Jeff Hancock: 3 types of (digital) lies

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Let me tell you, it has been a fantastic month for deception.

Sahtekârlıklarla dolu muazzam bir ay geçirdik.

And I'm not even talking about the American presidential race. (Laughter)

ABD başkanlık seçimlerinden bahsetmiyorum bile. (Kahkaha)

We have a high-profile journalist caught for plagiarism,

Bilgi hırsızlığı yaptığı saptanan üst düzey gazetecimiz,

a young superstar writer whose book involves

çok fazla uydurma alıntı içerdiği için

so many made up quotes that they've pulled it from the shelves;

kitabı raflardan toplatılmış son derece popüler genç bir yazarımız,

New York Times'da skandal olan sahte kitap incelemelerimiz var.

a New York Times exposé on fake book reviews.

It's been fantastic.

Gerçekten harikaydı.

Now, of course, not all deception hits the news.

Tabii ki bütün sahtekârlıklar haber konusu olmuyor.

Much of the deception is everyday. In fact, a lot of research

Sahtekârlıklar günlük yaşamın bir parçası; Dave'in de belirttiği gibi,

shows that we all lie once or twice a day, as Dave suggested.

birçok araştırma, herkesin günde bir iki kez yalan söylediğini ortaya koyuyor.

So it's about 6:30 now, suggests that most of us should have lied.

Saat şu anda 6:30, çoğumuz yalan söylemişizdir.

Let's take a look at Winnipeg. How many of you,

Winnipeg'e bir bakalım. Son 24 saat içinde kaçınız

in the last 24 hours -- think back -- have told a little fib,

küçük veya büyük bir yalan söyledi?

or a big one? How many have told a little lie out there?

Kaçınız beyaz bir yalan söyledi?

All right, good. These are all the liars.

Güzel, güzel. Bunların hepsi yalancı,

Make sure you pay attention to them. (Laughter)

bu kişilere dikkat edin. (Kahkaha)

No, that looked good, it was about two thirds of you.

Cidden iyiydi, üçte ikiniz el kaldırdı.

The other third didn't lie, or perhaps forgot,

Üçte birlik kısım yalan söylemedi, ya da yalan söylediğini unuttu

or you're lying to me about your lying, which is very,

ya da yalan söylemediği konusunda yalan söyledi.

very devious. (Laughter) This fits with a lot of the research,

Çok sinsisiniz. (Kahkaha) Birçok araştırma da bunu gösteriyor,

which suggests that lying is very pervasive.

yalan söylemek yayılmaya oldukça müsait.

It's this pervasiveness, combined with the centrality

Bu yayılımcı tutum, insan olmanın özündeki merkeziyetçilik ile birleşiyor;

to what it means to be a human, the fact that we can

yalan söyleyebiliyor veya bir şeyler uydurabiliyoruz

tell the truth or make something up,

ve bu durum, tarih boyunca

that has fascinated people throughout history.

birçok insanın ilgisini çekti.

Here we have Diogenes with his lantern.

Burada, Diyojen ile fenerini görüyorsunuz.

Does anybody know what he was looking for?

Neyi aradığını bilen var mı?

A single honest man, and he died without finding one

Dürüst bir insan arıyordu ve bulamadan Yunanistan'da öldü.

back in Greece. And we have Confucius in the East

Ve Doğudaki Konfüçyüs'e bakalım,

who was really concerned with sincerity,

tamamen samimiyet ile ilgilenirdi;

not only that you walked the walk or talked the talk,

bol keseden atıp eyleme dökmeme değil de,

but that you believed in what you were doing.

yapılan işe gerçekten gönül verilmesindeki samimiyet.

You believed in your principles.

Kişi, kendi ilkelerine inanmalıydı.

Now my first professional encounter with deception

Benim sahtekârlıkla ilgili ilk profesyonel deneyimim,

is a little bit later than these guys, a couple thousand years.

bu şahıslardan biraz daha sonra, birkaç bin yıl sonra oldu.

I was a customs officer for Canada back in the mid-'90s.

90'lı yılların ortalarında, Kanada'da gümrük memuruydum.

Yeah. I was defending Canada's borders.

Evet, Kanada'nın sınırlarını koruyordum.

You may think that's a weapon right there. In fact,

Şuradakini bir silah zannedebilirsiniz,

that's a stamp. I used a stamp to defend Canada's borders. (Laughter)

ama işin aslı, o bir kaşe. Sınırları korurken bir kaşe kullanırdım. (Kahkaha)

Very Canadian of me. I learned a lot about deception

Tam bir Kanadalı hareketi.

Gümrükteki görevim sırasında, sahtekârlıkla ilgili birçok şey öğrendim;

while doing my duty here in customs,

one of which was that most of what I thought I knew about deception was wrong,

bunlardan biri, sahtekârlıkla ilgili bildiğimi sandığım çoğu şeyin

and I'll tell you about some of that tonight.

yanlış olmasıydı, bu akşam bu konudan bahsedeceğim.

