Louise Leakey: Digging for humanity's origins

Louise Leakey insanlığın kökenlerini araştırıyor

Çeviri: Fatihhan Sari Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Who are we?

Biz Kimiz?

That is the big question.

Asıl soru bu.

And essentially we are just an upright-walking, big-brained,

Aslında biz sadece dik yürüyen, büyük beyinli...

super-intelligent ape.

...süper akıllı maymunuz.

This could be us.

Bu biz olabiliriz.

We belong to the family called the Hominidae.

Biz; insanlar Hominidae adlı familyadanız.

We are the species called Homo sapiens sapiens,

Homo sapiens sapiens adlı türden gelmekteyiz...

and it's important to remember that,

...ve bu, dünyada bügünkü konumumuz...

in terms of our place in the world today

...ve gelecekteki konumumuz açısından...

and our future on planet Earth.

...unutulmaması gereken birşeydir.

We are one species

Biz, dünyada bulunan...

of about five and a half thousand mammalian species

...yaklaşık 5500 memeli türünden...

that exist on planet Earth today.

...biriyiz.

And that's just a tiny fraction of all species

Ve bu, şimdiye kadar geçmiş yıllarda dünyada yaşayan...

that have ever lived on the planet in past times.

...tüm türlerin küçük bir kısmıdır.

We're one species out of approximately,

Bizler, geçtiğimiz 6-8.000.000 yıl öncesinde yaşayan...

or let's say, at least 16 upright-walking apes

...yaklaşık 16 dik yürüyen maymun türünün...

that have existed over the past six to eight million years.

...dışında bir türüz.

But as far as we know, we're the only upright-walking ape

Fakat bildiğimiz kadarıyla biz, Bonobo lar hariç...

that exists on planet Earth today, except for the bonobos.

...Dünya da bulunan tek yürüyen maymun türüyüz.

And it's important to remember that,

Unutmamak gerekir ki;...

because the bonobos are so human,

...Bonobolar çok insansı olduklarından...

and they share 99 percent of their genes with us.

...ve genlerinin %99' unu bizimle paylaştığından...

And we share our origins with a handful of the living great apes.

...biz kökenlerimizin bir kısmını yaşayan büyük maymunlarla paylaşırız.

It's important to remember that we evolved.

Evrimleştiğimiz gerçeği unutulmamalıdır.

Now, I know that's a dirty word for some people,

Şimdi, biliyorum ki, bazı insanlar için bu kabul edilmez bir kelime...

but we evolved from common ancestors

...fakat biz gorillerle, şempanzelerle ve bonobolarla...

with the gorillas, the chimpanzee and also the bonobos.

...aynı türden evrimleştik.

We have a common past, and we have a common future.

Ortak bir geçmişimiz ve ortak bir geleceğimiz var...

And it is important to remember that all of these great apes

...ve bu büyük maymunların bizim bugünlere geldiğimiz gibi...

have come on as long and as interesting evolutionary journey

...ilginç bir evrimsel yolculuk geçirdikleri...

as we ourselves have today.

...unutulmamalıdır.

And it's this journey that is of such interest to humanity,

Bu yolculuk insanlığın kökenine olan ilginin bir yolculuğudur, ...

and it's this journey that has been the focus

...bu yolculuk, Doğu Afrika da atalarımızın fosil kalıntılarını aramak...

of the past three generations of my family,

...ve evrimsel geçmişimizi bir araya getirmek için bulunduğumuzda...

as we've been in East Africa looking for the fossil remains

...ailemin son üç jenerasyonunun...

of our ancestors to try and piece together our evolutionary past.

... odak noktası haline gelen evrimsel yolculuktur, bu yolculuk.

And this is how we look for them.

Burada onları nasıl aradığımız görülüyor.

A group of dedicated young men and women walk very slowly

Bu iş için tahsis edilmiş genç erkekler ve bayanlardan oluşan bir grup...

out across vast areas of Africa,

...Afrika' nın geniş alanları üstünde yavaşça yürüyerek...

looking for small fragments of bone, fossil bone, that may be on the surface.

...küçük kemik parçalarını ve yüzeyde olabilecek kemik fosillerini arar.

And that's an example of what we may do as we walk across

Ve bu yürüyüşümüzün bir örneğidir...

the landscape in Northern Kenya, looking for fossils.

...manzara Kenya da fosil ararken.

