Steven Pinker and Rebecca Newberger Goldstein: The long reach of reason

Translator: Linh Tran Reviewer: Khanh Do-Bao

["Rebecca Newberger Goldstein"]

["Rebecca Newberger Goldstein"]

["Steven Pinker"]

["Steven Pinker"]

["The Long Reach of Reason"]

["Con đường dài đến với lý luận"]

Cabbie: Twenty-two dollars. Steven Pinker: Okay.

Tài xế: 22 đô la. Steven Pinker: Gửi anh.

Rebecca Newberger Goldstein: Reason appears to have fallen on hard times:

Rebecca Newberger Goldstein: Lý luận có vẻ như đang không gặp thời.

Popular culture plumbs new depths of dumbth

Văn hóa đại chúng vươn tới tầm xuẩn ngốc mới

and political discourse has become a race

trong khi đàm luận chính trị như một cuộc đua

to the bottom.

xem ai lụn bại hơn.

We're living in an era of scientific creationism,

Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên chủ nghĩa sáng tạo khoa học,

9/11 conspiracy theories, psychic hotlines,

mà vẫn tồn tại thuyết âm mưu ngày 11/9, các đường dây nóng bói toán,

and a resurgence of religious fundamentalism.

và trào lưu tôn giáo chính thống lại trỗi dậy.

People who think too well

Ai chịu khó chuyên chú suy ngẫm

are often accused of elitism,

lại bị gán chủ nghĩa tinh hoa tự cao.

and even in the academy,

Cả trong lĩnh vực học thuật,

there are attacks on logocentrism,

người ta đả kích rằng thuyết ngôn tâm học

the crime of letting logic dominate our thinking.

phạm trọng tội kiểm soát suy nghĩ của ta.

SP: But is this necessarily a bad thing?

SP: Điều đó có hẳn không tốt?

Perhaps reason is overrated.

Lý luận đang làm vua làm chúa.

Many pundits have argued that a good heart

Nhiều học giả biện luận rằng sự lương thiện

and steadfast moral clarity

và đạo đức sáng tỏ vững chắc

are superior to triangulations of overeducated policy wonks,

cao siêu hơn kiểu diễn giải của những kẻ chỉ biết mạnh mồm rao giảng giáo điều,

like the best and brightest and that dragged us

giống như những kẻ học thức lẫy lừng đã đẩy chúng ta

into the quagmire of Vietnam.

vào vũng lầy chiến tranh Việt Nam.

And wasn't it reason that gave us the means

Và, chẳng phải cũng do lý luận mà ta

to despoil the planet

phá hủy hành tinh này

and threaten our species with weapons of mass destruction?

và đe dọa các giống loài bằng vũ khí hủy diệt hàng loạt sao?

In this way of thinking, it's character and conscience,

Theo cách này, chính tính cách và lương tâm,

not cold-hearted calculation, that will save us.

chứ không phải toan tính lạnh lùng sẽ cứu rỗi chúng ta.

Besides, a human being is not a brain on a stick.

Vả lại, con người đâu phải chỉ là bộ não có chân,

My fellow psychologists have shown that we're led

Các đồng nghiệp tâm lý học của tôi đã chứng tỏ chúng ta bị chi phối

by our bodies and our emotions

thân thể và cảm xúc chi phối.

and use our puny powers of reason

và chỉ biết dùng khả năng lý luận yếu ớt

merely to rationalize our gut feelings after the fact.

để hợp lý hóa cảm xúc của mình khi việc đã rồi.

RNG: How could a reasoned argument logically entail

Làm thế nào mà một tranh luận từ hợp lý

the ineffectiveness of reasoned arguments?

lại đi đến bất hợp lý một cách có logic được?

Look, you're trying to persuade us of reason's impotence.

Coi nào, anh đang thuyết phục chúng tôi rằng lý lẽ không có giá trị.

You're not threatening us or bribing us,

Anh không đe dọa hay hối lộ chúng tôi,

suggesting that we resolve the issue

mà ám chỉ chúng ta giải quyết

with a show of hands or a beauty contest.

bẳng kiểu như biểu quyết hoặc tổ chức thi hoa hậu.

