Louise Leakey: Digging for humanity's origins

Translator: Uyên Võ Reviewer: Tuyet Ngan

Chúng ta là ai?

Đó là một câu hỏi lớn.

Chúng ta về bản chất cũng chỉ là

Who are we?

loài vượn có dáng đi thẳng, não phát triển

That is the big question.

và có trí thông minh siêu việt

And essentially we are just an upright-walking, big-brained,

Có thể chúng ta là như vậy.

Chúng ta thuộc họ Người.

super-intelligent ape.

Và là loài Người thông minh hiện đại

This could be us.

We belong to the family called the Hominidae.

Và chúng ta cần phải ghi nhớ điều đó,

xét về vị trí của chúng ta trong thế giới ngày nay

We are the species called Homo sapiens sapiens,

và tương lai của chúng ta trên hành tinh này

and it's important to remember that,

Chúng ta là một loài trong số khoảng 5,5 nghìn loài động vật có vú

in terms of our place in the world today

and our future on planet Earth.

We are one species

tồn tại trên trái đất ngày nay.

Chỉ là phần thị nhỏ

of about five and a half thousand mammalian species

so với số lượng các loài vật thực tế

từng sinh sống trên hành tinh này.

that exist on planet Earth today.

And that's just a tiny fraction of all species

Chúng ta là một trong xấp xỉ khoảng

that have ever lived on the planet in past times.

hay nói cách khác là trong ít nhất 16 loài vượn có dáng đi thẳng

We're one species out of approximately,

đã tồn tại hơn sáu triệu đến tám triệu năm.

or let's say, at least 16 upright-walking apes

Tuy nhiên, như chúng ta đã biết,

chúng ta là loài vượn có dáng đi thẳng duy nhất

that have existed over the past six to eight million years.

mà vẫn còn tồn tại trên trái đất ngày nay,

Và chúng ta cũng cần phải ghi nhớ điều đó,

But as far as we know, we're the only upright-walking ape

bởi vì loài tinh tinh lùn (Vượn Bonobo) cũng rất giống con người,

that exists on planet Earth today, except for the bonobos.

Gen của chúng giống đến 99% gen của chúng ta

And it's important to remember that,

because the bonobos are so human,

Chúng ta cũng có chung tổ tiên với một số loài vượn lớn

and they share 99 percent of their genes with us.

Điều quan trọng cần phải nhớ là ta đã tiến hoá.

And we share our origins with a handful of the living great apes.

Có thể một số người sẽ cảm thấy không thích khi nghe tôi nói như vậy,

It's important to remember that we evolved.

nhưng chúng ta đã tiến hoá từ tổ tiên chung

Now, I know that's a dirty word for some people,

với loài Khỉ đột, Tinh tinh và cả loài Vượn Bonobo

but we evolved from common ancestors

with the gorillas, the chimpanzee and also the bonobos.

Chúng ta có cùng quá khứ, cùng tương lai.

Và rất quan trọng để nhớ rằng mọi loài vượn

We have a common past, and we have a common future.

đều phải trải qua quá trình tiến hóa

And it is important to remember that all of these great apes

như chúng ta trở thành chúng ta hôm nay.

have come on as long and as interesting evolutionary journey

Và đó là cuộc hành trình đầy tính nhân văn,

as we ourselves have today.

nó tập trung vào

And it's this journey that is of such interest to humanity,

ba thế hệ trước của gia đình tôi,

khi chúng tôi tới phía đông châu Phi để tìm hài cốt hóa thạch

and it's this journey that has been the focus

của tổ tiên chúng ta và ghép chúng lại với nhau theo trình tự tiến hóa.

of the past three generations of my family,

as we've been in East Africa looking for the fossil remains

Và đây là cách chúng tôi tìm nó.

of our ancestors to try and piece together our evolutionary past.

Một nhóm nam nữ tình nguyện đã đi

And this is how we look for them.

khắp các vùng của châu Phi rất chậm,

A group of dedicated young men and women walk very slowly

tìm kiếm những mảnh vụn của xương, hóa thạch có thể nằm trên mặt đất.

out across vast areas of Africa,

looking for small fragments of bone, fossil bone, that may be on the surface.

Và đó là một ví dụ cho thấy chúng tôi sẽ làm gì khi chúng tôi đi dọc

các vùng địa hình miền bắc Kenya, tìm kiếm hóa thạch.