But even since just 1995, '96, the way we communicate

1995, 96'lardan beri iletişim şeklimiz

has been completely transformed. We email, we text,

tamamen farklı bir hâl aldı.

we skype, we Facebook. It's insane.

E-postalaşıyor, mesajlaşıyor, Skype-Facebook kullanıyoruz, çok acayip.

Almost every aspect of human communication's been changed,

İnsan iletişimi neredeyse her yönden değişikliğe uğradı

and of course that's had an impact on deception.

ve elbette bu durum, sahtekârlık üzerinde etkili oldu.

Let me tell you a little bit about a couple of new deceptions

Takip ettiğimiz ve belgelediğimiz yeni sahtekârlık türlerinden bazılarından

we've been tracking and documenting.

sizlere kısaca bahsedeyim.

They're called the Butler, the Sock Puppet

Bazılarının isimleri Kâhya, Çorap Kuklası

and the Chinese Water Army.

ve Çin Su Ordusu olarak geçiyor.

It sounds a little bit like a weird book,

Kulağa garip bir kitap ismi gibi gelse de,

but actually they're all new types of lies.

hepsi aslında yeni yalan çeşitleri.

Let's start with the Butlers. Here's an example of one:

Kâhya ile başlayalım, bir örnek vereyim:

"On my way." Anybody ever written, "On my way?"

"Yoldayım." Daha önce bunu yazan var mı?

Then you've also lied. (Laughter)

O zaman siz de yalan söylediniz. (Kahkaha)

We're never on our way. We're thinking about going on our way.

Hiç bir zaman yolda olmuyoruz, yolda olmayı düşünüyoruz sadece.

Here's another one: "Sorry I didn't respond to you earlier.

Başka bir örnek vereyim: "Daha önce cevaplayamadığım için üzgünüm.

My battery was dead." Your battery wasn't dead.

Şarjım bitmişti." Şarjınız bitmemişti.

You weren't in a dead zone.

Telefonunuz çekmiyor da değildi.

You just didn't want to respond to that person that time.

Sadece o anda, o kişiye cevap vermek istemediniz.

Here's the last one: You're talking to somebody,

Son bir örnek vereyim; birisi ile konuşuyorsunuz

and you say, "Sorry, got work, gotta go."

ve "Afedersin işim var, gitmem lâzım," diyorsunuz.

But really, you're just bored. You want to talk to somebody else.

Ama aslında sıkıldınız, başka birisiyle konuşmak istiyorsunuz.

Each of these is about a relationship,

Bunların her biri ilişkilerle alakalı

and this is a 24/7 connected world. Once you get my cell phone number,

ve artık 7/24 ulaşılabilir bir dünyada yaşıyoruz, telefon numaramı bir kez

you can literally be in touch with me 24 hours a day.

aldığınız takdirde, günün her saatinde bana ulaşabiliyorsunuz.

And so these lies are being used by people

İnsanlar tarafından kullanılan

to create a buffer, like the butler used to do,

bu tür yalanlarsa siz ve diğerleri arasında tampon görevi görüyor,

between us and the connections to everybody else.

kâhyaların bir dönemler yaptığı gibi.

But they're very special. They use ambiguity

Ama bunlar çok özeller.

that comes from using technology. You don't know

Teknolojiyi kullanarak nerede,

where I am or what I'm doing or who I'm with.

kiminle olunduğu veya ne yapıldığı konusunda belirsizlik yaratıyor.

And they're aimed at protecting the relationships.

Ve bu yalanlar, ilişkileri korumayı hedefliyor.

These aren't just people being jerks. These are people

İnsanlar bunları kullanarak hıyarlık etmiş olmuyorlar.

that are saying, look, I don't want to talk to you now,

İnsanlar bu noktada şunu belirtiyorlar;

or I didn't want to talk to you then, but I still care about you.

seninle şu veya bu zamanda konuşmak istemiyorum, ama seni hâlâ önemsiyorum.

Our relationship is still important.

İlişkimiz hâlâ önemli.

Now, the Sock Puppet, on the other hand,

Öte yandan Çorap Kuklası var,

is a totally different animal. The sock puppet isn't

tamamen farklı bir hayvan.

about ambiguity, per se. It's about identity.

Tek başına belirsizliği aktarmıyor. Kişilik ile alakalı.

Let me give you a very recent example,

Sizlere yakın dönemden örnek vereyim,

as in, like, last week.

mesela geçen haftaya bakalım.

Here's R.J. Ellory, best-seller author in Britain.

R.J. Ellory, Britanya'nın en çok satan yazarı.

Here's one of his bestselling books.

En çok satan kitaplarından biri de bu.

Here's a reviewer online, on Amazon.

