange messages,

mogą wymieniać komunikaty

and comprehend each other's reasoning.

i pojmować wzajemne rozumowanie.

And that's certainly true of our gregarious

To również ma miejsce

w naszym stadnym i rozgadanym gatunku,

and loquatious species,

well endowed with the instinct for language.

wielce obdarowanym instynktem językowym.

SP: Well, that sounds good in theory,

SP: To brzmi dobrze w teorii,

but has it worked that way in practice?

ale czy sprawdza się w praktyce?

In particular, can it explain

W szczególności, czy może wyjaśnić

a momentous historical development

doniosły historyczny postęp,

that I spoke about five years ago here at TED?

o którym mówiłem pięć lat temu na TED?

Namely, we seem to be getting more humane.

Mianowicie, robimy się coraz bardziej ludzcy.

Centuries ago, our ancestors would burn cats alive

Wieki temu nasi przodkowie palili koty żywcem,

as a form of popular entertainment.

w ramach popularnej rozrywki.

Knights waged constant war on each other

Rycerze prowadzili nieustanne wojny,

by trying to kill as many of each other's peasants as possible.

przez próby pozabijania tylu chłopów adwersarza, ile się dało.

Governments executed people for frivolous reasons,

Rządy dokonywały egzekucji z błahych powodów,

like stealing a cabbage

takich jak kradzież kapusty

or criticizing the royal garden.

albo krytykowanie królewskich ogrodów.

The executions were designed to be as prolonged

Egzekucje obmyślano tak, żeby trwały jak najdłużej

and as painful as possible, like crucifixion,

i jak najbardziej bolały,

jak ukrzyżowanie,

disembowelment, breaking on the wheel.

patroszenie, łamanie kołem.

Respectable people kept slaves.

Szanowane osoby posiadały niewolników.

For all our flaws, we have abandoned

Mimo wszystkich naszych wad,

these barbaric practices.

porzuciliśmy te barbarzyńskie zachowania.

RNG: So, do you think it's human nature that's changed?

RNG: Więc sądzisz, że to ludzka natura uległa zmianie?

SP: Not exactly. I think we still harbor instincts

SP: Nie całkiem. Nadal żywimy instynkty,

that can erupt in violence,

które mogą rodzić przemoc,

like greed, tribalism, revenge, dominance, sadism.

takie jak chciwość, plemienność, zemsta, dominacja, sadyzm.

But we also have instincts that can steer us away,

Jednak mamy też instynkty, które mogą nas od tego odwieść,

like self-control, empathy, a sense of fairness,

takie jak samokontrola, empatia, poczucie sprawiedliwości,

what Abraham Lincoln called

to, co Abraham Lincoln nazwał aniołami naszej natury.

the better angels of our nature.

RNG: So if human nature didn't change,

RNG: Skoro ludzka natura się nie zmieniła,

what invigorated those better angels?

co ożywiło te anioły?

SP: Well, among other things,

SP: Między innymi rozszerzyliśmy krąg empatii.

our circle of empathy expanded.

Years ago, our ancestors would feel the pain

Nasi przodkowie współczuli wyłącznie

only of their family and people in their village.

własnym rodzinom lub sąsiadom.

But with the expansion of literacy and travel,

Przez rozwój piśmiennictwa i podróży

people started to sympathize

ludzie zaczęli współodczuwać

with wider and wider circles,

w coraz szerszych kręgach,

the clan, the tribe, the nation, the race,

klanach, plemionach, narodach, rasach,

and perhaps eventually, all of humanity.

być może ostatecznie w całej ludzkości.

RNG: Can hard-headed scientists

RNG: Czy twardogłowi naukowcy

really give so much credit to soft-hearted empathy?

mogą tak dalece ufać empatii zrodzonej z miękkiego serca?

SP: They can and do.

SP: Mogą i tak robią.

Neurophysiologists have found neurons in the brain

Neurofizjologowie odkryli w mózgu neurony,

that respond to other people's actions

które reagują na reakcje innych ludzi

the same way they respond to our own.

tak samo, jak reagują na własne.

