Maps that show us who we are (not just where we are) | Danny Dorling

Translator: Trịnh Hà Reviewer: Ngọc Anh Quý Phạm

Tôi muốn các bạn tưởng tượng lại thế giới một lần nữa.

I'd like you to imagine the world anew.

I'd like to show you some maps,

Tôi muốn các bạn xem một tấm bản đồ,

được vẽ bởi Ben Henning,

which have been drawn by Ben Hennig,

of the planet in a way

về hành tinh bằng một cách

that most of you will never have seen the planet depicted before.

mà đa số các bạn chưa bao giờ thấy nó trước đây

Here's an image that you're very familiar with.

Đây là một hình ảnh mà bạn thấy quen thuộc.

I'm old enough that I was actually born before we saw this image.

Tôi đã đủ già dặn để hiểu tôi đã được sinh ra trước khi tôi thấy hình ảnh này.

Apparently some of my first words were "moona, moona,"

Dĩ nhiên những lời đầu tiên tôi nói là "moona, moona,"

nhưng tôi nghĩ rằng mẹ tôi có một tưởng tượng đặc biệt

but I think that's my mom having a particular fantasy

about what her baby boy could see

về thứ mà con bà có thể nhìn thấy

on the flickering black and white TV screen.

trên màn hình TV đen trắng nhấp nháy.

It's only been a few centuries

Mới có vài thế kỉ trôi qua

since we've actually, most of us, thought of our planet as spherical.

kể từ khi hầu hết chúng ta, nghĩ rằng Trái Đất là hình cầu.

Khi chúng ta lần đầu thấy những hình ảnh này vào những năm 1960,

When we first saw these images in the 1960s,

the world was changing at an incredible rate.

thế giới đã thay đổi với một tốc độ đáng kinh ngạc.

In my own little discipline of human geography,

Trong quy luật nho nhỏ của mình về địa lí nhân văn,

a cartographer called Waldo Tobler

một người vẽ bản đồ tên Waldo Tobler

was drawing new maps of the planet,

đã vẽ tấm bản đồ mới về hành tinh này,

and these maps have now spread,

và các bản đồ này hiện nay đã lan rộng.

and I'm going to show you one of them now.

và giờ tôi sẽ cho các bạn xem một trong số đó.

This map is a map of the world,

Tấm bản đồ này là bản đồ thế giới,

but it's a map which looks to you

nhưng nó là một tấm bản đồ mà bạn

sẽ thấy hơi lạ lẫm.

a little bit strange.

It's a map in which we stretched places,

Nó là tấm bản đồ mà chúng ta kéo dài những địa điểm,

sao cho những khu vực đông dân được vẽ to hơn,

so that those areas which contain many people are drawn larger,

and those areas, like the Sahara and the Himalayas,

và những khu vực, như là Sahara và dãy núi Himalaya,

in which there are few people, have been shrunk away.

nơi có ít người sinh sống, được vẽ co lại.

Everybody on the planet is given an equal amount of space.

Mọi người trên Trái Đất đều có một lượng không gian bằng nhau.

Các thành phố có màu sáng rực rỡ.

The cities are shown shining bright.

The lines are showing you submarine cables and trade routes.

Các tuyến đường cho thấy cáp ngầm dưới biển và các tuyến đường thương mại.

And there's one particular line that goes from the Chinese port of Dalian

Và có một đường đặc biệt từ cảng Đại Liên, Trung Quốc

through past Singapore,

qua Singapore,

through the Suez Canal,

qua kênh đào Suez,

through the Mediterranean and round to Rotterdam.

qua Địa Trung Hải và vòng đến Rotterdam.

And it's showing you the route

Và nó cho bạn thấy tuyến đường

of what was the world's largest ship just a year ago,

của con tàu lớn nhất thế giới chỉ một năm trước,

a ship which was taking so many containers of goods

con tàu mà chở nhiều thùng hàng hóa

that when they were unloaded,

đến nỗi mà khi dỡ hàng,

if the lorries had all gone in convoy, they would have been 100 kilometers long.

nếu tất cả xe tải đều đi thành một đoàn, chúng sẽ dài 100 km.

