Robert Neuwirth: The power of the informal economy

Robert Neuwirth: Kayıt dışı ekonominin gücü

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Ethem Canbolat Gözden geçirme: alper bayrı

In System D, this

Sistem D'de

is a store,

burası bir dükkan,

and what I mean by that is that this is a photograph

aslında Lagos'un kenar mahallesi olan Makoko'da

I took in Makoko, shantytown in Lagos, Nigeria.

Nijerya'da çektiğim bir fotoğraf.

It's built over the lagoon, and there are no streets

Bir lagunun üzerine kurulu ve burada üzerinde alışveriş yapılan

where there can be stores to shop,

dükkanlar olan caddeler yok,

and so the store comes to you.

çünkü dükkan size geliyor.

And in the same community,

Ve aynı toplulukta

this is business synergy.

bir iş sinerjisi.

This is the boat that that lady was paddling around in,

Bu, biraz önceki fotoğraftaki bayanın kürek çektiği kayık

and this artisan makes the boat and the paddles

ve bu esnaf bu kayıkları ve kürekleri yapıyor

and sells directly

ve bu kayık ve küreklere ihtiyacı olan

to the people who need the boat and the paddles.

insanlara direkt olarak satıyor.

And this is a global business.

Ve bu dünya çapında bir iş.

Ogandiro smokes fish in Makoko in Lagos,

Ogandiro Makoko Lagos'ta balık tütsülüyor.

and I asked her, "Where does the fish come from?"

Ona bu balığın nereden geldiğini sordum.

And I thought she'd say, "Oh, you know,

Onun lagunun üst tarafında bir yerlerden veya

up the lagoon somewhere, or maybe across Africa,"

belki de Afrika'dan gibi bir şeyler söyleyeceğini düşündüm

but you'll be happy to know she said

Fakat duyunca mutlu olacağınızı düşünüyorum, o

it came from here, it comes from the North Sea.

balıkların buradan Kuzey denizinden geldiğini söyledi.

It's caught here, frozen, shipped down to Lagos,

Yakalanıp, donrulup Lagos'a gönderiliyor ve

smoked, and sold for a tiny increment of profit

küçük kar marjları için tütsülenip,

on the streets of Lagos.

Lagos caddelerinde satılıyor.

And this is a business incubator.

Ve bu bir iş geliştirme bölgesi

This is Olusosun dump, the largest garbage dump in Lagos,

Burası Olusosun çöplüğü, Lagostaki en büyük çöplük alanı.

and 2,000 people work here, and I found this out

Burada 2.000 kişi çalışıyor ve ben burayı

from this fellow, Andrew Saboru.

bu adamdan, Andrew Saboru'dan öğrendim.

Andrew spent 16 years scavenging materials on the dump,

Andrew 16 yılını bu çöplükte malzeme ayrıştırarak geçirmiş,

earned enough money to turn himself into a contract scaler,

kendisini bir iş adamı yapmaya yetecek parayı kazanmış,

which meant he carried a scale and went around and

bir tartı almış ve insanların çöplükten topladıkları

weighed all the materials that people had scavenged

malzemelerin tartma işini yapmış.

from the dump. Now he's a scrap dealer.

Şimdi o bir hurda satıcısı.

That's his little depot behind him,

Arkasındaki küçük depo kendisinin,

and he earns twice the Nigerian minimum wage.

ve bir Nijeryalının asgari ücretinin iki katını kazanıyor.

This is a shopping mall.

Burası bir alışveriş merkezi

This is Oshodi Market in Lagos.

Burası Lagos'taki Oshodi Marketi.

Jorge Luis Borges had a story called "The Aleph,"

Jorge Luis Borges'in "The Aleph" isminde bir hikayesi vardır.

and the Aleph is a point in the world

Ve Aleph üzerinde herşeyin

where absolutely everything exists,

bulunduğu bir yerdir.

and for me, this image is a point in the world

ve benim için, bu görüntü kesinlikle herşeyin bulunduğu

where absolutely everything exists.

bir yerdir.