I doubt many of you in the audience can see

Birçoğunuzun bu fotoğraftaki fosili...

the fossil that's in this picture,

fark etmediğini düşünüyorum.

but if you look very carefully, there is a jaw, a lower jaw,

Fakat dikkatli bakarsanız, bir çene var- alt çene...

of a 4.1-million-year-old upright-walking ape

...4.1 milyon yaşında dik yürüyen bir maymunun çenesi...

as it was found at Lake Turkana on the west side.

...batı tarafında Turkana gölünde bulunduğu gibi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It's extremely time-consuming, labor-intensive

Bu iş, fazlasıyla zaman alan, yoğun emek gerektiren...

and it is something that is going to involve a lot more people,

...ve geçmişimizi bir araya getirebilmek için...

to begin to piece together our past.

...daha fazla insana ihtiyaç duyulan bir iştir.

We still really haven't got a very complete picture of it.

Aslında hala tam bir resme sahip değiliz.

When we find a fossil, we mark it.

Bir fosil bulduğumuzda, onu işaretliyoruz.

Today, we've got great technology: we have GPS.

Artık üstün bir teknolojimiz var, GPS imiz var.

We mark it with a GPS fix,

Fosili GPS tespitiyle işaretliyoruz...

and we also take a digital photograph of the specimen,

...ve ayrıca numunenin dijital bir fotoğrafını çekiyoruz...

so we could essentially put it back on the surface,

...böylece onu yerine geri koyabiliyoruz...

exactly where we found it.

...tam bulduğumuz yere...

And we can bring all this information into big GIS packages, today.

...ve artık tüm bu bilgileri büyük CBS paketleriyle taşıyabiliyoruz.

When we then find something very important,

Daha sonra, bir insan soyunun kemikleri gibi...

like the bones of a human ancestor,

...bir şey bulduğumuzda....

we begin to excavate it extremely carefully and slowly,

...hassas kazmalar ve ince boya fırçaları kullanarak...

using dental picks and fine paintbrushes.

...son derece dikkatli bir şekilde kazmaya başlarız.

And all the sediment is then put through these screens,

Tüm tortu bu ekranlar sayesinde alınır...

and where we go again through it very carefully,

...küçük kemik parçaları için...

looking for small bone fragments, and it's then washed.

...orada dikkatli bir şekilde tekrar arama yaparız, sonrasında kemikler yıkanır.

And these things are so exciting. They are so often the only,

Birinin kalıntıları sık sık yada ilk defa görmesi...

or the very first time that anybody has ever seen the remains.

...çok heyecan vericidir.

And here's a very special moment, when my mother and myself

Ve burası çok özel bir andı...

were digging up some remains of human ancestors.

...ben ve annem bir insan atasının kalıntılarını kazıyorduk...

And it is one of the most special things

...bunu herzaman annenizle yapmanız...

to ever do with your mother.

...en özel şeylerden biridir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Not many people can say that.

Birçok kişi bunu söyleyemez.

But now, let me take you back to Africa, two million years ago.

Fakat şimdi sizi Afrika da iki milyon yıl öncesine götürmek istiyorum.

I'd just like to point out, if you look at the map of Africa,

Haritaya bakarsanız, göstermek istiyorum ki...

it does actually look like a hominid skull in its shape.

...oradaki, şekil olarak bir Hominid kafatası gibi gözüküyor.

Now we're going to go to the East African and the Rift Valley.

Şimdi Doğu Afrika da ki Rift Vadisi ne gideceğiz.

It essentially runs up from the Gulf of Aden,

Bu vadi Aden Körfezin den doğmaktadır...

or runs down to Lake Malawi.

...ve Malawi Gölü ne akmaktadır.

And the Rift Valley is a depression.

Rift Vadisi bir çöküntü vadisidir.

It's a basin, and rivers flow down from the highlands into the basin,

Aynı zamanda bu vadi, bir havza özelliği taşır, yaylalardan havzaya...

carrying sediment, preserving the bones of animals that lived there.

...tortu taşıyan ve orada yaşayan hayvanların kemiklerini sürükleyen nehirler akar.

If you want to become a fossil, you actually need to die somewhere

Bir fosil olmak istiyorsanız, aslında kemiklerinizin çabucak gömüleceği...

where your bones will be rapidly buried.

...bir yerde ölmeniz gerekiyor.

