The ancient, earth-friendly wisdom of Mongolian nomads | Khulan Batkhuyag

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Ivana Korom

Translator: Joseph Geni Reviewer: Nguyen Hue

Thật khôi hài khi người nước ngoài hỏi tôi những câu hỏi giống nhau

khi họ gặp tôi lần đầu.

Những câu hỏi kiểu như,

"Wow, bạn đến từ Mông Cổ à?

It's funny how foreigners ask me the same questions

Vậy bạn có cưỡi ngựa để đi làm không?"

when they first meet me.

"Bạn có biết Coca-Cola là gì không?"

Questions like,

"Wow, you're from Mongolia?

hay, "Ở Mông Cổ có sô-cô-la không?"

So do you ride horses to go to work?"

Và nếu tôi muốn đùa một chút,

"Do you know what Coke is?"

tôi sẽ nói những câu như,

Or, "Do you have chocolates in Mongolia?"

"Ôi chúa ơi,

tôi chưa nghe đến những thứ đó bao giờ.

Coca-cola và Sô-cô-la là gì vậy?

And if I want to have fun with it,

Bạn nói tôi nghe về chúng được không?

I say things like,

Mấy câu đùa đó luôn hiệu nghiệm,

"Oh my God,

và chúng tôi cũng được một trận cười thỏa thích.

I've never heard any of those before.

What are Coke and chocolates?

Trên thực tế, thủ đô của chúng tôi, Ulaanbaatar, rất phát triển.

Can you tell me more about them?"

It always works,

Chúng tôi có những tòa nhà thương mại,

and we have a good laugh about it too.

những khách sạn có tên tuổi,

và cả những không gian nghệ thuật đẹp đẽ nữa.

In reality, our capital city, Ulaanbaatar, is very urban.

Nhưng thường là,

những người nước ngoài chỉ bám chặt vào những thiếu thốn của Mông Cổ.

We have commercial buildings,

brand-name hotels

and beautiful art spaces too.

Họ nhìn vào những khu vực mênh mông còn nguyên vẹn, chưa được khai thác

But all too often

những lối sống du mục truyền thống,

foreigners fixate on what Mongolia lacks.

và xem đó là dấu hiệu của sự nghèo nàn.

They look at our massive, untouched landscape,

Và tôi không đồng ý.

Thật ra, tôi nghĩ có nhiều thứ mà chúng ta có thể học

traditional nomadic lifestyles,

từ những người du mục Mông Cổ lớn tuổi

and see it as a sign of poverty.

sẽ giúp chúng ta sống sót

trong nhiều năm và nhiều thập kỷ sắp tới.

And I disagree.

In fact, I think there's a lot we can learn

Đây là ảnh tôi chơi nhạc cụ truyền thống nổi tiếng nhất của người Mông Cổ,

from ancient Mongolian nomads

that will help us survive

in the years and decades to come.

tên là morin khuur,

hay gọi là mã đầu cầm.

This is a picture of me playing Mongolia's most celebrated traditional instrument,

Tôi đã bắt đầu chơi nhạc cụ này khi tôi chỉ mới 9 tuổi,

và khi 11 tuổi tôi đi khắp thế giới

morin khuur,

or horsehead fiddle.

đại diện cho Mông Cổ ở các lễ hội quốc tế,

I started playing the instrument when I was only nine,

sống và học tập ở những nơi như Nhật Bản, Trung Quốc, Phần Lan, Đức và Thụy Điển

and by 11 I was traveling the world

representing Mongolia at international festivals,

Nhưng rồi bất ngờ,

living and studying in places like Japan, China, Finland, Germany and Sweden.

khi tôi 21 tuổi,

Tôi đã mất người mẹ yêu quý của mình,

và chỉ hai năm sau đó,

But then suddenly,

Tôi mất cha,

when I was 21,

Là con một,

I lost my loving mother,

tôi đã rất tuyệt vọng, cô đơn.

and just two years later

Thời điểm đó, thứ duy nhất còn lại chính là quê hương tôi,

I lost my father.

As an only child,

vậy là tôi đã quyết định về nhà.

I was devastated and lonely.

Khi tôi chìm đắm trong nỗi đau,

At the time, the only thing I had left was my country,

đất nước tôi đã cho tôi cảm giác an toàn và thuộc về nơi đó.

so I decided to move home.