And that's an example of what we may do as we walk across

Tôi nghĩ rằng nhiều bạn ở đây có thể nhìn thấy

các hóa thạch trong tấm ảnh này,

the landscape in Northern Kenya, looking for fossils.

nhưng nếu bạn nhìn kĩ hơn, đây là xương hàm, xương hàm dưới

I doubt many of you in the audience can see

của một con vượn đứng thẳng 4,1 triệu tuổi

the fossil that's in this picture,

khi tìm thấy nó ở bờ tây hồ Turkana.

but if you look very carefully, there is a jaw, a lower jaw,

of a 4.1-million-year-old upright-walking ape

(cười)

as it was found at Lake Turkana on the west side.

Nó cực kì tốn thời gian, tốn công sức

và sẽ liên quan tới rất nhiều người

(Laughter)

It's extremely time-consuming, labor-intensive

khi bắt đầu gắn kết quá khứ của chúng tôi lại.

and it is something that is going to involve a lot more people,

Chúng tôi vẫn chưa có được bức tranh hoàn chỉnh của nó.

Khi tìm được một hóa thạch, chúng tôi đánh dấu nó.

to begin to piece together our past.

We still really haven't got a very complete picture of it.

Ngày nay, chúng tôi đã có công nghệ hiện đại hơn: GPS.

When we find a fossil, we mark it.

Chúng tôi đánh dấu nó bằng GPS

và chụp ảnh lại mẫu vật

Today, we've got great technology: we have GPS.

để chúng tôi có thể đặt lại đúng vị trí của nó trên mặt đất

We mark it with a GPS fix,

and we also take a digital photograph of the specimen,

khi chúng tôi tìm thấy nó.

Và chúng tôi có thể nhập tất cả thông tin này vào túi GIS cỡ lớn.

so we could essentially put it back on the surface,

Khi chúng tôi tìm thấy cái gì đó cực kì quan trọng,

exactly where we found it.

And we can bring all this information into big GIS packages, today.

như xương của tổ tiên,

chúng tôi bắt đầu khai quật nó cực kì cẩn thận và chậm rãi,

When we then find something very important,

sử dụng búa nha khoa và cọ đầu nhỏ.

like the bones of a human ancestor,

we begin to excavate it extremely carefully and slowly,

Và tất cả những trầm tích này

sau đó sẽ được quét bằng các máy này

và khi chúng tôi quét lại lần nữa thật kĩ càng

using dental picks and fine paintbrushes.

tìm kiếm những mảnh xương vụn nhỏ, sau đó chúng sẽ được rửa sạch.

And all the sediment is then put through these screens,

Và những thứ này thật thú vị. Chúng thường là duy nhất

and where we go again through it very carefully,

looking for small bone fragments, and it's then washed.

hoặc là lần đầu tiên con người bắt gặp những thứ còn lại.

And these things are so exciting. They are so often the only,

Và đây là một khoảnh khắc rất đặc biệt, khi tôi và mẹ tôi

or the very first time that anybody has ever seen the remains.

đang đào một vài thứ còn sót lại của tổ tiên loài người.

And here's a very special moment, when my mother and myself

Và đây là một trong những chuyện đặc biệt

were digging up some remains of human ancestors.

có thể được làm cùng với mẹ.

(cười)

And it is one of the most special things

Ít người có thể nói được điều này.

to ever do with your mother.

(Laughter)

Nhưng bây giờ, hãy cùng tôi quay trở lại châu Phi, hai triệu năm trước.

Not many people can say that.

Tôi muốn chỉ ra ở chỗ này, nếu bạn đang nhìn bản đồ của châu Phi,

But now, let me take you back to Africa, two million years ago.

nó nhìn thực sự giống một hộp sọ của vượn người.

I'd just like to point out, if you look at the map of Africa,

it does actually look like a hominid skull in its shape.

Bây giờ chúng ta sẽ đi tới phía đông châu Phi và thung lũng Rift.

Nó chủ yếu chạy lên từ Vịnh Aden

Now we're going to go to the East African and the Rift Valley.

hoặc chạy xuống hồ Malawi.

It essentially runs up from the Gulf of Aden,

Và Thung lũng Rift là một chỗ trũng.

Nó là lưu vực của những con sông đổ từ cao nguyên,

or runs down to Lake Malawi.

And the Rift Valley is a depression.

It's a basin, and rivers flow down from the highlands into the basin,

mang theo trầm tích, bảo quản xương của các loài từng sống ở đây.

Nếu bạn muốn trở thành một hóa thạch, bạn phải cần một nơi để chết,

carrying sediment, preserving the bones of animals that lived there.

nơi mà xương của bạn được nhanh chóng chôn vùi.

