The ancient, earth-friendly wisdom of Mongolian nomads | Khulan Batkhuyag

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Ivana Korom

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

It's funny how foreigners ask me the same questions

Yabancıların benimle ilk tanıştıklarında

when they first meet me.

aynı soruları sormaları çok komik.

Questions like,

Şöyle sorular mesela:

"Wow, you're from Mongolia?

"Vay canına, Moğolistan'dan mısın?

So do you ride horses to go to work?"

İşe gitmek için ata mı biniyorsun?"

"Do you know what Coke is?"

"Kolanın ne olduğunu biliyor musun?"

Or, "Do you have chocolates in Mongolia?"

Veya "Moğolistan'da çikolata var mı?"

And if I want to have fun with it,

Eğer eğlenmek istersem

I say things like,

şöyle şeyler söylerim:

"Oh my God,

"Aman Tanrım,

I've never heard any of those before.

bunları daha önce hiç duymadım.

What are Coke and chocolates?

Kola ve çikolata nedir?

Onlar hakkında daha fazla bilgi verebilir misin?"

Can you tell me more about them?"

It always works,

Her zaman işe yarar

and we have a good laugh about it too.

ve çok güleriz.

In reality, our capital city, Ulaanbaatar, is very urban.

Gerçekte, başkentimiz Ulan Batur çok kentsel.

We have commercial buildings,

Ticari binalarımız,

brand-name hotels

marka otellerimiz

and beautiful art spaces too.

ve güzel sanat alanlarımız da var.

But all too often

Ancak çoğu zaman yabancılar

foreigners fixate on what Mongolia lacks.

Moğolistan'da eksik olan şeylere odaklanırlar.

They look at our massive, untouched landscape,

Devasa, el değmemiş manzaramıza,

traditional nomadic lifestyles,

geleneksel göçebe yaşam tarzımıza bakıyorlar

and see it as a sign of poverty.

ve bunu yoksulluğun bir işareti olarak görüyorlar.

And I disagree.

Buna katılmıyorum.

In fact, I think there's a lot we can learn

Aslında, eski Moğol göçebelerinden öğrenebileceğimiz

from ancient Mongolian nomads

ve önümüzdeki yıllarda

that will help us survive

hayatta kalmamıza yardımcı olacak

in the years and decades to come.

çok şey olduğunu düşünüyorum.

This is a picture of me playing Mongolia's most celebrated traditional instrument,

Bu benim Moğolistan'ın en ünlü geleneksel enstrümanını,

morin khuur,

morin khuur'u veya atbaşı kemanını

or horsehead fiddle.

çalarken çekilmiş bir resim.

I started playing the instrument when I was only nine,

Enstrümanı henüz dokuz yaşındayken çalmaya başladım

and by 11 I was traveling the world

ve 11 yaşında Moğolistan'ı

representing Mongolia at international festivals,

uluslararası festivallerde temsil ederek dünyayı geziyordum,

living and studying in places like Japan, China, Finland, Germany and Sweden.

örneğin Japonya, Çin, Finlandiya, Almanya ve İsveç'te yaşıyor ve okuyordum.

But then suddenly,

Fakat beklenmedik bir anda,

when I was 21,

21 yaşındayken

I lost my loving mother,

sevgili annemi kaybettim

and just two years later

ve sadece iki yıl sonra

I lost my father.

babamı kaybettim.

As an only child,

Tek çocuk olarak

I was devastated and lonely.

yıkılmıştım ve yalnızdım.

At the time, the only thing I had left was my country,

O zamanlar kalan tek şey ülkemdi,

so I decided to move home.

bu yüzden eve dönmeye karar verdim.

When I was lost with sorrow,

Keder içinde kaybolduğumda

my country gave me a feeling of safety and belonging.

ülkem bana bir güvenlik ve aidiyet duygusu verdi.