Empathy emerges early in life,

Empatia pojawia się wcześnie,

perhaps before the age of one.

pewnie przed pierwszym rokiem życia.

Books on empathy have become bestsellers,

Książki o empatii stały się bestsellerami,

like "The Empathic Civilization"

na przykład "The Empathic Civilization" albo "The Age of Empathy".

and "The Age of Empathy."

RNG: I'm all for empathy. I mean, who isn't?

RNG: Jestem zdecydowanie za empatią, kto nie jest?

But all on its own, it's a feeble instrument

Ale sama w sobie jest tylko kruchym instrumentem

for making moral progress.

tworzenia moralnego postępu.

For one thing, it's innately biased

Po pierwsze, z natury jest stronnicza

toward blood relations, babies

w stosunku do pokrewieństwa, niemowlaków

and warm, fuzzy animals.

i uroczych puchatych zwierzątek.

As far as empathy is concerned,

Z punktu widzenia empatii

ugly outsiders can go to hell.

szpetni obcy mogą smażyć się w piekle.

And even our best attempts to work up sympathy

Nawet nasze najlepsze chęci, by wypracować empatię

for those who are unconnected with us

w stosunku do osób nam obcych,

fall miserably short, a sad truth about human nature

upadają bardzo szybko, to smutna ludzka natura,

that was pointed out by Adam Smith.

na którą zwrócił uwagę Adam Smith.

Adam Smith: Let us suppose that the great empire

Adam Smith: Załóżmy, że wielkie chińskie imperium

of China was suddenly swallowed up by an earthquake,

zostało pochłonięte przez trzęsienie ziemi

and let us consider how a man of humanity in Europe

i zastanówmy się jak europejski humanista

would react on receiving intelligence

zareagowałby na wiadomość o tym straszliwym nieszczęściu.

of this dreadful calamity.

He would, I imagine, first of all express very strongly

Najpierw w mocnych słowach wyraziłby

his sorrow for the misfortune of that unhappy people.

smutek z powodu nieszczęścia narodu.

He would make many melancholy reflections

Dumałby w melancholijnie o niepewności ludzkiego życia,

upon the precariousness of human life,

and when all these humane sentiments

a gdy wszystkie te humanitarne odczucia zostałyby należycie wyrażone,

had been once fairly expressed,

he would pursue his business or his pleasure

wróciłby do pogoni za biznesem i przyjemnościami

with the same ease and tranquility

z taką samą łatwością i spokojem,

as if no such accident had happened.

jakby nic się nie wydarzyło.

If he was to lose his little finger tomorrow,

Gdyby miał nazajutrz stracić mały palec,

he would not sleep tonight,

nie spałby całą noc, ale zakładając, że nigdy nie spotkał tych ludzi,

but provided he never saw them,

he would snore with the most profound security

chrapałby z niezmąconym poczuciem bezpieczeństwa

over the ruin of a hundred million of his brethren.

po zagładzie setek milionów pobratymców.

SP: But if empathy wasn't enough to make us more humane,

SP: Ale skoro empatia nie wystarcza, by nas uczłowieczyć,

what else was there?

co nam pozostaje?

RNG: Well, you didn't mention what might be

RNG: Nie wspomniałeś o jednym z naszych

one of our most effective better angels: reason.

najefektywniejszych aniołów: rozumie.

Reason has muscle.

Rozum ma siłę.

It's reason that provides the push to widen

On dostarcza nam bodźców

that circle of empathy.

do poszerzenia kręgów empatii.

Every one of the humanitarian developments

Każde z humanitarnych osiągnięć,

that you mentioned originated with thinkers

o których wspomniałeś, wywodzi się od myślicieli,

who gave reasons for why some practice

którzy podali powody, dla których pewne zachowania

was indefensible.

były nie do przyjęcia.

They demonstrated that the way people treated

Wykazali, że podejście ludzi

some particular group of others

do niektórych grup

was logically inconsistent

były logicznie niespójne z tym,

with the way they insisted on being treated themselves.

jak sami chcieli być traktowani.

