How to win at evolution and survive a mass extinction | Lauren Sallan

Tłumaczenie: Aleksandra Prostak Korekta: Rysia Wand

Congratulations.

Gratulacje.

By being here,

Jeśli jesteś tutaj,

listening, alive,

słuchasz, jesteś żywym członkiem

a member of a growing species,

rozwijającego się gatunku,

you are one of history's greatest winners --

to jesteś jednym z największych zwycięzców w historii,

the culmination of a success story four billion years in the making.

kulminacją historii sukcesu trwającej 4 miliardy lat.

You are life's one percent.

Jesteś elitą życia.

The losers,

Przegrani,

the 99 percent of species who have ever lived,

stanowiący 99% wszystkich gatunków na Ziemi,

are dead --

są martwi.

killed by fire, flood, asteroids,

Zabici przez pożary, powodzie, asteroidy,

predation, starvation, ice, heat

drapieżników, głód, mróz, upał

and the cold math of natural selection.

i brutalne zasady naturalnej selekcji.

Your ancestors,

Twoi przodkowie,

back to the earliest fishes,

rozpoczynając od pierwszych ryb,

overcame all these challenges.

pokonali wszystkie te wyzwania.

You are here because of golden opportunities

Jesteś tu dzięki wielkim szansom,

made possible by mass extinction.

możliwym dzięki masowemu wymieraniu.

(Laughter)

(Śmiech)

It's true.

To prawda.

The same is true of your co-winners and relatives.

To samo dotyczy twoich współ-zwycięzców i krewnych.

The 34,000 kinds of fishes.

34 tysiące gatunków ryb.

How did we all get so lucky?

Dlaczego akurat nam się udało?

Will we continue to win?

Czy nadal będziemy wygrywać?

I am a fish paleobiologist who uses big data --

Jestem paleontologiem ryb i używam ważnych danych,

the fossil record --

zapisów skamieniałości, aby dowiedzieć się,

to study how some species win and others lose.

czemu niektóre gatunki wygrywają a inne nie.

The living can't tell us;

Od żyjących się tego nie dowiemy;

they know nothing but winning.

oni nic nie wiedzą o wygrywaniu.

So, we must speak with the dead.

Trzeba porozmawiać z umarłymi.

How do we make dead fishes talk?

Jak przekonać martwe ryby do mówienia?

Museums contain multitudes of beautiful fish fossils,

W muzeach znajduje się mnóstwo pięknych skamielin ryb,

but their real beauty emerges

ale ich prawdziwe piękno wyłania się,

when combined with the larger number of ugly, broken fossils,

w porównaniu z większą ilością brzydkich, popękanych skamielin,

and reduced to ones and zeros.

i zredukowane do jedynek i zer.

I can trawl a 500-million-year database for evolutionary patterns.

Mogę przeszukać w bazach danych 500 milionów lat modeli ewolucji.

For example,

Na przykład

fish forms can be captured by coordinates

kształty ryb można ukazać we współrzędnych,

and transformed to reveal major pathways of change

pokazać główne ścieżki zmian

and trends through time.

i tendencje na przestrzeni lat.

Here is the story of the winners and losers

Oto historia zwycięzców i przegranych

of just one pivotal event I discovered using fossil data.

w jednym kluczowym zdarzeniu, które odkryłam pracując z danymi o skamielinach.

Let's travel back 360 million years --

Cofnijmy się o 360 milionów lat.

six times as long ago as the last dinosaur --

Sześć razy dalej niż do czasów ostatniego dinozaura,

to the Devonian period;

do czasów dewońskich;

a strange world.

do niezwykłego świata.

Armored predators with razor-edge jaws dominated

Uzbrojone drapieżniki ze szczękami ostrymi jak brzytwa przeważały

alongside huge fishes with arm bones in their fins.

pośród ogromnych ryb z kośćmi ramienia w płetwach.

Crab-like fishes scuttled across the sea floor.

Krabo-ryby sunęły po dnach mórz.

The few ray-fin relatives of salmon and tuna

Promieniopłetwi krewni łososia i tuńczyka

cowered at the bottom of the food chain.

kulili się ze strachu na dnie łańcucha pokarmowego.

The few early sharks lived offshore in fear.

Garstka pierwszych rekinów żyła w strachu na otwartym morzu.

Your few four-legged ancestors, the tetrapods,

Twoi czworonożni przodkowie

struggled in tropical river plains.

walczyli o życie w pobliżu tropikalnych rzek.

Ecosystems were crowded.

Ekosystemy były zatłoczone.

There was no escape,

Nie było drogi ucieczki,

no opportunity in sight.

żadnych okazji.

Then the world ended.

Wtedy świat się skończył.

(Laughter)

(Śmiech)

No, it is a good thing.

Nie, to dobra rzecz.