By the very act of trying to reason us into your position,

Bằng việc cố gắng thuyết phục chúng tôi ở vào địa vị của anh,

you're conceding reason's potency.

thì có vẻ anh đang thừa nhận tính hiệu quả của lý luận.

Reason isn't up for grabs here. It can't be.

Lý luận không thể là giải thưởng để tranh giành.

You show up for that debate

Anh bước vào đài tranh luận

and you've already lost it.

nhưng đã thua ngay từ đầu

SP: But can reason lead us in directions

SP: Nhưng lý luận có thể dẫn ta

tới mục đích cao cả, đúng đắn, đạo đức hơn không?

that are good or decent or moral?

After all, you pointed out that reason

Cuối cùng thì cô đã chỉ ra rằng lý luận

is just a means to an end,

chỉ là phương tiện để đạt mục đích cuối cùng,

and the end depends on the reasoner's passions.

và mục đích đó phụ thuộc vào động cơ của người đưa ra lý lẽ.

Reason can lay out a road map to peace and harmony

Lý luận có thể dẫn đường đến hòa bình, hòa thuận

if the reasoner wants peace and harmony,

nếu người đưa lập luận muốn điều đó,

but it can also lay out a road map to conflict and strife

nhưng nó cũng có thể mở đường cho xung đột, tranh chấp

if the reasoner delights in conflict and strife.

nếu nhà lập luận mưu cầu xung đột, tranh chấp.

Can reason force the reasoner to want

Lý luận có thể buộc người lập luận

less cruelty and waste?

bớt tàn ác và lãng phí hơn chăng?

RNG: All on its own, the answer is no,

RNG: Về bản chất thì không,

but it doesn't take much to switch it to yes.

nhưng không khó để biến thành có.

You need two conditions:

Ta cần hai điều kiện:

The first is that reasoners all care

Thứ nhất là các nhà lập luận chỉ quan tâm

about their own well-being.

đến hạnh phúc bản thân thôi.

That's one of the passions that has to be present

Đó là một trong những động lực cần thiết

in order for reason to go to work,

để đưa đến một lập luận có hiệu quả,

and it's obviously present in all of us.

và hẳn là tất cả chúng ta đều có.

We all care passionately

Tất cả chúng ta đều vô cùng quan tâm

about our own well-being.

đến bản thân mình.

The second condition is that reasoners

Điều kiện thứ hai là các nhà lập luận

are members of a community of reasoners

là thành viên thuộc một cộng đồng

who can affect one another's well-being,

những người có tầm ảnh hưởng đến cá nhân khác,

can exchange messages,

có thể trao đổi thông điệp,

and comprehend each other's reasoning.

và thấu hiểu lý lẽ của nhau.

And that's certainly true of our gregarious

Và điều đó hẳn lẽ đúng với bản chất

and loquatious species,

bầy đàn, thích giao thiệp của loài người,

well endowed with the instinct for language.

những kẻ được trời phú bản năng ngôn ngữ.

SP: Well, that sounds good in theory,

SP: Vâng, nghe có vẻ đúng đắn về mặt lý thuyết,

but has it worked that way in practice?

nhưng liệu nó có đúng trên thực nghiệm?

In particular, can it explain

Cụ thể thì, nó có thể làm rõ được

a momentous historical development

sự phát triển của những cột mốc lịch sử

that I spoke about five years ago here at TED?

mà tôi đã đề cập đến 5 năm trước tại TED?

Namely, we seem to be getting more humane.

Đó là, chúng ta có vẻ dần trở nên "người" hơn.

Centuries ago, our ancestors would burn cats alive

Hàng thế kỷ trước, tổ tiên của chúng ta thiêu sống chó mèo

as a form of popular entertainment.

như một thú tiêu khiển được ưa chuộng.

Knights waged constant war on each other

Các hiệp sĩ gây chiến tranh bằng cách

by trying to kill as many of each other's peasants as possible.

cố sát càng nhiều người của bên địch càng tốt.

Governments executed people for frivolous reasons,

Chính quyền vin vào cớ vớ vẩn để hành quyết dân chúng

like stealing a cabbage

như tội trộm bắp cải

or criticizing the royal garden.

hoặc chê bai khu vườn của hoàng gia.