You then hope that the earth moves in such a way

O zaman dünyanın hareketinin...

as to bring the bones back up to the surface.

...kemiklerinizi tekrar yeryüzüne çıkaracağını umut edersiniz.

And then you hope that one of us lot

Ve sonrasında bizden biri nin arayarak...

will walk around and find small pieces of you.

...sizin küçük parçalarınızı bulmasını beklersiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

OK, so it is absolutely surprising that we know as much

Evet, atalarımız hakkında günümüz kadar bilgi sahibi olmamız...

as we do know today about our ancestors,

...aslında gerçekten şaşırtıcıdır.

because it's incredibly difficult,

Çünkü bu inanılmaz derecede zordur...

A, for these things to become -- to be -- preserved,

...bunların meydana gelmesi, kemiklerin zarar görmemesi...

and secondly, for them to have been brought back up to the surface.

...sonra, onların günyüzüne çıkmış olması.

And we really have only spent 50 years looking for these remains,

Biz gerçekten 50 yılımızı sadece bu kalıntıları arayarak geçirdik...

and begin to actually piece together our evolutionary story.

...ve evrimsel hikayemizi oluşturmaya başladık.

So, let's go to Lake Turkana, which is one such lake basin

Ülkemiz Kenya'nın tam Kuzeyindeki...

in the very north of our country, Kenya.

...bu tür bir göl olan Turkana gölüne gidelim.

And if you look north here, there's a big river that flows into the lake

Burada kuzeye bakarsanız, oralarda yaşayan hayvanların...

that's been carrying sediment and preserving the remains

...tortularını taşıyarak ve kalıntılarını sürükleyerek akan...

of the animals that lived there.

...büyük bir nehir var.

Fossil sites run up and down both lengths of that lake basin,

Fosil alanları, yirmi bin millik bir alanı teşkil eden havza gölü boyunca...

which represents some 20,000 square miles.

...hem yukarı hem aşağı uzanmaktadır.

That's a huge job that we've got on our hands.

Bu bizim için büyük bir uğraştır.

Two million years ago at Lake Turkana,

İki milyon yıl önce Turkana Gölün de...

Homo erectus, one of our human ancestors,

...bizim atalarımızdan biri olan Homo Erectus...

actually lived in this region.

...tam olarak bu bölgede yaşamıştır.

You can see some of the major fossil sites that we've been working

Kuzeyde çalıştığımız ana fosil alanlarını görebilirsiniz...

in the north. But, essentially, two million years ago,

...fakat aslında, iki milyon yıl önce...

Homo erectus, up in the far right corner,

...Homo Erectus, sağ üst köşede...

lived alongside three other species of human ancestor.

...diğer üç insan türüyle birlikte yaşamıştır.

And here is a skull of a Homo erectus,

Burada, raftan şimdi aldığım...

which I just pulled off the shelf there.

...bir Homo Erectus un kafatası var.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But it is not to say that being a single species on planet Earth is the norm.

Fakat, bu, dünya da tek bir tür olmanın bir norm olduğu anlamına gelmiyor.

In fact, if you go back in time,

Aslında zaman içinde geriye gidersek...

it is the norm that there are multiple species of hominids

...hominidlerin çoklu türlerinin olması ya da her hangi bir zamanda insan atalarının...

or of human ancestors that coexist at any one time.

...birlikte var olmaları normdur.

Where did these things come from?

Bunlar Nereden Geldi?

That's what we're still trying to find answers to,

Bu, cevaplarını bulabilmek için sürekli üstünde çalıştığımız sorudur...

and it is important to realize that there is diversity

...ve dikkat edilmesi gereken şudur ki; tüm farklı türlerde çeşitlilik vardır...

in all different species, and our ancestors are no exception.

...ve atalarımız istisna değildir.

Here's some reconstructions of some of the fossils

Burada, Turkana Gölünden bazı fosillerin...

that have been found from Lake Turkana.

...canlandırmaları var.

But I was very lucky to have been brought up in Kenya,

Fakat, ben, Kenya da yetiştiğim için...

essentially accompanying my parents to Lake Turkana

...ve Turkana gölündeki insan kalıntıları araştırmasında ailemle birlikte çalıştığım için...

in search of human remains.

...kendimi çok şanslı hissediyorum.

And we were able to dig up, when we got old enough,

Yeteri kadar tecrübe sahibi olduğumuzda...

fossils such as this, a slender-snouted crocodile.