This is how our world is now connected.

Đó là cách thế giới được liên kết.

This is the quantity of stuff we are now moving around the world,

Đây là số lượng hàng chúng ta luân chuyển quanh thế giới,

just on one ship, on one voyage,

chỉ trên một con tàu, một hành trình bằng đường biển,

in five weeks.

trong năm tuần.

We've lived in cities for a very long time,

Chúng ta đã sống trong thành phố một thời gian dài,

but most of us didn't live in cities.

nhưng đa số chúng ta không sống ở thành phố.

This is Çatalhöyük, one of the world's first cities.

Đây là Çatalhöyük, một trong những thành phố đầu tiên của thế giới.

Trên đỉnh của nó 9,000 năm trước,

At its peak 9,000 years ago,

người ta phải đi trên mái nhà người khác để đi về nhà mình.

people had to walk over the roofs of others' houses to get to their home.

Nếu bạn nhìn kĩ vào bản đồ thành phố,

If you look carefully at the map of the city,

you'll see it has no streets,

bạn sẽ thấy không có con phố nào,

because streets are something we invented.

bởi đường phố là thứ chúng ta phát minh ra.

The world changes.

Thế giới thay đổi.

Nó thay đổi bằng cách thử và sai.

It changes by trial and error.

We work out slowly and gradually

Chúng ta chậm rãi và dần dần tìm ra

how to live in better ways.

cách để sống tốt hơn.

And the world has changed incredibly quickly most recently.

Và thế giới đã thay đổi nhanh một cách đáng kinh ngạc gần đây.

It's only within the last six, seven, or eight generations

Chỉ trong vòng sáu, bảy, hay tám thế hệ

that we have actually realized that we are a species.

chúng ta đã nhận ra chúng ta là một loài.

It's only within the last few decades

Chỉ trong vòng vài thập niên gần đây

that a map like this could be drawn.

mà những tấm bản đồ như thế này mới có thể được vẽ ra.

Again, the underlying map is the map of world population,

Một lần nữa, ẩn sau là tấm bản đồ dân số thế giới,

but over it, you're seeing arrows showing how we spread out of Africa

nhưng trên đó, bạn thấy những mũi tên chỉ chúng ta đã lan khỏi Châu Phi như thế nào

with dates showing you where we think we arrived

với niên đại chỉ bạn nơi chúng ta nghĩ ta đã đến

vào một thời điểm nhất định.

at particular times.

I have to redraw this map every few months,

Tôi phải vẽ lại tấm bản đồ này mỗi vài tháng,

because somebody makes a discovery that a particular date was wrong.

bởi ai đó lại khám phá ra rằng thời điểm đó đã sai.

We are learning about ourselves at an incredible speed.

Chúng ta đang tìm hiểu về chính chúng ta với một tốc độ đáng kinh ngạc.

And we're changing.

Và chúng ta đang thay đổi.

A lot of change is gradual.

Rất nhiều thay đổi là dần dần.

It's accretion.

Nó lớn dần lên.

We don't notice the change

Chúng ta không nhận thấy thay đổi

because we only have short lives,

bởi chúng chỉ có cuộc đời ngắn ngủi,

70, 80, và nếu may mắn thì là 90.

70, 80, if you're lucky 90 years.

This graph is showing you

Biểu đồ này cho bạn thấy

the annual rate of population growth in the world.

tốc độ gia tăng hàng năm của dân số thế giới.

