Maps that show us who we are (not just where we are) | Danny Dorling

Çeviri: Fatih Yürekli Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

I'd like you to imagine the world anew.

Dünyayı yeni baştan hayal etmenizi istiyorum.

Size, Ben Henning tarafından çizilmiş

I'd like to show you some maps,

which have been drawn by Ben Hennig,

bazı dünya haritaları göstermek istiyorum

of the planet in a way

bunlar gezegenimizi

that most of you will never have seen the planet depicted before.

birçoğunuzun daha önce hiç görmediği bir şekilde resmediyorlar.

Here's an image that you're very familiar with.

Burada sizlerin çok tanıdık olduğu bir fotoğrafı görebilirsiniz.

I'm old enough that I was actually born before we saw this image.

Yeterince yaşlıyım aslına bakarsanız bu resmi görmemizden önce doğdum.

Açıkçası ilk kelimelerim "moona, moona" imiş,

Apparently some of my first words were "moona, moona,"

fakat ben bunun, annemin minik oğlunun titreyen siyah-beyaz TV ekranında

but I think that's my mom having a particular fantasy

about what her baby boy could see

ne görüyor olabileceği ile ilgili

on the flickering black and white TV screen.

bir fantazisi olduğunu düşünüyorum.

Bizim, aslında çoğumuzun, gezegenimizin

It's only been a few centuries

since we've actually, most of us, thought of our planet as spherical.

yuvarlak olduğunu düşünmemiz yalnızca birkaç yüzyıllık bir mesele.

When we first saw these images in the 1960s,

Bu fotoğrafları 1960'larda ilk kez gördüğümüzde

the world was changing at an incredible rate.

dünyamız inanılmaz bir şekilde değişiyordu.

In my own little discipline of human geography,

Benim alanım olan sosyal coğrafya bilim dalında,

a cartographer called Waldo Tobler

Waldo Tobler adındaki haritacı

was drawing new maps of the planet,

dünyanın yeni haritalarını çiziyordu

and these maps have now spread,

ve bu haritalar şimdi yayıldı

and I'm going to show you one of them now.

ve ben bunlardan bir tanesini şimdi sizlere göstereceğim.

This map is a map of the world,

Bu harita bir dünya haritasıdır,

but it's a map which looks to you

fakat bu harita size

a little bit strange.

biraz tuhaf görünecektir.

It's a map in which we stretched places,

Bu bazı bölgeleri genişleterek gösterdiğimiz bir haritadır,

so that those areas which contain many people are drawn larger,

bu nedenle çok fazla insan barındıran yerler geniş olarak çizilmiş

and those areas, like the Sahara and the Himalayas,

ve çok az insanın yaşadığı Sahra ve Himalalyalar gibi yerler

in which there are few people, have been shrunk away.

daraltılmış durumdadır.

Everybody on the planet is given an equal amount of space.

Dünyadaki herkese eşit alan verilmiştir.

The cities are shown shining bright.

Şehirler parlayan ışıklarla gösterilmiştir.

The lines are showing you submarine cables and trade routes.

Çizgiler denizaltı kabloları ve ticaret yollarını gösteriyor.

And there's one particular line that goes from the Chinese port of Dalian

Ve Çin'in Dalian limanından

through past Singapore,

Singapur'a geçen

through the Suez Canal,

Süveyş Kanalından

through the Mediterranean and round to Rotterdam.

Akdeniz'e geçen ve oradan dönüp Rotterdam'a ulaşan belirli bir hat vardır.

And it's showing you the route

Bu hat geçen sene dünyanın

of what was the world's largest ship just a year ago,

en büyük gemisinin izlediği rotayı göstermektedir,

a ship which was taking so many containers of goods

bu gemi o kadar fazla sayıda konteyner dolusu yük taşıyordu ki

that when they were unloaded,

gemideki yükler boşaltıldığında,

if the lorries had all gone in convoy, they would have been 100 kilometers long.

tüm kamyonlar konvoy halinde gitselerdi bu konvoy 100 km uzunluğunda olurdu.

This is how our world is now connected.

İşte bu, dünyamızın şu anda nasıl bağlantılı olduğudur.

This is the quantity of stuff we are now moving around the world,

Bu dünyada dolaştırdığımız taşıdığımız malzeme miktarıdır,

just on one ship, on one voyage,

sadece bir gemiyle, bir seferde

in five weeks.

beş haftada.

We've lived in cities for a very long time,

Çok uzun zamandır şehirlerde yaşıyoruz,

but most of us didn't live in cities.

fakat çoğumuz şehirlerde yaşamamıştır.