Tôi đã tưởng tượng bầu trời xanh vĩnh cửu của Mông Cổ như là cha tôi,

When I was lost with sorrow,

my country gave me a feeling of safety and belonging.

và quang cảnh nguyên sơ, lộng lẫy như là mẹ tôi.

Sống ở những quốc gia phát triển trong hơn một thập kỷ,

I imagined eternal the blue sky of Mongolia as my father

Tôi đã trở nên rất xa cách với lối sống du mục,

and the untouched, gorgeous landscape as my mother.

vậy nên tôi đã muốn kết nối lại và tự mình trải nghiệm.

Having lived in developed countries for over a decade,

I became very distant from the nomadic lifestyles,

Tôi thường đi xa thành phố về quê của ông bà tôi

so I wanted to reconnect and experience it for myself.

ở vùng nông thôn Mông Cổ

để nhìn thấy nơi mà ba mẹ tôi và tôi đã sinh ra,

I often journeyed away from the city toward my grandparents' provinces

và để hiểu hơn về nhân dạng của chính tôi.

in rural Mongolia

Lớn lên, tôi luôn nghe những câu chuyện về những người du mục Mông Cổ

to see where my parents and I came from,

là những người hiếu khách nhất trên trái đất,

and better understand my own identity.

Growing up, I'd always heard stories about how Mongolian nomads

và tôi muốn tận mắt nhìn thấy

liệu có thật là họ cung cấp thức ăn và chỗ trú ẩn cho một người xa lạ.

were the most hospitable people on earth,

Vậy là tôi khởi hành về miền quê,

and I wanted to see with my own eyes

lái xe dọc những con đường đầy bụi trong nhiều giờ.

whether they really feed and give shelter to a stranger.

Cái điều không thể tin được về những người du mục Mông Cổ

So I set off to the countryside,

là những người láng giềng thường cách nhau khoảng 40 km,

driving along dirt roads for hours.

và không có quyền sở hữu đất tư nhân đối với vùng đồng cỏ ở Mông Cổ.

What's incredible about Mongolian nomads

is that the neighbors are often 40 kilometers apart,

Theo một cách nào đó,

Người du mục Mông Cổ được hoàn toàn tự do

and there's no private land ownership of pasture land in Mongolia.

di chuyển, đổi chổ ở trong các khu đất đẹp đẽ nếu họ muốn.

Cuối cùng tôi phát hiện ra những túp lều thô sơ,

In a way,

Mongolian nomads have the complete freedom,

và tôi đã ghé vào

Những cái lều tròn, hay nhà,

moving about the gorgeous landscape as they wish.

là một chỗ ở truyền thống của người Mông Cổ.

Eventually, I spotted to humble yurts

Chúng được làm 100% từ nguyên liệu thiên nhiên,

and I pulled over.

một khung và sàn bằng gỗ,

Yurts, or ger,

dây da

are a traditional Mongolian dwelling.

và những tấm phủ dày là những mớ lông cừu được kết lại.

They're made from one hundred percent natural material,

Và chỉ cần từ 3 đến 4 giờ

a wooden frame and floor,

leather rope

để ráp lại hoặc tháo rời ra,

and thick blankets made from felted sheep's wool.

và giữ ấm cho họ

qua những mùa đông với nhiệt độ -50 độ C

And it takes about only three to four hours

to assemble or disassemble,

Bên ngoài lều,

những đứa trẻ đang chơi với những con cừu và dê,

and keeps them warm

through the minus 50 degree Celsius winters.

và khi tôi chào lũ trẻ,

ba mẹ của chúng đón chào tôi vào nhà.

Outside the yurt,

Người vợ rót cho tôi trà sữa nóng,

the kids were playing with sheep and goats,

và người chồng mời tôi thức ăn

mà họ đã chuẩn bị sẵn trên bàn.

and as I greeted them,

their parents welcomed me inside.

Sau vài câu tán gẫu,

The wife poured me nice warm milk tea,

người chồng lịch sự hỏi thăm ý định của tôi,

and the husband offered me food

tôi trả lời thẳng thắn

that they had already prepared on the table.

rằng tôi chỉ đang đi du lịch,

và khám phá gốc gác của ông bà tôi

After some casual chitchat,

và rằng tôi cần một nơi để ở

the husband politely asked my purpose,

vì trời tối rồi.

so I replied bluntly

Và bạn đoán ra không

that I was just traveling

and exploring my grandparents' roots

Anh ấy nói tôi có thể ở lại bao lâu tùy tôi,

and that I needed a place to stay

với một điều kiện

as the sun was setting.