Nó rất thấp khoảng 1850,

It was very low until around about 1850,

và sau đó tốc độ gia tăng dân số

and then the rate of population growth

began to rise

bắt đầu tăng

so that around the time I was born,

đến thời điểm tôi sinh ra,

when we first saw those images from the moon of our planet,

khi chúng ta lần đầu thấy những hình ảnh này từ mặt trăng,

our global population was growing at two percent a year.

dân số toàn cầu đang tăng hai phần trăm một năm.

If it had carried on growing at two percent a year

Nếu như tình trạng này vẫn tăng 2% một năm

for just another couple of centuries,

trong vài thập kỉ tiếp theo

the entire planet would be covered

thì toàn bộ trái đất sẽ bị bao trùm

with a seething mass of human bodies

bởi những bộ phân của loài người

all touching each other.

mà tất cả đang chạm vào nhau

Và mọi người sẽ sợ hãi

And people were scared.

They were scared of population growth

Họ sợ vì sự tăng trưởng dân số

and what they called "the population bomb" in 1968.

và họ gọi là "Bùng nổ dân số" vào năm 1968

Nhưng sau đó,nếu bạn nhìn vào cuối đồ thị

But then, if you look at the end of the graph,

the growth began to slow.

sự tăng trưởng bắt đầu giảm

The decade --

Thời kì mười năm

năm 70, 80 , 90 , và năm 2000

the '70s, the '80s, the '90s, the noughties,

and in this decade, even faster --

và thậm chí trong thời kìa mười năm

our population growth is slowing.

tốc độ tăng trưởng đang giảm

Our planet is stabilizing.

Trái đất đang ổn định

We are heading towards nine, 10, or 11 billion people

Chúng ta đang hướng tới 9,10,11 tỉ người

by the end of the century.

trong cuối thế kỷ.

Within that change, you can see tumult.

Sự thay đổi đó,bạn có thể thấy sự hỗn loạn

You can see the Second World War.

Bạn có thấy chiến tranh thế giới lần 2

You can see the pandemic in 1918 from influenza.

Bạn có thể thấy đại dịch cúm năm 1918

You can see the great Chinese famine.

Bạn có thể thấy nạn đói của Trung Quốc

These are the events we tend to concentrate on.

Chúng là sự kiện chúng ta nhắm đến.

We tend to concentrate on the terrible events in the news.

Chúng ta tập trung vào sự kiện kinh khủng.

We don't tend to concentrate on the gradual change

Chúng ta không có xu hướng tập trung về sự thay đổi dần dần.

and the good news stories.

và những câu chuyện tin tức tốt.

We worry about people.

Chúng ta lo lắng về mọi người.

We worry about how many people there are.

Chúng ta lo lắng có bao nhiêu người ở đây.

We worry about how you can get away from people.

Chúng ta lo lắng về việc bạn có thể làm thế nào để tránh xa mọi người .

But this is the map of the world changed again to make area large,

Nhưng đây là bản đồ thế giới thay đổi lần nữa để làm cho diện tích lớn

the further away people are from each area.

càng xa mọi người từ mỗi khu vực.

vì vậy nếu bạn muốn biết đi đâu để tránh xa tất cả mọi người,

So if you want to know where to go to get away from everybody,

đây là nơi tốt nhất để đi.

here's the best places to go.

And every year, these areas get bigger,

Và mỗi năm, khu vực này trở nên rộng hơn,

because every year, we are coming off the land globally.

bởi vì mỗi năm, chúng ta đang rời ra vùng đất trên toàn cầu.

We are moving into the cities.

Chúng ta di chuyển đến những thành phố.

We are packing in more densely.

Chúng ta đang xếp đặt dày đặc hơn

There are wolves again in Europe,

Có loài sói lại ở Châu Âu,

và những con sói đang di chuyển qua phía Tây trên khắp lục địa

and the wolves are moving west across the continent.

Our world is changing.

Thế giới của chúng ta đang thay đổi.

You have worries.

Bạn có đang lo lắng.

This is a map showing where the water falls on our planet.

Đây là một bản đồ trình bày nơi nước đổ trên hành tinh của chúng ta.