This is Çatalhöyük, one of the world's first cities.

Burası dünyanın ilk şehirlerinden biri olan Çatalhöyük.

At its peak 9,000 years ago,

9000 yıl önce, şehrin en parlak zamanlarında, insanlar diğer insanların

people had to walk over the roofs of others' houses to get to their home.

evlerinin çatıları üzerinden yürüyerek kendi evlerine gitmek zorundaydı.

If you look carefully at the map of the city,

Şehrin haritasına dikkatli şekilde bakarsanız

you'll see it has no streets,

sokaklarının olmadığını göreceksiniz,

because streets are something we invented.

çünkü sokaklar bizim icat ettiğimiz bir şeydir.

The world changes.

Dünya değişiyor.

It changes by trial and error.

Deneme ve yanılma ile değişiyor.

We work out slowly and gradually

Nasıl daha iyi yaşayacağımıza

how to live in better ways.

yavaş yavaş ve adım adım ulaştık.

And the world has changed incredibly quickly most recently.

Ve son zamanlarda dünya inanılmaz bir hızda değişti.

It's only within the last six, seven, or eight generations

Sadece son altı, yedi veya sekiz nesil içinde

that we have actually realized that we are a species.

aslında bir canlı türü olduğumuzun farkına vardık.

It's only within the last few decades

Sadece son yirmi-otuz yıl içinde

that a map like this could be drawn.

bunun gibi bir harita çizilebildi.

Again, the underlying map is the map of world population,

Yine, gördüğünüz bu harita dünya nüfusu haritasıdır,

but over it, you're seeing arrows showing how we spread out of Africa

fakat üzerinde gördüğünüz oklar belirli zamanlarda ulaştığımızı düşündüğümüz

yerleri tarihlerle belirterek Afrika'dan dünyaya nasıl

with dates showing you where we think we arrived

at particular times.

yayıldığımızı göstermektedir.

I have to redraw this map every few months,

Bu haritayı her birkaç ayda bir yeniden çizmek zorundayım,

because somebody makes a discovery that a particular date was wrong.

çünkü birileri belirli tarihlerin yanlış olduğunun keşifini yapıyor.

We are learning about ourselves at an incredible speed.

Kendi hakkımızda inanılmaz derecede hızlı bir şekilde bir şeyler öğreniyoruz.

And we're changing.

Ve değişiyoruz.

A lot of change is gradual.

Değişimin büyük kısmı adım adım oluyor.

It's accretion.

Bu bir birikim.

We don't notice the change

Değişimi fark etmiyoruz,

because we only have short lives,

çünkü kısa hayatlarımız var,

70, 80, if you're lucky 90 years.

70, 80, şanslı isek 90 yıl.

This graph is showing you

Bu grafik size

the annual rate of population growth in the world.

dünyanın yıllık nüfus büyümesi oranını göstermektedir.

It was very low until around about 1850,

1850 civarına kadar bu oran çok düşüktü,

and then the rate of population growth

ve ardından nüfus büyüme oranı

began to rise

artmaya başladı

so that around the time I was born,

bu nedenle benim doğduğum zamanlarda

when we first saw those images from the moon of our planet,

ilk defa gezegenimizin Ay'dan çekilmiş görüntülerini gördüğümüzde

our global population was growing at two percent a year.

global nüfusumuz yılda yüzde iki oranında büyüyordu.

If it had carried on growing at two percent a year

Eğer yüzde iki büyüme oranı devam etseydi

for just another couple of centuries,

sadece birkaç yüzyıl için,

the entire planet would be covered

tüm dünya birbirine değen

with a seething mass of human bodies

insan vücudu kütleleriyle

all touching each other.

kaplanacaktı.

And people were scared.

Ve insanlar korktu.

They were scared of population growth

İnsanlar nüfus artışından korktu

and what they called "the population bomb" in 1968.

ve bunu 1968 nüfus patlaması olarak adlandırdılar.

But then, if you look at the end of the graph,

Fakat ardından, grafiğin sonuna baktığınızda

the growth began to slow.

büyüme yavaşlamaya başlıyor.

The decade --

---70, 80, 90 ve 2000'ler

the '70s, the '80s, the '90s, the noughties,

on yıllık dönemler

and in this decade, even faster --

ve bu on yılda, hatta daha hızlı şekilde--

our population growth is slowing.

nüfus artışımız yavaşlıyor.

Our planet is stabilizing.

