How to win at evolution and survive a mass extinction | Lauren Sallan

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Congratulations.

Tebrikler!

By being here,

Burada olarak,

listening, alive,

dinleyen, yaşayan

a member of a growing species,

ve büyüyen bir türün bir üyesi olarak

you are one of history's greatest winners --

tarihin en büyük kazananlarından birisiniz,

the culmination of a success story four billion years in the making.

dört milyar yıla uzanan bir başarı hikâyesinin sonucusunuz.

You are life's one percent.

Siz yaşamın yüzde birisiniz.

The losers,

Kaybedenler ise,

the 99 percent of species who have ever lived,

daha önce yaşamış yüzde 99,

are dead --

hayatta değiller;

killed by fire, flood, asteroids,

yangın, sel, asteroid,

predation, starvation, ice, heat

avlanma, açlık, buz, ısı

and the cold math of natural selection.

ve doğal seçilimin acımasız döngüsü sonucu öldüler.

Your ancestors,

Atalarınız,

back to the earliest fishes,

ilk balıklar zamanında,

overcame all these challenges.

bu zorlukları aşmayı başardı.

You are here because of golden opportunities

Kitlesel yok oluş ile mümkün olan

made possible by mass extinction.

altın fırsat sonucu burdasınız.

(Laughter)

(Kahkaha)

It's true.

Bu doğru.

The same is true of your co-winners and relatives.

Aynısı eş-kazananlarınız ve akrabalarınız için de geçerli.

The 34,000 kinds of fishes.

34,000 tür balıktan bahsediyorum.

How did we all get so lucky?

Nasıl bu kadar şanslı olabildik?

Will we continue to win?

Kazanmaya devam edecek miyiz?

I am a fish paleobiologist who uses big data --

Büyük veri kullanan bir paleobiyologum,

the fossil record --

fosil kayıtları ile

to study how some species win and others lose.

türlerin niçin kazandığını ve kaybettiğini araştırıyorum.

The living can't tell us;

Bunu yaşayanlar bilemez;

they know nothing but winning.

bildikleri tek şey kazanmak.

So, we must speak with the dead.

O yüzden ölülerle konuşmamız lazım.

How do we make dead fishes talk?

Ölü balıkları nasıl konuşturacağız?

Museums contain multitudes of beautiful fish fossils,

Müzeler harika balık fosilleriyle dolu,

but their real beauty emerges

ama asıl güzellikleri

when combined with the larger number of ugly, broken fossils,

daha fazla sayıda çirkin ve kırık fosillerle birleştiklerinde

and reduced to ones and zeros.

ve sayıları azaltıldığında çıkıyor.

I can trawl a 500-million-year database for evolutionary patterns.

500 milyon yıllık bir veritabanını evrimsel kalıplar için kullanabilirim.

For example,

Örneğin,

fish forms can be captured by coordinates

balık formları koordinatlar ile yakalanabilir

and transformed to reveal major pathways of change

ve büyük değişim geçişlerini ortaya çıkarmak için dönüştürülebilir

and trends through time.

ve zamanla eğilim gösterir.

Here is the story of the winners and losers

Fosil verileri kullanarak keşfettiğim

of just one pivotal event I discovered using fossil data.

tek bir önemli olayın kazanan ve kaybedenler hikâyesini anlatayım.

Let's travel back 360 million years --

360 milyon yıl öncesine seyahat edelim,

six times as long ago as the last dinosaur --

son dinazordan 6 kat daha da geçmişe,

to the Devonian period;

yani Devoniyen döneme;

a strange world.

garip bir dünya.

Armored predators with razor-edge jaws dominated

Bir yandan çok keskin çakılarla silahlı avcılar baskın çıkarken

alongside huge fishes with arm bones in their fins.

diğer yandan yüzgeçlerinde kol kemiği olan dev balıklar.

Crab-like fishes scuttled across the sea floor.

Yengeç benzeri balıklar deniz yüzeyi boyunca gezinirdi.

The few ray-fin relatives of salmon and tuna

Somon ve ton balığının yüzgeçli az sayıda akrabaları

cowered at the bottom of the food chain.

besin zincirinin en altını oluşturuyordu.

The few early sharks lived offshore in fear.

Az sayıda ilk köpekbalıkları açık denizde korku içinde yaşıyorlardı.

Your few four-legged ancestors, the tetrapods,

Birkaç dört bacaklı atalarınız, tetrapotlar,

struggled in tropical river plains.

tropik nehir ovalarda mücadele ediyordu.

Ecosystems were crowded.

Ekosistemler kalabalıktı.

There was no escape,

Kaçış yoktu,

no opportunity in sight.

görünürde hiçbir fırsat yoktu.

Then the world ended.

Sonra dünya sonra erdi.

(Laughter)

(Kahkaha)

No, it is a good thing.

Hayır, bu güzel bir şey.

