Maps that show us who we are (not just where we are) | Danny Dorling

Tłumaczenie: Sara Czekała

Chciałbym, żebyście wyobrazili sobie świat na nowo.

I'd like you to imagine the world anew.

I'd like to show you some maps,

Chciałbym pokazać Wam kilka map naszej planety,

które zostały przygotowane przez Bena Henniga.

which have been drawn by Ben Hennig,

of the planet in a way

Ukazują one planetę,

that most of you will never have seen the planet depicted before.

tak jak nikt z was jej przedtem nie widział.

To obraz, który jest Państwu dobrze znany.

Here's an image that you're very familiar with.

I'm old enough that I was actually born before we saw this image.

Ja urodziłem się zanim to zdjęcie mogło powstać.

Apparently some of my first words were "moona, moona,"

Podobno moje pierwsze słowa to "Moona, Moona,"

ale myślę, że to chyba fantazja mojej mamy

but I think that's my mom having a particular fantasy

about what her baby boy could see

o tym, co jej kochane dziecko dostrzegło

on the flickering black and white TV screen.

na migoczącym, czarno białym telewizorze.

Minęło dopiero kilka wieków

It's only been a few centuries

since we've actually, most of us, thought of our planet as spherical.

od kiedy większość myśli o naszej planecie jako o okrągłej kuli.

Kiedy pierwszy raz ujrzeliśmy te zdjęcia w 1960 roku,

When we first saw these images in the 1960s,

the world was changing at an incredible rate.

świat zmieniał się w niewiarygodnym tempie.

In my own little discipline of human geography,

W moim małym polu dziedziny naukowej - geografii,

a cartographer called Waldo Tobler

kartograf, który nazywał się Waldo Tobler,

was drawing new maps of the planet,

rysował nowe mapy naszej planety.

and these maps have now spread,

and I'm going to show you one of them now.

i mam właśnie zamiar pokazać wam jedną z nich.

This map is a map of the world,

Ta mapa jest mapą świata,

but it's a map which looks to you

ale to mapa, która wydaje Ci się

pewnie odrobinę dziwna.

a little bit strange.

It's a map in which we stretched places,

Jest to mapa, na której rozciągnięto miejsca.

Tak, że te które są gęsto zaludnione są większe,

so that those areas which contain many people are drawn larger,

and those areas, like the Sahara and the Himalayas,

a obszary takie jak Sahara i Himalaye,

in which there are few people, have been shrunk away.

gdzie mieszka niewielu ludzi, są odpowiednio mniejsze.

Everybody on the planet is given an equal amount of space.

Każdy mieszkaniec Ziemi ma tu równy obszar do dyspozycji.

Miasta to świetliste punkty,

The cities are shown shining bright.

The lines are showing you submarine cables and trade routes.

linie pokazują drogę podmorskich kabli i szlaków handlowych.

And there's one particular line that goes from the Chinese port of Dalian

Jedna szczególna linia, która biegnie z chińskiego portu Dalian

through past Singapore,

przez Singapur,

through the Suez Canal,

przez Kanał Sueski,

through the Mediterranean and round to Rotterdam.

przez Morze Śródziemne i wokół Rotterdamu.

And it's showing you the route

Pokazuje ona drogę jaką przebywał

of what was the world's largest ship just a year ago,

największy statek handlowy zeszłego roku.

a ship which was taking so many containers of goods

Statek, na który ładowano tyle kontenerów z towarami,

that when they were unloaded,

że gdy je wyładować na ciężarówki.

if the lorries had all gone in convoy, they would have been 100 kilometers long.

i jechać nimi w konwoju, miałby on długość 100 km.

This is how our world is now connected.

Oto jak bardzo obecnie nasz świat jest połączony.

This is the quantity of stuff we are now moving around the world,

Oto jak wiele towaru obecnie transportujemy.

just on one ship, on one voyage,

I to tylko na jednym statku, w czasie jednego rejsu,

in five weeks.

w pięć tygodni.

Ludzie żyją w miastach już od bardzo dawna,

We've lived in cities for a very long time,

but most of us didn't live in cities.

ale większość z nas nie żyje w miastach.