Gezegenimiz sabitleniyor.

We are heading towards nine, 10, or 11 billion people

Yüzyılın sonuna doğru

by the end of the century.

9, 10 veya 11 milyara doğru gidiyoruz

Within that change, you can see tumult.

Bu değişim içinde, hengâmeyi görebilirsiniz.

You can see the Second World War.

İkinci Dünya Savaşını görebilirsiniz.

You can see the pandemic in 1918 from influenza.

1918'deki büyük grip salgınını görebilirsiniz.

You can see the great Chinese famine.

Büyük Çin açlığını görebilirsiniz.

These are the events we tend to concentrate on.

Bunlar bizim konsantre olmaya meyilli olduğumuz olaylar.

We tend to concentrate on the terrible events in the news.

Haberlerdeki korkunç olaylara konsantre olmaya meyilliyiz.

We don't tend to concentrate on the gradual change

Yavaş değişimlere veya güzel hikâyelere

and the good news stories.

konsantre olmaya meyilli değiliz.

Biz insanlar hakkında endişeleniriz.

We worry about people.

We worry about how many people there are.

Ne kadar insan olduğu hakkında endişeleniriz.

We worry about how you can get away from people.

İnsanlardan nasıl kaçılabileceği hakkında endişeleniriz.

But this is the map of the world changed again to make area large,

Fakat bu, alanı genişletmek için tekrar değiştirilmiş dünya haritasıdır,

the further away people are from each area.

daha da ileride insanlar her bir bölgedendir.

So if you want to know where to go to get away from everybody,

Eğer herkesten kaçmak için nereye gitmek istediğini bilmek istiyorsan

here's the best places to go.

burası gidebileceğin en iyi yer.

And every year, these areas get bigger,

Ve her yıl, bu alanlar daha da büyümekte,

because every year, we are coming off the land globally.

çünkü her yıl, küresel olarak kırsaldan çıkıyoruz

We are moving into the cities.

ve şehirlere gidiyoruz.

We are packing in more densely.

Daha sıkışık bir paket oluyoruz.

There are wolves again in Europe,

Avrupa'da yine kurtlar var

and the wolves are moving west across the continent.

ve bu kurtlar kıta boyunca batıya doğru hareket ediyor.

Our world is changing.

Dünyamız değişiyor.

You have worries.

Endişeleriniz var.

This is a map showing where the water falls on our planet.

Bu harita gezegenimizdeki yağış miktarını gösteriyor.

We now know that.

Bunu biliyoruz.

And you can look at where Çatalhöyük was,

Ve Çatalhöyük'ün olduğu yere,

where three continents meet, Africa, Asia, and Europe,

Afrika, Asya ve Avrupa kıtalarının birleştiği yere

and you can see there are a large number of people living there

çok az suyu bulunan alanlarda ne kadar fazla insanın yaşadığını

in areas with very little water.

görebilirsiniz.

And you can see areas in which there is a great deal of rainfall as well.

Ve aynı zamanda yağmurun en fazla yağdığı alanları da görebilirsiniz.

And we can get a bit more sophisticated.

Ve biraz daha ileri gidebiliriz.

Instead of making the map be shaped by people,

İnsanlar tarafından şekillendirilen bir harita yapmaktansa,

we can shape the map by water,

haritayı su ile şekillendirebiliriz,

and then we can change it every month

ve ardından gezegenin her bir küçük parçasına düşen

to show the amount of water

su miktarını göstermek için

falling on every small part of the globe.

bunu her ay değiştirebiliriz.

And you see the monsoons moving around the planet,

Gezegenin etrafında dolaşan musonları görürsünüz

and the planet almost appears to have a heartbeat.

ve gezegen neredeyse bir kalp atışı varmış gibi görünür.

And all of this only became possible

Ve bunların hepsi nerede yaşadığımızı

görebilmemizi mümkün kılan bu şeyler

within my lifetime

to see this is where we are living.

benim yaşamım süresinde gerçekleşti.

We have enough water.

Yeterince suyumuz var.

This is a map of where we grow our food in the world.

Bu dünyada yiyeceklerimizi nerede yetiştirdiğimizi gösteren haritadır.

This is the areas that we will rely on most for rice and maize and corn.

Bu çoğunlukla pirinç, mısır ve tahıla bağlı olacağımız alanlar.