Burada da Amazon'daki bir eleştiri yazısını görüyorsunuz.

My favorite, by Nicodemus Jones, is,

Nicodemus Jones'un en çok sevdiğim alıntısı,

"Whatever else it might do, it will touch your soul."

"Başka ne yapacağı muallak, ama ruhunuza dokunacak."

And of course, you might suspect

Elbette Nicodemus Jones'un

that Nicodemus Jones is R.J. Ellory.

R.J. Ellory olabileceğinden şüphelenebilirsiniz.

He wrote very, very positive reviews about himself. Surprise, surprise.

Sürpriz, sürpriz; kendisi hakkında oldukça olumlu eleştiriler yazmış.

Now this Sock Puppet stuff isn't actually that new.

Çorap Kuklası olayı tamamen yeni bir şey değil.

Walt Whitman also did this back in the day,

İnternet teknolojisi piyasada yokken,

before there was Internet technology. Sock Puppet

Walt Whitman de vakti zamanında yapmıştı.

becomes interesting when we get to scale,

Çorap Kuklası, değerlere baktığımızda ilgi çekici hâle geliyor,

which is the domain of the Chinese Water Army.

ki bu da Çin Su Ordusunun olayı.

Chinese Water Army refers to thousands of people

Çin Su Ordusu, Çin'de cüzi bir para karşılığında ürün üreten

in China that are paid small amounts of money

binlerce insanı temsil ediyor.

to produce content. It could be reviews. It could be

İnceleme yazısı olabilir, propaganda olabilir.

propaganda. The government hires these people,

Gelişi güzel bir şekilde

companies hire them, all over the place.

hükûmet veya şirketler insanları işe alıyor.

In North America, we call this Astroturfing,

Kuzey Amerika'da buna "Suni Kamuoyu Oluşturma" diyoruz

and Astroturfing is very common now. There's a lot of concerns about it.

ve oldukça yaygın bir şey ve bu konuda çok fazla endişe var.

We see this especially with product reviews, book reviews,

Bunu özellikle ürün incelemelerinde, kitap incelemelerinde;

everything from hotels to whether that toaster is a good toaster or not.

otelden, bir tost makinenin iyi olup olmadığına kadar her şeyde görüyoruz.

Now, looking at these three reviews, or these three types of deception,

Bu üç farklı incelemeye baktığınızda ya da üç farklı sahtekârlığa baktığınızda,

you might think, wow, the Internet is really making us

internetin bizleri ciddi anlamda sahtekâr bir tür hâline

a deceptive species, especially when you think about

soktuğunu düşünebilirsiniz, özellikle Suni Kamuoyu Oluşturma gibi

the Astroturfing, where we can see deception brought up to scale.

sahtekârlığın ölçülebilir bir düzeye gelmiş olması sizi düşündürebilir.

But actually, what I've been finding is very different from that.

Ama buna karşın, ben çok daha farklı bulgular edindim.

Now, let's put aside the online anonymous sex chatrooms,

Şimdi öncelikle çevrim içi anonim seks odalarını bir kenara bırakalım,

which I'm sure none of you have been in.

ki hiçbirinizin girmediğine eminim.

I can assure you there's deception there.

Bu noktada sahtekârlık olduğuna sizleri temin edebilirim.

And let's put aside the Nigerian prince who's emailed you

43 milyonu ülkesinden çıkarmak için

about getting the 43 million out of the country. (Laughter)

size e-posta gönderen Nijeryalı prensi de bir kenara bırakalım. (Kahkaha)

Let's forget about that guy, too.

O adamı da unutalım.

Let's focus on the conversations between our friends

Arkadaşlarımızla, ailemizle, iş arkadaşlarımızla

and our family and our coworkers and our loved ones.

ve sevdiğimiz insanlarla olan konuşmalarımıza odaklanalım.

Those are the conversations that really matter.

Asıl önem taşıyan bu konuşmalardır.

What does technology do to deception with those folks?

Teknoloji, sahtekârlık bağlamında bu kişileri nasıl etkiliyor?

Here's a couple of studies. One of the studies we do

Bazı araştırmalara bir göz atalım.

are called diary studies, in which we ask people to record

Bunlardan biri günlük araştırmaları; insanlardan yedi gün boyunca

all of their conversations and all of their lies for seven days,

bütün konuşmalarını ve yalanlarını kaydetmelerini istiyoruz ve sonrasında,

and what we can do then is calculate how many lies took place

konuşma başına ortalama kaç yalan düştüğünü hesaplıyoruz.

per conversation within a medium, and the finding

Bulgularımız insanları çok şaşırtıyor;

that we get that surprises people the most is that email

çünkü sonuçlara göre e-posta konuşmaları,

is the most honest of those three media.

en dürüst üç sosyal medyadan biri.

And it really throws people for a loop because we think,

Bu sonuç insanları şoka uğratıyor,

well, there's no nonverbal cues, so why don't you lie more?