This is Çatalhöyük, one of the world's first cities.

To Çatalhöyük, jedno z pierwszych na świecie miast.

W swoim szczytowym okresie 9000 lat temu,

At its peak 9,000 years ago,

ludzie chodzili po dachach innych domów, aby dostać się do swojego.

people had to walk over the roofs of others' houses to get to their home.

Jeśli przyjrzycie się dokładnie mapie tego miasta

If you look carefully at the map of the city,

you'll see it has no streets,

zobaczycie, że nie ma ono ulic,

because streets are something we invented.

bo ulice to coś, co wymyślono dopiero później.

The world changes.

Świat się zmienia.

Zmienia się metodą prób i błędów.

It changes by trial and error.

We work out slowly and gradually

Pracujemy powoli i stopniowo

how to live in better ways.

nad tym, jak żyć w lepszy sposób.

And the world has changed incredibly quickly most recently.

Świat uległ ogromnie szybkiej zmianie.

It's only within the last six, seven, or eight generations

Tylko w ciągu ostatnich sześciu, siedmiu lub ośmiu pokoleń,

that we have actually realized that we are a species.

zdaliśmy sobie rzeczywiście sprawę z tego, że jesteśmy gatunkiem.

It's only within the last few decades

Dopiero w ciągu ostatnich kilku dekad

that a map like this could be drawn.

mapa, taka jak ta mogła powstać.

Again, the underlying map is the map of world population,

Ta mapa to znów mapa światowej populacji, ale tym razem strzałki

but over it, you're seeing arrows showing how we spread out of Africa

wskazują jak rozprzestrzeniliśmy się po świecie z Afryki,

with dates showing you where we think we arrived

z szacowanymi datami kiedy przybyliśmy na dany ląd.

at particular times.

I have to redraw this map every few months,

Muszę przerysować tę mapę co kilka miesięcy,

because somebody makes a discovery that a particular date was wrong.

bo ktoś dokonuje odkrycia, zmieniającego konkretną datę.

We are learning about ourselves at an incredible speed.

Uczymy się o sobie z niewiarygodną prędkością.

And we're changing.

I ulegamy zmianie.

A lot of change is gradual.

Wiele zmian jest stopniowych.

It's accretion.

To przyrost.

We don't notice the change

Nie zauważamy zmiany

because we only have short lives,

bo mamy tylko krótkie życie,

70, 80, jeśli masz szczęście 90 lat.

70, 80, if you're lucky 90 years.

This graph is showing you

Ten wykres pokazuje Wam

the annual rate of population growth in the world.

roczne tempo wzrostu liczby ludności na świecie.

Było bardzo niskie do około 1850,

It was very low until around about 1850,

a następnie tempo wzrostu liczby ludności

and then the rate of population growth

began to rise

zaczęło rosnąć.

Tak, że mniej więcej w czasie kiedy się urodziłem,

so that around the time I was born,

when we first saw those images from the moon of our planet,

kiedy pierwszy raz zobaczyliśmy zdjęcia naszej planety z Księżyca,

our global population was growing at two percent a year.

nasza globalna populacja rosła w tempie dwóch procent rocznie.

If it had carried on growing at two percent a year

Gdyby od tamtego momentu nadal rosła rocznie o 2 procent

for just another couple of centuries,

przez okres kilku stuleci,

the entire planet would be covered

cała planeta byłaby pokryta

with a seething mass of human bodies

kipiącą masą ludzi

all touching each other.

wszyscy stykający się ze sobą.

W 1968 ludzie byli przerażeni.

And people were scared.

They were scared of population growth

Przerażał ich wzrost populacji,

and what they called "the population bomb" in 1968.

„bomba demograficzna”.

Ale jeśli spojrzeć na koniec wykresu,

But then, if you look at the end of the graph,

the growth began to slow.

wzrost zaczął zwalniać.

The decade --

Dekada -

lata 70. lata 80. lata 90.,

the '70s, the '80s, the '90s, the noughties,

and in this decade, even faster --

a w tej dekadzie nawet szybciej -

our population growth is slowing.

nasz wzrost populacji spada.

Nasza planeta się stabilizuje.