Anh ấy hỏi tôi có chơi morin khuur không,

And guess what?

He said I could stay as long as I needed to,

mã đầu cầm - nhạc cụ truyền thống của người Mông Cổ.

on one condition.

Trong đầu tôi không thể tin được điều đó đã trở thành sự thật.

He asked if I would play the morin khuur,

Và cây mã đầu cầm giống như một chiếc vé.

our traditional Mongolian horsehead fiddle.

Khi những người Mông Cổ biết là bạn có thể chơi morin khuur,

In my head, I couldn't believe it was coming true.

bạn lập tức được tôn trọng.

And the horsehead fiddle was like a ticket.

Họ nói hai cái dây của nó

biểu thị cho tất cả sự kiện trên thế giới này.

When Mongolians find out that you can play morin khuur,

you're instantly respected.

Cuối cùng là tôi ở với họ trong chín ngày,

They say its two strings

và họ thậm chí đã không nói là tôi nên rời đi.

express all the events of the world.

Tôi nghĩ nếu tôi ở lại đó trong hai tháng

I ended up staying with them for nine days,

thì chắc họ cũng sẽ không nói gì.

Và điều quan trọng là,

and they didn't even ask me to leave.

trước khi tôi gặp họ,

tôi nghĩ người du mục Mông Cổ hiếu khách là bởi vì họ tử tế, tốt bụng

I think if I tried to stay there for two months,

they would have let me.

giống như bao nhiêu người khác.

And here's the thing:

before I met them,

Nhưng rồi tôi nhận ra rằng nó không đơn giản như thế.

I assumed that Mongolian nomads were hospitable out of kindness

Đó là việc tồn tại như một cộng đồng.

like anybody else.

Bởi vì những người du mục sống trong những vùng vô cùng xa xôi,

But then I realized it was more than that.

họ hoàn toàn phó thác cho thiên nhiên định đoạt.

It was about surviving as a community.

Tuyết rơi dày đặc,

Because nomads live in extremely remote areas,

một trận lụt bất ngờ,

hoặc một cơn bão dữ dội

they are completely at the mercy of nature.

có thể phá hủy một gia đình du mục.

Hôm nay, là một người lạ cần sự giúp đỡ,

Heavy snowfall,

a sudden flood

or a raging storm

nhưng ngày mai, có thể là bạn.

can devastate a nomadic family.

Đó là lý do tại sao họ trông nom lẫn nhau

Today, it's a stranger who needs help,

và chào đón bất kỳ ai cần sự giúp đỡ.

but tomorrow, it could be you.

Điều này thật sự chạm đến trái tim tôi,

That's why they look out for each other

bởi vì tôi cảm thấy loài người chúng ta đang ngày càng trở nên ích kỷ hơn.

and welcome anyone in need of help.

Sống với một gia đình du mục thực sự đã đánh thức tôi.

This really touched my heart,

because I feel like we humans are becoming more and more selfish.

Nó không có gì giống với những gì tôi từng thấy ở các nước phát triển.

Người vợ trong gia đình

Staying with a truly nomadic family awakened me.

chỉ tôi cách thức họ tự làm ra những sản phẩm sữa hữu cơ,

It was nothing like I've ever seen in developed countries.

như phô mai trắng, sữa chua, sữa lên men,

và thậm chí 1 loại rượu vodka truyền thống được làm từ sữa bò.

The wife of the family

showed me how they produce organic dairy products from scratch,

Và mọi công cụ họ dùng đều làm thủ công từ các nguyên liệu thiên nhiên.

like white cheese, yogurt, tsegee,

and even a traditional vodka made from cow milk.

Và bên trong lều,

chúng tôi đã đốt phân bò khô để giữ ấm

And every tool they use is made from natural material by hand.

thay vì sử dụng các loại nhiên liệu.

Mọi thứ đều tương phản sâu sắc

And inside the yurt,

we burned dried cow dung to stay warm

với cuộc sống ở thành phố của tôi chứa đầy nhựa và thép.

instead of using fuel.