So, what am I talking about when I talk about System D?

Yani Sistem D ile ilgili konuşurken neden bahsediyorum?

It's traditionally called the informal economy,

Bu geleneksel olarak "Kayıt Dışı Ekonomi" olarak bilinir.

the underground economy, the black market.

gizli ekonomi, karaborsa.

I don't conceive of it that way.

Ben bunu bu şekilde düşünmüyorum.

I think it's really important to understand that something like

Bunun tamamen dürüst olduğunun anlaşılmasının

this is totally open. It's right there for you to find.

çok önemli olduğunu düşünüyorum. O orada bulmanız için sizi bekliyor.

All of this is happening openly, and aboveboard.

Buradaki herşey dürüstçe ve yasal olarak gerçekleşiyor.

There's nothing underground about it.

Burada gizli olan hiçbirşey yok.

It's our prejudgment that it's underground.

Bunun gizli olduğu bizim önyargımız.

I've pirated the term System D from the former French colonies.

Sistem D terimini eski Fransız kolonilerinden çaldım.

There's a word in French that is débrouillardise,

Fransızcada kendine güvenen anlamına gelen "débrouillardise"

that means to be self-reliant,

diye bir kelime vardır.

and the former French colonies have turned that into

ve eski Fransız kolonileri kendine güvenen ekonomi

System D for the economy of self-reliance,

veya kendin yap ekonomilerini

or the DIY economy.

Sistem D'ye çevirmişler.

But governments hate the DIY economy,

Fakat hükümetler kendin yap ekonomilerinden nefret ederler.

and that's why -- I took this picture in 2007,

ve bu nedenle bu fotoğrafı 2007 yılında çektim,

and this is the same market in 2009 --

ve bu da aynı marketin 2009'daki hali.

and I think, when the organizers of this conference

Bu konferansın organizatörlerinin

were talking about radical openness,

radikal şefafflıktan kastettiklerinin

they didn't mean that the streets should be open

bu caddelerin açılması

and the people should be gone.

ve insanların gitmeleri olmadığını düşünüyorum.

I think what we have is a pickle problem.

Bu durumun bir turşu problemi olduğunu düşünüyorum.

I had a friend who worked at a pickle factory,

Bir turşu fabrikasında çalışan bir arkadaşım vardı.

and the cucumbers would come flying down

salatalıklar taşıma bandından gelirlerdi

this conveyer belt, and his job was to pick off the ones

ve onun işi güzel görünmeyenleri seçerek

that didn't look so good and throw them in the bin

farklı şekillerde faydalanılabilmesi için

labeled "relish" where they'd be crushed and mixed

üzerinde "çeşni" diye etiketlenmiş olan

with vinegar and used for other kinds of profit.

kutuya ezilerek sirke ile karıştırılması için atmaktı.

This is the pickle economy.

Bu turşu ekonomisidir.

We're all focusing on — this is a statistic from

Biz hepimiz --bu bu ayın başlarında

earlier this month in the Financial Times —

Financial Times dan alınan bir istatistiktir--

we're all focusing on the luxury economy.

biz hepimiz lüks ekonomisine odaklanmış durumdayız.

It's worth 1.5 trillion dollars every year, and that's

Bunun değeri yıllık 1,5 trilyon dolar ve

a vast amount of money, right?

bu çok miktarda para, değil mi?

That's three times the Gross Domestic Product of Switzerland.

Bu İsviçre'nin gayrı safi yurtiçi hasılasının 3 katıdır.

So it's vast. But it should come with an asterisk,

Dolayısıyla çok büyük. Fakat bu bir yıldız işereti (*) ile beraber gelmeli

and the asterisk is that it excludes two thirds of the workers

ve yıldız işareti bunun dünyadaki çalışanların üçte ikisini

of the world.

dahil etmez.

1.8 billion people around the world work

Dünyada 1,8 milyar kişi bu düzensiz ve

in the economy that is unregulated and informal.

resmi olmayan ekonomi içinde çalışır.

That's a huge number, and what does that mean?