I imagined eternal the blue sky of Mongolia as my father

Moğolistan'ın sonsuz mavi gökyüzünü babam olarak

and the untouched, gorgeous landscape as my mother.

ve el değmemiş, muhteşem manzarasını annem olarak hayal ettim.

Having lived in developed countries for over a decade,

On yıldan fazla bir süredir gelişmiş ülkelerde yaşadığım için

I became very distant from the nomadic lifestyles,

göçebe yaşam tarzlarından çok uzaklaştım,

so I wanted to reconnect and experience it for myself.

bu yüzden yeniden bağlanmak ve bunu kendim için deneyimlemek istedim.

I often journeyed away from the city toward my grandparents' provinces

Ailemin ve benim nereden geldiğimi görmek ve kendi kimliğimi

in rural Mongolia

daha iyi anlamak için sık sık şehirden uzaklara,

to see where my parents and I came from,

büyükbabam ve büyükannemin

and better understand my own identity.

kırsal Moğolistan'daki vilayetine gittim.

Growing up, I'd always heard stories about how Mongolian nomads

Büyürken Moğol göçebelerinin dünyadaki en misafirperver insanlar olduğuna

were the most hospitable people on earth,

dair hikayeler duymuştum

ve bir yabancıya gerçekten yemek verip vermediklerini

and I wanted to see with my own eyes

whether they really feed and give shelter to a stranger.

ve misafir edip etmediklerini kendim görmek istedim.

So I set off to the countryside,

Bu yüzden kırsal kesime doğru yola çıktım,

driving along dirt roads for hours.

toprak yollarda saatlerce yol aldım.

What's incredible about Mongolian nomads

Moğol göçebeleri hakkında inanılmaz olan şey,

is that the neighbors are often 40 kilometers apart,

komşuların genellikle 40 kilometre uzakta olması

and there's no private land ownership of pasture land in Mongolia.

ve Moğolistan'da bir mera arazisinin kimsenin mülkiyeti olmaması.

In a way,

Bir bakıma,

Mongolian nomads have the complete freedom,

Moğol göçebeleri, muhteşem manzara üzerinde

moving about the gorgeous landscape as they wish.

diledikleri gibi hareket etme özgürlüğüne sahipler.

Eventually, I spotted to humble yurts

Sonunda mütevazı yurtları gördüm

and I pulled over.

ve kenara çektim.

Yurts, or ger,

Yurt veya ger,

are a traditional Mongolian dwelling.

geleneksel bir Moğol konutu.

They're made from one hundred percent natural material,

Yüzde yüz doğal malzemeden, ahşap çerçeve ve zeminden,

a wooden frame and floor,

deri ip ve keçeli koyun

leather rope

yününden üretilen

and thick blankets made from felted sheep's wool.

kalın battaniyelerden yapılır.

And it takes about only three to four hours

Kurması veya sökülmesi

to assemble or disassemble,

yalnızca üç-dört saat sürer

and keeps them warm

ve kış aylarında insanları

through the minus 50 degree Celsius winters.

eksi 50 santigrat dereceye kadar sıcak tutar.

Outside the yurt,

Yurt dışında çocuklar

the kids were playing with sheep and goats,

koyun ve keçilerle oynuyorlardı

and as I greeted them,

ve onları selamlarken

their parents welcomed me inside.

aileleri beni içeri davet etti.

The wife poured me nice warm milk tea,

Kadın bana güzel ılık sütlü çay koydu

and the husband offered me food

ve kocası bana masanın üzerindeki,

that they had already prepared on the table.

önceden hazırlanan yemeği ikram etti.

After some casual chitchat,

Sıradan bir sohbetten sonra,

the husband politely asked my purpose,

adam kibarca amacımı sordu,

so I replied bluntly

ben de açıkça seyahat ettiğimi

that I was just traveling

ve dedemin köklerini keşfettiğimi

and exploring my grandparents' roots

ve güneş batarken

and that I needed a place to stay

kalacak bir yere ihtiyacım

as the sun was setting.

olduğunu söyledim.