We now know that.

Bây giờ chúng ta biết điều đó.

And you can look at where Çatalhöyük was,

Và bạn có thể nhìn thấy đâu là Çatalhöyük,

ở đâu 3 lục địa Phi, Á và Âu gặp nhau,

where three continents meet, Africa, Asia, and Europe,

and you can see there are a large number of people living there

và bạn có thể thấy có rất nhiều người sống ở đây

in areas with very little water.

trong khu vực có rất ít nước.

And you can see areas in which there is a great deal of rainfall as well.

Và bạn có thể thấy khu vực trong đó có rất nhiều mưa.

Và chúng ta có thể có chút phức tạp hơn.

And we can get a bit more sophisticated.

Instead of making the map be shaped by people,

Thay vì làm bản đồ được định hình bởi con người,

we can shape the map by water,

chúng ta có thể định hình bản đồ bởi nước,

và sau đó chúng ta có thể thay đổi nó hàng tháng

and then we can change it every month

to show the amount of water

để hiển thị lượng nước

falling on every small part of the globe.

rơi trên những phần rất nhỏ của toàn cầu.

And you see the monsoons moving around the planet,

Và bạn có thể thấy gió mùa di chuyển khắp hành tinh,

and the planet almost appears to have a heartbeat.

và hành tinh hầu hết xuất hiện để có một sự xúc động.

And all of this only became possible

Và tất cả điều này chỉ trở nên khả thi

within my lifetime

trong cuộc đời của tôi

to see this is where we are living.

để thấy điều này nơi chúng ta đang sống.

We have enough water.

Chúng ta có đủ nước.

This is a map of where we grow our food in the world.

Đây là bản đồ của nơi chúng ta trồng lương thực của chúng ta trên thế giới.

This is the areas that we will rely on most for rice and maize and corn.

Đây là những khu vực mà chúng ta sẽ dựa vào nhất cho lúa và ngô và ngũ cốc.

People worry that there won't be enough food, but we know,

Mọi người lo lắng rằng sẽ không đủ thực phẩm, nhưng chúng ta biết,

if we just ate less meat and fed less of the crops to animals,

nếu chúng ta ăn ít thịt hơn và cho động vật ăn ít hơn các loại cây trồng.

there is enough food for everybody

nó sẽ đủ thực phẩm cho tất cả mọi người

as long as we think of ourselves as one group of people.

miễn là chúng ta nghĩ về bản thân mình cùng là một nhóm người

Và chúng ta cũng biết

And we also know

about what we do

về điều chúng ta làm

so terribly badly nowadays.

ngày nay thật sự tồi tệ

You will have seen this map of the world before.

Bạn sẽ xem được bản đồ này của thế giới trước .

This is the map

Đây là bản đồ

produced by taking satellite images,

được tạo nên bằng cách lấy hình ảnh vệ tinh

if you remember those satellites around the planet

nếu bạn nhớ những vệ tinh xung quanh Trái Đất

in the very first slide I showed,

trong trình chiếu đầu tiên của tôi

and producing an image of what the Earth looks like at night.

và đưa ra những hình ảnh về Trái Đất trông như thế nào về đêm.

When you normally see that map,

Khi bạn thường nhìn thấy bản đồ,

on a normal map, the kind of map that most of you will be used to,

trên bản đồ bình thường, các loại của bản đồ hầu hết bạn sẽ được sử dụng,

bạn nghĩ bạn đang nhìn bản đồ của nơi chúng ta sống.

you think you are seeing a map of where people live.

Nơi ánh sáng đang bừng sáng lên là nơi con người sinh sống

Where the lights are shining up is where people live.

But here, on this image of the world,

Nhưng ở đây, trên hình ảnh này của thế giới

remember we've stretched the map again.

nhớ rằng chúng ta đã kéo dài bản đồ lần nữa

Everywhere has the same density of people on this map.