Our planet is stabilizing.

We are heading towards nine, 10, or 11 billion people

Zbliżamy się do 9, 10 lub 11 miliardów ludzi

by the end of the century.

pod koniec wieku.

Within that change, you can see tumult.

W ramach tej zmiany można dostrzec tumult.

You can see the Second World War.

Można zobaczyć drugą wojnę światową.

You can see the pandemic in 1918 from influenza.

Widać pandemię grypy z 1918 roku.

Widać klęskę głodu w Chinach na przełomie lat 50. i 60.

You can see the great Chinese famine.

These are the events we tend to concentrate on.

Są to wydarzenia, na których zwykle się koncentrujemy.

We tend to concentrate on the terrible events in the news.

Mamy tendencję, aby koncentrować się na okropnych wydarzeniach z wiadomości,

We don't tend to concentrate on the gradual change

a nie na stopniowej zmianie

and the good news stories.

i pozytywnych historiach.

We worry about people.

Martwimy się o ludzi.

We worry about how many people there are.

Martwimy się tym ile jest ludzi na świecie.

We worry about how you can get away from people.

Martwimy się tym, jak można od ludzi uciec.

But this is the map of the world changed again to make area large,

A to jest mapa świata, gdzie im większy obszar,

the further away people are from each area.

tym dalej znajduje się on od ludzi.

Więc jeśli chcesz wiedzieć, gdzie się udać aby uciec od wszystkich,

So if you want to know where to go to get away from everybody,

oto najlepsze miejsca.

here's the best places to go.

And every year, these areas get bigger,

I każdego roku, obszary te stają się coraz większe,

because every year, we are coming off the land globally.

bo co roku ludzie co raz bardziej się skupiają.

We are moving into the cities.

Migrujemy do miast,

We are packing in more densely.

zagęszczenie ludzi wzrasta.

There are wolves again in Europe,

W Europie znów pojawiły się wilki

przemieszczają się na zachód, przez cały kontynent.

and the wolves are moving west across the continent.

Our world is changing.

Nasz świat się zmienia.

You have worries.

Masz obawy.

This is a map showing where the water falls on our planet.

To mapa, na której pokazano stopień obfitości opadów na Ziemi.

We now know that.

Mamy już taką wiedzę.

And you can look at where Çatalhöyük was,

I można spojrzeć na miejsce gdzie było Çatalhöyük,

gdzie spotykają się 3 kontynenty: Afryka, Azja i Europa

where three continents meet, Africa, Asia, and Europe,

and you can see there are a large number of people living there

i można zobaczyć, że obecnie mieszka tam duża liczba ludzi

in areas with very little water.

na obszarze z bardzo małą ilością wody.

And you can see areas in which there is a great deal of rainfall as well.

Widać też obszary, z dużą ilością opadów deszczu.

Teraz bardziej wyrafinowana mapa.

And we can get a bit more sophisticated.

Instead of making the map be shaped by people,

Gdzie na obszar nie wpływają ludzie,

we can shape the map by water,

lecz zasoby wody.

Możemy prześledzić miesięczne zmiany

and then we can change it every month

to show the amount of water

w opadach

falling on every small part of the globe.

na obszarze całej planety.

And you see the monsoons moving around the planet,

Możecie zobaczyć jak pory deszczowe przesuwają się po kontynentach.

and the planet almost appears to have a heartbeat.

Prawie wydaje się, że planeta ma bijące serce.

And all of this only became possible

A wszystko to stało się możliwe do pokazania

within my lifetime

jedynie w czasie mojego życia.

to see this is where we are living.

Możemy zobaczyć gdzie żyjemy.

We have enough water.

Mamy wystarczającą ilość wody.

This is a map of where we grow our food in the world.

To jest mapa pokazująca na jakich obszarach uprawiamy nasze jedzenie.

This is the areas that we will rely on most for rice and maize and corn.

To obszary, z których pozyskujemy najwięcej ryżu i kukurydzy.

Ludzie obawiają się, że nie będzie wystarczająco dużo żywności, ale wiemy,

People worry that there won't be enough food, but we know,

if we just ate less meat and fed less of the crops to animals,

że gdybyśmy jedli mniej mięsa i hodowali mniej zwierząt

there is enough food for everybody

żywności starczyłoby dla wszystkich.

as long as we think of ourselves as one group of people.