And guess what?

Bilin bakalım ne oldu?

He said I could stay as long as I needed to,

Adam, istediğim kadar kalabileceğimi söyledi,

on one condition.

ama tek bir şartla.

He asked if I would play the morin khuur,

Geleneksel Moğol atbaşı kemanımız

our traditional Mongolian horsehead fiddle.

morin khuur'u çalmamı istedi.

In my head, I couldn't believe it was coming true.

Kafamda bunun gerçekleştiğine inanamadım.

And the horsehead fiddle was like a ticket.

Atbaşı keman bir bilet gibiydi.

When Mongolians find out that you can play morin khuur,

Moğollar morin khuur çalabildiğinizi öğrenirse

you're instantly respected.

anında saygı gösterirler.

They say its two strings

İki telin dünyadaki tüm olayları

express all the events of the world.

ifade ettiğini söylerler.

I ended up staying with them for nine days,

Onlarla dokuz gün kaldım

and they didn't even ask me to leave.

ve gitmemi bile istemediler.

I think if I tried to stay there for two months,

Sanırım orada iki ay kalmaya çalışsaydım

they would have let me.

izin verirlerdi.

And here's the thing:

Olay şu:

before I met them,

Onlarla tanışmadan önce,

I assumed that Mongolian nomads were hospitable out of kindness

Moğol göçebelerinin herkes gibi

nezaketen misafirperver olduklarını varsaymıştım.

like anybody else.

But then I realized it was more than that.

Ama sonra bundan daha fazlası olduğunu anladım.

It was about surviving as a community.

Topluluk olarak hayatta kalmakla ilgiliydi.

Because nomads live in extremely remote areas,

Göçebeler son derece uzak bölgelerde yaşadıkları için

they are completely at the mercy of nature.

tamamen doğanın insafına kalıyorlar.

Heavy snowfall,

Şiddetli kar yağışı,

a sudden flood

ani bir sel

or a raging storm

veya şiddetli bir fırtına

can devastate a nomadic family.

göçebe bir aileyi mahvedebilir.

Today, it's a stranger who needs help,

Bugün, yardıma ihtiyacı olan bir yabancı

but tomorrow, it could be you.

ama yarın, sen olabilirsin.

That's why they look out for each other

Bu yüzden birbirlerini kollarlar

and welcome anyone in need of help.

ve herkesin yardımını karşılarlar.

This really touched my heart,

Bu gerçekten kalbime dokundu,

because I feel like we humans are becoming more and more selfish.

çünkü biz insanların giderek daha bencilleştiğimizi hissediyorum.

Staying with a truly nomadic family awakened me.

Gerçekten göçebe bir ailede kalmak gözlerimi açmamı sağladı.

It was nothing like I've ever seen in developed countries.

Gelişmiş ülkelerde gördüğüm bir şey değildi.

The wife of the family

Ailenin hanımı bana beyaz peynir,

showed me how they produce organic dairy products from scratch,

yoğurt, tsegee ve hatta inek sütünden yapılan

like white cheese, yogurt, tsegee,

geleneksel bir vodka gibi

and even a traditional vodka made from cow milk.

organik süt ürünlerini sıfırdan nasıl ürettiklerini gösterdi.

And every tool they use is made from natural material by hand.

Kullandıkları her alet, doğal malzemelerden elle üretiliyor.

And inside the yurt,

Yurdun içinde,

we burned dried cow dung to stay warm

yakıt kullanmak yerine, sıcak kalmak için

kurutulmuş inek gübresi yaktık.

instead of using fuel.

Everything stood in sharp contrast

Her şey, plastik ve çelikle dolu

to my city life filled with plastic and steel.

şehir hayatımla keskin bir tezat oluşturuyordu.

And this was a five-senses experience to me,

Bu benim için beş duyu deneyimiydi,

a completely different form of sophistication.

tamamen farklı bir karmaşıklık biçimi.