...bu şekildeki fosilleri kazmaya başladık, burada ince burunlu bir timsah...

And we dug up giant tortoises, and elephants and things like that.

...dev kaplumbağalar, filler ve bu tür kalıntıları kazıyorduk.

But when I was 12, as I was in this picture,

Ben, bu resimde 12 yaşımdayken...

a very exciting expedition was in place on the west side,

...batı tarafında çok heyecan verici bir keşif yaşandı...

when they found essentially the skeleton of this Homo erectus.

...bu Homo Erectus un gerçek bir iskeleti bulunmuştu.

I could relate to this Homo erectus skeleton very well,

Bu iskeletin bir Homo Erectus a ait olduğu bağlantısını kurdum...

because I was the same age that he was when he died.

...çünkü o öldüğünde benimle aynı yaştaydı.

And I imagined him to be tall, dark-skinned.

Ve ben, onu uzun boylu, esmer tenli biri olarak hayal ettim.

His brothers certainly were able to run long distances

Kuşkusuz kardeşleri uzun mesafeleri koşabiliyor ve avlanabiliyordu...

chasing prey, probably sweating heavily as they did so.

...muhtemelen de bunu yaparken terliyorlardı.

He was very able to use stones effectively as tools.

Eminim ki taşları etkili bir şekilde araç olarak kullanabiliyordu.

And this individual himself, this one that I'm holding up here,

Bu kişi, şuan burada elimde tuttuğum...

actually had a bad back. He'd probably had an injury as a child.

...geçmişinde muhtemelen bir sakatlık geçirmiş.

He had a scoliosis and therefore must have been looked after

Omurgasında bir skalyozu vardı bu yüzden...

quite carefully by other female, and probably much smaller,

...bir kadın tarafından dikkatlice bakımı sağlanmış olmalı...

members of his family group, to have got to where he did in life, age 12.

...muhtemelen ailesinden daha küçük kişiler, 12 yaşına kadar hayatında bunlar oldu.

Unfortunately for him, he fell into a swamp

Ne yazık ki bir bataklığa düşmüş...

and couldn't get out.

...ve oradan çıkamamış.

Essentially, his bones were rapidly buried

Aslında, kemikleri hemen gömülmüş...

and beautifully preserved.

...güzelce korunmuş.

And he remained there until 1.6 million years later,

Ve fosili 1.6 milyon yıl sonrasına kadar kalmış...

when this very famous fossil hunter, Kamoya Kimeu,

...resimdeki ünlü fosil avcısı, Kamoya Kimeu...

walked along a small hillside

...küçük bir yamaç boyunca yürüyüp...

and found that small piece of his skull lying on the surface

...yerde, çakıl taşları arasında duran bir kafatası parçasını bulduğunda...

amongst the pebbles, recognized it as being hominid.

...onun, bir Hominid'e ait olduğunu fark etmişti.

It's actually this little piece up here on the top.

O, tam olarak burada üst kısımdaki parça.

Well, an excavation was begun immediately,

Sonrasında hemen bir kazıya başlandı...

and more and more little bits of skull

...ve tortunun içinden...

started to be extracted from the sediment.

...daha küçük kafatası parçaları çıkarılmaya başlandı.

And what was so fun about it was this:

Burada işi eğlenceli kılan...

the skull pieces got closer and closer to the roots of the tree,

...kafatası parçalarının yeni büyüyen bir ağacın köklerine...

and fairly recently the tree had grown up,

...yakınlaşmış, iç içe girmiş olmasıydı...

but it had found that the skull had captured nice water in the hillside,

...yamaçta kafatasının, içinde su biriktirmesi...

and so it had decided to grow its roots in and around this,

...ağacın, köklerini kafatasının içinde ve etrafında büyütmesini sağladı...

holding it in place and preventing it from washing away down the slope.

...böylece kökler, onun aşağı doğru kayıp gitmesini engellemiş oldu.

We began to find limb bones; we found finger bones,

Parmak, kalça, omurga, köprücük kemikleri gibi...

the bones of the pelvis, vertebrae, ribs, the collar bones,

...daha önce Homo erectus da görülmemiş...

things that had never, ever been seen before in Homo erectus.

...kemikleri bulmaya başladık...

It was truly exciting.

Bu gerçekten heyecan vericiydi.