Và đối với tôi, đây là một trải nghiệm với cả 5 giác quan,

Everything stood in sharp contrast

to my city life filled with plastic and steel.

một dạng của sự phức tạp, tinh tế hoàn toàn khác biệt.

And this was a five-senses experience to me,

Càng đi qua những vùng quê xa xôi, hẻo lánh ở Mông Cổ,

a completely different form of sophistication.

tôi càng hiểu ra

cái cách mà lối sống du mục cổ xưa được tiếp thêm sức mạnh bởi Mẹ Thiên Nhiên

The more I traveled across remote and rural destinations in Mongolia,

Cuộc sống du mục thật sự là không có rác thải.

the more I understood

how ancient nomadic lifestyle was powered by Mother Nature.

Trong sáu năm,

tôi đã thăm hơn 20 gia đình,

Nomadic life is truly zero waste.

và trải nghiệm của tôi luôn giống nhau.

Over the course of six years,

Họ mời tôi vào nhà, cho tôi thức ăn

I visited more than 20 families,

và cho tôi một chỗ ở nếu tôi cần.

and my experience was always the same.

Tôi đã ngạc nhiên khi thấy những gì họ sở hữu ít ỏi như thế nào.

They invited me in, offered me food

Ban đầu, tôi nghĩ đó là bởi vì họ di chuyển khoảng bốn lần một năm.

and gave me a place to stay if I needed it.

OK, cái logic đó rất đơn giản để hiểu.

I was surprised by how little they owned.

Bạn chỉ có thể mang theo cái gì bạn cần.

At first, I thought it was because they moved about four times a year.

Nhưng rồi tôi biết được rằng,

có một triết lý sâu sắc hơn đằng sau nó.

OK, that's a very simple logic to understand.

Về mặt lịch sử, những người du mục tin rằng

You only carry what you need.

chúng ta chỉ đi qua cuộc sống này,

But then I learned

rằng con người đến và đi trơ trụi, không mang theo gì, nên họ tin là

there's a deeper philosophy behind it.

Historically, nomads believed

không có lợi ích nào trong việc tạo ra bất cứ thứ gì phá hủy thiên nhiên.

that we are only passing through this life,

hoặc là tham lam những của cải vật chất

that people come and leave naked,

so they believe that there's no point in building anything that destroys nature

khi mà tuổi thọ của bạn không tới 100 năm.

or in being greedy for materialistic things

Thay vào đó, họ đầu tư vào truyền thống,

di sản, lịch sử

when your life expectancy is only less than 100 years.

và truyền nó từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Triết lý du mục cổ đại này khiến tôi nhận ra tôi nên nghĩ lớn hơn

Instead, they invest in tradition,

heritage, history,

and pass it from generation to generation.

và xa hơn những tiện nghi và sự thoải mái của bản thân tôi.

This ancient nomadic philosophy made me realize that I should think bigger

Ở miền quê Mông Cổ, tôi cảm thấy một kiểu tự do thật sự,

and further than my own convenience and comfort.

và mỗi lần quay trở lại thành phố,

In the Mongolian countryside, I felt a true form of freedom,

tôi tìm nhiều cách để sống tối giản hơn.

Tôi số hóa tất cả thủ tục bàn giấy ở công ty tôi.

and every time I came back to the city,

Cái mà từng tiêu tốn 20 gói giấy A4

I looked for ways to live more minimally.

giờ chỉ cần một gói là đủ.

I digitalized all of my company's paper procedures.

Tôi đã thu gọn lại căn hộ của mình, giảm lượng khí thải carbon của tôi

What once took 20 packs of A4 paper

và có được một thói quen là suy nghĩ lại những hành động của mình,

now takes just one.

như việc mua hàng, chọn phương tiện di chuyển,

I downsized my apartment, reduced my carbon footprint

và nhiều lựa chọn khác về lối sống ở nhà và nơi làm việc.

and picked up a habit to rethink my actions,

Và quan trọng nhất là,

like purchasing, choosing transportation,

Tôi thôi không làm việc trong những dự án marketing hàng tiêu dùng nhanh.

and many other lifestyle choices at home and work.

Giờ đây, tôi làm việc với những tổ chức thúc đẩy sự bền vững

And most importantly,

I stopped working on fast-moving consumer-goods marketing projects

Nhưng cho đến giờ, thay đổi lớn nhất

and now work with organizations that promote sustainability.

là tôi đã bắt đầu nhìn thấy sự phát triển

với con mắt tươi mới.