The more I traveled across remote and rural destinations in Mongolia,

Moğolistan'ın uzak ve kırsal bölgelerinde ne kadar çok seyahat etsem,

the more I understood

eski göçebe yaşam tarzının Tabiat Ana'dan

how ancient nomadic lifestyle was powered by Mother Nature.

güç aldığını o kadar çok anladım.

Nomadic life is truly zero waste.

Göçebe yaşam gerçekten sıfır israf.

Over the course of six years,

Altı yıl boyunca

I visited more than 20 families,

20'den fazla aileyi ziyaret ettim

and my experience was always the same.

ve deneyimim hep aynıydı.

They invited me in, offered me food

Beni içeri davet ettiler, yiyecek sundular

and gave me a place to stay if I needed it.

ve ihtiyacım olursa kalacak bir yer verdiler.

I was surprised by how little they owned.

Ne kadar az şeye sahip olduklarına şaşırdım.

At first, I thought it was because they moved about four times a year.

İlk başta, yılda yaklaşık dört kez hareket ettikleri için olduğunu düşündüm.

OK, that's a very simple logic to understand.

Tamam, bu anlaşılması çok basit bir mantık.

You only carry what you need.

Sadece ihtiyacın olanı taşıyorsun.

But then I learned

Ama sonra arkasında

there's a deeper philosophy behind it.

daha derin bir felsefe olduğunu öğrendim.

Historically, nomads believed

Tarihsel olarak, göçebeler bizim sadece

that we are only passing through this life,

bu hayattan geçtiğimize,

that people come and leave naked,

insanların çıplak gelip gittiklerine inanıyorlardı,

so they believe that there's no point in building anything that destroys nature

bu yüzden yaşam süresi beklentiniz sadece 100 yıldan azken

or in being greedy for materialistic things

doğayı yok eden herhangi bir şey inşa etmenin veya materyalist şeyler için

when your life expectancy is only less than 100 years.

açgözlü olmanın hiçbir anlamı olmadığına inanıyorlar.

Instead, they invest in tradition,

Bunun yerine geleneğe, mirasa,

heritage, history,

tarihe yatırım yaparlar

and pass it from generation to generation.

ve bunu nesilden nesile aktarırlar.

This ancient nomadic philosophy made me realize that I should think bigger

Bu eski göçebe felsefesi, kendi çıkarımdan ve rahatlığımdan

daha büyük ve daha fazlasını düşünmem gerektiğini anlamamı sağladı.

and further than my own convenience and comfort.

In the Mongolian countryside, I felt a true form of freedom,

Moğol kırsalında, gerçek bir özgürlük biçimi hissettim

and every time I came back to the city,

ve şehre her döndüğümde

I looked for ways to live more minimally.

daha minimal yaşamanın yollarını aradım.

I digitalized all of my company's paper procedures.

Şirketimin tüm kağıt prosedürlerini dijitalleştirdim.

What once took 20 packs of A4 paper

Bir zamanlar 20 paket A4 kağıt alan şey

now takes just one.

artık sadece bir tane alıyor.

I downsized my apartment, reduced my carbon footprint

Dairemi küçülttüm, karbon ayak izimi azalttım

and picked up a habit to rethink my actions,

ve evde ve işte satın alma, ulaşım seçme

like purchasing, choosing transportation,

ve diğer pek çok yaşam tarzı seçimi gibi eylemlerimi

and many other lifestyle choices at home and work.

yeniden düşünme alışkanlığı edindim.

And most importantly,

En önemlisi,

I stopped working on fast-moving consumer-goods marketing projects

hızlı tüketim malları pazarlama projeleri üzerinde çalışmayı bıraktım

and now work with organizations that promote sustainability.

ve şimdi sürdürülebilirliği teşvik eden kuruluşlarla çalışıyorum.