He had a body very similar to our own,

Bizimkine çok benzeyen bir vücudu vardı...

and he was on the threshold of becoming human.

...ve insan olmanın eşiğindeydi...

Well, shortly afterwards, members of his species

...türünün üyeleri kısa bir süre sonra...

started to move northwards out of Africa,

...Afrika dışında kuzeye doğru göç etmeye başladı...

and you start to see fossils of Homo erectus

...burada Homo erectus un fosillerini görüyorsunuz...

in Georgia, China and also in parts of Indonesia.

...Gürcistan da, Çin de, ve ayrıca Endonezya nın çeşitli bölgelerinde.

So, Homo erectus was the first human ancestor to leave Africa

Görüyoruz ki, Afrika dan ilk ayrılan ve dünya çapında yayılmaya başlayan...

and begin its spread across the globe.

...ilk insan atası Homo erectus tur.

Some exciting finds, again, as I mentioned,

Gürcistan' ın başkenti Dmanisi de...

from Dmanisi, in the Republic of Georgia.

...yeni önemli bulgular var.

But also, surprising finds

Ve ayrıca son zamanlarda...

recently announced from the Island of Flores in Indonesia,

...yaklaşık bir metre civarında cüce boylu bu insan atalarından oluşan...

where a group of these human ancestors have been isolated,

...bir grubun karantina altına alındığı Endonezya nın Flores Adalarında...

and have become dwarfed, and they're only about a meter in height.

...çarpıcı bulgular olduğu söylendi.

But they lived only 18,000 years ago,

Fakat onlar tam 18.000 yıl önce yaşamıştı...

and that is truly extraordinary to think about.

...ve bu, gerçekten düşünmesi olağanüstü bir şey.

Just to put this in terms of generations,

İnsanlara zaman olarak düşünmek zor geldiği için...

because people do find it hard to think of time,

...bu süreye nesiller açısından bakarsak...

Homo erectus left Africa 90,000 generations ago.

...Homo erectus Afrika' dan 90.000 nesil önce ayrılmıştır.

We evolved essentially from an African stock.

Aslında biz, Afrikalı bir nesilden evrimleştik.

Again, at about 200,000 years as a fully-fledged us.

Yaklaşık 200,000 yılda tam olarak olgunlaşmış hale geldik...

And we only left Africa about 70,000 years ago.

...ve Afrika dan yanlızca 70.000 yıl önce ayrıldık.

And until 30,000 years ago, at least three upright-walking apes

30.000 yıl öncesine kadar, en az üç dik yürüyen maymun...

shared the planet Earth.

...dünyayı paylaşıyordu.

The question now is, well, who are we?

Şimdiki soru; "Biz Kimiz?"

We're certainly a polluting, wasteful, aggressive species,

Biz,aslında bir kaç iyi yanımız olsa da...

with a few nice things thrown in, perhaps.

...kirliliğe yol açan, savurgan, kavgacı türleriz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

For the most part, we're not particularly pleasant at all.

Genelde hiç iç açıcı değiliz.

We have a much larger brain than our ape ancestors.

Maymun atalarımızdan daha büyük bir beyine sahibiz.

Is this a good evolutionary adaptation, or is it going to lead us

Bu, iyi bir evrimsel adaptasyon mu? Ya da bizi dünyadaki...

to being the shortest-lived hominid species on planet Earth?

...kısa ömürlü hominid türlerinden olmaya götürecek mi?

And what is it that really makes us us?

Ve bizi biz yapan nedir?

I think it's our collective intelligence.

Bence, bizi biz yapan; kollektif zekamızdır.

It's our ability to write things down,

Birşeyleri yazıya dökebilme yeteneğimizdir, ...

our language and our consciousness.

...konuşma yeteneğimiz ve bilincimizdir.

From very primitive beginnings, with a very crude tool kit of stones,

Kaba taşlardan oluşan araç gereçlerin kullanıldığı ilkel çağların ardından...

we now have a very advanced tool kit, and our tool use

...günümüzde çok gelişmiş bir araç-gereç imkanına sahibiz...

has really reached unprecedented levels:

...ve bunların kullanımı, daha önce hiç görülmemiş düzeylere ulaşmıştır.

we've got buggies to Mars; we've mapped the human genome;

Mars'a giden uzay araçlarımız var, insan genomu haritası çizildi...

and recently even created synthetic life, thanks to Craig Venter.