SP: Are you saying that reason

SP: Czy chcesz powiedzieć, że rozum

can actually change people's minds?

może zmienić ludzkie rozumowanie?

Don't people just stick with whatever conviction

Czy ludzie nie trzymają się przekonań, które służą ich interesom,

serves their interests

or conforms to the culture that they grew up in?

bądź odpowiadają kulturze, w której się wychowali?

RNG: Here's a fascinating fact about us:

RNG: Istnieje pewien fascynujący fakt na nasz temat:

Contradictions bother us,

sprzeczności nas męczą,

at least when we're forced to confront them,

przynajmniej kiedy się z nimi stykamy,

which is just another way of saying

innymi słowy

that we are susceptible to reason.

jesteśmy podatni na rozumowanie.

And if you look at the history of moral progress,

W historii moralnego postępu

you can trace a direct pathway from reasoned arguments

można dokładnie prześledzić ścieżki od wywnioskowanych argumentów

to changes in the way that we actually feel.

do zmian w tym, co rzeczywiście czujemy.

Time and again, a thinker would lay out an argument

Wielokrotnie myśliciele tłumaczyli,

as to why some practice was indefensible,

dlaczego niektóre zachowania są niedopuszczalne,

irrational, inconsistent with values already held.

irracjonalne, niespójne z już uznanymi zasadami.

Their essay would go viral,

Ich rozprawy rozchodziły się jak wirusy,

get translated into many languages,

tłumaczone na wiele języków,

get debated at pubs and coffee houses and salons,

stając się przedmiotem debat w pubach, kawiarniach,

and at dinner parties,

na salonach i przyjęciach,

and influence leaders, legislators,

wpływając na liderów, prawodawców,

popular opinion.

opinię publiczną.

Eventually their conclusions get absorbed

W końcu ich wnioski zostały wchłonięte

into the common sense of decency,

przez powszechne poczucie przyzwoitości,

erasing the tracks of the original argument

eliminując ślady po pierwotnym argumencie,

that had gotten us there.

który do tego doprowadził.

Few of us today feel any need to put forth

Niewielu z nas potrzebuje obecnie

a rigorous philosophical argument

wyczerpującego filozoficznego argumentu

as to why slavery is wrong

na temat niedopuszczalności niewolnictwa,

or public hangings or beating children.

publicznych egzekucji czy bicia dzieci.

By now, these things just feel wrong.

Obecnie czujemy, że to złe.

But just those arguments had to be made,

Ale musiały powstać co do tego argumenty,

and they were, in centuries past.

co miało miejsce w poprzednich wiekach.

SP: Are you saying that people needed

SP: Chcesz powiedzieć, że ludziom trzeba tłumaczyć krok po kroku,

a step-by-step argument to grasp

dlaczego to nieładnie palić heretyków na stosie?

why something might be a wee bit wrong

with burning heretics at the stake?

RNG: Oh, they did. Here's the French theologian

PNG: Zgadza się. Oto francuski teolog,

Sebastian Castellio making the case.

Sebastian Castellio. Posłuchajmy.

Sebastian Castellio: Calvin says that he's certain,

Sebastian Castellio: "Kalwin twierdzi, że ma rację,

and other sects say that they are.

a inne sekty mówią, że one mają rację.

Who shall be judge?

Kto ma rozsądzić?

If the matter is certain, to whom is it so? To Calvin?

Jeśli sprawa jest przesądzona, to dla kogo? Dla Kalwina?

But then, why does he write so many books about manifest truth?

Skoro tak, to czemu pisze tyle książek o prawdzie objawionej?

In view of the uncertainty, we must define heretics

Z powodu tej niepewności musimy uznać heretyków

simply as one with whom we disagree.

za osoby, z którymi się nie zgadzamy.

And if then we are going to kill heretics,

Jeżeli zamierzamy zabijać heretyków,

the logical outcome will be a war of extermination,

logiczną konsekwencją będzie wzajemna eksterminacja,

since each is sure of himself.

bo każdy jest pewien swego zdania".