The executions were designed to be as prolonged

Những vụ hành quyết được tiến hành sao cho

and as painful as possible, like crucifixion,

càng đau đớn càng tốt, như là đóng đinh,

disembowelment, breaking on the wheel.

mổ bụng, đóng đinh vào bánh xe.

Respectable people kept slaves.

Những người có quyền thế giam giữ nô lệ

For all our flaws, we have abandoned

Dù phạm nhiều sai lầm, giờ chúng ta đã xóa bỏ

these barbaric practices.

những tục lệ dã man đó.

RNG: So, do you think it's human nature that's changed?

RNG: Vậy anh nghĩ bản chất con người đã thay đổi?

SP: Not exactly. I think we still harbor instincts

Không hẳn. Tôi nghĩ ta vẫn còn bản năng

có thể bùng phát thành bạo lực,

that can erupt in violence,

như tham lam, sĩ diện, hận thù, thích thống trị, tàn bạo.

like greed, tribalism, revenge, dominance, sadism.

But we also have instincts that can steer us away,

Nhưng vẫn còn những bản năng hướng ta theo hướng khác

như tự chủ, cảm thông, cảm quan công bằng,

like self-control, empathy, a sense of fairness,

what Abraham Lincoln called

Abraham Lincoln gọi những điều này là

the better angels of our nature.

"mặt thánh thiện của con người"

RNG: So if human nature didn't change,

RNG: Vậy nếu bản chất con người không thay đổi

what invigorated those better angels?

điều gì đã tiếp sức cho mặt thánh thiện đó?

SP: Well, among other things,

SP: Thật ra thì phạm vi của sự đồng cảm.

our circle of empathy expanded.

đã nới rộng ra.

Nhiều năm trước, tổ tiên chúng ta chỉ biết vun vén

Years ago, our ancestors would feel the pain

only of their family and people in their village.

cho gia đình và bản làng của họ.

Nhưng nhờ biết viết, biết đọc và đi đây đi đó

But with the expansion of literacy and travel,

con người dần biết cảm thông

people started to sympathize

trong phạm vi ngày càng rộng ra

with wider and wider circles,

the clan, the tribe, the nation, the race,

đến gia tộc, bản làng, quốc gia, dân tộc,

và có thể về sau này là cả nhân loại nữa.

and perhaps eventually, all of humanity.

RNG: Can hard-headed scientists

RNG: Vậy những nhà khoa học cứng nhắc

really give so much credit to soft-hearted empathy?

có thể trân trọng sự đồng cảm mềm yếu đó không?

SP: They can and do.

SP: Họ có thể và họ luôn như vậy.

Neurophysiologists have found neurons in the brain

Các nhà sinh lý học thần kinh đã tìm ra các nơron

có phản ứng với hành động của người khác

that respond to other people's actions

gần như phản ứng với hành động của bản thân.

the same way they respond to our own.

Sự cảm thông có từ rất sớm,

Empathy emerges early in life,

có thể là trước 1 tuổi.

perhaps before the age of one.

Có những sách viết về sự cảm thông bán chạy,

Books on empathy have become bestsellers,

như cuốn "The Empathic Civilization" ("Nền văn minh của sự cảm thông")

like "The Empathic Civilization"

hay "The Age of Empathy" ("Thời đại cảm thông")

and "The Age of Empathy."

RNG: Tôi hoàn toàn ủng hộ sự cảm thông. Ai lại chẳng thế?

RNG: I'm all for empathy. I mean, who isn't?

Nhưng về bản chất thì nó chỉ là công cụ yếu ớt

But all on its own, it's a feeble instrument

trong việc xây dựng đạo đức.

for making moral progress.

Bởi vì, về bản chất người ta luôn ưu ái

For one thing, it's innately biased

quan hệ máu mủ, trẻ em,

toward blood relations, babies

và con vật mềm mại dễ thương.

and warm, fuzzy animals.

Nếu nói về sự cảm thông,

As far as empathy is concerned,

thì những kẻ lạ mặt và xấu xí chẳng bao giờ được đâu.

ugly outsiders can go to hell.