Bu çok büyük bir rakam ve ne anlama geliyor?

Well, it means if it were united in a single political system,

Eğer birleşmiş tekil bir politik sistem,

one country, call it

bir ülke olsaydı

"The United Street Sellers Republic," the U.S.S.R.,

"Birleşmiş Sokak Satıcıları Cumhuriyeti, U.S.S.R."

or "Bazaaristan,"

"Bazaaristan"

it would be worth 10 trillion dollars every year,

değeri yıllık 10 trilyon dolar olurdu ve

and that would make it the second largest economy

Birleşik Devlatlerden sonraki dünyanın

in the world, after the United States.

ikinci büyük ekonomisi olurdu.

And given that projections are that the bulk

Bilinen projeksiyonlara göre

of economic growth over the next 15 years will come

Ekonomik büyüme hacmi önümüzdeki 15 yıl için

from emerging economies in the developing world,

gelişen dünyanın gelişmekte olan ekonomilerinden gelecek.

it could easily overtake the United States

Birleşik Devletleri kolayca yakalayıp geçecek

and become the largest economy in the world.

ve dünyanın en büyük ekonomisi olacak.

So the implications of that are vast, because it means

Bunu ifade ettikleri çok büyük, çünkü bu

that this is where employment is — 1.8 billion people —

istihdamın nerede olduğunu --1,8 milyar insan--

and this is where we can create a more egalitarian world,

ve bizim insanların gerçekten para kazanabilecekleri, yaşayacakları ve gelişecekleri

because people are actually able to earn money and live

daha eşitlikçi bir dünyayı nasıl yaratabileceğimizi ifade eder.

and thrive, as Andrew Saboru did.

Andrew Saboru'nun yaptığı gibi

Big businesses have recognized this,

Büyük ekonomiler bunu farkettiler,

and what's fascinating about this slide,

bu slayt ile ilgili etkileyici olan şey

it's not that the guys can carry boxes on their heads

bu adamların kutuları başlarının üzerinde taşımaları

and run around without dropping them off.

düşürmemeleri değil.

it's that the Gala sausage roll is a product that's made

Gala sosisli böreği dünya çapında bir şirket olan

by a global company called UAC foods

UCA Foods tarafından üretilmektedir,

that's active throughout Africa and the Middle East,

bu şirket Afrika ve Orta Doğu'da aktiftir,

but the Gala sausage roll is not sold in stores.

fakat Gala sosisli böreği dükkanlarda satılmaz.

UAC foods has recognized that it won't sell if it's in stores.

UAC Food bunun dükkanlarda olursa satılmayacağını fark etti

It's only sold by a phalanx of street hawkers

Sadece Lagos'un sokaklarında koşuşturan organize olmuş

who run around the streets of Lagos at bus stations

sokak satıcıları tarafından otobüs duraklarında

and in traffic jams and sell it as a snack,

ve trafik sıkışıklıklarında aperatif olarak satılır,

and it's been sold that way for 40 years.

ve 40 yıldır bu yolla satılıyor.

It's a business plan for a corporation.

Bu şirket için bir iş planıdır.

And it's not just in Africa.

Sadece Afrika'da değil.

Here's Mr. Clean looking amorously at all the other

Burada MR. Clean diğer Procter and Gamble

Procter & Gamble products,

ürünlerine tutkuyla bakıyor,

and Procter & Gamble, you know,

ve istatistikler her zaman

the statistic always cited is that Wal-Mart

Wal-Mart'ı kendilerinin büyük müşterisi

is their largest customer, and it's true, as one store,

olarak gösterir ve bu doğrudur, bir mağaza olarak

Wal-Mart buys 15 percent, thus 15 percent

Wal-Mart yüzde 15'ini satın alır. Böylece

of Procter & Gamble's business is with Wal-Mart,

Procter and Gamble'ın ticaretinin yüzde 15'i Wal-Mart'ladır.

but their largest market segment is something that they call

fakat onların en büyük pazar dilimi kendilerinin

"high frequency stores," which is all these tiny kiosks

"yüksek sıklıklı mağazalar" olarak adlandırdıkları küçük büfeler,

and the lady in the canoe and all these other businesses

kanodaki bayan ve Sistem D'yi oluşturan bütün

that exist in System D, the informal economy,

ticaret şekilleridir, resmi olmayan ekonomi,

and Procter & Gamble makes 20 percent of its money

Procter and Gamble parasının yüzde 2o'sini

from that market segment,

bu pazar diliminden kazanır

and it's the only market segment that's growing.

ve bu büyümekte olan tek pazar dilimidir.