SP: Or with hideous punishments

SP: A co z obrzydliwymi karami, takimi jak łamanie kołem?

like breaking on the wheel?

RNG: The prohibition in our constitution

RNG: Zawarty w konstytucji zakaz

of cruel and unusual punishments

okrutnych i wymyślnych kar

was a response to a pamphlet circulated in 1764

był wynikiem broszury krążącej w 1764 roku,

by the Italian jurist Cesare Beccaria.

którą napisał włoski prawnik, Cesare Beccaria.

Cesare Beccaria: As punishments become more cruel,

Cesare Beccaria: "Gdy kary stają się okrutniejsze,

the minds of men, which like fluids

ludzkie umysły,

niczym ciecze dostosowujące się do kształtu otaczających obiektów,

always adjust to the level of the objects

that surround them, become hardened,

and after a hundred years of cruel punishments,

twardnieją i po setkach lat okrutnych kar,

breaking on the wheel causes no more fear

łamanie kołem nie przeraża bardziej,

than imprisonment previously did.

niż uprzednio uwięzienie.

For a punishment to achieve its objective,

By kara osiągnęła cel,

it is only necessary that the harm that it inflicts

wystarczy, żeby jej skutek

outweighs the benefit that derives from the crime,

przewyższał potencjalne korzyści zbrodni,

and into this calculation ought to be factored

do tego powinna być zastosowana nieuchronność kary

the certainty of punishment

and the loss of the good

i utrata korzyści, które zbrodnia może przynieść.

that the commission of the crime will produce.

Everything beyond this is superfluous,

Wszystko ponad to jest zbyteczne,

and therefore tyrannical.

a więc despotyczne".

SP: But surely antiwar movements depended

SP: Jednak ruchy pacyfistyczne

on mass demonstrations

zależały od masowych demonstracji,

and catchy tunes by folk singers

chwytliwych piosenek folkowych muzyków

and wrenching photographs of the human costs of war.

i fotografiach ofiar wojny.

RNG: No doubt, but modern anti-war movements

RNG: Z pewnością, ale współczesne ruchy pacyfistyczne

reach back to a long chain of thinkers

pochodzą od długiego łańcucha myślicieli

who had argued as to why we ought to mobilize

dyskutujących na temat tego, czemu należy mobilizować

our emotions against war,

emocje przeciwko wojnie.

such as the father of modernity, Erasmus.

Na przykład ojciec nowoczesności, Erazm z Rotterdamu.

Erasmus: The advantages derived from peace

Erazm: "Przewagi wynikające z pokoju

diffuse themselves far and wide,

są szeroko rozprzestrzenione i liczne.

and reach great numbers,

while in war, if anything turns out happily,

natomiast wygrana wojna

the advantage redounds only to a few,

przynosi korzyści nielicznym,

and those unworthy of reaping it.

w dodatku tym, którzy są ich niegodni.

One man's safety is owing to the destruction of another.

Bezpieczeństwo jednego bierze się ze zniszczenia drugiego.

One man's prize is derived from the plunder of another.

Zdobycz bierze się z grabieży.

The cause of rejoicings made by one side

Powód jednych do chwały,

is to the other a cause of mourning.

dla drugich jest powodem do żałoby.

Whatever is unfortunate in war,

Wszystkie negatywne aspekty wojny są szczególnie dotkliwe,

is severely so indeed,

and whatever, on the contrary,

a to, co mogłoby uchodzić za powodzenie,

is called good fortune,

is a savage and a cruel good fortune,

jest brutalne i okrutne,

an ungenerous happiness deriving its existence from another's woe.

to nieżyczliwa radość z niedoli innych".

SP: But everyone knows that the movement

SP: Ale wszyscy wiedzą, że ruch dążący do obalenia niewolnictwa

to abolish slavery depended on faith and emotion.

zależał od wiary i emocji.

It was a movement spearheaded by the Quakers,

Był on wspierany przez kwakrów

and it only became popular when Harriet Beecher Stowe's novel

i stał się popularny,

kiedy powieść Harriet Beecher Stowe "Chata wuja Toma"

"Uncle Tom's Cabin" became a bestseller.

stała się bestsellerem.