Dopóki myślimy o sobie jako o jednej grupie ludzi.

I wiemy też,

And we also know

o tym, jakie błędy popełniamy w dzisiejszych czasach.

about what we do

so terribly badly nowadays.

You will have seen this map of the world before.

Widzieliście już przedtem tą mapę świata.

Jest to mapa

This is the map

produced by taking satellite images,

powstała przez połączenie zdjęć satelitarnych,

if you remember those satellites around the planet

Pamiętacie zdjęcie na początku,

tam było widać satelity.

in the very first slide I showed,

Mapa pokazuje jak Ziemia wygląda nocą.

and producing an image of what the Earth looks like at night.

When you normally see that map,

Kiedy zazwyczaj widzicie mapę,

on a normal map, the kind of map that most of you will be used to,

normalną mapę, do której większość z Was jest przyzwyczajona.

you think you are seeing a map of where people live.

Myślicie, że widzicie mapę tego gdzie żyją ludzie.

Tam gdzie świecą się światła, tam żyją ludzie.

Where the lights are shining up is where people live.

But here, on this image of the world,

Ale tu, na tej mapie

znów zmieniliśmy jej normalne kształty

remember we've stretched the map again.

Everywhere has the same density of people on this map.

Tutaj każde miejsce ma identyczną gęstość zaludnienia.

If an area doesn't have people,

Jeśli obszar nie ma ludzi,

we've shrunk it away

to go zmniejszamy

tak bardzo, że znika.

to make it disappear.

Więc pokazujemy wszystkich ludzi

So we're showing everybody

with equal prominence.

w sposób jednakowo widoczny.

Teraz, światła już nie pokazują, gdzie żyją ludzie,

Now, the lights no longer show you where people are,

because people are everywhere.

bo ludzie są wszędzie.

Teraz światła na mapie,

Now the lights on the map,

the lights in London, the lights in Cairo, the lights in Tokyo,

światła w Londynie, światła w Kairze, światła w Tokio,

światła na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych,

the lights on the Eastern Seaboard of the United States,

światła pokazać, gdzie żyją ludzie, którzy

the lights show you where people live

są tak rozrzutni w gospodarownaniu energią

who are so profligate with energy

że mogą sobie pozwolić

that they can afford

na wydawanie pieniędzy

to spend money

aby mieć światła rozjaśniające niebo tak bardzo,

powering lights to shine up into the sky,

so satellites can draw an image like this.

że satelity mogą zrobić takie zdjęcie.

And the areas that are dark on the map

Obszary, które są na mapie ciemne

are either areas where people do not have access to that much energy,

to obszary, gdzie albo ludzie nie mają dostępu do takiej ilości energii,

or areas where people do,

albo gdzie mają,

but they have learned to stop shining the light up into the sky.

ale nauczyli się by jej tak nie marnować.

And if I could show you this map animated over time,

Jeśli mógłbym pokazać Wam tą mapę, jak zmienia się w czasie

you would see that Tokyo has actually become darker,

to widać, że Tokio rzeczywiście stało się ciemniejsze,

because ever since the tsunami in Japan,

bo od czasu tsunami w Japonii

Japan has had to rely on a quarter less electricity

Japonia musiała polegać na energii elektrycznej mniejszej o 1/4

because it turned the nuclear power stations off.

bo wyłączyła elektrownie atomowe.

And the world didn't end.

I świat się przez to nie skończył.

You just shone less light

Po prostu było mniej światła.

up into the sky.

There are a huge number

Istnieje ogromna liczba

of good news stories in the world.

dobrych newsów na świecie.

Infant mortality is falling

Śmiertelność niemowląt spada,

and has been falling at an incredible rate.

i spada w niewiarygodnym tempie.

A few years ago,

Kilka lat temu,

the number of babies dying in their first year of life in the world

liczba dzieci umierających w pierwszym roku życia na świecie

fell by five percent in just one year.

spadła o 5 procent w ciągu zaledwie jednego roku.