Và dù ta có cố gắng cảm thông

And even our best attempts to work up sympathy

với những người xa lạ tới đâu

for those who are unconnected with us

cũng thất bại thảm hại thôi, đó là sự thật về bản chất con người

fall miserably short, a sad truth about human nature

như Adam Smith đã khám phá ra.

that was pointed out by Adam Smith.

Adam Smith: "Giả sử Đế chế Trung Hoa

Adam Smith: Let us suppose that the great empire

đột nhiên bị chôn vùi trong động đất,

of China was suddenly swallowed up by an earthquake,

thử nghĩ xem một người châu Âu đầy tính nhân văn

and let us consider how a man of humanity in Europe

sẽ phản ứng như thế nào

would react on receiving intelligence

khi nghe tin tai họa đáng sợ này?

of this dreadful calamity.

Tôi nghĩ là, lúc đầu anh ta sẽ mạnh dạn thể hiện

He would, I imagine, first of all express very strongly

thương tiếc cho những của những con người bất hạnh nọ

his sorrow for the misfortune of that unhappy people.

Anh ta sẽ suy ngẫm trong phiền muộn

He would make many melancholy reflections

về sự bất ổn của đời người,

upon the precariousness of human life,

và sau khi tất cả những xúc cảm nhân văn

and when all these humane sentiments

đã tuôn trào được kha khá,

had been once fairly expressed,

anh ta sẽ tiếp tục theo đuổi những thú vui riêng

he would pursue his business or his pleasure

với phong thái dễ chịu và yên bình

with the same ease and tranquility

như thể chhưa có gì xảy ra.

as if no such accident had happened.

Còn nhỡ đâu ngày mai mất đi ngón tay út,

If he was to lose his little finger tomorrow,

anh ta sẽ mất ngủ đêm nay,

he would not sleep tonight,

thế nên nếu không phải chứng kiến

but provided he never saw them,

nỗi thống khổ của anh em đồng đạo mình

he would snore with the most profound security

thì anh ta sẽ vẫn an tâm ngáy vang ."

over the ruin of a hundred million of his brethren.

SP: Vậy nếu sự cảm thông thôi chưa đủ khiến ta "người" hơn,

SP: But if empathy wasn't enough to make us more humane,

thì còn gì có thể làm được thế?

what else was there?

RNG: Chà, anh chưa đề cập tới khía cạnh

RNG: Well, you didn't mention what might be

thánh thiện hữu hiệu nhất của chúng ta: lý luận

one of our most effective better angels: reason.

Lý luận có sức mạnh của nó.

Reason has muscle.

Lý luận thúc đẩy chúng ta mở rộng

It's reason that provides the push to widen

phạm vi của sự cảm thông.

that circle of empathy.

Mỗi cá nhân nằm trong sự phát triển của nhân loại

Every one of the humanitarian developments

mà anh đã nói tới đều khởi nguồn là những người có suy nghĩ

that you mentioned originated with thinkers

và họ giải thích được vì sao

who gave reasons for why some practice

một số hành động là không thể bào chữa được.

was indefensible.

Những người này chỉ ra rằng cách con người cư xử với

They demonstrated that the way people treated

những nhóm người khác nhau

some particular group of others

về mặt logic, là không giống với

was logically inconsistent

cách mà họ muốn mình được cư xử.

with the way they insisted on being treated themselves.

SP: Ý cô là lý luận có thể

SP: Are you saying that reason

thay đổi tâm trí con người?

can actually change people's minds?

Chẳng phải con người cứ hay bám lấy niềm tin

Don't people just stick with whatever conviction

có lợi cho bản thân

serves their interests

hoặc không thì phục tùng văn hoá nơi họ sống ư?

or conforms to the culture that they grew up in?

RNG: Có một sự thật về con người như thế này:

RNG: Here's a fascinating fact about us:

Mẫu thuẫn làm ta khó chịu

Contradictions bother us,

ít nhất là khi ta buộc phải đối mặt với chúng,

at least when we're forced to confront them,

điều này cũng như nói rằng

which is just another way of saying

con người chúng ta nhạy cảm với lý lẽ.

that we are susceptible to reason.

Nếu nghiên cứu lịch sử xây dựng đạo đức,

And if you look at the history of moral progress,

ta có thể lần thấy con đường trực tiếp dẫn từ tranh luận lý lẽ

you can trace a direct pathway from reasoned arguments

đến những thay đổi trong cảm giác thực sự của ta.

to changes in the way that we actually feel.