People worry that there won't be enough food, but we know,

İnsanlar yeterince yiyecek olmayacağından endişeli, fakat biz biliyoruz ki,

if we just ate less meat and fed less of the crops to animals,

eğer az et yesek ve daha az ürün ile hayvanları beslerdik,

there is enough food for everybody

kendimizi bir grup insan olarak, bir bütün olarak

as long as we think of ourselves as one group of people.

düşündüğümüz sürece herkes için yeterli yiyecek var.

And we also know

Ve ayrıca

about what we do

bugünlerde yaptığımız

so terribly badly nowadays.

korkunç derecede yanlış şeyler hakkında bilgimiz var.

You will have seen this map of the world before.

Dünyanın bu haritasını daha önce görmüşsünüzdür.

This is the map

Bu, uydu resimlerinden ortaya çıkarılan

produced by taking satellite images,

bir harita,

if you remember those satellites around the planet

eğer en başta göstermiş olduğum

in the very first slide I showed,

slayttaki dünya etrafında dönen ve gece dünyanın nasıl göründüğünü gösteren

and producing an image of what the Earth looks like at night.

resimleri üreten uyduyu hatırlarsanız.

When you normally see that map,

Normalde bu haritayı gördüğünüzde,

on a normal map, the kind of map that most of you will be used to,

normal bir haritada, çoğunuzun alışkın olduğu bir çeşit haritada,

you think you are seeing a map of where people live.

insanların nerede yaşadığını gösteren bir haritaya baktığınızı düşünürsünüz.

Where the lights are shining up is where people live.

Nerede ışıklar parlıyor ise orada insanlar yaşıyordur.

But here, on this image of the world,

Fakat burada, dünyanın bu resminde,

remember we've stretched the map again.

hatırlayın, haritayı tekrar genişletmiştik

Everywhere has the same density of people on this map.

bu haritada her yer aynı insan yoğunluğuna sahip.

If an area doesn't have people,

Eğer alanda insanlar yok ise,

we've shrunk it away

görünmez yapmak için bu alanı

to make it disappear.

daraltırız.

So we're showing everybody

Bu nedenle herkesi eşit önemde

with equal prominence.

gösteriyoruz.

Now, the lights no longer show you where people are,

Şimdi, ışıklar artık size insanların yaşadığı yerleri göstermiyor,

because people are everywhere.

çünkü insanlar her yerde.

Now the lights on the map,

Şimdi haritanın ışıkları,

the lights in London, the lights in Cairo, the lights in Tokyo,

Londra'daki ışıklar, Kahire'deki ışıklar, Tokyo'daki ışıklar

the lights on the Eastern Seaboard of the United States,

Amerika'nın doğu sahilindeki ışıklar

the lights show you where people live

insanların nerede yaşadığını gösteren ışıklar

who are so profligate with energy

ki bu insanlar enerji konusunda o kadar savurgan ki

gökyüzünde parlamaları için ışıkları güçlendirmeye

that they can afford

to spend money

para harcamaya

powering lights to shine up into the sky,

gücü yetebilmektedir,

so satellites can draw an image like this.

böylece uydu bu şekilde bir resmi gösterebilir.

And the areas that are dark on the map

Ve haritada karanlık olan alanlar

are either areas where people do not have access to that much energy,

ya insanların çok fazla enerjiye ulaşımının olmadığı yerler

or areas where people do,

ya da olduğu yerler,

but they have learned to stop shining the light up into the sky.

fakat gökyüzünde ışıkların parlatılmasının durdurulmasını öğrendiler.

And if I could show you this map animated over time,

Ve eğer size bu haritanın zamanla canlandırıldığını gösterebilseydim

you would see that Tokyo has actually become darker,

Tokyo'nun aslında daha karanlık olduğunu görecektiniz,

because ever since the tsunami in Japan,

çünkü Japonya'da tsunami olduğundan beri

Japan has had to rely on a quarter less electricity

Japonya çeyrek oranda az enerji ile yetinmek zorunda

because it turned the nuclear power stations off.

çünkü tsunami nükleer santralleri kapattı.

And the world didn't end.

Ve dünyanın sonu gelmedi.

You just shone less light

Gökyüzünde

up into the sky.

sadece daha az ışık yakıyorsunuz.

There are a huge number

Dünyada çok sayıda iyi haber

of good news stories in the world.

var.

Infant mortality is falling

Bebek ölümleri düşüyor,

and has been falling at an incredible rate.

ve inanılmaz bir oranda düşüyor.

A few years ago,

Birkaç yıl önce,

the number of babies dying in their first year of life in the world

dünyadaki daha ilk yıllarında ölen bebeklerin sayısı

fell by five percent in just one year.

sadece bir yılda yüzde 5 oranında düştü.