Co raz więcej dzieci idzie do szkoły,

More children are going to school

uczy się czytać, pisać,

and learning to read and write

and getting connected to the Internet

ma połączenie z Internetem,

and going on to go to university

idzie na uniwersytet.

than ever before at an incredible rate,

Więcej niż kiedykolwiek wcześniej.

and the highest number of young people going to university in the world

Obecnie największa liczba młodych ludzi idących na uniwersytet

are women, not men.

to kobiety, a nie mężczyźni.

Mogę wymieniać dobre wiadomości, jedna po drugiej

I can give you good news story after good news story

o tym, co jest coraz lepsze w świecie.

about what is getting better in the planet,

but we tend to concentrate

Choć mamy skłonności do koncentracji

on the bad news that is immediate.

na złych wiadomościach, których skutki są natychmiastowe.

Rebecca Solnit, I think, put it brilliantly,

Rebecca Solnit ujeła to znakomicie

wyjaśniając: "Stopniowy przyrost zmian,

when she explained: "The accretion of incremental, imperceptible changes

które mogą stanowić postęp czynią naszą erę

which can constitute progress and which render our era

dramatycznie różną od przeszłości"-

dramatically different from the past" --

the past was much more stable --

Przeszłość była znacznie bardziej stabilna.

"a contrast obscured by the undramatic nature of gradual transformation,

"Kontrast zasłonięte przez niesceniczną charakter stopniowej transformacji,

punctuated by occasional tumult."

przerywane okazjonalnego zgiełku. "

Occasionally, terrible things happen.

Czasami straszne rzeczy się zdarzają.

You are shown those terrible things

Widzicie w telewizji te okropne rzeczy,

on the news every night of the week.

w wiadomościach, każdej nocy w tygodniu.

You are not told about the population slowing down.

Nie mówi się o spowolnieniu przyrostu ludności.

You are not told about the world becoming more connected.

Nie mówi się o świecie coraz bardziej ze sobą powiązanym.

You are not told about the incredible improvements in understanding.

Nie mówi się o tym, że lepiej rozumiemy świat.

You are not told about how we are learning to begin

Nie mówi się o tym, jak uczymy się

to waste less and consume less.

tracić mniej i mniej konsumować.

This is my last map.

To moja ostatnia mapa.

On this map, we have taken the seas

Na tej mapie, usuneliśmy morza i oceany

and the oceans out.

Now you are just looking

Teraz po prostu patrzycie na 7,4 miliarda ludzi.

at about 7.4 billion people

Mapę sporządzono w zgodzie ze

with the map drawn in proportion to those people.

stosunkiem liczby ludności na świecie.

Patrzycie na ponad miliard ludzi w Chinach,

You're looking at over a billion in China,

and you can see the largest city in the world in China,

i można zobaczyć największe miasto w Chinach,

ale nie znam nawet jego nazwy.

but you do not know its name.

Widać, że Indie

You can see that India

są w centrum tego świata.

is in the center of this world.

Widać, że Europa jest na skraju.

You can see that Europe is on the edge.

And we in Exeter today

A my dzisiaj, tutaj w Exeter

jesteśmy na samym brzegu planety.

are on the far edge of the planet.

Jesteśmy na maleńkim skrawku skały

We are on a tiny scrap of rock

off Europe

which contains less than one percent

który zawiera mniej niż jeden procent

of the world's adults,

dorosłych z całego świata,

and less than half a percent

i mniej niż pół procent

of the world's children.

dzieci.

We are living in a stabilizing world, an urbanizing world,

Żyjemy w świecie który się stabilizuje, ulega urbanizacji,

an aging world,

starzeje się,

jest coraz bardziej połaczony

a connecting world.

There are many, many things to be frightened about,

Istnieje wiele, wiele rzeczy których można się obawiać,

but there is no need for us to fear each other as much as we do,

ale nie ma potrzeby, abyśmy obawiali się siebie nawzajem aż tak bardzo

and we need to see that we are now living in a new world.

jak się obawiamy. Musimy dostrzec, że obecnie żyjemy w nowym świecie.

Thank you very much.

Bardzo Wam dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)