Hết lần này đến lần khác, một nhà triết học có thể tranh luận

Time and again, a thinker would lay out an argument

tại sao một số chủ đề hành nghề lý luận lại bất khả phản biện,

as to why some practice was indefensible,

là vô lý, không hợp với những giá trị dược đề cao.

irrational, inconsistent with values already held.

Bài tiểu luận của họ có thể nổi tiếng,

Their essay would go viral,

dịch ra nhiều thứ tiếng,

get translated into many languages,

được dẫn biện tại các văn đàm,

get debated at pubs and coffee houses and salons,

các buổi tiệc tối,

and at dinner parties,

và rồi từ đó đến tai những lãnh đạo,

and influence leaders, legislators,

những ý kiến có tầm ảnh hưởng.

popular opinion.

Cuối cùng thì những kết luận của họ

Eventually their conclusions get absorbed

len lỏi và trở thành quy tắc bất thành văn về chuẩn mực,

into the common sense of decency,

thế chỗ cho lý luận trước đó

erasing the tracks of the original argument

đã cắm rễ thành luật.

that had gotten us there.

Ngày nay ít người thấy cần phải đưa ra

Few of us today feel any need to put forth

bài tranh cãi triết lý cao siêu để

a rigorous philosophical argument

giải thích tại sao chế độ nô lệ, treo cổ,

as to why slavery is wrong

đánh đập trẻ em là sai lầm nữa.

or public hangings or beating children.

Thời đại văn minh như hiện nay, vấn nạn như thế đã không còn.

By now, these things just feel wrong.

Những vẫn phải có người khởi phát những tranh luận như vậy chứ,

But just those arguments had to be made,

trong những thế kỷ trước thì có.

and they were, in centuries past.

SP: Ý anh nói là người ta cần

SP: Are you saying that people needed

một cuộc biện luận tuần tự các bước

a step-by-step argument to grasp

mới hiểu được đâu là điều sai trái

why something might be a wee bit wrong

như là thiêu người dị giáo?

with burning heretics at the stake?

RNG: Ồ đúng rồi. Đây là cách nhà thần học

RNG: Oh, they did. Here's the French theologian

người Pháp Sebastian Castello biện luận.

Sebastian Castellio making the case.

Sebastian Castello: Calvin đề ra một cách chắc chắn,

Sebastian Castellio: Calvin says that he's certain,

và các môn phái cũng tán thành.

and other sects say that they are.

Ai sẽ là quan tòa?

Who shall be judge?

Vấn đề bàn luận là chắc chắn đối với ai? Calvin chăng?

If the matter is certain, to whom is it so? To Calvin?

Vậy thì tại sao ông ấy viết nhiều sách về chân lý đến vậy?

But then, why does he write so many books about manifest truth?

Về quan điểm đối với sự không chắc chắn, ta phải định nghĩa người dị giáo

In view of the uncertainty, we must define heretics

là những người có ý kiến ta không tán thành.

simply as one with whom we disagree.

Nếu ta muốn giết người dị giáo,

And if then we are going to kill heretics,

kết quả dễ hiểu dẫn tới chiến tranh thanh khử lẫn nhau,

the logical outcome will be a war of extermination,

bởi bên nào cũng cho là mình đúng.

since each is sure of himself.

SP: Thanh khử bằng kiểu trừng phạt

SP: Or with hideous punishments

như phá bánh xe ư?

like breaking on the wheel?

RNG: HIến pháp về sự ngăn cấm

RNG: The prohibition in our constitution

động trừng phạt dã man và bất thường

of cruel and unusual punishments

đáp lại tờ rơi kêu gọi khởi nghĩa năm 1764

was a response to a pamphlet circulated in 1764

quan toà người Ý tên Cesare Beccaria.

by the Italian jurist Cesare Beccaria.