çünkü düşündüğümüzde sözlü imalar yok, neden daha çok yalan söylemeyesin ki?

The phone, in contrast, the most lies.

Telefon ise, tam tersine, en çok yalan söylediğimiz mecra.

Again and again and again we see the phone is the device

Tekrar tekrar, insanların en çok telefon üzerinden yalan söylediğine

that people lie on the most, and perhaps because of the Butler Lie ambiguities I was telling you about.

şahit oluyoruz ve belki de, bahsettiğim Kâhya Yalanı belirsizliği yüzündendir.

This tends to be very different from what people expect.

İnsanların beklentilerine göre değişiyor.

What about résumés? We did a study in which we had

Özgeçmişlere ne demeli?

people apply for a job, and they could apply for a job

İnsanların; Facebook gibi bir sosyal mecra olan,

either with a traditional paper résumé, or on LinkedIn,

fakat profesyonellerin kullandığı, içeriği aynı olan LinkedIn üzerinden

which is a social networking site like Facebook,

ya da geleneksel yöntem olan kağıt özgeçmiş yoluyla

but for professionals -- involves the same information as a résumé.

bir işe başvurdukları bir araştırma düzenledik.

And what we found, to many people's surprise,

Çoğu insanı şaşırtan sonuçlara göre

was that those LinkedIn résumés were more honest

LinkedIn'deki özgeçmişler,

on the things that mattered to employers, like your

sorumluluk ya da önceki işteki beceriler gibi, çalışanlar için mühim konularda

responsibilities or your skills at your previous job.

daha dürüst nitelik taşıyor.

How about Facebook itself?

Facebook'a ne demeli?

You know, we always think that hey, there are these

Her zaman orada gözüken şeylerin,

idealized versions, people are just showing the best things

kişilerin hayatlarının en güzel anları,

that happened in their lives. I've thought that many times.

en ideal versiyonları olduğunu düşünürüz. Ben hep böyle düşünürdüm.

My friends, no way they can be that cool and have good of a life.

Arkadaşlarımın bu kadar iyi ve mükemmel bir hayat sürmelerinin imkânı yok.

Well, one study tested this by examining people's personalities.

Bir araştırmada, kişilerin karakterini inceleyerek bunu araştırdık.

They had four good friends of a person judge their personality.

Dört yakın arkadaşı, o kişinin karakterini değerlendirdiler.

Then they had strangers, many strangers,

Daha sonra o kişiyi tanımayan, yabancı insanlar

judge the person's personality just from Facebook,

o kişinin Facebook'una bakarak karakterini değerlendirdiler

and what they found was those judgments of the personality

ve sonuçlara göre değerlendirmelerin hepsi

were pretty much identical, highly correlated,

oldukça benzerdi, birbiri ile bağdaşıyordu.

meaning that Facebook profiles really do reflect our actual personality.

Yani Facebook profili gerçekten de kişinin karakterini yansıtıyor.

All right, well, what about online dating?

Pekâlâ, peki ya çevrim içi flörtleşme?

I mean, that's a pretty deceptive space.

Sahtekârlığa oldukça müsait bir ortam.

I'm sure you all have "friends" that have used online dating. (Laughter)

Eminim hepinizin bunu deneyimleyen bir "tanıdığı" olmuştur. (Kahkaha)

And they would tell you about that guy that had no hair

Buluşunca kel çıkan adamlardan

when he came, or the woman that didn't look at all like her photo.

veya fotoğraftaki hâline hiç benzemeyen kadınlardan bahsetmişlerdir.

Well, we were really interested in it, and so what we did

Bu konu gerçekten merak uyandırıcı,

is we brought people, online daters, into the lab,

bu yüzden bu çevrim içi flörtleşen kişileri laboratuvarımıza getirdik

and then we measured them. We got their height

ve ölçümler yaptık.

up against the wall, we put them on a scale, got their weight --

Bir duvar üzerinde boy ölçümleri yaptık, tartı ile kilolarına baktık,

ladies loved that -- and then we actually got their driver's license to get their age.

kadınların çok hoşuna gitti -- sonra ehliyetlerinden yaşlarına baktık.

And what we found was very, very interesting.

Oldukça şaşırtıcı sonuçlara ulaştık.

Here's an example of the men and the height.

Erkeklerin boylarına bir bakalım.

Along the bottom is how tall they said they were in their profile.

Alt kısımda, profillerine yazdıkları boy uzunlukları yer alıyor.

Along the y-axis, the vertical axis, is how tall they actually were.

Y ekseninde, dikey eksendeyse gerçek boyları yazıyor.

That diagonal line is the truth line. If their dot's on it,

Nokta uyuşuyorsa, eğri çizgi gerçekleri yansıtıyor,

they were telling exactly the truth.

tam olarak söyledikleri boydalarmış.

