The ancient, earth-friendly wisdom of Mongolian nomads | Khulan Batkhuyag

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Ivana Korom

Translator: Anar-Erdene Davaasuren Reviewer: Marla Munkh-Achit

It's funny how foreigners ask me the same questions

Бусад орны хүмүүс надтай таарахдаа үргэлж

when they first meet me.

адилхан зүйлс асуудаг нь инээд хүрэм.

Questions like,

Тэр асуултууд нь

"Wow, you're from Mongolia?

"Хөөх, чи Монгол хүн юм уу?"

So do you ride horses to go to work?"

"Чи ажилдаа мориор явдаг уу?"

"Do you know what Coke is?"

"Чи Кола гэж мэдэх үү?"

Or, "Do you have chocolates in Mongolia?"

"Монголд шоколад байдаг уу?" мэт хөвөрнө.

And if I want to have fun with it,

Хааяа тэднийг цаашлуулмаар санагдвал

I say things like,

Би ингээд хэлчихдэг юм:

"Oh my God,

"Бурхан минь,

I've never heard any of those before.

өмнө нь огт сонсож байгаагүй юм байна.

What are Coke and chocolates?

Кола, бас шоколад гэж юу юм бэ?

Can you tell me more about them?"

Илүү ихийг ярьж өгөөч?"

It always works,

Ингэхээр надад ч аятайхан,

and we have a good laugh about it too.

бид ч сайхан инээлдэж авдаг юм.

In reality, our capital city, Ulaanbaatar, is very urban.

Нийслэл Улаанбаатар маань яг үнэндээ олны хөл болсон хот газар.

We have commercial buildings,

Тэнд худалдааны төвүүд,

brand-name hotels

сүлжээ зочид буудлууд,

and beautiful art spaces too.

нүд алдам урлаг соёлын газрууд ч бий.

But all too often

Гэвч гадаад хүмүүс Монголын

foreigners fixate on what Mongolia lacks.

байгаагаас илүү байхгүйд нь ач холбогдол өгдөг.

They look at our massive, untouched landscape,

Тэд бидний онгон дагшин байгаль,

traditional nomadic lifestyles,

нүүдэлчин амьдралын хэв маягыг хараад

and see it as a sign of poverty.

буурай улсын шинж гэж дүгнэцгээдэг.

And I disagree.

Харин би үүнтэй санал нийлдэггүй.

In fact, I think there's a lot we can learn

Эсрэгээрээ эртний Монгол нүүдэлчдээс суралцах зүйлс

from ancient Mongolian nomads

бидэнд маш их байгаа бөгөөд

that will help us survive

ирэх арван, зууны

in the years and decades to come.

амьдрах ухаан ч болж үлдэж мэдэх.

This is a picture of me playing Mongolia's most celebrated traditional instrument,

Энэ бол манай улёын хамгийн эрхэм хөгжмийн зэмсэг болох

morin khuur,

[Морин хуур-монгол]

or horsehead fiddle.

Морин хуур тоглож байгаа зураг.

I started playing the instrument when I was only nine,

Би энэ зэмсэгийг есөн настайдаа тоглож эхэлсэн ба

and by 11 I was traveling the world

11 хүрэхдээ дэлхий даяар аялан

representing Mongolia at international festivals,

Олон улсын фестивалуудад Монголоо төлөөлж эхэлсэн бөгөөд

living and studying in places like Japan, China, Finland, Germany and Sweden.

Япон, Хятад, Финлянд, Герман, Швед улсад амьдарч, сурч үзсэн байв.

But then suddenly,

Гэвч огт санаандгүй байтал,

when I was 21,

21 насандаа би

I lost my loving mother,

хайртай ээжээсээ хагацаж,

and just two years later

хоёрхон жилийн дараа

I lost my father.

аавыгаа бас алдлаа.

As an only child,

Айлын ганц хүүхэд байсан би

I was devastated and lonely.

тэр үед цөхөрч, ганцаардсан байв.

At the time, the only thing I had left was my country,

Энэ явдлын дараа үлдсэн ганц зүйл нь эх орон минь байсан учир

so I decided to move home.

би гэртээ харихаар шийдэв.

When I was lost with sorrow,

Харамсал, гунигтаа живсэн үед минь

my country gave me a feeling of safety and belonging.

миний эх орон надад тайтгарал мэдрүүлсэн.