RNG: But the ball got rolling a century before.

RNG: Ale wszystko zaczęło się już 100 wcześniej.

John Locke bucked the tide of millennia

John Locke sprzeciwiał się trendom,

that had regarded the practice as perfectly natural.

które uznawały to za coś normalnego.

He argued that it was inconsistent

Dowodził, że jest to niespójne

with the principles of rational government.

z zasadami racjonalnego rządu.

John Locke: Freedom of men under government

John Locke: "Wolność człowieka

is to have a standing rule to live by

polega na obowiązującej zasadzie

common to everyone of that society

wspólnej dla każdego w społeczeństwie

and made by the legislative power erected in it,

i utworzonej przez władzę ustawodawczą w nim powołaną,

a liberty to follow my own will in all things

swobodzie podążania za własną wolą we wszystkim,

where that rule prescribes not,

czego ta zasada nie dotyczy,

not to be subject to the inconstant,

nie podleganiu niestałej,

uncertain, unknown, arbitrary will of another man,

niepewnej, niewiadomej, arbitralnej woli innego człowieka,

as freedom of nature is to be under no other restraint

jako że naturą wolności jest podleganie

but the law of nature.

wyłącznie prawom natury".

SP: Those words sound familiar.

SP: Te słowa brzmią znajomo.

Where have I read them before? Ah, yes.

Gdzie mogłem je wcześniej przeczytać?

Ach, tak...

Mary Astell: If absolute sovereignty be not necessary

Mary Astell: Skoro absolutna władza nie obowiązuje w państwie,

in a state, how comes it to be so in a family?

dlaczego ma obowiązywać w rodzinie?

Or if in a family, why not in a state?

A skoro w rodzinie - czemu nie w państwie?

Since no reason can be alleged for the one

Każdy powód dla jednego z aspektów

that will not hold more strongly for the other,

będzie obowiązywał równie silnie dla drugiego.

if all men are born free,

Skoro wszyscy rodzą się wolni,

how is it that all women are born slaves,

dlaczego kobiety rodzą się niewolnicami.

as they must be if being subjected

jako że muszą podlegać

to the inconstant, uncertain,

niestałej, niepewnej,

unknown, arbitrary will of men

niewiadomej, arbitralnej woli mężczyzny,

be the perfect condition of slavery?

czy nie świadczy to o niewolnictwie?

RNG: That sort of co-option

RNG: Taka forma kooptacji

is all in the job description of reason.

świadczy o działaniu rozumu.

One movement for the expansion of rights

Jeden ruch na rzecz zwiększenia praw inspiruje kolejny,

inspires another because the logic is the same,

bo zasada jest ta sama

and once that's hammered home,

i gdy zaczyna obowiązywać,

it becomes increasingly uncomfortable

coraz trudniej ignorować niespójności.

to ignore the inconsistency.

In the 1960s, the Civil Rights Movement

W latach 60. ruch na rzecz praw obywatelskich

inspired the movements for women's rights,

zainspirował ruchy na rzecz praw kobiet,

children's rights, gay rights and even animal rights.

dzieci, homoseksualistów, nawet zwierząt.

But fully two centuries before,

Już 200 lat wcześniej

the Enlightenment thinker Jeremy Bentham

myśliciel epoki oświecenia, Jeremy Bentham,

had exposed the indefensibility

obnażył bezprawie takich zwyczajów,

of customary practices such as

jak przemoc wobec zwierząt.

the cruelty to animals.

Jeremy Bentham: The question is not, can they reason,

Jeremy Bentham: Należy pytać nie o to, czy mogą rozumować, ani czy mogą mówić,

nor can they talk, but can they suffer?

lecz czy mogą cierpieć?

RNG: And the persecution of homosexuals.

RNG: Oraz prześladowanie homoseksualistów.