Sau đó bạn hy vọng mặt đất sẽ di chuyển

If you want to become a fossil, you actually need to die somewhere

để lôi các xương này trở lại bề mặt.

where your bones will be rapidly buried.

Và sau đó bạn mong rằng một trong số chúng tôi

You then hope that the earth moves in such a way

sẽ đi xung quanh và tìm thấy một vài mảnh nhỏ của bạn.

as to bring the bones back up to the surface.

(cười)

And then you hope that one of us lot

OK, nó hoàn toàn ngạc nhiên khi chúng tôi biết nhiều thứ

will walk around and find small pieces of you.

về tổ tiên chúng ta ngày nay,

(Laughter)

bởi vì nó cực kì khó khăn,

OK, so it is absolutely surprising that we know as much

thứ nhất: khó khăn cho những thứ này được vùi lấp

as we do know today about our ancestors,

và thứ hai: khó khăn trong việc đem chúng ngược lại bề mặt.

because it's incredibly difficult,

Và chúng tôi đã dành 50 năm chỉ để tìm kiếm những gì còn sót lại này

A, for these things to become -- to be -- preserved,

and secondly, for them to have been brought back up to the surface.

và bắt đầu ghép chúng thành câu chuyện tiến hóa.

And we really have only spent 50 years looking for these remains,

Bây giờ, hãy ghé qua Hồ Turkana, một trong những hồ là lưu vực

and begin to actually piece together our evolutionary story.

của phía bắc nước chúng ta, Kenya.

So, let's go to Lake Turkana, which is one such lake basin

Và nếu bạn nhìn về phía bắc, chỗ này, có một con sông lớn chảy vào hồ

mang theo trầm tích và chôn vùi những mảnh còn sót lại

in the very north of our country, Kenya.

And if you look north here, there's a big river that flows into the lake

của những loài thú từng sống nơi đây.

Hóa thạch di chuyển lên xuống dọc chiều dài lưu vực hồ,

that's been carrying sediment and preserving the remains

rộng cỡ 20 000 mét vuông.

of the animals that lived there.

Fossil sites run up and down both lengths of that lake basin,

Đó là một thành công lớn mà chúng tôi đã làm được.

which represents some 20,000 square miles.

Hai triệu năm trước tại Hồ Turkana,

Homo erectus, một trong những tổ tiên loài người,

That's a huge job that we've got on our hands.

Two million years ago at Lake Turkana,

thực sự đã sống ở khu vực này.

Bạn có thể thấy một vài loại hóa thạch chính

Homo erectus, one of our human ancestors,

mà chúng tôi đang tìm kiếm

ở phía bắc. Nhưng về cơ bản, hai triệu năm trước,

actually lived in this region.

You can see some of the major fossil sites that we've been working

Homo erectus, góc phải xa nhất,

in the north. But, essentially, two million years ago,

sống bên cạnh ba tổ tiên khác của loài người.

Homo erectus, up in the far right corner,

lived alongside three other species of human ancestor.

Và đây là hộp sọ của Homo erectus

mà tôi vừa lấy khỏi kệ.

(cười)

And here is a skull of a Homo erectus,

Nhưng nó không nói lên được chuyện

which I just pulled off the shelf there.

(Laughter)

đây là loài duy nhất tồn tại trên Trái Đất lúc ấy.

Thực tế, nếu bạn quay ngược lại lúc đó,

But it is not to say that being a single species on planet Earth is the norm.

có rất nhiều loài vượn người

hoặc tổ tiên loài người cùng tồn tại ngay tại thời điểm đó.

In fact, if you go back in time,

it is the norm that there are multiple species of hominids

Những thứ này tới từ đâu?

Đó là câu hỏi chúng tôi vẫn còn đang tìm câu trả lời.

or of human ancestors that coexist at any one time.

và quan trọng là nhận ra được sự đa dạng

Where did these things come from?

That's what we're still trying to find answers to,

của các loài khác nhau, và tổ tiên của chúng ta cũng không ngoại lệ.

and it is important to realize that there is diversity

Đây là một vài mẫu hóa thạch đã được dựng lại

in all different species, and our ancestors are no exception.

từ những mẫu lấy từ Hồ Turkana.

Here's some reconstructions of some of the fossils

Nhưng tôi rất may mắn khi được nuôi lớn ở Kenya,

cùng cha mẹ tới Hồ Turkana

that have been found from Lake Turkana.