Cesare Beccaria: Khi các hình phạt trở nên tàn nhẫn hơn,

Cesare Beccaria: As punishments become more cruel,

tâm trí con người ta, như dòng nước vậy,

the minds of men, which like fluids

hạ xuống tầng thực thể

always adjust to the level of the objects

bao quanh nó và trở nên khô cứng hơn.

that surround them, become hardened,

Sau hơn 100 năm hình phạt tàn ác,

and after a hundred years of cruel punishments,

hình phạt cho tội phá bánh xe

breaking on the wheel causes no more fear

không gây sợ hãi hơn tù tội là mấy.

than imprisonment previously did.

Để một hình phạt đạt được mục đích của nó,

For a punishment to achieve its objective,

tổn hại mà hình phạt gây ra

it is only necessary that the harm that it inflicts

phải lớn hơn lợi ích đạt được.

outweighs the benefit that derives from the crime,

Tính toán theo đó phải căn theo yếu tố

and into this calculation ought to be factored

sự trừng phạt chắc chắn,

the certainty of punishment

sự tịch thu của cải

and the loss of the good

đi theo hành vi tội ác đó.

that the commission of the crime will produce.

Những thứ khác chỉ là đồ thừa,

Everything beyond this is superfluous,

do đó mang tính chuyên chế.

and therefore tyrannical.

SP: Nhưng chắc chắn phong trào phản đối chiến tranh phụ thuộc vào

SP: But surely antiwar movements depended

biểu tình trên diện rộng,

on mass demonstrations

tuyên truyền bằng các bài hát,

and catchy tunes by folk singers

những tấm ảnh cảm động về những thương tổn chiến tranh.

and wrenching photographs of the human costs of war.

RNG: Chính xác. Nhưng những phong trào phản chiến

RNG: No doubt, but modern anti-war movements

có thể truy về một loạt những nhà tư tưởng

reach back to a long chain of thinkers

đã không ngừng tranh luận lý do tại sao ta nên ngăn cách

who had argued as to why we ought to mobilize

cảm xúc của mình đối với chiến tranh,

our emotions against war,

tổ tiên của nền hiện đại, Eramus.

such as the father of modernity, Erasmus.

Erasmus: Những lợi ích đến từ hoà bình

Erasmus: The advantages derived from peace

khuyến đại ảnh hưởng xa rộng

diffuse themselves far and wide,

đến số lượng lớn con người,

and reach great numbers,

trong thời chiến, nếu sự kiện hoà bình nào xảy ra

while in war, if anything turns out happily,

lợi ích về tay số ít,

the advantage redounds only to a few,

số ít không xứng đáng với lợi ích đó.

and those unworthy of reaping it.

Sự an toàn của người này đe doạ kẻ khác.

One man's safety is owing to the destruction of another.

Người này lợi, kẻ kia lụn bại.

One man's prize is derived from the plunder of another.

Nguyên nhân hạnh phúc của nhà này

The cause of rejoicings made by one side

gây cảnh than khóc cho nhà khác.

is to the other a cause of mourning.

Những điều tệ hại chiến tranh mang lại

Whatever is unfortunate in war,

là bằng chứng khủng khiếp

is severely so indeed,

đến mức sống sót

and whatever, on the contrary,

lại là niềm may mắn,

is called good fortune,

tức sự cứu rỗi, hay niềm may mắn dã man,

is a savage and a cruel good fortune,

một niềm hạnh phúc ích kỷ lấy từ niềm đau của kẻ khác.

an ungenerous happiness deriving its existence from another's woe.

SP: Nhưng ai cũng hiểu cuộc Cách mạng đó

SP: But everyone knows that the movement

là để ngăn cách sự nộ lệ với niềm tin và hy vọng.

to abolish slavery depended on faith and emotion.

Cuộc Cách mạng được dẫn đầu bởi phái Quây-cơ

It was a movement spearheaded by the Quakers,

trở nên nổi tiếng lúc tiểu thuyết "Túp lều của bác Tom" của nhà văn

and it only became popular when Harriet Beecher Stowe's novel

Harriet Beecher Stower đứng đầu bảng xếp hạng

"Uncle Tom's Cabin" became a bestseller.

RNG: Nhưng Cách mạng đã manh mún từ thế kỷ trước.

RNG: But the ball got rolling a century before.

John Locke đã khởi nguồn thế kỷ

John Locke bucked the tide of millennia

bình thường hoá những việc hành nghề lý luận.

that had regarded the practice as perfectly natural.