So Procter & Gamble says, "We don't care whether a store

Procter and Gamble "Biz bir mağazanın

is incorporated or registered or anything like that.

tüzel, kayıtlı veya bu tür bir şey olmasını önemsemiyoruz.

We want our products in that store."

Biz ürünlerimizi bu mağazada istiyoruz." diyor.

And then there's mobile phones.

Sırada cep telefonları var.

This is an ad for MTN,

Bu MTN firmasının reklamı,

which is a South African multinational

Afrika'nın çok uluslu

active in about 25 countries,

25 civarında ülkede aktif olan firması.

and when they came into Nigeria —

Nijerya'ya geldikleri zaman

Nigeria is the big dog in Africa.

ki Nijerya Afrika'nın büyük balığıdır.

One in seven Africans is a Nigerian,

Afrikalıların yedide biri Nijeryalıdır,

and so everyone wants in to the mobile phone market

bu nedenle herkes Nijerya'daki cep telefonu pazarına girmek ister.

in Nigeria. And when MTN came in, they wanted

MTN firması geldiği zaman

to sell the mobile service like I get in the United States

mobil hizmeti, benim Birleşik Devletlerde aldığım

or like people get here in the U.K. or in Europe --

veya insanların İngiltere'de veya Avrupa'da aldıkları gibi satmak istediler.

expensive monthly plans, you get a phone,

pahalı aylık tarife ücretleri, telefonu alıyorsun,

you pay overages,

fazlalıkları ödüyorsun

you're killed with fees --

ücretler tarafından öldürülüyorsun

and their plan crashed and burned.

ve bu planları çöktü ve yokoldu.

And they went back to the drawing board, and they retooled,

Çizim tahtasının başına gittiler ve yenilendiler

and they came up with another plan:

farklı bir planla geldiler:

We don't sell you the phone,

Biz size telefon satmıyoruz,

we don't sell you the monthly plan.

biz size aylık tarifeler satmıyoruz.

We only sell you airtime.

Biz sadece kontür satıyoruz.

And where's the airtime sold?

Kontür nerede satılıyor.

It's sold at umbrella stands all over the streets,

Cadde üzerindeki şemsiyeliklerde satılıyor,

where people are unregistered, unlicensed,

İnsanların kayıtsız ve ruhsatsız oldukları yerlerde,

but MTN makes most of its profits,

fakat MTN karının büyük kısmını yapıyor,

perhaps 90 percent of its profits,

belki de karının yüzde 90'ını

from selling through System D, the informal economy.

resmi olmayan, kayıtdışı Sistem D satışlarından elde ediyor.

And where do the phones come from?

Telefonlar nereden geliyor?

Well, they come from here. This is in Guangzhou, China,

Buradan geliyor. Burası Guangzhou, Çin,

and if you go upstairs in this rather sleepy looking

ve eğer bu uyuşuk görünüşlü elektronik

electronics mall, you find the Guangzhou Dashatou

alışveriş merkezinden yukarı çıkarsanız, Guangzhou Dashatou

second-hand trade center,

İkinci el alım satım merkezini bulursunuz.

and if you go in there, you follow the guys with the muscles

ve eğer oraya giderseniz, kutuları taşıyan kaslı adamları

who are carrying the boxes, and where are they going?

takip edin, nereye gidiyorlar?

They're going to Eddy in Lagos.

Lagos'taki Eddy'ye gidiyorlar.

Now, most of the phones there are not second-hand at all.