But I was very lucky to have been brought up in Kenya,

để tìm những gì còn sót lại của loài người.

Và chúng tôi có thể đào lên, khi chúng tôi đủ già,

essentially accompanying my parents to Lake Turkana

những hóa thạch kiểu này, một con cá sấu mũi kiếm.

in search of human remains.

And we were able to dig up, when we got old enough,

Chúng tôi đào được những con rùa khổng lồ, những con voi và nhiều thứ kiểu vậy.

fossils such as this, a slender-snouted crocodile.

Nhưng khi tôi 12 tuổi, như trong tấm hình này,

một cuộc thám hiểm thú vị ở phía tây

And we dug up giant tortoises, and elephants and things like that.

nơi họ tìm được bộ xương của loài Homo erectus này.

But when I was 12, as I was in this picture,

a very exciting expedition was in place on the west side,

when they found essentially the skeleton of this Homo erectus.

Tôi có thể có liên quan với bộ xương này

vì anh ta chết khi tầm tuổi tôi.

I could relate to this Homo erectus skeleton very well,

Và tôi tưởng tượng anh ấy là một người da màu cao lớn.

because I was the same age that he was when he died.

Những người anh em này chắc chắn có khả năng chạy cự li dài,

And I imagined him to be tall, dark-skinned.

theo đuổi con mồi, có thể cũng đổ mồ hôi như chúng ta.

His brothers certainly were able to run long distances

Anh ấy đã có thể sử dụng các hòn đá

một cách thành thục như các công cụ.

chasing prey, probably sweating heavily as they did so.

Và riêng anh ta, người mà tôi đang cầm ở đây

He was very able to use stones effectively as tools.

có một cái lưng không tốt, có thể đã chấn thương khi còn nhỏ.

And this individual himself, this one that I'm holding up here,

Anh ta đã bị vẹo cột sống, do đó anh ta được coi chừng

actually had a bad back. He'd probably had an injury as a child.

rất kĩ bởi những con cái khác, có thể nhỏ hơn,

He had a scoliosis and therefore must have been looked after

những thành viên của gia đình, để sống tới năm 12 tuổi.

quite carefully by other female, and probably much smaller,

Bất hạnh cho anh ta, anh ấy rơi vào một đầm lầy

members of his family group, to have got to where he did in life, age 12.

và không thể thoát ra được.

Về cơ bản, xương của anh ta được chôn vùi nhanh chóng

Unfortunately for him, he fell into a swamp

và được bảo quản gần như toàn vẹn.

and couldn't get out.

Và anh ấy nằm đó tới 1.6 triệu năm sau

Essentially, his bones were rapidly buried

and beautifully preserved.

khi nhà săn hóa thạch nổi tiếng Kamoya Kimeu

And he remained there until 1.6 million years later,

đi dọc một sườn đồi nhỏ

when this very famous fossil hunter, Kamoya Kimeu,

và tìm thấy một mảnh hộp sọ của anh ta trên mặt đất

walked along a small hillside

giữa các viên sỏi nhỏ, xác nhận nó thuộc về loài vượn người.

and found that small piece of his skull lying on the surface

Nó là mảnh nhỏ trên đỉnh ở đây.

amongst the pebbles, recognized it as being hominid.

Và một cuộc khai quật được bắt đầu ngay lập tức,

càng nhiều những mảnh vụn của hộp sọ

It's actually this little piece up here on the top.

bắt đầu được chiết tách ra khỏi các lớp trầm tích.

Well, an excavation was begun immediately,

Và có một câu chuyện vui về việc này:

and more and more little bits of skull

những mảnh sọ nằm rất gần những rễ cây

started to be extracted from the sediment.

And what was so fun about it was this:

và sau đó những cái cây này lớn lên,

the skull pieces got closer and closer to the roots of the tree,

nhưng nó tìm ra được hộp sọ này có nước từ sườn đồi

and fairly recently the tree had grown up,

và nó quyết định mọc rễ trong và xung quanh hộp sọ,

but it had found that the skull had captured nice water in the hillside,

giữ hộp sọ lại và ngăn cản nó khỏi bị rửa trôi khỏi đồi dốc.

and so it had decided to grow its roots in and around this,

Chúng tôi bắt đầu tìm xương các chi, chúng tôi tìm thấy xương ngón tay,

holding it in place and preventing it from washing away down the slope.

xương chậu, đốt sống, xương sườn, xương đòn,

We began to find limb bones; we found finger bones,

những thứ chưa bao giờ thấy ở loài Homo erectus.

the bones of the pelvis, vertebrae, ribs, the collar bones,

Nó quả thật là điều tuyệt vời.

things that had never, ever been seen before in Homo erectus.