96 percent of all fish species died

96% wszystkich gatunków ryb wymarło

during the Hangenberg event, 359 million years ago:

podczas kryzysu Hangenberg 359 milionów lat temu:

an interval of fire and ice.

w okresie ognia i mrozu.

A crowded world was disrupted and swept away.

Zatłoczony świat został zakłócony i zmieciony

Now, you might think that's the end of the story.

Możecie myśleć, że to koniec historii.

The mighty fell, the meek inherited the earth,

Potężni zginęli, łagodni odziedziczyli Ziemię

and here we are.

i znaleźliśmy się tutaj.

But winning is not that simple.

Ale zwyciężanie nie jest takie proste.

The handful of survivors came from many groups --

Garstka ocalonych pochodziła z wielu grup,

all greatly outnumbered by their own dead.

większość ich pobratymców zginęła.

They ranged from top predator to bottom-feeder,

Od drapieżników do glonojadów,

big to small,

od dużych do małych,

marine to freshwater.

od morskich do słodkowodnych.

The extinction was a filter.

Wymieranie było filtrem.

It merely leveled the playing field.

Wyrównało tylko poziom na tym placu zabaw.

What really counted was what survivors did over the next several million years

Naprawdę liczyły się działania ocaleńców przez następne miliony lat

in that devastated world.

w tym zdewastowanym świecie.

The former overlords should have had an advantage.

Poprzedni panowie i władcy mieli przewagę.

They became even larger,

Urośli jeszcze bardziej,

storing energy,

kumulując energię,

investing in their young,

rozmnażając,

spreading across the globe,

rozprzestrzeniając się po świecie,

feasting on fishes,

pożerając ryby,

keeping what had always worked, and biding their time.

działając według sprawdzonych schematów i czekając na lepsze czasy.

Yet they merely persisted for a while,

Jednak byli tylko o włos od zagłady,

declining without innovating,

coraz słabsi bez nowych zmian,

becoming living fossils.

stając się żywymi skamielinami.

They were too stuck in their ways

Za bardzo utknęli w swoich zwyczajach

and are now largely forgotten.

i teraz w dużej mierze popadli w zapomnienie.

A few of the long-suffering ray-fins, sharks and four-legged tetrapods

Kilka z tych wytrwałych promieniopłetwych, rekinów i czworonogów

went the opposite direction.

poszło w przeciwną stronę.

They became smaller --

Zrobili się mniejsi,

living fast, dying young,

żyjąc szybko i umierając młodo,

eating little and reproducing rapidly.

jedząc mało i rozmnażając się gwałtownie.

They tried new foods,

Próbowali nowych smaków,

different homes,

różnych miejsc do życia,

strange heads and weird bodies.

osobliwych głów i dziwacznych ciał.

(Laughter)

(Śmiech)

And they found opportunity, proliferated,

Znalazły okazję, rozmnożyły się

and won the future for their 60,000 living species,

i wygrały przyszłość dla 60 tysięcy żyjących gatunków,

including you.

łącznie z tobą.

That's why they look familiar.

Właśnie dlatego wyglądają znajomo.

You know their names.

Nawet znasz ich imiona.

Winning is not about random events

Zwycięstwo nie przychodzi przez przypadkowe zdarzenia

or an arms race.

ani wyścig zbrojeń.

Rather, survivors went down alternative, evolutionary pathways.

Ci którzy przetrwali, wybrali alternatywne, rozwojowe ścieżki.

Some found incredible success,

Niektórzy osiągnęli niewyobrażalny sukces,

while others became dead fish walking.

a inni zamienili się w chodzące martwe ryby.

(Laughter)

(Śmiech)

A real scientific term.

To prawdziwe naukowe określenie.

(Laughter)

(Śmiech)

I am now investigating

Teraz badam,

how these pathways to victory and defeat repeat across time.

jak te ścieżki do zwycięstwa i porażki powtarzają się na przestrzeni czasu.

My lab has already compiled thousands upon thousands of dead fishes,

Moje laboratorium ma tysiące martwych ryb,

but many more remain.

ale jest ich jeszcze więcej.

However, it is already clear

Jednak już wiadomo,

that your ancestors' survival through mass extinction,

że przetrwanie twoich przodków podczas masowego wymierania

and their responses in the aftermath

i ich reakcje w późniejszym czasie

made you who you are today.

stworzyły cię tym, kim jesteś dzisiaj.

What does this tell us for the future?

Co mówi to nam na przyszłość?

As long as a handful of species survive,

Póki garstka gatunków ocaleje,

life will recover.

życie przetrwa.

The versatile and the lucky will not just replace what was lost,

Ci wszechstronni szczęściarze nie zastąpią po prostu strat,

but win in new forms.

ale wygrają jako nowe odmiany.

It just might take several million years.

Może im to tylko zająć kilka milionów lat.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)