But by far the biggest change

Ở các thành phố,

sống trong một cái lều truyền thống như một người du mục

is that I've started to see development

và sở hữu ít đi

with fresh eyes.

thì thường được xem là biểu hiện của sự nghèo nàn,

In cities,

living in a traditional yurt as a nomad

không chỉ ở nước ngoài

and having less

mà ở chính Mông Cổ cũng vậy.

is often interpreted as a sign of poverty,

Chúng ta nghĩ rằng mục tiêu cuối cùng của mỗi quốc gia đang phát triển là

not just abroad

trở thành một Tokyo hay một thành phố New York tiếp theo,

but at home in Mongolia too.

với các tòa nhà chọc trời,

We think that the end goal for every developing country

trung tâm thương mại lớn,

các con đường có thu phí

Các cộng đồng trên thế giới đang rời bỏ những lối sống truyền thống của họ

is to become the next Tokyo or New York City,

with their skyscrapers, big shopping malls and toll roads.

để theo đuổi sự giàu có về mặt vật chất.

Nhưng chúng ta đừng quên rằng,

Communities around the world are abandoning their traditional lifestyles

những quốc gia phát triển

là những quốc gia chịu trách nhiệm lớn nhất

in pursuit of material wealth.

cho sự biến đổi khí hậu.

But let's not forget,

Vậy chúng ta phải hỏi chính mình,

the developed countries

tại sao chúng ta vẫn đi theo cùng một bản thiết kế

are the ones most responsible for climate change.

khi chúng ta biết rằng nó gây tổn hại cho thế giới?

So we have to ask ourselves,

Tất cả chúng ta đã trải nghiệm hậu quả những lựa chọn của chúng ta

why do we keep on following the same blueprint

suốt 8 tháng qua.

when we know it causes harm to the world?

Vậy hãy làm điều đúng đắn phù hợp với Mẹ Thiên Nhiên

We've all experienced the consequences of our choices

và tập trung vào những thói quen không rác thải và thân thiện với trái đất

over the past eight months.

nó không còn là một lựa chọn nữa.

So doing right by Mother Nature

Và ai là người biết các yếu tố then chốt hơn là những tổ tiên của chúng ta,

and focusing on earth-friendly, zero-waste habits

những người đã sống sót mà không có phương tiện truyền thông

is not an option anymore.

hay công nghệ

And who knows the key ingredients better than our ancestors,

mà chỉ với sự thông thái thôi?

Là một công dân Mông Cổ,

the ones who survived without the media

lớn lên, tôi được nghe rằng

or technology

những quốc gia đang phát triển thì thấp kém hơn,

but with wisdom alone?

và nói thật là tôi đã ghi nhớ điều đó,

As a citizen of Mongolia,

Nhưng hôm nay, tôi muốn nói thật to và rõ ràng

I grew up hearing

that developing countries are inferior,

rằng tôi không còn thấy những bất lợi của các quốc gia đang phát triển nữa.

and I really took it to heart.

But today, I want to say loud and clear

Ngược lại,

Tôi thấy những đất nước đó có cơ hội lớn nhất

that I don't see disadvantages from developing countries anymore.

để làm mọi việc theo cách đúng đắn,

những đất nước mà có thể xác định kiểu phát triển của chính họ

On the contrary,

I see countries that have the biggest opportunity

và có lợi thế nhất để xây dựng một môi trường tốt hơn và an toàn hơn

to do things in the right way,

countries that can define their own kind of development

cho tất cả mọi người.

Những gì đã hiệu quả với tổ tiên chúng ta trong hàng ngàn năm

and have the most advantage to build a better and safer environment

có thể hiệu quả với chúng ta trong hiện tại

và trong tương lai,

khi được kết hợp với những cải tiến mới nhất.

for everyone.

What worked for our ancestors for thousands of years

Sau tất cả thì, chúng ta đều là những vị khách trên thế giới này

can work for us now,

and in the future,

vậy nên hãy làm đúng cùng với trái đất và làm cùng nhau

when combined with the latest innovations.

giống như những người du mục Mông Cổ cổ xưa đã làm

After all, we're all guests in this world,

Cảm ơn

so let's do right by the earth and each other

just like the ancient Mongolian nomads did.

Thank you.