But by far the biggest change

Ama açık farkla en büyük değişiklik,

is that I've started to see development

gelişmeyi taze gözlerle

with fresh eyes.

görmeye başlamam.

In cities,

Şehirlerde,

living in a traditional yurt as a nomad

geleneksel bir yurtta göçebe olarak yaşamak

and having less

ve daha azına sahip olmak,

is often interpreted as a sign of poverty,

genellikle sadece yurt dışında değil,

not just abroad

Moğolistan'da da bir evde

but at home in Mongolia too.

yoksulluk işareti olarak yorumlanıyor.

We think that the end goal for every developing country

Her gelişmekte olan ülke için nihai hedefin gökdelenleri,

is to become the next Tokyo or New York City,

büyük alışveriş merkezleri ve paralı yollarıyla bir sonraki

with their skyscrapers, big shopping malls and toll roads.

Tokyo veya New York City olmak olduğunu düşünüyoruz.

Communities around the world are abandoning their traditional lifestyles

Dünyanın dört bir yanındaki topluluklar, maddi zenginlik arayışında

in pursuit of material wealth.

geleneksel yaşam tarzlarını terk ediyor.

But let's not forget,

Ancak unutmayalım ki,

the developed countries

gelişmiş ülkeler

are the ones most responsible for climate change.

iklim değişikliğinden en çok sorumlu ülkeler.

So we have to ask ourselves,

Öyleyse kendimize sormalıyız,

why do we keep on following the same blueprint

dünyaya zarar verdiğini bildiğimiz halde

when we know it causes harm to the world?

neden aynı planı izlemeye devam ediyoruz?

We've all experienced the consequences of our choices

Son sekiz ayda seçimlerimizin sonuçlarını

over the past eight months.

hepimiz tecrübe ettik.

So doing right by Mother Nature

Doğa Ana için doğruyu yapmak

and focusing on earth-friendly, zero-waste habits

ve dünya dostu, sıfır atık alışkanlıklarına odaklanmak

is not an option anymore.

artık bir seçenek değil.

And who knows the key ingredients better than our ancestors,

Temel bileşenleri medya veya teknoloji olmadan,

the ones who survived without the media

sadece bilgelikle hayatta kalan

or technology

atalarımızdan daha

but with wisdom alone?

iyi kim bilebilir?

As a citizen of Mongolia,

Bir Moğolistan vatandaşı olarak,

I grew up hearing

gelişmekte olan ülkelerin

that developing countries are inferior,

aşağı olduğunu duyarak büyüdüm

and I really took it to heart.

ve gerçekten ciddiye aldım.

But today, I want to say loud and clear

Ama bugün, yüksek sesle ve net bir şekilde söylemek istiyorum ki,

that I don't see disadvantages from developing countries anymore.

artık gelişmekte olan ülkelerde dezavantajlar görmüyorum.

On the contrary,

Tam tersine,

I see countries that have the biggest opportunity

İşleri doğru şekilde yapmak için en büyük fırsata sahip ülkeler,

to do things in the right way,

kendi gelişim tarzlarını tanımlayabilen

countries that can define their own kind of development

ve herkes için daha iyi ve daha güvenli bir ortam

and have the most advantage to build a better and safer environment

inşa etme konusunda en fazla avantaja sahip

for everyone.

ülkeler görüyorum.

What worked for our ancestors for thousands of years

Binlerce yıldır atalarımız için işe yarayan şeyler,

en son yeniliklerle birleştirildiğinde

can work for us now,

and in the future,

şimdi ve gelecekte

when combined with the latest innovations.

bizim için işe yarayabilir.

After all, we're all guests in this world,

Sonuçta, hepimiz bu dünyada misafiriz,

so let's do right by the earth and each other

öyleyse eski Moğol göçebelerinin yaptığı gibi dünyaya

just like the ancient Mongolian nomads did.

ve birbirimize doğru olanı yapalım.

Thank you.

Teşekkürler.