96 percent of all fish species died

tüm balık türlerinin yüzde 96'sı

during the Hangenberg event, 359 million years ago:

359 milyon yıl önce Hangenberg olayı esnasında öldü:

an interval of fire and ice.

bir buz ve ateş aralığı.

A crowded world was disrupted and swept away.

Kalabalık bir dünya altüst oldu ve silip süpürüldü.

Now, you might think that's the end of the story.

Bunun hikayenin sonu olduğunu düşünebilirsiniz.

The mighty fell, the meek inherited the earth,

Büyük güç çöktü, mütevazılar dünyayı miras aldı

and here we are.

ve bu aşamaya geldik.

But winning is not that simple.

Ancak kazanmak öyle basit değil.

The handful of survivors came from many groups --

Az sayıda sağ kalanlar çok sayıda gruptan gelmişlerdi,

all greatly outnumbered by their own dead.

bu grupların hepsi kendi ölen türlerine yenik düştüler.

They ranged from top predator to bottom-feeder,

En güçlü avcıdan en güçsüz yeme çok çeşitliydiler,

big to small,

büyükten küçüğe,

marine to freshwater.

denizden tatlı suya.

The extinction was a filter.

Yok oluş bir filtreydi.

It merely leveled the playing field.

Oyun alanını ancak yıkmıştı.

What really counted was what survivors did over the next several million years

Asıl önemli olan sağ kalanların sonraki birkaç milyon yıl boyunca

in that devastated world.

o perişan dünyada yaptıklarıydı.

The former overlords should have had an advantage.

Eski lordların bir avantajı olmalıydı.

They became even larger,

Daha büyük bir hale geldiler,

storing energy,

enerji depoladılar,

investing in their young,

çocuklarına emek verdiler,

spreading across the globe,

dünyaya yayıldılar,

feasting on fishes,

balık ziyafeti yaptılar,

keeping what had always worked, and biding their time.

her zaman işe yarayanı korudular ve zamanlarını yaşadılar.

Yet they merely persisted for a while,

Yine de bir süre dayanabildiler,

declining without innovating,

yenilik olmadan düşüşe geçtiler,

becoming living fossils.

yaşayan fosile dönüştüler.

They were too stuck in their ways

Kendi bildikleri yolda takılı kalmışlardı

and are now largely forgotten.

ve şimdi büyük çapta unutuldular.

A few of the long-suffering ray-fins, sharks and four-legged tetrapods

Uzun süre çırpınan az sayıda yüzgeçli, köpekbalığı ve dört bacaklı tetrapot

went the opposite direction.

diğer bir yöne gitti.

They became smaller --

Küçüldüler;

living fast, dying young,

hızlı yaşadılar, genç öldüler,

eating little and reproducing rapidly.

çok az yediler ve çok hızlı ürediler.

They tried new foods,

Yeni besinleri,

different homes,

değişik yuvaları,

strange heads and weird bodies.

tuhaf baş ve bedenleri denediler.

(Laughter)

(Kahkaha)

And they found opportunity, proliferated,

Ve çoğalma fırsatını bularak

and won the future for their 60,000 living species,

60.000 yaşayan tür için geleceği kazandılar;

including you.

siz dahil.

That's why they look familiar.

Bu yüzden tanıdık görünüyorlar.

You know their names.

İsimlerini biliyorsunuz.

Winning is not about random events

Kazanmanın rasgele olaylar ve silah yarışıyla

or an arms race.

ilgisi yok.

Rather, survivors went down alternative, evolutionary pathways.

Sağ kalanlar alternatif, evrimsel geçiş yollarına baş koydu.

Some found incredible success,

Kimisi inanılmaz başarı edindi,

while others became dead fish walking.

kimisi de yürüyen ölü balık oldu.

(Laughter)

(Kahkaha)

A real scientific term.

Gerçek bir bilimsel terim.

(Laughter)

(Kahkaha)

I am now investigating

Şimdi zafer ve yenilgiye giden

how these pathways to victory and defeat repeat across time.

bu geçişlerin zaman boyunca nasıl tekrarladığını araştırıyorum.

My lab has already compiled thousands upon thousands of dead fishes,

Laboratuvarım binlerce ölü balık topladı,

but many more remain.

ama çok daha fazlası duruyor.

However, it is already clear

Yine de şu çok açık ki

that your ancestors' survival through mass extinction,

atalarınızın kitlesel yok oluş boyunca hayatta kalması

and their responses in the aftermath

ve sonraki süreçteki tepkileri

made you who you are today.

sizi bugün olduğunuz kişi yaptı.

What does this tell us for the future?

Peki bu bize gelecekle ilgili ne söyler?

As long as a handful of species survive,

Bir grup tür sağ kaldığı sürece,

life will recover.

yaşam iyileşecektir.

The versatile and the lucky will not just replace what was lost,

Çok yönlü ve şanslı yalnızca kaybolanın yerini almayacak,

but win in new forms.

yeni formlar da kazanacak.

It just might take several million years.

Bu sadece birkaç milyon yıl sürebilir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)