Oradaki birçok telefon sadece ikinci el değil.

The name is a misnomer.

İsmi bir isim hatası

Most of them are pirated. They have the name brand

Çoğu korsan. Üzerlerinde marka isimleri var

on them, but they're not manufactured by the name brand.

fakat üzerinde ismi yazan markalar tarafından üretilmemişler.

Now, are there downsides to that?

Bunun dezavantajları var mı?

Well, I guess. You know, China has no —

Tahmin ediyorum. Bilirsiniz, Çin'e

(Laughter) — no intellectual property, right?

fikri mülkiyet yok, değil mi?

Versace without the vowels.

Sesli harfsiz Versace.

Zhuomani instead of Armani.

Armani yerine Zhuomani.

S. Guuuci, and -- (Laughter) (Applause)

Guuuci, ve -- (Kahkahalar) (Alkış)

All around the world this is how products

Bu bütün dünyaya bu ürünlerin nasıl

are being distributed, so, for instance,

yayıldığıdır, örneğin,

in one street market on Rua 25 de Março

Rua 25 de Marco'daki bir sokak pazarı

in São Paulo, Brazil,

Sao Paulo Brezilya'da

you can buy fake designer glasses.

taklit tasarımcı gözlükleri alabilirsiniz.

You can buy cloned cologne.

Klonlanmış kolonyalar alabilirsiniz.

You can buy pirated DVDs, of course.

Tabii ki korsan DVD'ler alabilirsiniz.

You can buy New York Yankees caps

New York Yankileri şapkalarının

in all sorts of unauthorized patterns.

bütün yetki alınmamış motiflerini alabilirsiniz.

You can buy cuecas baratas, designer underwear

Ucuz iç çamaşırları alabilirsiniz, tasarımcısı tarafından

that isn't really manufactured by a designer,

üretilmemiş tasarım çamaşırlar.

and even pirated evangelical mixtapes. (Laughter)

hatta korsan kayıt incili anlatan kasetler bile.

Now, businesses tend to complain about this,

İşletmeler bundan şikayet etme eğilimindeler,

and their, they, I don't want to take away from their

bu konudan şikayet etmeleri ile ilgili tamamının geçerliğine

entire validity of complaining about it,

gölge düşürmek istemiyorum,

but I did ask a major sneaker manufacturer earlier this year

fakat bu senenin başlarında büyük bir spor ayakkabı üreticisine

what they thought about piracy,

taklit ürünler ile ilgili ne düşündüklerini sordum.

and they told me, "Well, you can't quote me on this,

bana dediler ki, "Bunu benden duyduğunu kimseye söyleme

because if you quote me on this, I have to kill you,"

çünkü eğer ismim geçerse, seni öldürmek zorunda kalırım."

but they use piracy as market research.

fakat onlar taklit ürünleri pazar araştırmasında kullanıyorlardı.

The sneaker manufacturer told me that if

Spor ayakkabı üreticisi bana eğer

they find that Pumas are being pirated, or Adidas

Puma'nın veya Adidas'ın taklit edildiğini

are being pirated and their sneakers aren't being pirated,

ve kendilerininkinin taklit edilmediğini tespit ederlerse

they know they've done something wrong. (Laughter)

birşeyleri yanlış yaptıklarını öğrendiklerini söyledi.

So it's very important to them to track piracy

Bu nedenden dolayı taklit ürünleri ve bu taklit ürünleri alan insanların

exactly because of this, and the people who are buying,

kendi müşterileri olmayacaklarını bildikleri halde

the pirates, are not their customers anyway,

takip etmenin kendileri için çok önemli olduğunu söylediler.

because their customers want the real deal.

Çünkü kendi müşterileri gerçek anlaşma isterler.

Now, there's another problem.

Başka bir problem.

This is a real street sign in Lagos, Nigeria.

Bu Nijerya Lagos'taki gerçek bir sokak tabelası

All of System D really doesn't pay taxes, right?

Bütün Sistem D gerçekten vergilerini ödemiyor değil mi?