I imagined eternal the blue sky of Mongolia as my father

Эх орныхоо хязгааргүй уудам тэнгэрийг би ааваа гэж,

and the untouched, gorgeous landscape as my mother.

онгон, сүрлэг байгалийг би ээжээ гэж төсөөлдөг.

Having lived in developed countries for over a decade,

Арав гаруй жил өндөр хөгжилтэй оронд амьдарсан би

I became very distant from the nomadic lifestyles,

нүүдэлчин аж ахуйгаас маш их төсөөрсөн байлаа.

so I wanted to reconnect and experience it for myself.

Тиймээс би тэр бүгдтэй эргэн холбогдож, ахин шинээр мэдрэхээр тэмүүлж байв.

I often journeyed away from the city toward my grandparents' provinces

Ихэнхдээ би их хотоос гарч, өвгийнхөө нутаг руу

in rural Mongolia

хөдөө замд гаран,

to see where my parents and I came from,

эцэг эхийнхээ болон өөрийн үндэс,

and better understand my own identity.

хувь хүнийхээ мөн чанарыг эрэлхийлдэг байв.

Growing up, I'd always heard stories about how Mongolian nomads

Би багаасаа л Монгол нүүдэлчдийн

хосгүй зочломтгой зангийн тухай сонсож өссөн.

were the most hospitable people on earth,

and I wanted to see with my own eyes

Тэгээд л би үнэхээр тэд замын хүнийг

whether they really feed and give shelter to a stranger.

ундалж, гэртээ хонуулдаг эсэхийг өөрийн нүдээр харахыг хүссэн юм.

So I set off to the countryside,

Тэгээд л би хөдөө замд гарч,

driving along dirt roads for hours.

бүдэг шороон жимээр маш удаан давхив.

What's incredible about Mongolian nomads

Монгол нүүдэлчдийн нэг гайхалтай чанар нь

is that the neighbors are often 40 kilometers apart,

саахалт хоорондын зай ихэвчлэн 40-өөс дээш км байх

and there's no private land ownership of pasture land in Mongolia.

бөгөөд Монголын хээр талд газар хувьчлал гэж огт байхгүй нь юм.

In a way,

Ингээд харахад

Mongolian nomads have the complete freedom,

Монгол нүүдэлчид үзэсгэлэнт байгальдаа дураараа нүүж

moving about the gorgeous landscape as they wish.

суух эрх чөлөөтэй ажээ.

Eventually, I spotted to humble yurts

Яван явсаар би нэгэн гэр олж хараад

and I pulled over.

машинаа зогсоов.

Yurts, or ger,

Гэр бол

are a traditional Mongolian dwelling.

Монгол түмний уламжлалт сууц юм.

They're made from one hundred percent natural material,

Гэрийн бүх хэрэгсэл байгалийн гаралтай.

a wooden frame and floor,

Модон хана ба шал,

leather rope

арьсан оосор,

and thick blankets made from felted sheep's wool.

ноосон бүрээс гэх мэт.

And it takes about only three to four hours

Гэрийг барьж, буулгахад ч

to assemble or disassemble,

3-4 цаг л шаардах ба

and keeps them warm

-50 хэм өвлийн хүйтэнд ч

through the minus 50 degree Celsius winters.

гэр дулаанаа алддаггүй.

Outside the yurt,

Гэрийн гадаа хүүхдүүд

the kids were playing with sheep and goats,

хонь, ямаан дунд хөгжилдөж

and as I greeted them,

тэдэнтэй мэндлэхэд минь

their parents welcomed me inside.

аав ээж нь намайг дотогш урив.

The wife poured me nice warm milk tea,

Эхнэр нь надад халуун сүүтэй цай барихад

and the husband offered me food

нөхөр нь аягалсан хоолноос

that they had already prepared on the table.

нэрэлхэлгүй идэхийг урилаа.

After some casual chitchat,

Хэсэгхэн яриа өрнүүлсэний дараа

the husband politely asked my purpose,

нөхөр нь хаа хүрч явааг минь асуухад,

so I replied bluntly

би өвгийнхөө үндэс, угсаатай

that I was just traveling

танилцан, хөдөө нутгаар

and exploring my grandparents' roots

аялж яваагаа,

and that I needed a place to stay

мөн бүрэнхийд хоноглох газар хэрэгтэйгээ

as the sun was setting.

шулуухан хэлж орхив.

And guess what?