JB: As to any primary mischief,

JB: Patrząc pod kątem szkód,

it's evident that it produces no pain in anyone.

jest oczywiste, że nie zadaje to nikomu bólu.

On the contrary, it produces pleasure.

Wręcz przeciwnie, daje przyjemność.

The partners are both willing.

Obaj partnerzy są zgodni.

If either of them be unwilling,

Gdyby jeden się nie zgadzał, taki akt byłby występkiem

the act is an offense,

totally different in its nature of effects.

z zupełnie innymi konsekwencjami.

It's a personal injury. It's a kind of rape.

Jest to naruszenie prywatności, rodzaj gwałtu.

As to the any danger exclusive of pain,

Co do innych zagrożeń poza bólem,

the danger, if any, much consist

jedyną możliwą szkodą byłoby uznanie tego za przykład.

in the tendency of the example.

But what is the tendency of this example?

Co miałby na celu taki przykład?

To dispose others to engage in the same practices.

Nakłonienie innych do powielania tego zachowania.

But this practice produces not pain of any kind

Jednak nie zadaje ono nikomu cierpienia.

to anyone.

SP: Still, in every case, it took at least a century

SP: Jednak za każdym razem minął wiek,

for the arguments of these great thinkers

zanim argumenty wielkich myślicieli

to trickle down and infiltrate the population as a whole.

przeniknęły do całej populacji.

It kind of makes you wonder about our own time.

Zachęca to do zastanowienia się nad naszymi czasami.

Are there practices that we engage in

Czy są zachowania, które praktykujemy,

where the arguments against them are there for all to see

przeciw którym argumenty są wyraźnie widoczne,

but nonetheless we persist in them?

a jednak cały czas w nich trwamy?

RNG: When our great grandchildren look back at us,

RNG: Gdy nasze wnuki spojrzą na nas,

will they be as appalled by some of our practices

czy nasze zachowania zaskoczą ich równie mocno,

as we are by our slave-owning, heretic-burning,

jak nas zaskakują przodkowie posiadający niewolników,

palący heretyków, bijący żony i nienawidzący gejów?

wife-beating, gay-bashing ancestors?

SP: I'm sure everyone here could think of an example.

SP: Jestem pewien, że każdy z nas znajdzie jakiś przykład.

RNG: I opt for the mistreatment of animals

RNG: Ja sugeruję okrutne traktowanie zwierząt na fermach.

in factory farms.

SP: The imprisonment of nonviolent drug offenders

SP: Wsadzanie do więzień nieszkodliwych posiadaczy narkotyków

and the toleration of rape in our nation's prisons.

i tolerowanie więziennych gwałtów.

RNG: Scrimping on donations to life-saving charities

RNG: Ignorowanie zbiórek charytatywnych ratujących życie

in the developing world.

w rozwijających się krajach.

SP: The possession of nuclear weapons.

SP: Posiadanie broni nuklearnej.

RNG: The appeal to religion to justify

RNG: Powoływanie się na religię,

by usprawiedliwić rzeczy nie do usprawiedliwienia,

the otherwise unjustifiable,

such as the ban on contraception.

takie jak zakaz antykoncepcji.

SP: What about religious faith in general?

SP: A co z religijną wiarą w ogóle?

RNG: Eh, I'm not holding my breath.

RNG: Nie liczyłabym na to zbytnio.

SP: Still, I have become convinced

SP: Jednak jestem przekonany,

that reason is a better angel

że rozum jest naszym aniołem i zasługuje na większe uznanie

that deserves the greatest credit

for the moral progress our species has enjoyed

za moralny postęp, którego nasz gatunek dostąpił,

and that holds out the greatest hope

a także daje największą nadzieję

for continuing moral progress in the future.

na kontynuowanie tego postępu w przyszłości.

RNG: And if, our friends,

RNG: I jeśli, drodzy przyjaciele,

you detect a flaw in this argument,

dostrzeżecie błąd w tym argumencie,

just remember you'll be depending on reason

pamiętajcie, że to rozum

to point it out.

pomoże wam go wskazać.

Thank you. SP: Thank you.

Dziękuję. SP: Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)