Now, as you see, most of the little dots are below the line.

Gördüğünüz gibi çoğu nokta çizginin altında kalmış.

What it means is all the guys were lying about their height.

Yani bütün adamlar, boyları hakkında yalan söylemişler.

In fact, they lied about their height about nine tenths of an inch,

Aslında boylarını yüzde iki arttırarak yalan söylemişler;

what we say in the lab as "strong rounding up." (Laughter)

ki biz buna laboratuvarda "aşırı yuvarlama" diyoruz. (Kahkaha)

You get to 5'8" and one tenth, and boom! 5'9".

1.72'sin ve bir bakmışsın 1.75.

But what's really important here is, look at all those dots.

Burada asıl önemli olan, şu noktalara bakın.

They are clustering pretty close to the truth. What we found

Gerçeğe oldukça yakın bir düzlemde kümelenmişler.

was 80 percent of our participants did indeed lie

Katılımcılardan %80'i gerçekten de

on one of those dimensions, but they always lied by a little bit.

bu konuda yalan söylemişler, fakat hepsi azıcık yalan söylemiş.

One of the reasons is pretty simple. If you go to a date,

Sebeplerden biri oldukça aşikâr.

a coffee date, and you're completely different than what you said,

Eğer bir çay içmek için buluşursan, söylediğinden tamamen farklı çıkarsın.

game over. Right? So people lied frequently, but they lied

Oyun Bitti. Değil mi? Bu yüzden insanlar çok yalan söylediler,

subtly, not too much. They were constrained.

fakat aşırıya kaçmadılar, zorlamadılar.

Well, what explains all these studies? What explains the fact

Peki bütün bu çalışmalar neyi gösteriyor?

that despite our intuitions, mine included,

Benimkisi dâhil sezgilerimize karşın,

a lot of online communication, technologically-mediated

birçok çevrim içi iletişim mecrasında, teknolojik ortamdaki iletişimlerde

communication, is more honest than face to face?

yüz yüze olandan neden daha dürüstüz?

That really is strange. How do we explain this?

Gerçekten çok garip, bunu nasıl açıklayabiliriz?

Well, to do that, one thing is we can look at the deception-detection literature.

Bunun için, sahtekârlık saptama kaynaklarına bakabiliriz.

It's a very old literature by now, it's coming up on 50 years.

Oldukça eskiye dayanıyor, 50 yıl öncesine.

It's been reviewed many times. There's been thousands of trials,

Tekrar tekrar düzenlendi, binlerce kez denemesi yapıldı,

hundreds of studies, and there's some really compelling findings.

yüzlerce araştırma yapıldı ve çok çarpıcı bulgular edinildi.

The first is, we're really bad at detecting deception,

Öncelikle şunu söyleyebiliriz ki, bunları saptamada çok kötüyüz.

really bad. Fifty-four percent accuracy on average when you have to tell

Birinin söylediği bir şeyin yalan olup olmadığını anlamak için ortalama

if somebody that just said a statement is lying or not.

yüzde elli dörtlük doğruluk payımız var.

That's really bad. Why is it so bad?

Cidden çok düşük bir oran. Neden böyle?

Well it has to do with Pinocchio's nose.

Pinokyo'nun burnu yüzünden.

If I were to ask you guys, what do you rely on

Sizlere, karşınızdaki kişinin

when you're looking at somebody and you want to find out

yalan söyleyip söylemediğini anlamak için neye bakardınız

if they're lying? What cue do you pay attention to?

diye soracak olursam ne dersiniz? Hangi detaya bakarsınız?

Most of you would say that one of the cues you look at

Çoğunuz, göz cevabını verecektir.

is the eyes. The eyes are the window to the soul.

Gözler ruhun aynasıdır.

And you're not alone. Around the world, almost every culture,

Yalnız değilsiniz. Dünya çapında, neredeyse her kültürde

one of the top cues is eyes. But the research

en önemli detay gözler.

over the last 50 years says there's actually no reliable cue

Fakat son elli yıldır yapılan araştırmalara göre,

to deception, which blew me away, and it's one of

çok şaşırtıcı bir şekilde bu konuda güvenilir bir dayanak yok,

the hard lessons that I learned when I was customs officer.

gümrük memurluğu yaparken öğrendiğim en önemli derslerdendi.

The eyes do not tell us whether somebody's lying or not.

Gözler, birinin yalan söyleyip söylemediğini anlatmaz.

Some situations, yes -- high stakes, maybe their pupils dilate,

Bazı durumlarda evet -- çoğunlukla göz bebekleri irileşir,

their pitch goes up, their body movements change a little bit,

ses tonları yükselir, vücut hareketlerinde bir miktar değişme olabilir,

but not all the time, not for everybody, it's not reliable.

ama her zaman değil, herkeste olmaz, güvenilir değil.