Гэтэл яасан гээч?

He said I could stay as long as I needed to,

Тэр намайг гэрт нь хүссэнээрээ удаж болох ч

on one condition.

ганцхан болзол бий гэв.

He asked if I would play the morin khuur,

Тэр надаас уламжлалт

our traditional Mongolian horsehead fiddle.

Монгол зэмсэг болох морин хуур тоглож өгөхийг хүслээ.

In my head, I couldn't believe it was coming true.

Дотроо би энэ бүхэн биелэж байгаад итгэж өгөхгүй байв.

And the horsehead fiddle was like a ticket.

Морин хуур миний хүсэлдээ хүрэх тасалбар болсон юм.

When Mongolians find out that you can play morin khuur,

Морин хуур тоглож чаддаг хүн

you're instantly respected.

Монголчуудад дороо л хүндлэгддэг.

They say its two strings

Учир нь морин хуур "Хорвоогийн хамаг явдлыг

express all the events of the world.

хоёрхон чавхдастаа багтаасан" гэгддэг юм.

I ended up staying with them for nine days,

Би тэр айлд ес хоносон ба

and they didn't even ask me to leave.

тэр хугацаанд тэд ч огт цааргалаагүй.

I think if I tried to stay there for two months,

Одоо бодоход ахиад 2 сар үлдье гэсэн ч

they would have let me.

тэд зөвшөөрөх л байсан байх.

And here's the thing:

Хэлэхгүй бол болохгүй нэг зүйл:

before I met them,

Тэдэнтэй уулзахаас өмнө би

I assumed that Mongolian nomads were hospitable out of kindness

Монгол нүүдэлчдийг бусдын л адил зочноо хүндэлдэг

like anybody else.

гэж боддог байлаа.

But then I realized it was more than that.

Тэр үед би дутуу бодсоноо ухаарсан.

It was about surviving as a community.

Тэдний биесээ түшин амьдрахын ухаан энэ байж.

Because nomads live in extremely remote areas,

Нүүдэлчин айлууд хоорондоо маш хол зайтай учраас

they are completely at the mercy of nature.

байгалийн хүчнээс бүрэн хамааралтайгаар амь зуудаг.

Heavy snowfall,

Цас зуд,

a sudden flood

гэнэтийн үер,

or a raging storm

угалз, шуурга гээд

can devastate a nomadic family.

нүүдэлчин өрхийг бусниулж мэдэх зүйл олон.

Today, it's a stranger who needs help,

Өнөөдөр хэн нэгэнд хэрэгтэй тус

but tomorrow, it could be you.

маргааш танд ч дутаж мэднэ.

That's why they look out for each other

Тиймээс л нүүдэлчид бие биеэ түшиж,

and welcome anyone in need of help.

тус хэрэгтэй хэн бүхэнд уриалгахан ханддаг.

This really touched my heart,

Хүн төрөлхтөн улам л хувиа хичээх болсон

because I feel like we humans are becoming more and more selfish.

энэ үед, тэрхүү соёл миний сэтгэлийг хөдөлгөсөн юм.

Staying with a truly nomadic family awakened me.

Нүүдэлчин айлд өнгөрүүлсэн өдрүүд намайг сэрээх шиг л болсон.

It was nothing like I've ever seen in developed countries.

Хөгжил өндөртэй улсуудын алинаас ч үүнийг мэдрээгүй.

The wife of the family

Тэр айлын эзэгтэй надад

showed me how they produce organic dairy products from scratch,

сүүн бүтээгдэхүүн хэрхэн боловсруулахыг үзүүлж,

like white cheese, yogurt, tsegee,

бяслаг, тараг, ээзгий,

and even a traditional vodka made from cow milk.

архи хүртэл нэрж харуулав.

And every tool they use is made from natural material by hand.

Хэрэглэсэн бүхэн нь ч гараар зүйсэн байгалийн материалууд байсан.

And inside the yurt,

Мөн гэрийг дулаацуулахын тулд

we burned dried cow dung to stay warm

элдэв шатахууны оронд

instead of using fuel.

аргал түлж байлаа.

Everything stood in sharp contrast

Энэ бүх зүйл нь ган, хуванцраар дүүрсэн

to my city life filled with plastic and steel.

хотын амьдралтай минь дэндүү эсрэгцэж байв.

And this was a five-senses experience to me,

Таван мэдрэхүйгээрээ дүүрэн мэдэрсэн тэр туршлага минь

a completely different form of sophistication.