Ông lý luận rằng, việc đó không liên quan

He argued that it was inconsistent

luật lệ quy củ của chính phủ.

with the principles of rational government.

John Locke: Tự do con người dưới quyền chính phủ

John Locke: Freedom of men under government

tức là sở hữu luật lệ có hiệu lực

is to have a standing rule to live by

lên tất cả mọi người trong xã hội

common to everyone of that society

bằng quyền lực của giới cầm quyền,

and made by the legislative power erected in it,

nền độc lập cho phép bạn tuỳ ý hoạt động

a liberty to follow my own will in all things

những nơi luật không cho phép,

where that rule prescribes not,

không bị hạn chế bới sự bất đồng,

not to be subject to the inconstant,

không chắc chắc của người khác,

uncertain, unknown, arbitrary will of another man,

cũng như giới tự nhiên tự do

as freedom of nature is to be under no other restraint

khuôn khổ Luật tự nhiên.

but the law of nature.

SP: Những lời này nghe quen quen.

SP: Those words sound familiar.

Tôi đã đọc ở đâu nhỉ? À nhớ rồi.

Where have I read them before? Ah, yes.

Mary Astelle: Nếu quyền hạn tối cao là vô dụng

Mary Astell: If absolute sovereignty be not necessary

bang này, thế thì tại sao trong phạm vi gia đình cũng vậy?

in a state, how comes it to be so in a family?

Hoặc ngược lại, có tác dụng trong gia đình, tại sao không ở bang?

Or if in a family, why not in a state?

Không có lý do nào có thể viện ra

Since no reason can be alleged for the one

lại đủ sức đánh bật hai vế đó cả.

that will not hold more strongly for the other,

Nếu tất cả mọi người sinh ra đã tự do,

if all men are born free,

vậy tại sao phụ nữ lại mang phận nô lệ,

how is it that all women are born slaves,

bởi nếu vậy thì khi danh phận của họ phải phục theo

as they must be if being subjected

ý muốn không thống nhất,

to the inconstant, uncertain,

của đàn ông thì như thế đã

unknown, arbitrary will of men

đúng điệu kiện của nộ lệchưa?

be the perfect condition of slavery?

RNG: Dạng lựa chọn tương hỗ như vậy

RNG: That sort of co-option

chính là công việc của lý luận.

is all in the job description of reason.

Một cuộc Cách mạng đòi quyền lợi

One movement for the expansion of rights

dấy lên cuộc Cách mạng khác cùng hình thức

inspires another because the logic is the same,

và một khi khi lý luận đã lên đà,

and once that's hammered home,

thì vô cùng khó để có thể

it becomes increasingly uncomfortable

không tuân theo quy luật.

to ignore the inconsistency.

Những năm 1960, Cách mạng Văn hoá

In the 1960s, the Civil Rights Movement

dẫn tới cách mạng đòi quyền phụ nữ,

inspired the movements for women's rights,

quyền trẻ em, quyền cho người đồng tính, và cả quyền động vật.

children's rights, gay rights and even animal rights.

Trong khi hai thế kỷ trước đó,

But fully two centuries before,

nhà tư tưởng thời kỳ Khai sáng nhà tư tưởng Jeremy Bentham

the Enlightenment thinker Jeremy Bentham

phơi bày sự bất khả phản khảng

had exposed the indefensibility

của những hành vi hành nghề lý luận

of customary practices such as

như bảo vệ quyền động vật.

the cruelty to animals.

Jeremy Bentham: Vấn đề ở đây là, động vật không thể lý luận,

Jeremy Bentham: The question is not, can they reason,

không thể nói, nhưng được phép bị ngược đãi?

nor can they talk, but can they suffer?

RNG: Như các cuộc hành xử người đồng tính vậy.

RNG: And the persecution of homosexuals.

JB: Cũng như các nhiễu nhương đó,

JB: As to any primary mischief,

rõ ràng không ai thấy cảm thương cảm.

it's evident that it produces no pain in anyone.

Thậm chí, người ta còn thấy thích thú.

On the contrary, it produces pleasure.

Cả hai bên đều thuận tình cả.

The partners are both willing.