Strange. The other thing is that just because you can't see me

Garip. Bir diğer nokta ise, sizin beni görmemeniz

doesn't mean I'm going to lie. It's common sense,

yalan söyleyeceğim anlamına gelmez. Genel algı bu şekilde,

but one important finding is that we lie for a reason.

ama önemli bir bulguya göre yalan söylememizin bir sebebi vardır.

We lie to protect ourselves or for our own gain

Kendimizi korumak için veya kendi çıkarımız için

or for somebody else's gain.

ya da başkasının çıkarı için yalan söyleriz.

So there are some pathological liars, but they make up

İflah olmaz yalancılar da var,

a tiny portion of the population. We lie for a reason.

ama onlar istisna, çok küçük bir grup. Boş yere yalan söylemeyiz.

Just because people can't see us doesn't mean

İnsanların bizi görmemesi

we're going to necessarily lie.

illa yalan söyleyeceğimiz anlamına gelmez.

But I think there's actually something much more

Ama bence burada,

interesting and fundamental going on here. The next big

çok daha ilginç ve mühim bir şeyler var.

thing for me, the next big idea, we can find by going

Benim için bir diğer büyük konu;

way back in history to the origins of language.

geçmişte, dilin tarihinde yatıyor.

Most linguists agree that we started speaking somewhere

Çoğu dilbilimci, 50.000-100.000 yıl önce

between 50,000 and 100,000 years ago. That's a long time ago.

konuşmaya başladığımız konusunda hemfikir, gerçekten de uzak bir geçmiş.

A lot of humans have lived since then.

O zamandan bu yana birçok insan yaşadı.

We've been talking, I guess, about fires and caves

Ateşten, mağaralardan, keskin dişli kaplanlardan bahsediyoruz.

and saber-toothed tigers. I don't know what they talked about,

Onların muhabbet konusu neydi bilmiyorum,

but they were doing a lot of talking, and like I said,

fakat konuşuyorlardı ve belirttiğim gibi

there's a lot of humans evolving speaking,

konuşmanın evrilmesinde rol alan çok fazla insan var,

about 100 billion people in fact.

100 milyar kadar insan söz konusu.

What's important though is that writing only emerged

Burada önemli olan, yazının

about 5,000 years ago. So what that means is that

5.000 yıl kadar önce ortaya çıkması.

all the people before there was any writing,

Bu da demek oluyor ki yazıdan önceki insanların

every word that they ever said, every utterance

söyledikleri her kelime, ağızlarından çıkan her şey kayboldu.

disappeared. No trace. Evanescent. Gone.

İz yok. Geçip gitti. Artık yok.

So we've been evolving to talk in a way in which

Konuşmanın evrimi kaydolmadan ilerliyor,

there is no record. In fact, even the next big change

ki aslında yazıdaki

önemli bir değişiklik olan matbaa bile daha 500 yıl önce meydana geldi,

to writing was only 500 years ago now,

with the printing press, which is very recent in our past,

çok yakın bir geçmişten bahsediyoruz

and literacy rates remained incredibly low right up until World War II,

ve okuma yazma oranı, 2. Dünya Savaşı'na kadar çok düşüktü.

so even the people of the last two millennia,

Son iki bin yılın insanlarının dâhil

most of the words they ever said -- poof! -- disappeared.

söyledikleri birçok şey, öylece havaya uçtu.

Let's turn to now, the networked age.

Bugüne, ağ bağlantısı devrine dönelim.

How many of you have recorded something today?

Kaçınız bugün bir şey kaydetti?

Anybody do any writing today? Did anybody write a word?

Bugün yazı yazan oldu mu? Bir kelime yazanınız var mı?

It looks like almost every single person here recorded something.

Buradaki neredeyse her bir kişi, bir şey kaydetmiş gibi gözüküyor.

In this room, right now, we've probably recorded more

Şu anda, bu odada, muhtemelen tarih öncesi dönem kayıtlarından

than almost all of human pre-ancient history.

çok daha fazla şey kaydedilmiştir.

That is crazy. We're entering this amazing period

Akıl alır gibi değil.

İnsan evriminin cereyana uğradığı bu muhteşem döneme giriyoruz;

of flux in human evolution where we've evolved to speak

in a way in which our words disappear, but we're in

sözlerin kaybolduğu bir şekilde konuşmaya evrildik,

an environment where we're recording everything.

fakat her şeyin kayıt altına alındığı bir çevrede yaşıyoruz.

In fact, I think in the very near future, it's not just

Aslında, çok yakın bir gelecekte

what we write that will be recorded, everything we do

zannediyorum ki yalnızca yazdıklarımız değil,

will be recorded.

her hareketimiz kaydolacak.

What does that mean? What's the next big idea from that?

Peki bu ne anlama geliyor? Bundan daha öte ne olabilir?

Well, as a social scientist, this is the most amazing thing

Bir sosyal bilimci olarak bu,

hayalini kurduğum en muazzam şey.