More children are going to school

Daha fazla çocuk okula gidiyor

and learning to read and write

ve okuma yazma ögreniyor

and getting connected to the Internet

ve internete bağlanıyor

and going on to go to university

ve üniversiteye devam ediyor

than ever before at an incredible rate,

öncesinden inanılmaz oranda daha fazla sayıda

and the highest number of young people going to university in the world

ve dünyada üniversiteye giden gençlere baktığımızda

are women, not men.

yüksek sayıda olan kadınlar, erkekler değil.

I can give you good news story after good news story

Gezegende neler olduğuna dair size ardı ardına iyi haberler verebilirim

about what is getting better in the planet,

nelerin daha iyi olduğuna dair,

but we tend to concentrate

fakat biz ani kötü haberlere

konsantre olma eğilimindeyiz.

on the bad news that is immediate.

Rebecca Solnit, I think, put it brilliantly,

Rebecca Solnit :[ ''Artan ve fark edilmeyen değişikliklerin birikimi

ki bunlar ilerlemeyi oluşturabilir ve bizim dönemimizi geçmişten

when she explained: "The accretion of incremental, imperceptible changes

which can constitute progress and which render our era

aşırı derecede farklı kılar"] diyerek

dramatically different from the past" --

bence muhteşem bir şekilde ortaya koymuştur

the past was much more stable --

--geçmiş çok daha durağandı--

"a contrast obscured by the undramatic nature of gradual transformation,

[" adım adım dönüşümün dikkat çekmeyen doğası ile gizlenen zıtlık,

punctuated by occasional tumult."

ara sıra hengâme ile noktalandı."]

Occasionally, terrible things happen.

Ara sıra kötü şeyler oluyor.

Bu kötü şeyler size, haftanın her gecesinde

You are shown those terrible things

on the news every night of the week.

haberlerde gösteriliyor.

You are not told about the population slowing down.

Size nüfusun yavaşlamasından bahsedilmiyor.

You are not told about the world becoming more connected.

Dünyanın daha bağlantılı olmasından bahsedilmiyor.

You are not told about the incredible improvements in understanding.

Dünyayı anlamak açısından gerçekleşen inanılmaz gelişmelerden bahsedilmiyor.

You are not told about how we are learning to begin

Az harcamaya ve az tüketmeye başlamayı nasıl öğreniyor olduğumuzdan

to waste less and consume less.

bahsedilmiyor.

This is my last map.

Bu benim son haritam.

On this map, we have taken the seas

Bu haritada, denizleri ve okyanusları

and the oceans out.

çıkarttık.

Now you are just looking

Şimdi yaklaşık 7.4 milyar insana

at about 7.4 billion people

ve bu insanların dağılımının gösterildiği

with the map drawn in proportion to those people.

bir haritaya bakıyorsunuz.

You're looking at over a billion in China,

Bir milyarın üzerindeki Çin'e bakıyorsunuz

and you can see the largest city in the world in China,

ve dünyadaki ve Çin'deki en büyük şehri görebilirsiniz,

but you do not know its name.

fakat onun ismini bilmiyorsunuz.

You can see that India

Hindistan'nın dünyanın merkezinde

is in the center of this world.

olduğunu görebilirsiniz.

You can see that Europe is on the edge.

Avrupa'nın kenarda olduğunu görebilirsiniz.

And we in Exeter today

Ve bugün Exeter'de

are on the far edge of the planet.

dünyanın en uzak kenarındayız.

We are on a tiny scrap of rock

Biz küçük bir parça kayanın üstündeyiz,

off Europe

Avrupa'nın açığıda

which contains less than one percent

ki burası dünyadaki yetişkinlerin %1'den azını

of the world's adults,

dünyadaki çocukların

and less than half a percent

%0,5'ten azını

of the world's children.

içermektedir.

We are living in a stabilizing world, an urbanizing world,

Biz durağanlaşan bir dünyada, şehirleşen bir dünyada

an aging world,

yaşlanan bir dünyada,

a connecting world.

bağlanan bir dünyada yaşıyoruz.

There are many, many things to be frightened about,

Korkulması gereken çok, çok fazla şey var,

fakat elimizden geldiğince birbirimizi korkutmamıza hiç gerek yok

but there is no need for us to fear each other as much as we do,

ve şimdi yeni bir dünyada yaşadığımızı görmeliyiz.

and we need to see that we are now living in a new world.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)