And when I think about that, first of all I think that

Ne zaman bunu düşünsem, ilk düşündüğüm

government is a social contract between the people and

hükümetin insanlar ve hükümet arasında sosyal bir anlaşma olduğudur,

the government, and if the government isn't transparent,

ve eğer hükümet şeffaf değilse,

then the people aren't going to be transparent either,

insanlar da şeffaf olmayacaklardır,

but also that we're blaming the little guy

fakat aynı zamanda vergilerini ödemeyen

who doesn't pay his taxes, and we're not recognizing

küçük çocuğu ayıplıyoruz, ve bütün dünyadaki

that everyone's fudging things all over the world,

bazı çok itibarlı işletmeleri kapsayan

including some extremely respected businesses,

hileleri farketmiyoruz.

and I'll give you one example.

size bir örnek vereyim.

There was one company that paid 4,000 bribes

Bu milenyumun ilk 10 yılında 4.000 adet rüşvet veren

in the first decade of this millennium, and

bir şirket vardı,

a million dollars in bribes every business day, right?

her iş gününe milyon dolarlık rüşvetler.

All over the world. And that company

Bütün dünyada. Ve bu şirket

was the big German electronics giant Siemens.

büyük Alman elektronik devi Siemens.

So this goes on in the formal economy

yani bu kayıtlı ekonomide de

as well as the informal economy,

kayıt dışı ekonomideki gibi yürüyor.

so it's wrong of us to blame — and I'm not singling out

ayıplamak bizim hatamız. Sadece Siemens yapıyor demiyorum,

Siemens, I'm saying everyone does it. Okay?

Herkes bunu yapıyor.

I just want to end by saying that if Adam Smith

Adam Smith'in serbest pazar yerine bit pazarı ile ilgili

had framed out a theory of the flea market

bir teori ortaya koyması durumunda

instead of the free market, what would be some

prensipleri toplamının ne olacağını söyleyerek

of the principles?

bitirmek istiyorum.

First, it would be to understand that it could be

Birincisi, Bir kooperatif olarak nitelendirilebileceğinin

considered a cooperative, and this is a thought

anlaşılmasıdır ve bu Brezilyalı hukuk bilimci

from the Brazilian legal scholar Roberto Mangabeira Unger.

Roberto Mangabeira Unger'in düşüncesidir.

Cooperative development is a way forward.

Kooperatif gelişme ileriye yönelik bir yoldur.

Secondly, from the [Austrian] anarchist philosopher Paul Feyerabend,

İkincisi, Avusturyalı anarşist filozof Paul Feyerabend'den,

facts are relative, and what is a massive right

olaylar görecelidir ve kendine güvenen bir

of self-reliance to a Nigerian businessperson

Nijeryalı iş adamının doğruları

is considered unauthorized and horrible to other people,

diğer insanlar tarafından yetkisiz ve korkutucu olarak algılanabilir.

and we have to recognize that there are differences

insanların nesneleri ve olayları tanımlamaları arasında

in how people define things and what their facts are.

farklılıklar olduğunu kabul etmeliyiz.

And third is, and I'm taking this from

Ve üçüncüsü, bunu Amerikalı büyük, asi şair

the great American beat poet Allen Ginsberg,

Allen Ginsberg'den alıyorum,

that alternate economies barter and

Alternatif ekonomik ürün değişimleri

different kinds of currency, alternate currencies

değişik çeşitlerde para birimleri, yardımcı para birimleri de

are also very important, and he talked about

çok önemlidir ve o ihtiyacı olan şeyleri

buying what he needed just with his good looks.

sadece iyi görünüşü ile satın aldığından bahseder.

And so I just want to leave you there, and say that

Ve ben sizi orada bırakmak istiyorum,

this economy is a tremendous force for global development

bu ekonominin küresel gelişim için muazzam bir güç olduğunu,

and we need to think about it that way.

ve bunu bu şekilde düşünmemiz gerektiğini söylüyorum.

Thank you very much. (Applause)

Çok teşekkür ederim. (Alkışlar)

(Applause)

(Alkışlar)