...hatta son zamanlarda Craig Venter sayesinde Sentetik Hayat bile yaratıldı.

And we've also managed to communicate with people

Ayrıca, dünyanın farklı bölgelerinde olan insanlar arasındaki...

all over the world, from extraordinary places.

...iletişimi sağlamayı başardık.

Even from within an excavation in northern Kenya,

Kenya'nın kuzeyindeki bir kazı esnasında bile...

we can talk to people about what we're doing.

...insanlara o anda ne yaptığımızı anlatabiliyoruz.

As Al Gore so clearly has reminded us,

Albert Gore'nin açıkça söylediği gibi: ...

we have reached extraordinary numbers

...bu gezegende, olağanüstü seviyedeki...

of people on this planet.

...insan sayısına ulaştık.

Human ancestors really only survive on planet Earth,

Fosil kayıtlarına baktığımızda...

if you look at the fossil record,

...insan ataları yaklaşık olarak ortalama...

for about, on average, a million years at a time.

...bir milyon yıldır dünya üzerinde yok olmadan kalmıştır.

We've only been around for the past 200,000 years as a species,

Bir tür olarak geçmiş iki yüz bin yıldan günümüze varlığımızı sürdürüyoruz, ...

yet we've reached a population of more than six and a half billion people.

...günümüzde 6.5 milyon üzerinde insan sayısının mevcut olduğu bir nüfusa ulaştık.

And last year, our population grew by 80 million.

Ve dünya üzerindeki nüfusumuz geçen yıl 80 milyon kişi arttı.

I mean, these are extraordinary numbers.

Söylemek istediğim; nüfusun çok aşırı artış göstermiş olması.

You can see here, again, taken from Al Gore's book.

Burada, Albert Gore'nin kitabından alınan oranları görüyorsunuz...

But what's happened is our technology

...ne yazık ki; teknolojide yaşanan gelişmeler...

has removed the checks and balances on our population growth.

...nüfus artışı üzerindeki kontrol ve dengeyi ortadan kaldırdı.

We have to control our numbers, and I think this is as important

Nüfus artışını kontrol altına almak zorundayız, ve bence bu...

as anything else that's being done in the world today.

...yapılan diğer her şey kadar büyük bir öneme sahip.

But we have to control our numbers,

Nüfus sayısını kontrol etmemiz gerekiyor...

because we can't really hold it together as a species.

...çünkü, bu sayıyı bir tür olarak daha fazla sürdüremeyiz.

My father so appropriately put it,

Yeri gelmişken babamın bir sözünden bahsetmek istiyorum...

that "We are certainly the only animal that makes conscious choices

..."Biz, bir tür olarak hayatta kalabilmek için bilinçli bir şekilde...

that are bad for our survival as a species."

...yanlış tercihler yapan tek hayvan türüyüz."

Can we hold it together?

Bu artışı daha fazla sürdürebilir miyiz?

It's important to remember that we all evolved in Africa.

Unutulmaması gerekir ki; hepimiz Afrika da evrim geçirdik.

We all have an African origin.

Hepimizin Afrikalı bir kökeni var.

We have a common past and we share a common future.

Ortak bir geçmişimiz ve paylaşacağımız ortak bir geleceğimiz var.

Evolutionarily speaking, we're just a blip.

Evrimsel olarak biz sadece bir sinyal iz.

We're sitting on the edge of a precipice,

Bir uçurumun kenarında oturuyoruz, ...

and we have the tools and the technology at our hands

...ve hayatta kalabilmek için gerekli olan ihtiyaçlarımızı...

to communicate what needs to be done

...başkalarına iletebilecek araç gereçlerimiz ve...

to hold it together today.

...teknolojik imkanlarımız var.

We could tell every single human being out there, if we really wanted to.

Her insanın gerçekten istediğinde bu imkanları kullanabileceğini söyleyebiliriz.

But will we do that, or will we just let nature take its course?

Fakat, bunu mu yapacağız, yoksa doğanın kendi doğal akışını sürdürmesine izin mi vereceğiz?

Well, to end on a very positive note,

Olumlu bir yaklaşımla bitirmek için...

I think evolutionarily speaking,

...son olarak, evrimsel açıdan konuşmak gerekirse...

this is probably a fairly good thing, in the end.

...bence bu, belkide iyi bir şeydir.

I'll leave it at that, thank you very much.

Burada bitiriyorum, çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)