Mọi nơi có mật độ giống nhau của con người trên bản đồ này

If an area doesn't have people,

Nếu một khu vực không có con người

we've shrunk it away

chúng tôi đã thu hẹp nó đi

to make it disappear.

làm nó biến mất.

Vậy chúng tôi cho mọi người thấy

So we're showing everybody

with equal prominence.

với sự nổi bật công bằng.

Now, the lights no longer show you where people are,

Giờ đây, ánh đèn không còn chỉ cho bạn nơi có con người,

because people are everywhere.

bởi vì con người ở khắp mọi nơi

Bây giờ ánh đèn trên bản đồ,

Now the lights on the map,

ánh đèn ở Luân Đôn, ánh đèn ở Cairo, ánh đèn ở Tokyo

the lights in London, the lights in Cairo, the lights in Tokyo,

ánh đèn trên bờ Đông của nước Mỹ

the lights on the Eastern Seaboard of the United States,

ánh đèn chỉ cho bạn nơi con người sống

the lights show you where people live

những người rất hoang phí nanwng lượng

who are so profligate with energy

rằng họ có thể có đủ điều kiện

that they can afford

to spend money

để tiêu tiền

powering lights to shine up into the sky,

cung cấp ánh đèn thắp sáng bầu trời

so satellites can draw an image like this.

vì vậy các vệ tinh có thể rút ra một hình ảnh giống như thế này

And the areas that are dark on the map

Và những khu vực là bóng tối trên bản đồ

are either areas where people do not have access to that much energy,

hoặc là khu vực con người không truy cập được đến vì mất quá nhiều năng lượng,

or areas where people do,

hoặc khu vực nơi con người gây cho,

but they have learned to stop shining the light up into the sky.

nhưng họ đã học được ngăn chặn chiếu ánh sáng lên bầu trời

And if I could show you this map animated over time,

Và nếu tôi có thể cho bạn thấy bản đồ này nhộn nhịp theo thời gian

you would see that Tokyo has actually become darker,

bạn có thể thấy rằng Tokyo đã thực sự trở nên tối hơn,

bởi vì kể từ khi thảm họa sóng thần ở Nhật Bản,

because ever since the tsunami in Japan,

Japan has had to rely on a quarter less electricity

Nhật Bản đã phải dựa vào 1/4 lượng điện ít ỏi

because it turned the nuclear power stations off.

bởi vì nó ngừng hoạt động những nhà máy điện hạt nhân đi.

And the world didn't end.

Và thế giới không dừng lại.

You just shone less light

Bạn chỉ cần chiếu ít ánh sáng

up into the sky.

lên bầu trời

There are a huge number

Đó là con số vô cùng lớn

of good news stories in the world.

của câu chuyện tin tức tốt trên thế giới.

Infant mortality is falling

Tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh đang giảm

and has been falling at an incredible rate.

và đã giảm xuống với một tỉ lệ đáng kinh ngạc.

A few years ago,

Một vài năm trước đây,

the number of babies dying in their first year of life in the world

con số những trẻ sơ sinh tử vong trên thế giới

fell by five percent in just one year.

giảm 5% trên một năm.

More children are going to school

Nhiều trẻ hơn đang được đến trường

và học viết và đọc

and learning to read and write

and getting connected to the Internet

và được kết nối với internet

and going on to go to university

và được tiếp tục đến trường đại học

than ever before at an incredible rate,

hơn bao giờ hết trước đây ở một tỉ lệ đáng kinh ngạc,

and the highest number of young people going to university in the world

và con số cao nhất của những người trẻ đi học đại học trên thế giới

là nữ giới, không phải nam giới.

are women, not men.

Tôi có thể cho bạn những tin tức tốt sau những câu chuyện tin tức tốt

I can give you good news story after good news story

về những gì đang nhận được tốt hơn trên hành tinh,

about what is getting better in the planet,

but we tend to concentrate

nhưng chúng ta hướng đến tập trung

on the bad news that is immediate.

vào tin tức xấu đó ngay lập tức.