надад тэс өөр эрдэм болсон юм.

The more I traveled across remote and rural destinations in Mongolia,

Монголын хөдөө нутгаар аялах тусам би

the more I understood

эртний нүүдэлчин аж ахуйг

how ancient nomadic lifestyle was powered by Mother Nature.

байгалийн эрчимтэй салшгүй холбоотойг нь ухаарч байв.

Nomadic life is truly zero waste.

Нүүдэлчин амьдрал бол хаягдалгүй амьдралын жинхэнэ үлгэр жишээ.

Over the course of six years,

Зургаан жилийн хугацаанд

I visited more than 20 families,

би 20 гаруй өрхөөр зочилж,

and my experience was always the same.

зочлол бүр минь нэгэн ижлээр хөвөрсөн.

They invited me in, offered me food

Тэд намайг дотогш оруулж, ундалж,

and gave me a place to stay if I needed it.

хэрэгтэй үед хоноглох зай бэлдэж өгнө.

I was surprised by how little they owned.

Тэр бүрд би хэчнээн цомхон амьдардгийг нь гайхна.

At first, I thought it was because they moved about four times a year.

Эхлээд би шалтгаан нь улирлын нүүдэл гэж бодсон.

OK, that's a very simple logic to understand.

Мэдээж энгийн логик шүү дээ.

You only carry what you need.

Тийм үед хэрэгтэй зүйлээ л авч явна.

But then I learned

Гэвч би сүүлд ойлгосон нь,

there's a deeper philosophy behind it.

цаана нь түүнээс ч илүү гүн ухаан байсан юм.

Historically, nomads believed

Түүхээс үзвэл, нүүдэлчид

that we are only passing through this life,

амьдрал шиг зуурдын аялалд

that people come and leave naked,

бид нүцгэн ирээд, нүцгэн буцах учир

so they believe that there's no point in building anything that destroys nature

хөлд нь байгаль сүйтгэн байж их бүтээн байгуулалт босгох,

or in being greedy for materialistic things

эд зүйлд шунах гэх мэтийг

when your life expectancy is only less than 100 years.

зуухан жил амьдраад өнгөрөхөд огт хэрэггүй гэж үздэг байжээ.

Instead, they invest in tradition,

Үүний оронд тэд уламжлал,

heritage, history,

соёл, түүх бүтээн, үеэс үед

and pass it from generation to generation.

өвлүүлэн үлдээхийг эрхэмлэдэг байж.

This ancient nomadic philosophy made me realize that I should think bigger

Эртний нүүдэлчдийн эухаан намайг өөрийн тав тухаас илүү

and further than my own convenience and comfort.

сэтгэх хэрэгтэйг минь ухааруулсан.

In the Mongolian countryside, I felt a true form of freedom,

Монголын хөдөө би жинхэнэ эрх чөлөөг мэдэрдэг болохоор

and every time I came back to the city,

хотод эргэж ирэх болгондоо цомхон

I looked for ways to live more minimally.

амьдралын хэв маягийг улам илүү эрэлхийлэх болсон.

I digitalized all of my company's paper procedures.

Компанийнхаа бүх бичгийн ажлыг цахимд шилжүүлснээр

What once took 20 packs of A4 paper

20 багц бичгийн цаас шаарддаг байсан ажилд

now takes just one.

одоо ганцыг л зарцуулж байгаа.

I downsized my apartment, reduced my carbon footprint

Байраа жижигрүүлж, хүлэмжийн хий ялгаруулдаг хэрэгцээгээ танаж,

and picked up a habit to rethink my actions,

худалдан авалт, тээврийн хэрэгсэл

like purchasing, choosing transportation,

зэрэгт хийдэг сонголтуудаа эргэн харах зуршил суулгаж,

and many other lifestyle choices at home and work.

хувийн, ажлын хэв маягаа бага багаар өөрчилж эхэлсэн.

And most importantly,

Хамгийн чухал нь, эрчимтэй

I stopped working on fast-moving consumer-goods marketing projects

хэрэглээг сурталчлах төслүүдээс би татгалзан,

and now work with organizations that promote sustainability.

тогтвортой хэрэглээг дэмждэг байгууллагуудтай хамтрах болсон.