I have ever even dreamed of. Now, I can look at

Şu anda, bütün bu kelimelerin kayboluşuna şahit oluyorum.

all those words that used to, for millennia, disappear.

I can look at lies that before were said and then gone.

Söylenip yok olan yalanlara bakabiliyorum.

You remember those Astroturfing reviews that we were

Daha önce bahsettiğim sahte Suni Kamuoyu Oluşturma incelemelerini hatırlayın.

talking about before? Well, when they write a fake review,

Sahte bir inceleme hazırlayacaklarında,

they have to post it somewhere, and it's left behind for us.

bunu bir yerde paylaşmaları gerekiyor ve orada bizi bekliyor.

So one thing that we did, and I'll give you an example of

Çalışmalarımızın birinde, bir örnek göstereceğim,

looking at the language, is we paid people

insanlardan ücret karşılığında sahte inceleme yazısı yazmalarını istedik.

to write some fake reviews. One of these reviews is fake.

Bu incelemelerden birisi sahte.

The person never was at the James Hotel.

Kişi James Oteli'ne hiç gitmedi.

The other review is real. The person stayed there.

Diğer inceleme gerçek, kişi orada kaldı.

Now, your task now is to decide

Şimdi, hangi incelemenin

which review is fake?

sahte olduğunu anlamak size düştü.

I'll give you a moment to read through them.

Okumanız için zaman vereceğim.

But I want everybody to raise their hand at some point.

Ama herkesin el kaldırmasını istiyorum.

Remember, I study deception. I can tell if you don't raise your hand.

Unutmayın, sahtekârlık çalışma alanım. Elinizi kaldırmazsanız anlarım.

All right, how many of you believe that A is the fake?

Kimler A'nın sahte olduğunu düşünüyor?

All right. Very good. About half.

Güzel, çok iyi. Neredeyse yarınız.

And how many of you think that B is?

Kimler B'nin sahte olduğunu düşünüyor?

All right. Slightly more for B.

Güzel, B biraz daha fazla oy aldı.

Excellent. Here's the answer.

Harika. Buyrun cevabı:

B is a fake. Well done second group. You dominated the first group. (Laughter)

B sahteydi. İkinci grubu tebrik ediyorum. Birinci grubu alt ettiniz. (Kahkaha)

You're actually a little bit unusual. Every time we demonstrate this,

Ama sizde bir gariplik var. Ne zaman bunu göstersek,

it's usually about a 50-50 split, which fits

genelde %50-%50 çıkıyor,

with the research, 54 percent. Maybe people here

ki bu da araştırmayla ölçüşüyor, %54.

in Winnipeg are more suspicious and better at figuring it out.

Belki de Winnipeg'deki insanlar daha şüpheci yaklaşıyor ve daha başarılılar.

Those cold, hard winters, I love it.

Soğuk çetin kış günleri, bayılırım.

All right, so why do I care about this?

Evet, peki ya bundan banane?

Well, what I can do now with my colleagues in computer science

Bilgisayar bilimindeki arkadaşlarımla,

is we can create computer algorithms that can analyze

yalanın, dilbilimdeki izlerini analiz eden

the linguistic traces of deception.

bir bilgisayar algoritması yaratabiliriz.

Let me highlight a couple of things here

Sahte incelemeyle ilgili bazı şeylerin altını çizmek istiyorum.

in the fake review. The first is that liars tend to think

Öncelikle, yalancılar anlatıma odaklanır.

about narrative. They make up a story:

Bir hikâye uydururlar:

Who? And what happened? And that's what happened here.

Kim? Ne oldu? Burada da, tam olarak bunu görüyorsunuz.

Our fake reviewers talked about who they were with

Sahte inceleme yazanlar kiminle olduklarından,

and what they were doing. They also used the first person singular, I,

ne yaptıklarından bahsettiler.

Orada gerçekten kalan insanlara nazaran, "ben" öznesini çok daha fazla kullandılar.

way more than the people that actually stayed there.

They were inserting themselves into the hotel review,

Bir bakıma, otel incelemesine kendilerini sokmaya çalıştılar,

kind of trying to convince you they were there.

sizleri orada olduklarına ikna etmeye çalışır gibi yani.

In contrast, the people that wrote the reviews that were actually there,

Buna karşın, orada kalıp inceleme yazısı yazanlar,

their bodies actually entered the physical space,

fiziksel olarak bedenleri gerçekten orada bulundu,

they talked a lot more about spatial information.

daha çok mekânsal bilgi verdiler.

They said how big the bathroom was, or they said,

Banyonun ne kadar büyük olduğunu

you know, here's how far shopping is from the hotel.

veya alışveriş-otel mesafesini anlattılar.

Now, you guys did pretty well. Most people perform at chance at this task.

Siz iyi iş çıkardınız. Çoğu insan bu tahmini şansa bırakır.