Anh ta có cơ thể rất giống với chúng ta,

It was truly exciting.

và anh ta đang ở mức trở thành con người.

He had a body very similar to our own,

Sau khoảng thời gian ngắn, những thành viên khác của loài anh ấy

and he was on the threshold of becoming human.

bắt đầu di chuyển về phía bắc, ra khỏi châu Phi,

Well, shortly afterwards, members of his species

và bạn bắt đầu thấy hóa thạch Homo erectus

ở Georgia, Trung Quốc và một vài nơi ở Indonesia.

started to move northwards out of Africa,

and you start to see fossils of Homo erectus

Vậy là Homo erectus là tổ tiên loài người đầu tiên di cư khỏi châu Phi

in Georgia, China and also in parts of Indonesia.

và bắt đầu lan tỏa khắp địa cầu.

So, Homo erectus was the first human ancestor to leave Africa

Một vài kết quả lí thú khác, một lần nữa, như tôi đã đề cập,

and begin its spread across the globe.

từ Dmanisi, ở Cộng hòa Georgia.

Some exciting finds, again, as I mentioned,

Nhưng những khám phú thú vị

được công bố gần đây từ đảo Flores, Indonesia

from Dmanisi, in the Republic of Georgia.

khi một nhóm những tổ tiên loài người này bị cô lập,

But also, surprising finds

recently announced from the Island of Flores in Indonesia,

và trở thành người lùn, cỡ một mét chiều cao.

where a group of these human ancestors have been isolated,

Nhưng họ chỉ sống cỡ 18000 năm trước,

and have become dwarfed, and they're only about a meter in height.

và nó là sự bất thường cần được để ý tới.

But they lived only 18,000 years ago,

Chỉ cần đặt vấn đề về thế hệ,

người ta rất khó suy nghĩ về thời gian,

and that is truly extraordinary to think about.

Homo erectus rời khỏi châu Phi 90 000 thế hệ về trước.

Just to put this in terms of generations,

because people do find it hard to think of time,

Chúng ta tiến hóa từ cội nguồn ở châu Phi.

Homo erectus left Africa 90,000 generations ago.

Một lần nữa, khoảng 20 000 năm trước, chúng ta đã đủ lông đủ cánh.

We evolved essentially from an African stock.

Và chúng ta chỉ mới rời khỏi châu Phi khoảng 70 000 năm.

Again, at about 200,000 years as a fully-fledged us.

Cho tới khi 30 000 năm trước, có ít nhất ba loài vượn người đứng thẳng

And we only left Africa about 70,000 years ago.

sống trên Trái Đất.

And until 30,000 years ago, at least three upright-walking apes

Câu hỏi hiện nay là, chúng ta là ai?

Chúng ta chắc chắn là một giống loài ô uế, lãng phí, hung hăng

shared the planet Earth.

The question now is, well, who are we?

với một ít tính tốt trong đó, có lẽ vậy.

We're certainly a polluting, wasteful, aggressive species,

(cười)

Hầu hết các bộ phận, chúng ta không hề cảm thấy dễ chịu một chút nào.

with a few nice things thrown in, perhaps.

(Laughter)

Chúng ta có bộ não lớn hơn loài vượn tổ tiên.

For the most part, we're not particularly pleasant at all.

Đây là một kiểu thích nghi tiến hóa tốt hay nó sẽ làm chúng ta

We have a much larger brain than our ape ancestors.

thành loài vượn người có cuộc sống ngắn nhất trên Trái Đất?

Is this a good evolutionary adaptation, or is it going to lead us

Và điều gì đã làm chúng ta trở thành người như bây giờ?

to being the shortest-lived hominid species on planet Earth?

Tôi nghĩ đó là do trí thông minh tập thể.

Đó là khả năng viết chữ,

And what is it that really makes us us?

ngôn ngữ và sự tỉnh táo.

I think it's our collective intelligence.

Từ buổi đầu sơ khai, với những công cụ bằng đá hết sức thô sơ,

It's our ability to write things down,

our language and our consciousness.