But by far the biggest change

Гэвч надад гарсан хамгийн том өөрчлөлт нь

is that I've started to see development

би хөгжлийн ойлголтыг тэс өөрөөр

with fresh eyes.

хардаг болсон юм.

In cities,

Хотынхны хувьд

living in a traditional yurt as a nomad

нүүдэлчин маягаар гэрт амьдарч,

and having less

цөөн хогшил цуглуулах нь

is often interpreted as a sign of poverty,

ядуугийн шинж мэт ойлгогддог.

not just abroad

Зөвхөн гадныханд биш Монголд хүртэл

but at home in Mongolia too.

тийм ойлголттой хүмүүс бий.

We think that the end goal for every developing country

Бид хөгжиж яваа улсуудын эцсийн зорилго нь

is to become the next Tokyo or New York City,

дараагийн Токио ч юм уу, Нью-Йорк болж,

with their skyscrapers, big shopping malls and toll roads.

тэнгэр баганадсан барилгууд, том дэлгүүр, хурдны зам барих гэж боддог.

Communities around the world are abandoning their traditional lifestyles

Дэлхийн улс үндэстнүүд өөрсдийн уламжлалт хэв шинжээс алсарч,

in pursuit of material wealth.

эд баялгийг шүтэх болжээ.

But let's not forget,

Гэвч бид чухам

the developed countries

тэрхүү хөгжиж буй орнууд л

are the ones most responsible for climate change.

цаг уурын өөрчлөлтөд хамгийн ихээр нөлөөлдгийг мартаж болохгүй.

So we have to ask ourselves,

Иймд бид өөрсдөөсөө асуух хэрэгтэй

why do we keep on following the same blueprint

"Бид байгаль дэлхий сүйдэж буйг мэдсээр байж

when we know it causes harm to the world?

адил замналаар явсаар л байх уу?"

We've all experienced the consequences of our choices

Бид өөрсдийн хийсэн олон сонголтын үр дагавруудыг сүүлийн

over the past eight months.

найман сарын хугацаанд харсан шүү дээ.

So doing right by Mother Nature

Тиймээс л байгальд ээлтэй,

and focusing on earth-friendly, zero-waste habits

хаягдалгүй амьдралын хэв маяг

is not an option anymore.

хэдийнээ сайн дурын сонголт биш болжээ.

And who knows the key ingredients better than our ancestors,

Харин тийн амьдрах ухааныг өвөг дээдсээс минь илүү хэн мэдэх билээ?

the ones who survived without the media

Тэд мэдээллийн сүлжээ,

or technology

технологийн аль алингүйгээр

but with wisdom alone?

билиг ухаанаар амьдран ирсэн шүү дээ.

As a citizen of Mongolia,

Монгол Улсын иргэний хувьд,

I grew up hearing

би багаасаа л

that developing countries are inferior,

хөгжиж буй орнууд дорой гэж сонсож өссөн учир

and I really took it to heart.

сэтгэл гонсоймоор санагддаг байлаа.

But today, I want to say loud and clear

Гэхдээ өнөөдөр, миний нүдээр харахад, хөгжиж буй орнууд

that I don't see disadvantages from developing countries anymore.

бусадтайгаа эн тэнцүү гэдгийг би бардам хэлмээр байна.

On the contrary,

Харин ч эсрэгээрээ,

I see countries that have the biggest opportunity

аливаа зүйлсийн зөв шийдлийн замд

to do things in the right way,

хамгийн дөт зогсож буй,

countries that can define their own kind of development

шинэ хөгжлийн замыг тодорхойлж,

and have the most advantage to build a better and safer environment

хүн бүрд илүү тайван орчинг бүрдүүлж чадах улсуудыг

for everyone.

тэднийг гэж харж байна.

What worked for our ancestors for thousands of years

Өвөг дээдсийн минь амьдралыг мянга, мянган жил залуурдсан ухаан

can work for us now,

бидэнд одоо ч,

and in the future,

ирээдүй хойч үед ч

when combined with the latest innovations.

шинэлэг нээлтүүдтэй хослон гарц замчилж мэднэ.

After all, we're all guests in this world,

Эцсийн эцэст бид энэ дэлхийд үдлээд л буцах хүмүүс учир

so let's do right by the earth and each other

эх дэлхийдээ ч, бие биедээ ч

just like the ancient Mongolian nomads did.

эртний Монгол нүүдэлчид шиг урин найртай хандацгаая.

Thank you.

Баярлалаа.