Our computer algorithm is very accurate, much more accurate

Bilgisayar algoritmamız daha net. İnsanların olabileceğinden daha net,

than humans can be, and it's not going to be accurate all the time.

ama her zaman net olmayacak.

This isn't a deception-detection machine to tell

Kız arkadaşınızla mesajlaşırken, onun size yalan söyleyip söylemediğini

if your girlfriend's lying to you on text messaging.

anlayacak bir sahtekârlık-saptama makinesi söz konusu değil.

We believe that every lie now, every type of lie --

Günümüzde her çeşit yalanın --

fake hotel reviews, fake shoe reviews,

sahte otel incelemeleri, sahte ayakkabı incelemeleri,

your girlfriend cheating on you with text messaging --

mesajlaşırken kız arkadaşınızın sizi kandırması --

those are all different lies. They're going to have

bunların hepsi farklı yalanlar.

different patterns of language. But because everything's

Her biri farklı bir üslupla ilerliyor.

recorded now, we can look at all of those kinds of lies.

Ama artık her şey kaydedildiği için, bütün bu farklı yalanları inceleyebiliriz.

Now, as I said, as a social scientist, this is wonderful.

Daha önce belirttiğim gibi, sosyal bilimci olarak bu benim için harika bir şey.

It's transformational. We're going to be able to learn

İşlerin seyrini değiştirecek bir şey.

so much more about human thought and expression,

İnsan düşünce ve ifadeleri hakkında çok daha fazla şey öğrenebileceğiz;

about everything from love to attitudes,

sevgiden tutuma kadar neredeyse her şeyi,

because everything is being recorded now, but

çünkü her şey artık kaydediliyor,

what does it mean for the average citizen?

peki bu durum ortalama bir vatandaş için ne ifade ediyor?

What does it mean for us in our lives?

Yaşamlarımızdaki yeri nedir?

Well, let's forget deception for a bit. One of the big ideas,

Sahtekârlık şimdilik kenarda dursun.

I believe, is that we're leaving these huge traces behind.

Buradaki asıl olaylardan biri bence, artık arkamızda büyük izler bırakmamız.

My outbox for email is massive,

E-postalarımda gönderilen kutum tıka basa dolu,

and I never look at it. I write all the time,

ama hiç bakmıyorum. Her zaman yazıyorum,

but I never look at my record, at my trace.

ama izime, kaydıma hiç bakmıyorum.

And I think we're going to see a lot more of that,

Ama artık bunları daha çok görür olacağız;

where we can reflect on who we are by looking at

yazdıklarımızla, söylediklerimizle, yaptıklarımızla

what we wrote, what we said, what we did.

kişiliğimizi ortaya koyuyoruz.

Now, if we bring it back to deception, there's a couple

Sahtekârlığa dönecek olursak,

of take-away things here.

birkaç nokta var.

First, lying online can be very dangerous, right?

Öncelikle; çevrim içi yalan söylemek çok tehlikeli olabilir, değil mi?

Not only are you leaving a record for yourself on your machine,

Yalnızca o makinede kendinize ait bir kayıt bırakmış olmuyor,

but you're leaving a record on the person that you were lying to,

aynı zamanda yalan söylediğiniz kişi üzerinde kayıt bırakmış oluyorsunuz

and you're also leaving them around for me to analyze

ve onları bir bilgisayar algoritması ile

with some computer algorithms.

analiz etmem için, ortada bırakmış oluyorsunuz.

So by all means, go ahead and do that, that's good.

Elbette, istediğinizi yapabilirsiniz, sorun yok.

But when it comes to lying and what we want to do

Fakat söz konusu yalan söyleme

with our lives, I think we can go back to

ve hayat amacımız olduğunda,

Diogenes and Confucius. And they were less concerned

Diyojen'e ve Konfüçyüs'e dönebiliriz.

about whether to lie or not to lie, and more concerned about

Onlar yalan söyleme veya söylememe konusunu pek önemsemezlerdi,

being true to the self, and I think this is really important.

onlara göre mühim olan kişinin kendisine sadık kalmasıydı, ki bence bu çok önemli.

Now, when you are about to say or do something,

Şimdi artık bir şey söyleyecek veya yapacak olduğunuzda;

we can think, do I want this to be part of my legacy,

bunun mirasımın, gelecek kaydımın bir parçası olmasını ister miyim,

part of my personal record?

diye düşünebilirsiniz.

Because in the digital age we live in now,

Çünkü artık hepimiz dijital, ağ bağlantılı bir çağda yaşıyoruz,

in the networked age, we are all leaving a record.

hepimiz ardımızda kayıt bırakıyoruz.

Thank you so much for your time,

Vakit ayırdığınız için çok teşekkür ederim

and good luck with your record. (Applause)

ve kaydınızda başarılar.

(Alkış)