From very primitive beginnings, with a very crude tool kit of stones,

chúng ta bây giờ đã có được những công cụ rất tiên tiến, và cách sử dụng chúng

đã đạt được mức chưa từng có:

we now have a very advanced tool kit, and our tool use

chúng ta có xe chạy trên sao Hỏa, chúng ta xây dựng bản đồ gene người,

has really reached unprecedented levels:

và thậm chí nhân bản vô tính được, nhờ Craig Venter.

we've got buggies to Mars; we've mapped the human genome;

Và chúng ta xoay sở để giao tiếp với mọi người

and recently even created synthetic life, thanks to Craig Venter.

trên toàn thế giới, từ những nơi phi thường.

And we've also managed to communicate with people

Kể cả trong những khu khai quật ở phía bắc Kenya,

all over the world, from extraordinary places.

chúng tôi có thể nói chuyện với người khác

về việc chúng tôi đang làm.

Even from within an excavation in northern Kenya,

Như Al Gore đã từng nhắn nhủ rằng

chúng ta đã chạm tới con số phi thường

we can talk to people about what we're doing.

As Al Gore so clearly has reminded us,

của số người trên hành tinh này.

Tổ tiên loài người chỉ thực sự tồn tại trên Trái Đất

we have reached extraordinary numbers

nếu bạn nhìn vào các ghi chép hóa thạch

of people on this planet.

khoảng trung bình một triệu năm.

Human ancestors really only survive on planet Earth,

Chúng ta chỉ mới sống được khoảng 20 000 năm

if you look at the fossil record,

for about, on average, a million years at a time.

nhưng chúng ta đã đạt tới dân số hơn sáu tỉ rưỡi người.

We've only been around for the past 200,000 years as a species,

Năm ngoái, dân số tăng thêm 80 triệu người.

yet we've reached a population of more than six and a half billion people.

Ý tôi là, đây là một con số phi thường.

Bạn có thể thấy ở đây, một lần nữa, lấy từ sách của Al Gore.

And last year, our population grew by 80 million.

I mean, these are extraordinary numbers.

Nhưng chuyện đã xảy ra là công nghệ của chúng ta

You can see here, again, taken from Al Gore's book.

đã loại bỏ sự kiểm soát và giữ cân bằng trên sự tăng trưởng dân số.

But what's happened is our technology

Chúng ta phải kiểm soát được dân số, và tôi nghĩ nó là một việc cần thiết

has removed the checks and balances on our population growth.

phải làm ngày nay.

Nhưng chúng ta phải kiểm soát được nó,

We have to control our numbers, and I think this is as important

bởi vì chúng ta khó có thể giữ được nó như một loài.

as anything else that's being done in the world today.

But we have to control our numbers,

Cha tôi đã nói một cách chắc chắn rằng

because we can't really hold it together as a species.

"Chúng ta chắc chắn là loài động vật duy nhất

có thể đưa ra những lựa chọn tỉnh táo

My father so appropriately put it,

có thể ảnh hưởng tới sự sống còn của giống loài."

that "We are certainly the only animal that makes conscious choices

Chúng ta có thể giữ được điều đó không?

that are bad for our survival as a species."

Rất quan trọng để nhớ rằng chúng ta đều tiến hóa tại châu Phi.

Can we hold it together?

Chúng ta đều có một phần gốc Phi.

It's important to remember that we all evolved in Africa.

Chúng ta chia sẻ cùng một quá khứ và chia sẻ chung một tương lai.

We all have an African origin.

Nói về mặt tiến hóa, chúng ta chỉ là một đốm sáng.

We have a common past and we share a common future.

Chúng ta đang ngồi trên rìa của vách đá

Evolutionarily speaking, we're just a blip.

và chúng ta có công cụ lẫn công nghệ trong tay

We're sitting on the edge of a precipice,

and we have the tools and the technology at our hands

để truyền đạt những gì cần làm

để giữ điều đó chung với nhau.

Chúng ta có thể nói với từng con người ngoài kia,

to communicate what needs to be done

nếu chúng ta muốn.

to hold it together today.

Nhưng liệu chúng ta có làm như thế, hay để thiên nhiên làm công việc của nó?

We could tell every single human being out there, if we really wanted to.

But will we do that, or will we just let nature take its course?

Để kết thúc bằng một lưu ý rất bổ ích,

tôi nghĩ nói về tiến hóa,

sau tất cả, nó có lẽ là một điều khá tốt.

Well, to end on a very positive note,

Tôi sẽ để nó ở đó, Cảm ơn các bạn rất nhiều.

I think evolutionarily speaking,

this is probably a fairly good thing, in the end.

(vỗ tay)

I'll leave it at that, thank you very much.

(Applause)