Rebecca Solnit, I think, put it brilliantly,

Rebecca Solnit, tôi nghĩ, đặt nó rực rỡ,

khi cô ấy giải thích: " Sự tăng thêm của tiền lãi, sự thay đổi rất tinh tế

when she explained: "The accretion of incremental, imperceptible changes

which can constitute progress and which render our era

mà có thể tạo thành tiến độ và chỉ làm cho thời đại chúng ta

dramatically different from the past" --

hoàn toàn khác với quá khứ"--

the past was much more stable --

quá khứ đã ổn định hơn nhiều--

"a contrast obscured by the undramatic nature of gradual transformation,

" một sự đối chiếu bị khuất bởi các chất không có tính kịch của sự thay đổi dần dần

punctuated by occasional tumult."

ngắt quãng bởi sự xáo động thỉnh thoảng."

Occasionally, terrible things happen.

Thỉnh thoảng, những điều tồi tệ xảy ra.

You are shown those terrible things

Bạn đang thể hiện những điều khủng khiếp

on the news every night of the week.

trên những tin tức mỗi đêm trong tuần.

You are not told about the population slowing down.

Bạn không nói về dân số chậm lại.

You are not told about the world becoming more connected.

Bạn không nói về thế giới trở nên kết nối hơn.

You are not told about the incredible improvements in understanding.

Bạn không nói về sự cải thiện đáng kinh ngạc trong sự am hiểu.

You are not told about how we are learning to begin

Bạn không nói về chúng ta học bắt đầu như thế nào

to waste less and consume less.

để lãng phí ít hơn và tiêu thụ ít hơn.

This is my last map.

Đây là bản đồ cuối cùng của tôi

On this map, we have taken the seas

Trên bản đồ này, chúng tôi đưa ra những biển

and the oceans out.

và đại dương.

Now you are just looking

Bây giờ bạn đang nhìn vào

at about 7.4 billion people

khoảng 7.4 tỷ người

with the map drawn in proportion to those people.

với bản đồ được vẽ tương ứng với số người đó.

You're looking at over a billion in China,

Bạn đang nhìn vào hơn một tỷ ở Trung Quốc

and you can see the largest city in the world in China,

và bạn có thể thấy thành phố rộng nhất thế giới ở Trung Quốc,

nhưng bạn không biết tên của nó

but you do not know its name.

Bạn có thể thấy Ấn Độ

You can see that India

is in the center of this world.

là ở trung tâm của thế giới này.

You can see that Europe is on the edge.

Bạn có thể thấy Châu Âu là ở trên rìa.

And we in Exeter today

Và chúng ta ở Exeter ngày nay

đang ở rìa xa của hành tinh.

are on the far edge of the planet.

Chúng ta đang trên một loại đất đá bé xíu

We are on a tiny scrap of rock

ra khỏi Châu Âu

off Europe

which contains less than one percent

nó bao gồm ít hơn 1%

of the world's adults,

của thế giới của người trưởng thành,

and less than half a percent

và ít hơn 0.5%

of the world's children.

của thế giới của trẻ nhỏ.

We are living in a stabilizing world, an urbanizing world,

Chúng ta đang sống trong một thế giới ổn định, một thế giới thành thị hóa,

an aging world,

một thế giới già đi

a connecting world.

một thế giới kết nối.

There are many, many things to be frightened about,

Có rất nhiều, rất nhiều điều phải lo sợ

but there is no need for us to fear each other as much as we do,

nhưng không cần cho chúng ta để sợ hãi lẫn nhau như chúng ta đã làm

and we need to see that we are now living in a new world.

và chúng ta cần thấy rằng chúng ta đang sống trên một thế giới mới.

Thank you very much.

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

( Tiếng vỗ tay )