Nếu có một bên không đồng ý,

If either of them be unwilling,

hành vi trở thành sự xúc phạm,

the act is an offense,

hoàn toàn khác với bản chất hữu dụng của nó.

totally different in its nature of effects.

Đó là công cụ toà án cá nhân. Một dạng cưỡng hiếp.

It's a personal injury. It's a kind of rape.

Như những mối nguy hiểm không gây đau đớn,

As to the any danger exclusive of pain,

mối nguy, có hay không, cũng đồng nhất

the danger, if any, much consist

với ví dụ tôi nêu.

in the tendency of the example.

Xu hướng của những ví dụ tương tự ư?

But what is the tendency of this example?

Loại bỏ những người cùng hành nghề.

To dispose others to engage in the same practices.

Nhưng sự hành nghề này không gây ra đau đớn nào

But this practice produces not pain of any kind

cho bất kỳ ai.

to anyone.

SP: Dù sao thì phải mất ít nhất một thế kỷ

SP: Still, in every case, it took at least a century

để tầm ảnh hưởng nhiều nhà tư tưởng

for the arguments of these great thinkers

lan rộng dần và ảnh hưởng đến số đông quần chúng,

to trickle down and infiltrate the population as a whole.

làm ta suy ngẫm về thời đại của chính mình.

It kind of makes you wonder about our own time.

Tất cả những tranh luận ta đang tham gia

Are there practices that we engage in

với luận điểm chống lại ta rành rành

where the arguments against them are there for all to see

nhưng ta vẫn khư khư giữ lấy?

but nonetheless we persist in them?

RNG: Khi cháu chắt ta nhìn vào gương chúng ta,

RNG: When our great grandchildren look back at us,

chúng có bị thu hút bởi những tội lỗi của ta

will they be as appalled by some of our practices

như là sở hữu nô lệ, thiêu người dị giáo,

as we are by our slave-owning, heretic-burning,

vũ phu hay chống đốo người đồng tính?

wife-beating, gay-bashing ancestors?

Sp: Tôi chắc là mọi người ở đây đều có thể nêu ra ví dụ.

SP: I'm sure everyone here could think of an example.

RNG: Tôi chọn theo luận điểm ngược đãi thú vật

RNG: I opt for the mistreatment of animals

trong các trang trại.

in factory farms.

SP: Việc cầm tù những phạm nhân không liên quan đến thuốc phiện

SP: The imprisonment of nonviolent drug offenders

và khoan hồng cho tội hiếp dâm ở nhà tù liên bang.

and the toleration of rape in our nation's prisons.

RNG: Việc cắt lậm vào các khoản viện trợ từ thiện

RNG: Scrimping on donations to life-saving charities

đến các nước đang phát triển.

in the developing world.

SP: Sự sở hữu vũ khí hạt nhân.

SP: The possession of nuclear weapons.

RNG: Sự hấp dẫn của việc vin vào tôn giáo mà biện hộ

RNG: The appeal to religion to justify

cho những tội lỗi không thể tha thứ,

the otherwise unjustifiable,

ví dụ như luật cấm các hình thức tránh thai.

such as the ban on contraception.

SP: Vậy còn nhiềm tin tín ngưỡng nói chung thì sao?

SP: What about religious faith in general?

RNG: Ờ... Tôi thì không lo lắng lắm.

RNG: Eh, I'm not holding my breath.

SP: Tôi vẫn tin chắc rằng

SP: Still, I have become convinced

lý luận là bản chất lương thiện

that reason is a better angel

cần được công nhận nhiều hơn

that deserves the greatest credit

trong việc phát triển đạo đức loài người mà ta đang hưởng thụ

for the moral progress our species has enjoyed

và từ đó đem đến niềm hy vọng

and that holds out the greatest hope

tiếp nối công cuộc đạo đức trong tương lai.

for continuing moral progress in the future.

RNG: Vàcác bạn khán giả

RNG: And if, our friends,

nếu có phát hiện ra lỗi trong bài tranh luận này,

you detect a flaw in this argument,

hãy nhớ rằng bạn cũng cần dùng đến

just remember you'll be depending on reason

lý lẽ để chỉ ra lỗi đó.

to point it out.

Xin cảm ơn. SP: Cảm ơn.

Thank you. SP: Thank you.

(Vỗ tay)

(Applause)